U Nga Yi Hlawula Njhani Bibele Leyi Hundzuluxeriweke Kahle?

EKU sunguleni Bibele a yi tsariwe hi tindzimi ta khale, ku nga Xiheveru, Xiaramu ni Xigriki. Kutani vanhu vo tala lava lavaka ku hlaya Bibele, va fanele va hlaya leyi hundzuluxeriweke hi ririmi ra rikwavo.

Namuntlha, Bibele i buku leyi hundzuluxeriweke swinene ku tlula tibuku letin’wana hinkwato emisaveni—tibuku tin’wana ta yona ti kumeka hi tindzimi leti tlulaka 2 400. Tindzimi tin’wana ti ni Tibibele to hambana-hambana. Loko ririmi ra rikwenu ri ri ni Tibibele to hambana-hambana, a swi kanakanisi leswaku u ta lava ku tirhisa leyi hundzuluxeriweke kahle.

Leswaku u kota ku yi hlawula hi vutlhari Bibele leyi hundzuluxeriweke kahle, u fanele u tiva tinhlamulo ta swivutiso leswi landzelaka: Hi yihi mixaka yo hambana-hambana leyi nga kona ya vuhundzuluxeri bya Tibibele? Vuhundzuluxeri ha byin’we byi byi tlula njhani lebyin’wana? Naswona ha yini u fanele u va ni vuxiyaxiya loko u hlaya vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele?

Ndlela Leyi Mixaka Ya Vuhundzuluxeri Yi Hambaneke Ha Yona

Bibele yi hundzuluxeriwe hi tindlela to hambana-hambana, kambe ku ni mixaka yinharhu ya xisekelo. Muxaka wo sungula wu hundzuluxela ririmi ro sungula hi rito hi rito. Vuhundzuluxeri lebyi byi ni matsalwa hi ririmi ro sungula, naswona ehansi ka rito ha rin’we ku ni nhlamuselo ya rona hi ririmi rin’wana.

Muxaka wa vumbirhi wu hundzuluxela matsalwa hi ku ma hlamusela kunene kumbe hi mavekelo lama hambaneke ni ya ririmi leri va hundzuluxelaka matsalwa ma huma eka rona. Vahundzuluxeri va Tibibele leti va tsala matsalwa ya tona hilaha va ma twisisaka hakona ni hi ndlela leyi va ehleketaka leswaku yi ta koka rinoko ra vahlayi.

Muxaka wa vunharhu a wu hundzuluxeli matsalwa hi rito hi rito naswona a wu ma hlamuseli hi mavekelo lama hambaneke ni ya ririmi leri va ma hundzuluxelaka ma huma eka rona. Vahundzuluxeri va Tibibele leti va tikarhatela ku hundzuluxela  nhlamuselo ya marito kumbe swiga swa ririmi ro sungula naswona va tsala matsalwa hi ndlela leyi ma nga ta hlayeka hi ku olova.

Xana Ku Hundzuluxela Bibele Hi Rito Hi Rito Swa Pakanisa?

Ku hundzuluxela rito hi rito hakanyingi a swi yi hlamuseli kahle nhlamuselo ya ndzimana ha yin’we ya Bibele. Ha yini? Ku ni swivangelo swo tala. Swimbirhi swa swona hi leswi:

1. Ku hava tindzimi timbirhi leti nga ni milawu ya ririmi, nhlamuselo ya marito ni matsalelo ya swivulwa lama fanaka hi ku helela. S. R. Driver, profesa wa ririmi ra Xiheveru, u vula leswaku tindzimi “a ti hambani hi milawu ya ririmi ni nhlamuselo ya marito ntsena, kambe ti tlhela . . . ti hambana eka ndlela leyi marito ma hlanganisiwaka ha yona leswaku ma vumba xivulwa.” Vanhu lava vulavulaka tindzimi leti nga faniki a va ehleketi ku fana. Profesa Driver u ya emahlweni a ku: “Xisweswo, tindlela leti xivulwa xi vumbiwaka ha tona eka tindzimi to hambana-hambana a ti fani.”

Leswi ri nga riki kona ririmi leri nga ni nhlamuselo ya marito ni milawu ya ririmi leyi fanaka ni ya Xiheveru ni Xigriki lexi tirhisiweke eBibeleni, ku hundzuluxela matsalwa hi rito hi rito a swi nga ta twisiseka naswona a swi ta hundzisela nhlamuselo leyi hoxeke. Xiya swikombiso leswi landzelaka.

Eka papila leri muapostola Pawulo a ri tsaleleke Vaefesa, u tirhise xiga lexi loko xi hundzuluxeriwa hi rito hi rito xi vulaka leswaku “eka dayizi ra vanhu.” (Vaefesa 4:14, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures) * Xiga lexi xi kombetela eka mukhuva wo kanganyisa van’wana hi ku tirhisa dayizi. Hambiswiritano, eka tindzimi to tala ku hundzuluxela xiga lexi hi rito hi rito a swi twisiseki. Ku hundzuluxela xiga lexi xi ku “hi mano ya vanhu” i ndlela leyi twisisekaka yo vula nhlamuselo ya xona.

Loko Pawulo a tsalela Varhoma, u tirhise xiga xa Xigriki lexi loko xi hundzuluxeriwa hi rito hi rito xi vulaka leswaku “ku vila ka moya.” (Varhoma 12:11, Kingdom Interlinear) Xana xiga lexi xa twisiseka hi ririmi ra rikwenu? Xiga lexi entiyisweni xi vula “ku pfurha hi moya.”

Eka yin’wana ya tidyondzo ta Yesu leti dumeke swinene, u tirhise xiga lexi hakanyingi xi hundzuluxeriwaka xi ku: “Va katekile lava nga swisiwana emoyeni.” (Matewu 5:3) Kambe loko xiga lexi xi hundzuluxeriwa hi rito hi rito eka tindzimi to tala a xi twali. Minkarhi yin’wana, loko xiga lexi xi hundzuluxeriwa hi rito hi rito xi nga ha vula leswaku  “swisiwana emoyeni” a swi hanyanga kahle emianakanyweni kumbe a swi na matimba naswona a swi tiyimiselanga ku endla nchumu. Hambiswiritano, Yesu laha a a dyondzisa vanhu leswaku ku va va kuma ntsako a swi nga titsheganga hi ku enerisa swilaveko swa vona swa nyama, kambe a swi titshege hi ku va va xiya leswaku va lava nkongomiso wa Xikwembu. (Luka 6:20) Kutani ku hundzuluxela xiga lexi hi ndlela leyi nge “lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya” kumbe “lava tivaka xilaveko xa vona xa leswaku va lava Xikwembu” swi nyikela nhlamuselo leyi pakanisaka ya xiga lexi.—Matewu 5:3; The New Testament in Modern English.

2. Nhlamuselo ya rito kumbe xiga yi nga ha cinca swi ya hi mongo lowu yi tirhisiwaka eka wona. Hi xikombiso, rito ra Xiheveru leri hi ntolovelo ri vulaka voko ra munhu ri nga ha va ni tinhlamuselo to hambana-hambana. Hi xikombiso, rito leri ri nga ha hundzuluxeriwa ri va “vulawuri,” “ku hanana” kumbe “matimba,” swi ya hi mongo wa kona. (2 Samuwele 8:3; 1 Tihosi 10:13; Swivuriso 18:21) Entiyisweni, rito leri ri hundzuluxeriwe hi tindlela to tlula 40 leti nga faniki eka nkandziyiso wa Bibele ya Xinghezi ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima.

Leswi mongo wa mhaka wu nga khumbaka ndlela  leyi rito ri hundzuluxeriwaka ha yona, Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa yi tirhisa kwalomu ka 16 000 wa swiga swa Xinghezi leswaku yi hundzuluxela marito ya kwalomu ka 5 500 ya Xigriki lexi tirhisiweke eBibeleni, naswona yi tirhisa swiga swa Xinghezi leswi tlulaka 27 000 leswaku yi hundzuluxela marito ya Xiheveru ya kwalomu ka 8 500. * Ha yini marito ma hundzuluxeriwa hi tindlela to hambana-hambana swonghasi? Komiti ya vuhundzuluxeri yi endle xiboho xa leswaku ku hundzuluxela marito lawa hi ndlela leyi twalaka hi ku ya hi mongo wa mhaka i swa nkoka swinene ku tlula ku ma hundzuluxela hi rito hi rito. Hambiswiritano, Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa yi ringeta swinene leswaku yi nga cinca-cinci loko yi hundzuluxela marito ya Xiheveru ni ya Xigriki yi ma yisa eka ririmi rin’wana.

I ntiyiso leswaku ku hundzuluxela Bibele a swi vuli ntsena ku hundzuluxela rito ro karhi ra ririmi ro sungula hi ndlela leyi fanaka nkarhi wun’wana ni wun’wana loko rito rolero ri humelela. Vahundzuluxeri va fanele va va ni vuxiyaxiya leswaku va kota ku hlawula marito lama nga ta hlamusela tsalwa ra ririmi ro sungula hi ndlela leyi pakanisaka ni leyi twisisekaka. Ku engetela kwalaho, va fanele va longoloxa marito ni swivulwa leswi va swi hundzuluxelaka hi ndlela leyi nga ta fambisana ni milawu ya ririmi ra rikwavo.

Ku Vuriwa Yini Hi Tibibele Leti Hundzuluxelaka Matsalwa Hi Ku Ma Hlamusela Kunene?

Vahundzuluxeri va Tibibele leti hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene, va ma hundzuluxela hi ndlela leyi hambaneke ni leyi ma tsariweke ha yona eka ririmi ro sungula. Va swi endlisa ku yini sweswo? Va nga ha tsala leswi vona va ehleketaka leswaku matsalwa yo sungula ma vula swona kumbe va susa rungula rin’wana leri nga eka matsalwa yo sungula. Tibibele teto ti nga ha tsakisa hileswi ti hlayekaka hi ku olova. Hambiswiritano, ku tikarhata ka vona ko endla leswaku matsalwa ma hlayeka hi ku olova, minkarhi yin’wana ku cinca nhlamuselo ya matsalwa yo sungula kumbe ku endla leswaku ma nga twisiseki.

Xiya ndlela leyi Bibele yin’wana leyi hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene yi xi hundzuluxeleke ha yona xikhongelo lexi dumeke xa Yesu lexi nga xikombiso: “Tata wa hina la nge matilweni, tipaluxe leswaku u mani.” (Matewu 6:9, The Message: The Bible in Contemporary Language) Ku hundzuluxela loku pakanisaka swinene ka marito wolawo ya Yesu ku hlayekisa xileswi: “Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri kwetsimisiwe.” Nakambe xiya ndlela leyi Yohane 17:26 yi hundzuluxeriweke ha yona eka Tibibele tin’wana. Hi ku ya hi vuhundzuluxeri byin’wana lebyi hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene, byi hundzuluxele xikhongelo lexi Yesu a xi endleke eka Tata wakwe hi vusiku lebyi a khotsiweke ha byona hi ndlela leyi: “Ndzi ku tivisile eka vona.” (Today’s English Version) Hambiswiritano, vuhundzuluxeri lebyi xi hundzuluxeleke kahle xikhongelo xa Yesu byi ri: “Ndzi va tivise vito ra wena.” Xana wa yi vona ndlela leyi vahundzuluxeri van’wana entiyisweni va fihlaka mhaka ya leswaku Xikwembu xi ni vito leri faneleke ri tirhisiwa ni ku xiximiwa?

Ha Yini Hi Fanele Hi Va Ni Vuxiyaxiya?

Tibibele tin’wana leti hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene ti fihla milawu ya mahanyelo leyi tsariweke eka matsalwa yo sungula. Hi xikombiso, Bibele yin’wana yi hundzuluxele 1 Vakorinto 6:9, 10 hi ndlela leyi: “Xana a mi swi tivi leswaku leyi a hi yona ndlela leyi mi faneleke mi hanya ha yona? Vanhu vo homboloka lava nga riki na mhaka ni Xikwembu a va nge ngheni emfun’weni wa xona. Lava khomaka van’wana hi ndlela yo biha, va tirhisaka rimbewu hi ndlela yo biha, va tirhisaka misava ni swilo hinkwaswo leswi nga eka yona hi ndlela yo biha, a va faneleki ku fumiwa hi mfumo wa Xikwembu.”—The Message: The Bible in Contemporary Language.

Ringanisa ndzimana yoleyo ni leyi nga eka Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa leyi pakanisaka swinene, leyi nge: “Hawu! Xana a mi swi  tivi leswaku vanhu lava nga lulamangiki a va nge yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu? Mi nga xisiwi. Loko ti ri timbhisa, kumbe vagandzeri va swifaniso swa hava, kumbe vaoswi, kumbe vanhu lava hlayiseriweke swikongomelo leswi nga riki swa ntumbuluko, kumbe vavanuna lava etlelaka ni vavanuna-kulobye, kumbe makhamba, kumbe vanhu va makwanga, kumbe swidakwa, kumbe varhuketeri, kumbe vadyeleri, va nga ka va nga yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.” Xiya leswaku vuxokoxoko lebyi xaxametiweke hi muapostola Pawulo, lebyi yi hlamuselaka hi ku kongoma mikhuva leyi hi faneleke hi yi papalata a byi boxiwanga nikatsongo eka Tibibele leti hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene.

Ndlela leyi muhundzuluxeri a ti twisisaka ha yona tidyondzo to hambana-hambana ta Bibele yi nga tlhela yi khumba ndlela leyi a hundzuluxelaka ha yona. Hi xikombiso, Bibele ya Today’s English Version, leyi hakanyingi yi vuriwaka Good News Bible, yi hundzuluxele marito lawa Yesu a ma byeleke valandzeri vakwe hi ndlela leyi: “Nghenani hi nyangwa leyo khuma; hikuva nyangwa leyi yaka etiheleni yi anamile naswona gondzo leri yisaka kona ra fambeka, naswona va tele lava fambaka eka rona.” (Matewu 7:13) Vahundzuluxeri va nghenise rito “tihele” hambileswi rungula ra Matewu ri swi vulaka hi ku kongoma leswaku “endzovisweni.” Ha yini va endle tano? Kumbexana hileswi va lavaka ku seketela dyondzo ya leswaku lavo homboloka va ta xanisiwa hilaha ku nga heriki, va nge lovisiwi. *

Ndlela Yo Kuma Bibele Leyi Pakanisaka

Bibele yi tsariwe hi tindzimi leti tolovelekeke, leti tirhisiwaka siku ni siku hi vanhu lava tolovelekeke vo fana ni varimi, varisi ni vaphasi va tihlampfi. (Nehemiya 8:8, 12; Mintirho 4:13) Hikwalaho, Bibele leyi hundzuluxeriweke kahle yi endla leswaku rungula ra yona ri twisisiwa hi vanhu lava nga ni timbilu letinene, ku nga khathariseki ndhawu leyi va tshamaka eka yona kumbe ndhavuko wa vona. Yi tlhela yi endla leswi landzelaka:

▪ Yi ri hundzuluxela hi ndlela leyi pakanisaka rungula ro sungula leri huhuteriweke hi Xikwembu.—2 Timotiya 3:16.

▪ Yi hundzuluxela nhlamuselo ya marito hi rito hi rito loko mavekelo ni xivumbeko xa wona eka matsalwa yo sungula swi pfumela ku endla tano eka ririmi lerin’wana.

▪ Yi hundzuluxela nhlamuselo leyi pakanisaka ya rito kumbe xiga loko yi vona leswaku ku hundzuluxela xiga xa ririmi ro sungula hi rito hi rito swi ta soholota kumbe swi endla leswaku nhlamuselo ya xona yi nga twisiseki.

▪ Yi tirhisa ririmi leri tolovelekeke ni leri twisisekaka, leri endlaka leswaku vanhu va swi tsakela ku ri hlaya.

Xana yi kona Bibele leyi hundzuluxeriweke hi ndlela yoleyo? Vahlayi va timiliyoni va magazini lowu va tirhisa Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa. Ha yini? Hikuva va pfumelelana ni endlelo leri tirhisiweke hi komiti ya yona ya vuhundzuluxeri hilaha ri hlamuseriweke hakona eka rito ro rhanga ra nkandziyiso wo sungula wa Xinghezi: “A hi hundzuluxeli Matsalwa hi ku ma hlamusela kunene. Minkarhi hinkwayo hi tikarhatela ku hundzuluxela rito hi rito hilaha hi nga swi kotaka hakona, loko swi koteka ku hundzuluxela swiga swa Xinghezi xa manguva lawa ni loko ku hundzuluxela rito hi rito swi nga ta tumbeta mhaka hikwalaho ka leswi marito ma hlanga-hlanganeke.”

Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa yi kandziyisiwe yi helerile kumbe yi nga helelanga hi tindzimi to tlula 60, naswona se ku kandziyisiwe tikopi leti tlulaka 145 wa timiliyoni! Loko yi ri kona hi ririmi ra rikwenu, ha yini u nga kombeli Timbhoni ta Yehovha leswaku ti ku kumela kopi ya yona kutani u tivonela hi ya wena ndlela leyi Bibele leyi leyi pakanisaka yi pfunaka ha yona?

Vahlayi va Bibele lava nga ni timbilu letinene va lava ku ri twisisa rungula leri huhuteriweke hi Xikwembu ni ku endla leswi ri swi vulaka. Loko na wena u ri muhlayi wo tano, u fanele u tikumela Bibele leyi pakanisaka. Hakunene swi fanerile.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Nkomiso eka tluka 21]

Bibele leyi hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene yi nga ha tsakisa hileswi yi hlayekaka hi ku olova. Hambiswiritano, ku tikarhata ka vona ko endla leswaku matsalwa ma hlayeka hi ku olova, minkarhi yin’wana ku cinca nhlamuselo ya matsalwa yo sungula kumbe ku endla leswaku ma nga twisiseki

[Nkomiso eka tluka 22]

Bibele ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa yi kandziyisiwe yi helerile kumbe yi nga helelanga hi tindzimi to tlula 60, naswona se ku kandziyisiwe tikopi leti tlulaka 145 wa timiliyoni!

[Bokisi/Swifaniso eka tluka 20]

TIBIBELE TA KHALE LETI HUNDZULUXELAKA MATSALWA HI KU MA HLAMUSELA KUNENE

Tibibele leti hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene a ti sunguli namuntlha. Eminkarhini ya khale, Vayuda va hlengelete tibuku leti sweswi ti vuriwaka Vuhundzuluxeri bya Xiaramu kumbe vuhundzuluxeri lebyi ma hlamuselaka kunene Matsalwa. Hambileswi vuhundzuluxeri lebyi byi nga pakanisiki, byi komba ndlela leyi Vayuda a va ma twisisa ha yona matsalwa man’wana kutani byi pfuna vahundzuluxeri ku kumisisa nhlamuselo ya swiyenge swin’wana leswi tikaka. Hi xikombiso, eka Yobo 38:7, “vana va Xikwembu” ku vuriwa leswaku i “mintlawa ya tintsumi.” Eka Genesa 10:9, Vuhundzuluxeri bya Xiaramu byi kombisa leswaku xiga xa Xiheveru lexi tirhisiweke laha xi nyikela mongo wa leswaku Nimrodo a a “lwa” ni Xikwembu. Vuhundzuluxeri lebyi lebyi hundzuluxelaka matsalwa hi ku ma hlamusela kunene a byi tsariwe etlhelo ka tindzimana ta Bibele, kambe a byi nga tsaleriwanga ku siva Bibele hi yoxe.

[Xifaniso]

XIYENGE XA “BIBLIA POLYGLOTTA” YA WALTON, LEYI HETIWEKE HI 1657 YOBO 38:1-15

Matsalwa ya Bibele ya Xiheveru (lama nga ni Vuhundzuluxeri bya Latin Interlinear)

Matsalwa lama fambisanaka ni Vuhundzuluxeri bya Xiaramu

[Xifaniso eka tluka 19]

XIYENGE XA “THE KINGDOM INTERLINEAR TRANSLATION OF THE GREEK SCRIPTURES,” VAEFESA 4:14

Kholumo leyi nga eximatsini yi kombisa vuhundzuluxeri bya rito hi rito. Kholumo leyi nga exineneni yi kombisa vuhundzuluxeri lebyi hundzuluxeleke nhlamuselo ya kona

[Mfungho wa Vini va Xifaniso eka tluka 18]

Background: Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem