Matsalwa Yo Kwetsima Ma Vuriwe Hi Nomu—Kutani Ma Tsariwa Ehansi Hi Vakreste Vo Sungula

VANHU vo tala lava nga vapfumeri va hete tiawara to tala va ri karhi va hlaya, va dyondza ni ku kambisisa matsalwa lama dumeke swinene lama tshameke ma tsariwa ematin’wini ya vanhu—ku nga ya Testamente Leyintshwa, leyi hakanyingi yi vuriwaka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki. Matsalwa wolawo ku katsa ni lama vumbaka Bibele hinkwayo, ma byi khumbe swinene vutomi bya vanhu, ma hlamusele leswaku mahanyelo lamanene ni lama nga amukelekiki i yini ni ku susumetela vanhu lava tsalaka tibuku ni lava endlaka mintirho ya vutshila. Xa nkoka swinene, ma pfune vanhu va timiliyoni—kumbexana na wena—leswaku va kuma vutivi lebyi kongomeke malunghana ni Xikwembu na Yesu.—Yohane 17:3.

Tibuku ta Tievhangeli swin’we ni Matsalwa laman’wana hinkwawo ya Vukreste ya Xigriki, a ma tsariwanga hi ku hatlisa endzhaku ka loko Yesu a file. Kumbexana Matewu u tsale Evhangeli yakwe kwalomu ka malembe ya nkombo kumbe ya nhungu lama landzeleke, kasi Yohane u tsale Evhangeli yakwe endzhaku ka malembe ya 65. Xana va swi kotise ku yini ku tsala hi ndlela leyi pakanisaka marito lama vuriweke hi Yesu ni swilo leswi a swi endleke? Swi le rivaleni leswaku moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu va pfune swinene emhakeni leyi. (Yohane 14:16, 26) Kambe, tidyondzo ta Yesu ti tsariwe njhani hi ndlela leyi pakanisaka lerova ti hetelela ti va xiphemu xa Matsalwa yo Kwetsima?

Xana “A Va Nga Swi Tivi Ku Hlaya Ni Ku Tsala”?

Eka lembe-xidzana leri hundzeke, vanhu van’wana va vule leswaku swi nga ha endleka vadyondzisiwa va Yesu vo sungula va nga ti tsalanga tidyondzo ni swilo leswi Yesu a swi endleke kambe va vulavule hi swona ni van’wana swi huma enhlokweni. Hi xikombiso, mukambisisi un’wana wa Bibele u te: “Vatsari va tibuku ta Tievhangeli va tsale swilo leswi Yesu a swi vuleke endzhaku ka malembe yo tala Yesu a hete ntirho wakwe wa ku chumayela. Hi nkarhi wolowo timhaka leti a va ti tiva malunghana na Yesu a va vulavula ha tona ni van’wana ti huma enhlokweni.” Vakambisisi van’wana  va kale va vula leswaku vadyondzisiwa va Yesu vo sungula “a va nga swi tivi ku tsala ni ku hlaya.” * Nakambe va vula leswaku eka malembe-xidzana wolawo, timhaka ta ntirho wa Yesu wa ku chumayela ti cinciwile kumbe ku hoxiwe vuxokoxoko lebyi engetelekeke eka tona. Hikwalaho ka sweswo, va vula leswaku rungula leri vulavulaka hi swiendlo swa Yesu a ri pakanisi nikatsongo.

Mhaka yin’wana leyi vakambisisi va rhandzaka ku yi vula hileswaku vadyondzisiwa va Yesu lava nga Vayuda swi nga ha endleka leswaku a va tirhisa ndlela ya varhabi yo dyondzisa—ku hlokahata rungula ni ku ri phindha-phindha—leyi pfuneke swinene leswaku va byela van’wana rungula leri pakanisaka. Xana vadyondzisiwa a va titshege ngopfu hi ku dyondzisa vanhu swilo leswi va nga swi hlayisa enhlokweni? Kumbe, xana ku tsala swi pfune hi ndlela yihi ku hlayisa rungula ra ntirho wa Yesu wa ku chumayela? Hambileswi hi nga tiyisekiki hi sweswo, kambe swi nga endleka leswaku ku tsala hi kona ku va pfuneke ngopfu leswaku va hlayisa rungula ra ntirho wa Yesu wa ku chumayela.

Ku Tsala A Ku Ri Mukhuva Wa Siku Na Siku

Hi lembe-xidzana ro sungula, vanhu vo hambana-hambana a va swi tiva ku hlaya ni ku tsala. Loko Alan Millard, profesa wa ririmi ra Xiheveru ni tindzimi ta khale ta Vayuda, a vulavula hi mhaka leyi u te: “Vanhu vo hambana-hambana a va swi tiva ku tsala naswona a swi tolovelekile ku tsala hi ririmi ra Xigriki, Xiaramu ni Xiheveru.” U engetele a ku: “Yesu u chumayele vanhu lava a va ri exiyin’weni xexo.”

Malunghana ni mhaka ya leswaku tibuku ta Tievhangeli “ti tsariwe hi vanhu lava a va nga swi tivi ku hlaya ni ku tsala,” Profesa Millard u tsale a ku: “Sweswo a swi tano hikuva ku tsala a swi tolovelekile kun’wana ni kun’wana . . . Kutani hakanyingi a ku ri ni vanhu lava a va tsala swilo leswi va swi tweke leswaku va swi tirhisa kumbe va swi byela van’wana.”

 Swi tikomba onge a ku tshama ku ri ni swiphepherhele leswi totiweke mhula leswi a swi tirhiseriwa ku tsala rungula eka swona. Xikombiso xa leswi xi kumeka eka ndzima yo sungula ya Luka. Zakariya loyi a veke mbheveve ku ringana nkarhi wo karhi, u vutisiwe leswaku hi rihi vito leri a a lava leswaku n’wana wakwe a thyiwa rona. Ndzimana 63 yi ri: “A kombela [kumbexana hi ku kowetela hi mavoko] xiphepherhele a tsala leswi: ‘Vito ra yena i Yohane.’” Swihlamusela-marito swa Bibele swi vula leswaku rito leri nge “xiphepherhele” ri nga ha va ri kombetela eka bodo ya pulanga yo tsalela eka yona leyi swi nga ha endlekaka leswaku a yi totiwa mhula. Swi nga ha endleka leswaku un’wana wa lava a va ri kona kwalaho a a ri na yona bodo yo tsalela leswaku Zakariya a tsala eka yona.

Xikombiso xin’wana xi kombisa leswaku mabodo yo tsalela eka wona ni ndlela leyi a ma tirhisiwa ha yona a yi tolovelekile eminkarhini yoleyo. Ebukwini ya Mintirho hi hlaya leswaku Petro u vulavule ni ntshungu endhawini ya le tempeleni, u wu khutaze a ku: “Hundzukani . . . leswaku ku hlanguriwa swidyoho swa n’wina.” (Mintirho 3:11, 19) Rito leri nge ‘hlangula’ ri huma eka riendli ra Xigriki leri vulaka ku “sula.” Xihlamusela-marito xin’wana xi ri: “Mhaka leyi yi vuriwaka hi riendli leri laha kumbe endhawini yin’wana yi nga ha va yi vula ku sula xiphepherhele lexi totiweke mhula leswaku ku tlhela ku tsariwa eka xona.”—The New International Dictionary of New Testament Theology.

Rungula leri tsariweke eka Tievhangeli ri tlhela ri kombisa leswaku eka valandzeri va Yesu swin’we ni vayingiseri vakwe a ku ri ni vanhu lava swi nga ha endlekaka leswaku ntirho wa vona wa siku na siku a wu katsa ni ku tsala. Hi xikombiso, a ku ri na Matewu na Zakiya lava a va ri vahakerisi va xibalo (Matewu 9:9; Luka 19:2); ndhuna ya sinagoga (Marka 5:22); ndhuna ya vuthu (Matewu 8:5); Yowana, nsati wa mutirhela-mfumo la nga ehansi ka Heroda Antipasi (Luka 8:3); swin’we ni vatsari, Vafarisi, Vasaduki ni swirho swa Sanedri. (Matewu 21:23, 45; 22:23; 26:59) A swi kanakanisi leswaku vaapostola ni vadyondzisiwa vo tala va Yesu a va swi tiva ku tsala.

Swichudeni, Vadyondzisi Ni Vatsari

Leswaku vadyondzisiwa va kota ku va vadyondzisi lava nga Vakreste a va nga fanelanga va tiva leswi Yesu a swi vuleke ni leswi a swi endleke ntsena, kambe a va fanele va twisisa ni ndlela leyi Nawu ni vuprofeta bya le Matsalweni ya Xiheveru a swi tirha ha yona eka Kreste. (Mintirho 18:5) Lexi tsakisaka, Luka u tsale hi ta ku hlangana ka Yesu ni vadyondzisiwa van’wana vakwe endzhakunyana ka loko a pfuxiwe eku feni. Xana Yesu u endle yini? “Ku sukela eka Muxe ni Vaprofeta hinkwavo a va hlamusela swilo leswi khumbaka yena eMatsalweni hinkwawo.” Endzhakunyana ka sweswo, Yesu u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “‘Lawa i marito ya mina la-wa ndzi mi byeleke wona loko ndza ha ri na n’wina, leswaku swilo hinkwaswo leswi tsariweke enawini wa Muxe ni le ka Vaprofeta ni Tipisalema malunghana na mina swi fanele ku hetiseka.’ Kutani a pfula mianakanyo ya vona hi ku helela leswaku va twisisa nhlamuselo ya Matsalwa.” (Luka 24:27, 44, 45) Endzhaku ka nkarhi, vadyondzisiwa “va tsundzuke” swilo leswi Yesu a va byeleke swona.—Yohane 12:16.

Swiviko leswi swi ringanyeta leswaku vaapostola swin’we ni vadyondzisiwa va Yesu va fanele va tinyiketele ngopfu eku lavisiseni ni le ku dyondzeni ka Matsalwa leswaku va ta yi twisisa kahle nhlamuselo ya leswi va swi voneke ni leswi va swi tweke malunghana ni Hosi ya vona Yesu Kreste.  (Luka 1:1-4; Mintirho 17:11) Malunghana ni mhaka leyi, Harry Y. Gamble, profesa wa tidyondzo ta vukhongeri eYunivhesiti ya Virginia u tsale a ku: “A swi kanakanisi nikatsongo leswaku ku sukela loko vukhongeri bya Vukreste byi sungula, a ku ri ni Vakreste, kumbexana mintlawa ya vona, lava a va tinyiketele ku dyondza Matsalwa ya Xiheveru hi vurhon’wana ni ku ma hlamusela, va tikumela eka wona vumbhoni bya tidyondzo ta Vukreste ni ku ma tirhisa entirhweni wa Vukreste wa ku chumayela.”

Hinkwaswo leswi swi kombisa leswaku vadyondzisiwa va Yesu vo sungula a va nga titsheganga ngopfu hi ku vulavula hi nomu ntsena, kambe a va tinyiketele swinene eku dyondzeni, eku hlayeni ni le ku tsaleni. A va ri swichudeni, vadyondzisi tlhelo vatsari. Ku tlula kwalaho, a va ri vavanuna lava a va ri ni vuxaka lebyikulu na Yehovha lava a va titshege hi moya lowo kwetsima leswaku wu va kongomisa. Yesu u va tiyisekise leswaku “moya wa ntiyiso” a wu ta va ‘tsundzuxa swilo hinkwaswo leswi a va byeleke swona.’ (Yohane 14:17, 26) Moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu va pfune leswaku va tsundzuka ni ku tsala leswi Yesu a swi endleke ni leswi a swi vuleke, hambi ku ri mintshaho yo leha yo fana ni Dyondzo ya le Ntshaveni. (Matewu tindzima 5-7) Moya lowo kwetsima wu tlhele wu kongomisa vatsari va tibuku ta Tievhangeli leswaku va tsala ndlela leyi Yesu a a titwa ha yona minkarhi yin’wana ni leswi a swi vuleke loko a khongela.—Matewu 4:2; 9:36; Yohane 17:1-26.

Kutani hambileswi swi nga kanakanisiki leswaku vatsari va tibuku ta Tievhangeli va tirhise rungula leri vuriweke hi nomu ni leri tsariweke, swilo leswi va swi tsaleke swi tshembeke swinene naswona swi huma eka xihlovo lexi tlakukeke ngopfu, ku nga Yehovha Xikwembu hi byakwe. Hikwalaho, hi nga tiyiseka hi ku helela leswaku “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu” naswona ma nga hi dyondzisa ni ku hi kongomisa leswaku hi endla swilo leswinene leswi xi tsakisaka.—2 Timotiya 3:16.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 14]

Eka valandzeri va Yesu a ku ri ni vanhu lava swi nga ha endlekaka leswaku ntirho wa vona wa siku na siku a wu katsa ni ku tsala

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 15]

Moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu pfune vadyondzisiwa va Yesu vo sungula leswaku va tsundzuka ni ku tsala leswi a swi endleke ni leswi a swi vuleke

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

 Xana vaapostola a va nga swi tivi ku hlaya ni ku tsala?

Loko vafumi ni vakulukumba va le Yerusalema “va vona vurhena bya Petro na Yohane, ni ku xiya leswaku a va ri vanhu lava nga dyondzekangiki, lava tolovelekeke, va [hlamarile].” (Mintirho 4:13) Xana hakunene vaapostola a va nga dyondzekanga? Malunghana ni mhaka leyi, buku yin’wana ya tinhlamuselo ta Bibele yi ri: “Marito lama vulaka leswaku a va dyondzekanga a ma fanelanga ma tekiwa hi ku kongoma tanihi lama vulaka leswaku Petro [na Yohane] a va nga dyondzekanga ngopfu kumbe a va nga dyondzekanga nikatsongo naswona a va nga swi koti ku tsala kumbe ku hlaya. Ma vula ntsena leswaku lava a va avanyisa vaapostola a va ri ni swikhundlha leswi tlakukeke swinene ku tlula swa vona.”—The New Interpreter’s Bible.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

“A kombela xiphepherhele a tsala leswi: ‘Vito ra yena i Yohane’”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Xiphepherhele lexi totiweke mhula ni swo tsala ha swona swa lembe-xidzana ro sungula kumbe ra vumbirhi C.E.

[Xihlovo Xa Kona]

© British Museum/Art Resource, NY