LOKO ku tiwa emhakeni ya timali, vatekani va tshama va ri karhi va banana hi rhanga ro hisa. A swi hlamarisi leswi mali ku nga yona leyi endlaka leswaku vatekani va tshama va ri karhi va hoxetelana hi marito.

Vatekani lava nga twananiki loko va vulavula hi timhaka ta timali, va nga ha tshama va tshikilelekile, va holovisana naswona leswi swi endla leswaku vuxaka bya vona na Yehovha byi va ekhombyeni. (1 Timotiya 6:9, 10) Vatswari lava tsandzekaka ku tshama ehansi va vulavula hi ndlela leyi va nga yi tirhisaka ha yona mali ya vona va nga ha boheka ku tirha tiawara leti engetelekeke, ku nga nchumu lowu nga endlaka leswaku va heta nkarhi wutsongo va ri ni vana va vona naswona va nga ha swi koti ku va pfuna leswaku va va ni vuxaka lebyi tiyeke na Yehovha. Swiendlo swa vona swi nga tlhela swi endla leswaku vana va vona va nga swi koti ku hlayisa mali.

Bibele yi ri: ‘Mali i xisirhelelo.’ (Eklesiasta 7:12) Mali yi nga swi kota ku sirhelela vukati bya wena ni ndyangu wa wena ntsena loko u kota ku yi tirhisa kahle naswona u swi kota ku tshama ehansi u vulavula ni nkataku hi yona. * Ematshan’weni yo tshamela ku holova, hlelani ndlela leyi mi nga ta yi tirhisa ha yona mali ya n’wina naswona leswi swi ta tiyisa vukati bya n’wina.

Kambe hikwalaho ka yini mali yi vanga swiphiqo swo tala evukatini? Naswona i yini leswi u nga swi endlaka leswaku loko wena ni nkataku mi vulavula hi mali, mi tlhantlha swiphiqo ematshan’weni yo kombana hi tintiho?

Minkarhi yo tala ku nga twanani hi timhaka ta timali a swi vangiwi hi ku nga vi na mali leyi eneleke, kambe swi vangiwa hi ku nga tshembani kumbe ku chava. Hi xikombiso, wanuna loyi a lavaka ku tiva sente yin’wana ni yin’wana leyi nsati wakwe a yi tirhisaka, u va a kombisa leswaku a nga n’wi tshembi nsati wakwe naswona u vona onge a nge swi koti ku hlayisa mali ya ndyangu. Naswona wansati loyi a ehleketaka leswaku nuna wakwe u veka mali yitsongo, entiyisweni a nga ha va a chava leswaku enkarhini lowu taka ndyangu wa vona wu nga ha va ni xiphiqo xa timali.

Xiphiqo xin’wana lexi vatekani va langutanaka na xona i ndlela leyi ha un’we wa vona a nga kurisiwa ha yona. Matthew loyi se a nga ni malembe ya nhungu a tekile u ri: “Nsati wa mina u kulele endyangwini lowu mali a yi tirhisiwa kahle. A nga fani na mina loko ku tiwa etimhakeni ta mali. Tata wa mina a a ri xilovekelo, a dzaha naswona u tshame nkarhi wo leha a nga tirhi. Se a hi toloverile ku hanya hi nga ri na swona swilo  swin’wana swa nkoka naswona leswi swi endle leswaku ndzi swi chava ku va ni swikweleti. Minkarhi yin’wana swi endla leswaku swi nga ndzi oloveli ku twisisa ndlela leyi nsati wa mina a yi tirhisaka ha yona mali.” Ku nga khathariseki leswaku hi xihi xiphiqo xa wena emhakeni ya mali, i yini leswi u nga swi endlaka leswaku mali yi kota ku ku pfuna ematshan’weni yo vanga timholovo?

Bibele a yi hi hlamuseli ndlela leyi hi faneleke hi yi tirhisa ha yona mali ya hina. Kambe yi tamele switsundzuxo swa nkoka leswi nga pfunaka vatekani leswaku va papalata swiphiqo swa timali. Ha yini mi nga ringeti ku tirhisa switsundzuxo swa yona swin’we ni swiringanyeto leswi xaxametiweke laha hansi?

1. Dyondzani ku vulavurisana kahle hi timhaka leti khumbaka mali.

“Eka lava va kanelaka swin’we ku ni vutlhari.” (Swivuriso 13:10) Ndlela leyi u nga kurisiwa ha yona yi nga endla leswaku swi nga ku oloveli ku vulavula ni vanhu van’wana kumbe nkataku hi timhaka ta timali. Nilokoswiritano, u ta kombisa leswaku u tlharihile loko u dyondza ku vulavula hi mhaka leyi ni vanhu van’wana. Hi xikombiso, ha yini u nga hlamuseli nkataku leswaku ndlela leyi vatswari va wena va nga ku kurisa ha yona u anakanya leswaku yi khumbe ndlela leyi u yi tirhisaka ha yona mali? Nakambe ringeta ku twisisa leswaku ndlela leyi nkataku a kurisiweke ha yona yi nga va yi hoxe xandla eka ndlela leyi a yi tirhisaka ha yona mali.

U nga yimeli leswaku ku rhanga ku va ni xiphiqo ku ri kona mi nga ta vulavula hi timhaka ta timali. Mutsari un’wana wa Bibele u vutisile a ku: “Xana vambirhi va nga famba swin’we handle ka loko va hlangane hi nkarhi lowu va twananeke ha wona?” (Amosi 3:3) Xana mi nga ri tirhisa njhani tsalwa leri? Loko mi tivekela nkarhi wo vulavula hi timhaka ta timali, sweswo swi ta mi pfuna leswaku mi nga hoxetelani hi marito.

2. Pfumelelanani hi ndlela leyi mi nga ta yi tirhisa ha yona mali ya n’wina.

“Vanani lavo rhanga eku xiximaneni.” (Varhoma 12:10) Loko ku ri leswaku hi wena ntsena loyi u tirhaka, u nga kombisa leswaku u xixima nkataku hi ku teka muholo wa wena wu ri wa ndyangu.—1 Timotiya 5:8.

Loko ku ri leswaku havumbirhi bya n’wina ma tirha, mi nga kombisana xichavo hi ku kombana leswaku mi hola mali muni ni leswi mali ya n’wina mi yi tirhiselaka swona swin’we ni swikweleti leswikulu leswi un’wana ni un’wana wa n’wina a faneleke a swi hakela. Loko mi tumbetelana timhaka tin’wana, swi ta endla leswaku mi nga tshembani ni ku onha vuxaka bya n’wina. Leswi a swi vuli swona leswaku u fanele u rhanga hi ku tivisa nkataku u nga si tirhisa sente yin’wana ni yin’wana ya mali ya wena. Kambe loko u lava ku xava swilo leswi dyaka mali yo tala, u nga kombisa leswaku wa khathala hi nkataku hi ku rhanga u n’wi byela.

3. Tsalani ehansi swilo leswi mi nga ta swi endla hi mali ya n’wina.

“Makungu ya munhu wa migingiriko, ma ta n’wi vuyerisa.” (Swivuriso 21:5, Bibele—Mahungu Lamanene) Leswaku swilo swi mi fambela kahle naswona mi nga tlangisi mali, mi fanele mi swi tsala ehansi leswi mi nga ta yi tirhisela swona mali ya n’wina. Nina loyi se a nga ni malembe ya ntlhanu a tekiwile u ri: “Ku kambisisa muholo wa n’wina ni leswi mi wu tirhiseleke swona hi ku ya hi leswi mi swi tsaleke ehansi swi ta endla leswaku mi kota ku vona leswaku xiyimo xa n’wina xa timali xi yime njhani.”

Ndlela leyi mi hlelaka ha yona leswaku mi ta yi tirhisa njhani mali ya n’wina, a yi fanelanga yi va leyi rharhanganeke. Darren loyi se a nga ni malembe ya 26 a tekile naswona a nga ni vana vambirhi va majaha u ri: “Khale a hi tirhisa timvhilopho leswaku hi hlayisa mali ya hina. Eka mvhilopho yin’wana ni yin’wana a hi hoxa mali leyi hi nga ta yi tirhisa vhiki rero. Hi xikombiso, a hi ri ni timvhilopho leti eka tona a hi hoxa mali ya swakudya, ya ku tihungasa ni ya ku tsemeta misisi. Loko eka mvhilopho yin’wana hi kayivela, a hi teka eka yin’wana naswona a hi tiyiseka leswaku mali ya kona hi yi tlherisela hi xihatla.” Ku nga khathariseki leswaku hi yihi ndlela leyi mi yi tirhisaka leswaku  mi hakela swikweleti swa n’wina, i swa nkoka leswaku mi yi tsala ehansi mali ya swilo leswi mi nga ta swi xava ni ku swi hakelela.

4. Hlelani leswaku i mani loyi a nga ta hakelela swo karhi.

“Vambirhi va antswa ku tlula un’we, hikuva va ni hakelo leyinene ya ku tikarhata ka vona.” (Eklesiasta 4:9, 10) Emindyangwini yin’wana wanuna hi yena loyi a khathalelaka timhaka ta timali. Kasi eka yin’wana lebyi i vutihlamuleri bya wansati. (Swivuriso 31:10-28) Vatekani vo tala va hlawula ku khomisana swin’we loko ku tiwa emhakeni leyi. Mario loyi se a nga ni malembe ya 21 a tekile u ri: “Nsati wa mina hi yena loyi a hakelaka swikweleti ni swilo swin’wana leswitsongo leswi hi swi xavaka. Mina ndzi hakela xibalo, swilo leswi xaviweke hi xikweleti ni rhente. Ha khomisana eka swilo hinkwaswo.” Ku nga khathariseki leswaku mi swi endlisa ku yini, xa nkoka ngopfu i ku khomisana.

Mabulo ya n’wina hi timhaka ta timali a ma fanelanga ma horisa rirhandzu leri mi nga na rona. Leah loyi se a nga ni malembe ya ntlhanu a tekiwile u yi tiva kahle mhaka leyi. U ri: “Mina ni nuna wa mina hi dyondze ku vulavula hi timhaka ta timali hi ntshunxekile. Leswi swi hi pfunile leswaku hi khomisana eka hinkwaswo leswi hi swi endlaka naswona rirhandzu ra hina ri ye ri tiya.”

Loko vatekani va vulavurisana hi ndlela leyi va nga yi tirhisaka ha yona mali, leswi swi kombisa leswaku va tshembana naswona leswi swi tiyisa vukati bya vona. Loko va rhanga hi ku vulavurisana va nga si xava swilo leswikulu, sweswo swi kombisa leswaku va anakanyelana naswona va xiximana. Loko va pfumelelana ku tirhisa mali yo karhi handle ko rhanga va tivisana, sweswo swi kombisa leswaku va tshembana. Ku tirhisana, ku xiximana ni ku tshembana swi nga pfuna vatekani leswaku va rhandzana swinene. Vuxaka byebyo i bya nkoka ku tlula mali, kutani u nga swi vona leswaku a swi nge mi pfuni nchumu ku phikizana hi mali.