1. I yini leswi vanhu vo tala va anakanyaka leswaku a swi hoxanga?

HI HANYA emisaveni leyi vanhu va kona va nga ni mahanyelo yo biha swinene. Hi xikombiso, vanhu vo tala va anakanya leswaku a swi hoxanga ku va musodoma kumbe ku endla timhaka ta masangu ni munhu loyi va nga tekanangiki na yena. Tifilimi, tibuku, tinsimu ni swinavetiso swi taleriwe hi ku tikhoma hi ndlela yo biha hi swa masangu. (Pisalema 12:8) Kambe Yehovha a nga hi pfuna leswaku hi hanya hi ndlela leyi n’wi tsakisaka. Hi nga va lava tengeke kumbe lava baseke emisaveni leyi vanhu va kona va nga ni mahanyelo yo biha swinene.—Hlaya 1 Vatesalonika 4:3-5.

2, 3. (a) Ha yini hi fanele hi papalata ku navela loko biha? (b) Hi ta bula hi yini exihlokweni lexi?

² Leswaku hi tsakisa Yehovha, hi fanele hi papalata swilo hinkwaswo leswi a swi vengaka. Kambe leswi hi nga hetisekangiki, hi nga ha kokiwa hi mahanyelo yo biha ku fana ni tinhlampfi leti kokiwaka hi swilo leswi hoxiweke eka xinjovo. Loko hi sungula ku anakanya hi swilo leswi thyakeke, hi fanele hi namba hi swi papalata. Loko hi nga swi papalati, ku navela loku thyakeke ku ta ya ku kula lerova loko hi pfulekeriwa hi nkarhi wo endla xidyoho,  hi nga ha dyoha. Bibele yi ri: “Ku navela, loko ku xurhe, ku veleka xidyoho.”—Hlaya Yakobo 1:14, 15.

³ Ku navela loko biha ku nga kula etimbilwini ta hina. Hi yona mhaka hi faneleke hi tivonela swinene malunghana ni swilo leswi hi sungulaka ku swi navela. Loko hi papalata ku navela loko biha, hi ta papalata ku tikhoma hi ndlela yo biha hi swa masangu ni vuyelo bya kona byo biha. (Vagalatiya 5:16) Exihlokweni lexi, hi ta bula hi swilo swinharhu leswi nga ta hi pfuna leswaku hi lwisana ni ku navela loko biha: vuxaka bya hina na Yehovha, ndzayo leyi humaka eRitweni rakwe ni mpfuno lowu humaka eka Vakreste lava wupfeke.

4. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi tshinela eka Yehovha?

⁴ Bibele yi byela lava lavaka ku ‘tshinela eka Xikwembu’ yi ku: “Basisani mavoko ya n’wina, . . . mi tengisa timbilu ta n’wina.” (Yakobo 4:8) Loko Yehovha a ri Munghana wa hina lonkulu, hi ta lava ku n’wi tsakisa hi swiendlo swa hina ni leswi hi swi anakanyaka. Loko leswi hi swi anakanyaka swi tengile, timbilu ta hina na tona ti ta tenga. (Pisalema 24:3, 4; 51:6; Vafilipiya 4:8) Yehovha wa swi twisisa leswaku a hi hetisekanga ni leswaku hi nga ha sungula ku anakanya swilo leswi thyakeke. Kambe leswi hi nga swi laviki ku hlundzukisa Yehovha, hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi papalata ku anakanya swilo leswo biha. (Genesa 6:5, 6) Hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku mianakanyo ya hina yi tshama yi tengile.

5, 6. Xikhongelo xi nga hi pfuna njhani leswaku hi lwisana ni ku navela loku thyakeke?

⁵ Yehovha u ta hi pfuna leswaku hi lwisana ni mianakanyo leyi thyakeke loko hi kombela mpfuno wa yena hi xikhongelo nkarhi hinkwawo. U hi nyika moya wakwe lowo kwetsima leswaku hi kota ku tshama hi tengile. Loko hi khongela, hi nga byela Yehovha leswaku hi lava leswaku leswi hi swi anakanyaka swi n’wi tsakisa. (Pisalema 19:14) Hi ku titsongahata hi n’wi kombela leswaku a kambisisa loko ku ri ni ku navela loku nga ni khombo etimbilwini ta hina, loku nga hi endlaka hi dyoha. (Pisalema 139:23, 24) Minkarhi hinkwayo, kombela Yehovha leswaku a ku pfuna u papalata mahanyelo yo biha naswona u endla swilo leswinene, hambiloko swi tika.—Matewu 6:13.

⁶ Loko hi nga si dyondza hi Yehovha, swi nga ha endleka a hi rhandza ku endla swilo leswi a nga swi amukeliki naswona hi nga ha va ha ha lwisana ni ku navela koloko ko biha. Kambe Yehovha a nga hi pfuna leswaku hi hundzuka kutani hi endla leswi n’wi tsakisaka. Hi xikombiso, endzhaku ka loko Hosi Davhida a etlele na Bati-xeba, u hundzukile kutani a kombela Yehovha leswaku a n’wi nyika “mbilu yo tenga” a tlhela a n’wi pfuna leswaku a yingisa. (Pisalema 51:10, 12) Hikwalaho loko hi tshame hi va ni ku navela lokukulu ka swilo leswi thyakeke naswona ha ha lwisana na kona, Yehovha a nga hi pfuna leswaku hi swi navela swinene ku n’wi yingisa ni ku endla leswi lulameke. A nga hi pfuna leswaku hi lawula mianakanyo ya hina leyi nga hetisekangiki.—Pisalema 119:133.

7. Rito ra Xikwembu ri nga hi pfuna njhani leswaku hi papalata ku anakanya swilo leswi thyakeke?

⁷ Yehovha a nga hlamula swikhongelo swa hina swo kombela mpfuno hi ku tirhisa Rito ra yena, ku nga Bibele. Eka rona, hi kuma vutlhari bya Xikwembu lebyi tengeke. (Yakobo 3:17) Loko hi hlaya Bibele siku ni siku, hi tata mianakanyo ya hina hi swilo leswi tengeke. (Pisalema 19:7, 11; 119:9, 11) Nakambe eBibeleni ku ni swikombiso ni switsundzuxo leswi hi  pfunaka ku papalata ku anakanya ni ku navela swilo leswi thyakeke.

8, 9. (a) Ha yini jaha rin’wana ri etlele ni wansati wa nghwavava? (b) Xikombiso lexi nga eka Swivuriso ndzima 7 xi nga hi pfuna leswaku hi papalata swiyimo swihi?

⁸ Eka Swivuriso 5:8, Rito ra Xikwembu ri hi byela leswaku hi papalata mahanyelo yo biha. Eka Swivuriso ndzima 7, hi hlaya hi mhaka ya jaha rin’wana leri hundzeke ekusuhi ni yindlu ya wansati wa nghwavava nivusiku. Wansati yoloye a a ri exitarateni xexo, ‘a ambale ku fana ni nghwavava.’ U ye eka jaha rolero, a fika a ri khoma, a ri tswontswa a tlhela a vula swilo leswi endleke leswaku ri va ni ku navela loko biha. A ri ku papalatanga ku navela koloko naswona hikwalaho ka sweswo, ri etlele na yena. Hambileswi a ri nga kunguhatanga ku endla xidyoho, ri dyohile. Kutani ri boheke ku langutana ni vuyelo byo biha swinene bya xidyoho xexo. Loko a ri anakanye hi khombo leri a ri ta va kona, a ri ta va ri n’wi papalatile.—Swivuriso 7:6-27.

⁹ Ku fana ni jaha rolero, hi nga ha endla swiboho leswi hoxeke hi ku va hi nga anakanyanga hi khombo leri nga ha vaka kona. Hi xikombiso, switichi swin’wana swa thelevhixini swi kombisa minongonoko leyi thyakeke nivusiku, hikwalaho swi nga va ni khombo ku tshamela ku cincacinca switichi leswaku u vona leswi tlangaka eka thelevhixini. Nakambe swi nga va ni khombo ku pfula tilinki ta le ka Internet leti u nga swi tiviki leswaku ti ta ku nghenisa kwihi, swin’we ni ku nghena etindhawini to burisana eka tona eka Internet kumbe ti-Web site leti katsaka swinavetiso leswi thyakeke ni tilinki leti kombisaka timhaka ta masangu.  Eka swiyimo leswi, swilo leswi hi swi hlalelaka swi nga endla leswaku hi va ni ku navela loku thyakeke naswona swi nga endla leswaku hi nga n’wi yingisi Yehovha.

10. Ha yini ku tlanga hi mintlhaveko ya van’wana swi ri ni khombo? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹⁰ Bibele yi tlhela yi hi byela ndlela leyi vavanuna ni vavasati va faneleke va khomana ha yona. (Hlaya 1 Timotiya 5:2.) Vakreste va rhandzana ni vanghana va vona va vukati ntsena kumbe munhu loyi va lavaka ku tekana na yena. A va tlangi hi mintlhaveko ya van’wana. Van’wana va nga ha anakanya leswaku ku endla onge va rhandza munhu wo karhi, tanihi ndlela leyi va tshukatshukisaka miri ha yona kumbe ndlela leyi va langutanaka ha yona a swi na khombo, ntsena loko va nga khomakhomani. Kambe loko vanhu vambirhi va tlanga hi mintlhaveko, va nga ha sungula ku va ni mianakanyo leyi thyakeke naswona leswi swi nga endla leswaku va etlela swin’we. Swi tshame swi endleka naswona swi nga ha tlhela swi endleka.

11. Hi dyondza yini eka Yosefa?

¹¹ Yosefa i xikombiso lexinene eka hina. Nsati wa Potifaro u ringete ku n’wi ringa leswaku a etlela na yena. Yosefa u arile, kambe u ye emahlweni a n’wi ringa. Siku ni siku a a kombela Yosefa leswaku “a tshama na yena.” (Genesa 39:7, 8, 10) Xidyondzi xin’wana xa Bibele xi hlamusele leswaku nsati wa Potifaro a a anakanya leswaku loko va ri voxe, Yosefa a a ta n’wi navela. Yosefa a a tiyimisele ku ala naswona a nga tlanganga hi mintlhaveko ya wansati yoloye. Xisweswo, a nga ku pfumelelanga ku navela loko biha leswaku ku kula embilwini yakwe. Naswona loko wansati yoloye a khome nguvu ya Yosefa kutani a ringeta ku n’wi sindzisa leswaku a etlela na yena, Yosefa u nambe a “baleka a humela ehandle.”—Genesa 39:12.

12. Hi swi tivisa ku yini leswaku leswi hi swi langutaka swi nga khumba timbilu ta hina?

¹² Yesu u hi lemuxile leswaku leswi hi swi langutaka swi nga khumba timbilu ta hina swi tlhela swi endla leswaku hi va ni ku navela ko biha ka timhaka ta masangu. U te: “Un’wana ni un’wana la tshamelaka ku languta wansati lerova a n’wi navela, ana se u endle vuoswi na yena embilwini yakwe.” (Matewu 5:28) Leswi hi leswi humeleleke Hosi Davhida. “Loko a ri ehenhla ka lwangu [u vone] wansati a hlamba,” kambe u ye emahlweni a n’wi languta a tlhela a anakanya hi yena. (2 Samuwele 11:2) Hambileswi wansati yoloye a a tekiwile, Davhida u sungule ku n’wi navela naswona u etlele na yena.

13. Ha yini hi fanele hi endla “ntwanano” ni mahlo ya hina naswona hi nga wu endla njhani?

¹³ Loko hi lava ku papalata mianakanyo leyi thyakeke, hi fanele hi landzela xikombiso xa Yobo. U te: “Ndzi endle ntwanano ni mahlo ya mina.” (Yobo 31:1, 7, 9) Ku fana na Yobo, hi nga endla xiboho xo va hi nga anakanyi ku tikhoma hi ndlela yo biha ni munhu un’wana loyi hi n’wi langutaka. Naswona loko hi vona xifaniso xa timhaka ta masangu eka khompyuta, eka swinavetiso, eka magazini kumbe kun’wana, hi ta xi papalata hi ku hatlisa.

14. Hi fanele hi endla yini leswaku hi tshama hi tengile?

¹⁴ Loko u anakanyisisa hi leswi se hi buleke ha swona, u nga ha swi xiya leswaku u fanele u endla matshalatshala lamakulu yo lwisana ni ku navela loku thyakeke. Loko u fanele u endla ku cinca ko karhi, namba u ku endla! Loko u yingisa leswi Yehovha a swi vulaka, u nga swi kota ku papalata ku tikhoma hi ndlela yo biha hi swa masangu kutani u tshama u tengile.—Hlaya Yakobo 1:21-25.

15. Ha yini swi ri swa nkoka ku kombela mpfuno loko swi hi tikela ku lwisana ni ku navela loku hoxeke?

¹⁵ Loko swi ku tikela ku lwisana ni ku navela loku hoxeke, vulavula ni un’wana evandlheni  loyi a nga ni nkarhi wo leha a tirhela Yehovha, loyi a nga ta ku nyika xitsundzuxo lexinene lexi humaka eRitweni ra Xikwembu. Swi nga ha ku tikela ku byela van’wana swiphiqo swa wena, kambe i swa nkoka ku kombela mpfuno. (Swivuriso 18:1; Vaheveru 3:12, 13) Vakreste lava wupfeke va nga ku pfuna leswaku u vona laha u faneleke u antswisa kona. Kutani antswisa laha u faneleke u antswisa kona leswaku Yehovha a tshama a ri Munghana wa wena.

16, 17. (a) Vakulu va nga va pfuna njhani lava swi va tikelaka ku lwisana ni ku navela loku thyakeke? Vula xikombiso. (b) Ha yini swi ri swa nkoka leswaku lava hlalelaka swifaniso swo navetisa timhaka ta masangu va kombela mpfuno hi ku hatlisa?

¹⁶ Vakulu lava nga evandlheni ra hina va swi fanelekela swinene ku hi pfuna. (Hlaya Yakobo 5:13-15.) Ku ringana malembe yo tala, jaha rin’wana ra le Brazil a swi ri tikela ku lwisana ni ku navela loku hoxeke. Ri ri: “A ndzi swi tiva leswaku leswi a ndzi swi anakanya a swi nga n’wi tsakisi Yehovha, kambe a swi ndzi khomisa tingana swinene ku byela van’wana ndlela leyi a ndzi titwa ha yona.” Nkulu un’wana u swi xiyile leswaku jaha leri a ri lava mpfuno kutani u ri khutaze ku kombela vakulu leswaku va ri pfuna. Jaha leri ri ri: “Ndzi hlamarisiwe hi ndlela leyi vakulu va ndzi kombiseke musa ni ntwelavusiwana ha yona, naswona a ndzi vona swi nga ndzi faneli ku khomiwa hi ndlela yoleyo. Va ndzi yingiserisisile loko ndzi va byela swiphiqo swa mina. Va tirhise Bibele ku ndzi tiyisekisa leswaku Yehovha wa ndzi rhandza va tlhela va khongela na mina. Sweswo swi endle leswaku swi ndzi olovela ku amukela ndzayo ya le Bibeleni leyi va ndzi nyikeke yona.” Endzhaku ka loko ri tiyise vuxaka bya rona na Yehovha, ri te: “Sweswi ndza yi xiya ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku lava mpfuno ematshan’weni yo ringeta ku tirhwalela mindzhwalo ya hina hi ri hexe.”

¹⁷ Loko u ri ni mukhuva wo hlalela swifaniso swo navetisa timhaka ta masangu, u fanele u kombela mpfuno hi ku hatlisa. Loko u hlwela ku kombela mpfuno, u ta va ekhombyeni ro etlela ni munhu loyi u nga tekanangiki na yena. Kutani u ta twisa van’wana ku vava naswona sweswo swi nga ha endla leswaku vanhu va vulavula ku biha hi Yehovha. Vo tala va kombele vakulu leswaku va va pfuna naswona va amukele ndzayo ya vona leswaku va tsakisa Yehovha ni ku tshama evandlheni ra Vakreste.—Pisalema 141:5; Vaheveru 12:5, 6; Yakobo 1:15.

18. U tiyimisele ku endla yini?

¹⁸ Vanhu va misava ya Sathana va ya va va ni mahanyelo yo biha swinene. Kambe malandza ya Yehovha ma tikarhatela ku anakanya swilo leswi tengeke. Yehovha wa tinyungubyisa swinene hi Vakreste volavo. A hi tshameni hi ri ekusuhi na Yehovha hi tlhela hi yingisa ndzayo leyi hi yi kumaka eRitweni rakwe ni le vandlheni ra Vakreste. Loko hi endla tano, hi ta tsaka hi tlhela hi va ni ripfalo leri baseke. (Pisalema 119:5, 6) Naswona enkarhini lowu taka, endzhaku ka loko Sathana a ta va a lovisiwile, hi ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyintshwa ya Xikwembu leyi baseke.