Papila Leri Humaka eUnited States

Riendzo Ro Tlhelela Endzhaku

ANAKANYA ndlela leyi a swi ta tsakisa ha yona ku teka riendzo u ya vona ndlela leyi vatata va wena a va hanya ha yona. Hi ndlela yo karhi, hi teke riendzo ro tano. Hi suke eSwitzerland hi ya eUnited States of America. Vo tala loko va anakanya hi tiko ra United States va ri teka ku ri tiko leri nga ni swilo swa manguva lawa kambe riendzo ra hina ri hi tlherisele eka malembe ya 200 lama nga hundza. Mi nge hi mi chumbutela ha rona.

Tanihi leswi a hi vulavula ririmi leri vuriwaka Swiss German, hi rhambiwe ku ya heta tin’hweti tinharhu exifundzheni xa Indiana. Xikongomelo xa hina a ku ri ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu eka mindyangu ya Va-amish lava hlayiseke ririmi leri a ri vulavuriwa hi vatata wa vona. Madzana ya mindyangu leyi yi tshama eIndiana.

Va-amish i vatukulu va ntlawa wa Ma-anabaptist lowu a wu ri kona hi lembe-xidzana ra vu-17. Vito ra vona ri huma eka murhangeri wa vona, Jacob Amman, loyi a a tshama eSwitzerland. Vanhu lava, lava chavaka Xikwembu loko va ri karhi va hlaya Bibele hi nkarhi wolowo, va swi xiyile leswaku ku khuvuriwa ka tincece ni ntirho wa vusocha swi hoxile. Hikwalaho ka ripfumelo ra vona, hulumendhe yi va cinise gija. Van’wana va dlayiwile hikwalaho ka ripfumelo ra vona. Nxaniso wu tinyike matimba naswona vo tala va vona va boheke ku balekela eswiphen’wini swin’wana swa Switzerland ni le Furwa. Exikarhi ka lembe-xidzana ra vu-19, magidi ya vona ma balekele eUnited States. Loko va ri kwale, a va yi tshikanga mindhavuko ya vona swin’we ni ririmi leri vuriwaka Swiss German.

Loko hi endzele vanhu lava vo rhula, va hlamarisiwe hileswi a hi kota ku vulavula ririmi ra vona! Vona xiendlakalo lexi hi mahlo ya mianakanyo.

Va hi vutise hi ririmi ra Swiss German va ku: “Ha yini n’wina mi vulavula ku fana na hina?”

Hi hlamule hi ku: “Hikuva hi huma eSwitzerland.”

Va hlamarile va ku: “Kambe n’wina a mi Va-amish!”

Va-amish vo tala va hi amukele hi mandla mambirhi naswona hi kote ku vona leswaku va ha hanya xikhale. Ematshan’weni yo tirhisa timboni ta gezi va tirhisa timboni ta pharafini; ematshan’weni ya timovha va tirhisa tihanci ni swikalichana; ematshan’weni yo ka mati etipompini va ma ka eswihlobyeni ni ku ma kuma hi ku tirhisa swipelupelu; ematshan’weni yo yingisela swiya-ni-moya va yimbelela.

Leswi hi tsakiseke ngopfu i ku titsongahata ni xichavo lexi a xi ri ni vanhu lava hi va endzeleke. Va-amish vo tala va hlaya Bibele siku ni siku naswona va swi teka swi ri swa nkoka ku bula hi Bibele. Leswi swi hi pfulele nkarhi wo va ni mabulo malunghana ni xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu ni misava.

Hi xihatla, vanhu hinkwavo va le ndhawini yoleyo se a va swi tiva leswaku ku ni vaendzi lava humaka eSwitzerland. Vo tala va kombele leswaku hi endzela maxaka ya vona, ku nga leswi hi swi endleke hi ntsako. Xirhambo lexi hi xi kumeke xa leswaku hi endzela xikolo xa Va-amish xi hi tsakise ngopfu naswona a hi swi langutele hi mahlo-ngati ku ya kona. Xana i yini leswi a hi ta swi kuma?

 Hi gongondze enyangweni wa tlilasi. Mudyondzisi u hi pfulele nyangwa a hi pfumelela hi nghena laha a ku ri ni swichudeni swa 38 leswi a swi hi honolerile swi lava ku tiva swo tala tanihi leswi a swi nga hi tivi hi vumune bya hina. Vana lava a va nghena eka titlilasi ta nhungu va hlengeletane etlilasini yin’we, malembe ya vona ma le xikarhi ka 7 ku ya eka 15. Vanhwanyana a va ambale yunifomo ya muvala wa wasi ni tikepisi to basa; vafana va ambale maburuku ya ntima ni tihembe ta muvala wa wasi lowu dzwihaleke. Silingi ya tlilasi a yi ri ehenhla swinene. Eka matlhelo manharhu ya tlilasi a ku pendiwe hi muvala wa wasi kasi ekhumbini ra le mahlweni a ku ri ni xitsalelo. Ekusuhi ni kwalaho a ku ri ni xirhendzevutana xa misava ni mimepe yin’wana ya misava leyi songiweke. Ekhonweni a ku ri ni xitofu lexikulu xa nsimbi.

Loko hi tshamile emahlweni ka tlilasi vana a va hi langutile va lava ku tiva swo tala. N’wana un’wana ni un’wana u kongome etafuleni ra mudyondzisi wakwe kutani a vutisiwa hi ntirho-kaya wa tolo. Swi hi hlamarise ngopfu loko mudyondzisi a vutisa swichudeni hi tintshava ta ti-Alps ta le Switzerland ku vona leswaku swi ni vutivi byo fikela kwihi. Tibuku leti mudyondzisi a a ti tirhisa a ti ri ta khale, kutani u hi vutisile loko tiko ra Switzerland ra ha ri hi ndlela leyi tibuku takwe ti ri hlamuselaka hakona. Xana tihomu ta ha ya etintshaveni leti nga ni byanyi bya rihlaza hi nguva ya ximumu, kumbe ka ha ri ni gamboko etintshaveni? Loko hi n’wi komba swifaniso leswi nga ni mivala swa gamboko laha yi funengeteke ntshava kona leswaku hi seketela leswi vuriweke hi buku yakwe, leyi a yi ri ni swifaniso leswi nga riki na mivala u sungule ku n’wayitela.

Nsati wa mudyondzisi loyi, loyi a nga mupfuni wakwe u hi vutise a ku: “Xana ma swi kota ku yimbelela hi tinotsi?” Hi va byele leswaku a hi swi koti. Hambiswiritano, leswi a hi swi tiva leswaku Va-amish va swi kota ku yimbelela kahle hi tinotsi hi kombele leswaku va hi yimbelelela risimu. Va pfumerile ku hi yimbelelela naswona hi yingisele marito ya vanhu va 40 va ri karhi va yimbelela. Endzhaku ka sweswo, mudyondzisi u humese vana etlilasini leswaku va ya tlanganyana ehandle.

Nsati wa mudyondzisi u hi kombele leswaku hi va yimbelelela risimu ro karhi. Leswi a hi dyondze tinsimu to hlayanyana ta ndhavuko hi ririmi ra Swiss German, hi pfumerile. Marito ya hina ma hangalake ma ya fika erivaleni ra mintlangu, kutani hi ku tsopeta ka tihlo vana se a va vuyile etlilasini. Leswi a hi yime emahlweni ka vana va xikolo, hi yimbelele hilaha hi nga kotaka hakona.

Endzhaku ka sweswo hi rhambiwe leswaku hi ya dya swakudya swa nimadyambu ni ndyangu wun’wana wa Va-amish lowu nga ni swirho swa 12. Tafula leri a ri endliwe hi mapulanga a ri tele hi swakudya swo xawula—mazambhana lama fayeleriweke, ham, swifaki, xinkwa, chizi, matsavu, swilo leswi bakiweke ni swilo swin’wana swo rhelerisa. Emahlweni ko dya, un’wana ni un’wana a a khongela hi mbilu. Loko swakudya swi ri karhi swi aviwa, hi sungule ku bula hi tiko ra Switzerland, ku nga tiko ra vatata wa vona kutani va hi byela hi vutomi bya vona lebyi a va byi hanya emapurasini. Vana a va hlevetela ni ku hlekela ehansi loko hi ri karhi hi dya. Loko un’wana ni un’wana a hete ku dya, va endla xikhongelo xa vumbirhi, leswi swi vula leswaku vana va pfumeleriwile ku suka etafuleni—kambe ku nga ri ku ya eku tlangeni. Un’wana ni un’wana wa vona a a ri ni ntirho wakwe eku basiseni ka tafula ni ku hlantswa swibye, hambileswi a va fanele va rhanga va ka mati kutani va ma virisa.

Loko vana va ri karhi va hlantswa swibye, vatswari va vona va hi rhambe leswaku hi ya tshama na vona ekamareni ro dzumba eka rona. A ku ri hava masofa, kambe a hi tshame kahle eswitulwini leswi endliweke hi pulanga. Va humese Bibele ya khale ya Xijarimani naswona hilaha ku nga ntolovelo wa Va-amish, hi sungule ku va ni bulo leri tsakisaka ra Bibele. Xana hi xihi xikongomelo xa Yehovha Xikwembu hi misava ni vanhu? Xana Yesu a a vula yini loko a ku lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava? Xana hakunene Xikwembu xi tiyimisele ku xanisa vanhu vo homboloka endzilweni wa tihele hilaha ku nga heriki? I vamani lava hetisisaka xileriso xa Yesu xa ku chumayela mahungu lamanene emisaveni hinkwayo leyi akiweke? Ku hlamula swivutiso leswi hinkwaswo—ku katsa ni swin’wana swo tala—swa vanhu lava rhandzaka Xikwembu lava nga ni Tibibele emavokweni ya vona swi hi tisele ntsako.

Sweswi hi languta riendzo ra hina ro tlhelela endzhaku tanihi leri tsakiseke ri tlhela ri va ni mintokoto yo tala leyi tsakisaka. Hi tshemba ni ku khongela leswaku maendzo wolawo ni mabulo wolawo hi ririmi ra Swiss German a ma endlanga leswaku hi amukeleka ntsena kambe ma tlhele ma pfula timbilu ta vanhu vo tala leswaku va amukela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso lowu kumekaka eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele.