Vavasati Ni Vavanuna Lava Feriweke Hi Vanghana Va Vona Va Vukati—I Yini Leswi Va Swi Lavaka? U Nga Va Pfuna Njhani?

Siku rin’wana loko Jeanne a ri ekhixini u veke tipuleti etafuleni ni swo dya ha swona leswaku a tilunghiselela swakudya. Swi le rivaleni leswaku a a lunghekele ku dya. A a nga swi xiyanga leswaku u veke tipuleti timbirhi etafuleni, kambe u te loko a swi xiya . . . hiloko a sungula ku rila. Se a ku ri mukhuva wakwe ku lunghiselela swakudya swa vanhu vambirhi, hambileswi se a ku hundze malembe mambirhi nuna wakwe loyi a a n’wi rhandza swinene a file.

VANHU lava nga si tshamaka va feriwa swa va tikela ku twisisa ndlela leyi swi vavaka ha yona ku feriwa hi munghana wa vukati. Mhaka ya xiheri hileswaku mianakanyo ya munhu ya hlwela ku amukela swilo swo vava. Beryl, la nga ni malembe ya 72, a swi n’wi tikela ku amukela rifu ra nuna wakwe leri nga humelela hi xitshuketa. U ri: “A ndzi nga tshembi leswaku a ndzi nge he pfuki ndzi n’wi vonile nuna wa mina a nghena enyangweni.”

Vanhu lava nga tsemiwa nenge kumbe voko minkarhi yin’wana va swi twa leswaku ku ni xirho lexi kayivelaka emirini wa vona. Hilaha ku fanaka, vanhu lava nga feriwa hi vanghana va vona va vukati minkarhi yin’wana va twa onge va nga va vona exikarhi ka ntshungu kumbe va titwa onge va vulavula na vona!

Hakanyingi vanghana ni vandyangu a va swi tivi leswi va faneleke va swi endla leswaku va va pfuna. Xana u tiva un’wana loyi a feriweke hi munghana wa vukati? U nga n’wi pfuna njhani? I yini leswi u faneleke u swi tiva leswaku u pfuna vavasati ni vavanuna lava feriweke hi vanghana va vona va vukati leswaku va hlula gome leri va nga na rona? U nga va pfunisa ku yini leswaku hakatsongo-ntsongo va tlhela va va ni ntsako?

Leswi Hi Faneleke Hi Swi Papalata

Vanghana ni maxaka va nga ha tshikileleka swinene loko va vona munhu loyi va n’wi rhandzaka a xaniseka, kutani va nga ha tibyela leswaku va le ku n’wi pfuneni hi ku endla leswaku a nga heti nkarhi wo leha a ha ri eku rileni. Kambe mukambisisi un’wana loyi a vulavuleke ni vavasati swin’we ni vavanuna va 700 lava feriweke hi vanghana va vona vukati u te: “A ku na nkarhi lowu vekiweke lowu munhu a faneleke a wu  heta a ri eku rileni.” Kutani ematshan’weni yo n’wi sivela ku rila, n’wi nyike nkarhi wo phofula ndlela leyi a titwaka ha yona.—Genesa 37:34, 35; Yobo 10:1.

Swi nga ha endleka leswaku hi wena loyi u faneleke u endla malunghiselelo hinkwawo ya nkosi, kambe sweswo a swi vuli swona leswaku hi wena loyi u faneleke u lawula xin’wana ni xin’wana lexi nga enkosini wolowo. Paul, la nga ni malembe ya 49 naswona a feriweke hi nsati u ri: “A ndzi tsakile loko ndzi endla malunghiselelo ya nkosi wa nsati wa mina hikuva vanhu lava a va ndzi pfuna a va ndzi pfumelela ku endla swiboho. Ndzi titwe ndzi chavelelekile loko ndzi vona swilo hinkwaswo swi famba kahle entirhweni wo tsundzuka nkatanga. A ndzi twa onge hi wona nchumu wo hetelela lowu ndzi nga wu endlaka ku kombisa leswaku ndza n’wi xixima.”

I ntiyiso leswaku vanhu vo tala va swi tsakela swinene ku pfuniwa. Eileen, la nga ni malembe ya 68 naswona a nga noni u ri: “A swi ndzi tikela ku endla malunghiselelo ya nkosi ni ku tata maphepha yo karhi tanihi leswi a ndza ha pfilunganyekile. Nkateko wa kona hileswi n’wana wa mina wa jaha swin’we ni nsati wakwe va ndzi pfuneke.”

Swi nga ku chavisi ku vulavula hi munhu la feke. Beryl, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u ri: “Vanghana va mina a va ndzi seketela swinene. Kambe ndzi xiye leswaku vanhu vo tala a va nga swi lavi ku vulavula hi nuna wa mina John. A swi endla onge a nga si tshama a va kona naswona sweswo a swi ndzi twisa ku vava.” Hi ku famba nkarhi, vavasati ni vavanuna lava feriweke hi vanghana va vona va vukati va nga ha swi tsakela ku vulavula hi vanghana va vona va vukati. Loko ku ri ni leswi u swi tsundzukaka hi munhu yoloye la feke, ku nga ha va xiendlo xa musa kumbe xitori lexi tsakisaka lexi a nga tshama a xi vula, u nga ha bula ha xona ni munghana loyi un’wana la nga sala; u nga chavi. Loko u swi xiya leswaku leswi u nga ta swi vula swi ta amukeleka, vula leswi a wu swi tlangela ha yena kumbe leswi u swi tsundzukaka ha yena. Leswi swi nga pfuna munghana la saleke a swi vona leswaku na wena u rila na yena.—Varhoma 12:15.

Loko u seketela munhu la nga ni gome, papalata ku n’wi nyika switsundzuxo swo tala. Papalata ku n’wi sindzisa ku endla swiboho hi ku hatlisa. * Ematshan’weni ya sweswo, vana ni vuxiyaxiya naswona u tivutisa xivutiso lexi nge, ‘Hi wahi matshalatshala lawa ndzi nga ma endlaka leswaku ndzi pfuna munghana  kumbe xaka ra mina enkarhini lowu wo tika swinene evuton’wini?’

Leswi U Nga Swi Endlaka

Hambi ku ri endzhaku ka xilahlo, munghana la saleke u ta lava mpfuno. Kumbexana u nga pfuneta hi ku lunghiselela swakudya, u nyika maxaka man’wana ndhawu yo etlela kumbe u tshama ni la feriweke.

U nga rivali leswaku vavanuna ni vavasati va nga langutana ni gome kumbe xivundza hi tindlela to hambana-hambana. Hi xikombiso, etindhawini tin’wana ta misava, hafu ya vavanuna lava nga feriwa hi vavasati va nghenela vukati ku nga si hela tin’hweti ta 18, ku nga leswi nga tolovelekangiki eka tinoni. I yini lexi endlaka leswaku va hambana?

Ku hambana ni leswi vanhu va swi pfumelaka, a hi minkarhi hinkwayo vavanuna va nghenelaka vukati leswaku va ta enerisa xilaveko xa vona xa nyama kumbe xa vuxaka bya rimbewu. Ku va ni xivundza hi swona leswi endlaka leswaku vavanuna va hatla va nghenela vukati endzhaku ka loko va feriwile. Hi hala tlhelo, tinoni ta chaveleleka loko ti seketeriwa swinene, hambileswi minkarhi yin’wana vanghana va vanuna va tona va ti rivalaka. Vavanuna vo tala va vona onge ku nghenela vukati hi swona ntsena leswi nga ta endla leswaku va nga vi na xivundza, naswona va endla tano handle ko anakanya hi makhombo lama nga ha vaka kona yo tlhela va nghenela timhaka ta rirhandzu hi ku hatlisa. Kambe tinoni tona ta antswa eka vavanuna hikuva ta swi kota ku tiyiselela xivundza.

Ku nga khathariseki leswaku la feriweke i wanuna kumbe i wansati, i yini leswi u nga swi endlaka leswaku u hunguta xivundza lexi a nga na xona? Helen, la nga ni malembe ya 49 naswona a nga noni u ri: “Vo tala va swi lava ku pfuna, kambe a va teki goza. Minkarhi yo tala u ta twa va ku, ‘Loko ku ri ni leswi mi nga tsakelaka leswaku ndzi mi pfuna ha swona mi ta ndzi tivisa.’ Lexi mina a ndzi xi tlangela swinene hiloko munhu a ku, ‘Ndzi ya exitolo, xana u nga swi tsakela ku famba na mina?’” Paul loyi nsati wakwe a dlayiweke hi khensa, u vula leswaku ha yini a a swi tlangela swinene ku va vanhu va n’wi rhamba leswaku va famba na yena. U ri: “Minkarhi yin’wana u twa u nga swi tsakeli ku tihlanganisa ni vanhu van’wana kumbe ku vulavula hi xiyimo xa wena. Kambe endzhaku ka loko u tiphinile hi xinakulobye swin’we ni vanhu van’wana, u titwa u antswa; ni xivundza u va u nga ha ri na xona. Wa swi vona leswaku hakunene vanhu va khathala ha wena, kutani sweswo swi endla leswaku swilo swi olova.” *

Nkarhi Lowu Ha Wona Ntwela-vusiwana Wu Tlangeriwaka Swinene

Helen, u xiye leswaku endzhaku ka loko maxaka yakwe yo tala se ma tlhelele emakaya ya wona, hi kona laha se a wu lava swinene nseketelo. U ri: “Loko wa ha ku feriwa, vanghana ni vandyangu va ku seketela  swinene, kambe endzhaku ka sweswo va tlhelela emakaya ya vona. Kambe wena u va wa ha khome nyarhi hi timhondzo.” Loko vanghana va xiviri va swi tiva leswi, va nga tiendla va kumeka naswona va hambeta va ku seketela.

Kumbexana wansati kumbe wanuna la feriweke hi munghana wakwe wa vukati a nga tsakela ku va ni vanhu van’wana hi nkarhi wa swiendlakalo swa nkoka, swo tanihi ku tsundzuka siku leri a nga cata ha rona kumbe siku leri munghana wakwe wa vukati a nga fa ha rona. Eileen, loyi ku vulavuriweke ha yena, u vula leswaku n’wana wakwe wa jaha u n’wi pfuna ku hlula xivundza ni gome leri a vaka na rona loko ku fika siku leri a nga cata ha rona. U ri: “Lembe ni lembe n’wana wa mina Kevin wa ndzi humesa. Hi dya swakudya swa ninhlikanhi swin’we naswona ku va ku ri mina na yena ntsena.” Kutani ha yini u nga ri tsali ehansi siku leri xirho xa ndyangu kumbe munghana wa wena loyi sweswi a feriweke hi munghana wakwe wa vukati a nga cata ha rona kumbe leri munghana wakwe va vukati a feke ha rona? Loko siku rero ri fika, u nga ha hlela ku n’wi endzela kumbe u kombela van’wana leswaku va n’wi endzela.—Swivuriso 17:17.

Van’wana va xiye leswaku vanhu lava na vona va feriweke hi vanghana va vona va vukati va nga swi kota ku chavelela lava ha ku feriwaka hi vanghana va vona va vukati. Loko Annie loyi se a nga ni malembe ya nhungu a ri noni a vulavula hi ku va a tihlanganisa ni noni-kulobye u ri: “Ku tiyimisela kakwe ku ndzi khutazile swinene naswona ku ndzi pfune leswaku ndzi ya emahlweni ni vutomi.”

Endzhaku ko hlula swiphiqo leswi munhu a vaka na swona loko a ha ku feriwa, vavasati ni vavanuna lava se ku nga hundza nkarhinyana va feriwe hi vanghana va vona va vukati, va nga swi kota ku chavelela lava ha ku feriwaka hi vanghana va vona va vukati kumbe ku endla leswaku va va ni ntshembo. Tinoni timbirhi leti ku vulavuriwaka ha tona eBibeleni, ku nga Rhuti ni n’wingi wakwe Nawomi, va khutazanile hikwalaho ka leswi a va seketelana. Rungula ra vona leri khumbaka mbilu ri kombisa ndlela leyi vunghana bya vona byi nga va pfuna ha yona leswaku va tiyiselela xiyimo xo tika lexi a va langutane na xona.—Rhuti 1:15-17; 3:1; 4:14, 15.

Nkarhi Wa Ku Horisa

Leswaku vavanuna ni vavasati lava feriweke hi vanghana va vona va vukati va tlhela va tiphina hi vutomi, va fanele va ringanisela loko va tsundzuka vanghana va vona va vukati niloko va khathalela swilaveko swa vona. Hosi Solomoni wo tlhariha u vule leswaku ku ni “nkarhi wa ku rila.” Kambe u tlhele a vula leswaku hi fanele hi tinyika “nkarhi wa ku horisa.”—Eklesiasta 3:3, 4.

Paul, loyi ku vulavuriweke ha yena, u hlamusele ndlela leyi swi tikaka ha yona ku rivala swilo swa nkarhi lowu nga hundza. U ri: “Mina ni nghamu ya mina a hi fana ni mirhi leyitsongo leyi a yi namarhelanile. Hiloko murhi lowun’wana wu fa kutani wu susiwa wu siya lowun’wana wu ri woxe. A ndzi nga swi toloveli ku hanya ndzi ri ndzexe.” Hikwalaho ko lava ku tshembeka eka vanghana va vona lava se va feke, van’wana a va pfumeli ku rivala leswi nga endleka. A va ha titsakisi hi ku ehleketa leswaku va ta va va nga tshembeki eka vanghana va vona va vukati lava se va feke, naswona leswi hi swona leswi endlaka leswaku va nga pfumeli ku huma va ya tiphina ni vanhu van’wana. U nga va pfunisa ku yini vavasati ni vavanuna lava feriweke hi vanghana va vona va vukati leswaku hakatsongo-tsongo va tlhela va tiphina hi vutomi?

Goza ro sungula i ku pfuna munhu leswaku a phofula ndlela leyi a titwaka ha yona. Herbert, loyi se a nga ni malembe ya tsevu a feriwe hi nsati wakwe, u ri: “Nkarhi lowu ndzi wu tlangelaka ngopfu hiloko vanhu lava ndzi endzeleke va fika va tshama kutani va ndzi yingisela loko ndzi ri karhi ndzi va hlamusela leswi nga emianakanyweni ya mina hi nkarhi wolowo. A ndzi nga tiphini ngopfu loko ndzi ri ni vanhu van’wana, kambe ntwela-vusiwana wa vona a ndzi wu tlangela swinene.” Paul u khumbiwe ngopfu hi swiendlo swa munghana wakwe loyi nkarhi na nkarhi a a n’wi vutisa leswaku u titwa njhani. U ri: “A ndzi yi tlangela swinene ndlela leyi a a ndzi vutisa ha yona naswona minkarhi yo tala a ndzi n’wi byela ndlela leyi ndzi titwaka ha yona.”—Swivuriso 18:24.

Ku va munhu la feriweke hi munghana wa vukati a titwa hi tindlela to hambana-hambana, minkarhi yin’wana a tisola, a titwa nandzu kumbe a hlundzuka, swi endla leswaku swi n’wi tikela ku va a amukela xiyimo lexi a nga eka xona sweswi. Hosi Davhida na yena u pfuniwe hi ku phofula leswi nga embilwini  yakwe emahlweni ka muchaveleri lonkulu, ku nga Yehovha Xikwembu, naswona endzhaku ka sweswo u kume matimba yo “suka a yima” kutani a amukela mhaka ya ku fa ka n’wana wakwe wa jaha.—2 Samuwele 12:19-23.

Hambileswi eku sunguleni swi tikaka, hi ku famba ka nkarhi vavasati ni vavanuna lava feriweke hi vanghana va vona va vukati va fanele va tlhelela eka vutomi bya vona bya siku ni siku. Xana u nga va katsa emintirhweni ya wena ya siku ni siku, loko u ya eku xaveni kumbe loko u tijikajikela? Xana u nga va kombela leswaku va ku pfuna hi mintirho yin’wana? Yoleyo i yin’wana ya tindlela to va pfuna leswaku va nga vi na xivundza. Hi xikombiso, xana u nga kombela noni leswaku yi ku salela ni vana kumbe yi ku komba maswekelo man’wana ya swakudya? Loko ku ri wanuna la feriweke, xana u nga n’wi kombela leswaku a ku lunghisela swo karhi endlwini ya wena? Kumbexana u nga ha katsa ni mintirho yin’wana leyi phyuphyisaka, naswona mintirho yoleyo yi nga endla va swi xiya leswaku va ni xikongomelo evuton’wini.

Loko munhu la feriweke a bula ni vanhu van’wana hi ndlela leyi a titwaka ha yona, sweswo swi nga n’wi pfuna leswaku hakatsongo-tsongo a tlhela a tiphina hi vutomi naswona a nga swi kota ku tlhela a tivekela tipakani letintshwa. Swi ve tano eka Yonette, la nga ni malembe ya 44 naswona a nga noni tlhelo manana. U ri: “A swi ndzi olovelanga ku tlhelela eka vutomi bya mina bya siku ni siku! Ku endla mintirho ya siku ni siku, ku hlela timhaka ta timali ni ku khathalela vana va mina vanharhu, a ku nga ri matlangwana.” Kambe hi ku famba ka nkarhi, Yonette u dyondze ku hleleka swin’we ni ku vulavurisana kahle ni vana vakwe. U tlhele a amukela nseketelo wa vanghana vakwe.

“Vutomi Byi Tshama Byi Ri Nyiko Ya Risima”

Vanghana ni maxaka va fanele va amukela xiyimo lexi nga kona leswaku va ta kota ku pfuna lava feriweke. Ku nga ha hela tin’hweti hambi ku ri malembe ndlela leyi tinoni ni vavanuna lava feriweke hi vanghana va vona va vukati va titwaka ha yona yi ri karhi yi cinca-cinca hikwalaho ka ku vava loku va ku twaka. I ntiyiso leswaku ‘makhombo ya timbilu ta vona’ ma nga va tshikilela swinene.—1 Tihosi 8:38, 39.

Lowu hi wona nkarhi lowu munghana loyi a saleke a faneleke a khutaziwa swinene ha wona leswaku a amukela leswi nga endleka naswona a nga tihambanisi ni vanhu van’wana. Nseketelo wo tano wu pfune vavasati ni vavanuna vo tala lava feriweke hi vanghana va vona va vukati leswaku va tlhela va hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo. Claude, la nga ni malembe ya 60 naswona a feriweke hi nsati naswona a nga mutirheli wa nkarhi hinkwawo eAfrika u ri: “Vutomi byi tshama byi ri nyiko ya risima hambiloko u tshame u twa ku vava swinene hikwalaho ko feriwa hi munghana wa vukati.”

Endzhaku ko feriwa hi munghana wa vukati, vutomi bya cinca. Nilokoswiritano, lava ha hanyaka endzhaku ka loko va feriwe hi vanghana va vona va vukati va tama va ha ri ni swo tala leswi va faneleke va swi avela van’wana.—Eklesiasta 11:7, 8.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 11]

Vanghana va xiviri va nga tiendla va kumeka naswona va hambeta va ku seketela

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

 Xana I Vutlhari Ku Hlayisa Swilo Swin’wana Swa Nkoka Swa Munghana Wa Wena Wa Vukati La Feke?

Helen, loyi se ku nga hundza malembe yo hlayanyana nuna wakwe a file u ri: “Ku ni swilo swo tala swa nuna wa mina leswi ndzi nga swi hlayisa. Ndzi xiye leswaku swilo sweswo swi ndzi tsundzuxa minkarhi yo tsakisa leyi hi nga tshama hi va na yona. A ndzi nga lavi ku swi lahla hi ku hatlisa hikuva ndlela leyi ndzi titwaka ha yona yi tshama yi ri karhi yi cinca-cinca.”

Ku hambana ni sweswo, Claude, loyi a feriweke hi nsati wakwe emalembeni ya ntlhanu lama hundzeke u ri: “Ndzi cukumete swilo swa nsati wa mina leswaku ndzi nga tshameli ku n’wi tsundzuka. Ndzi ehleketa leswaku ku cukumeta swilo swakwe swi ndzi pfunile leswaku ndzi amukela leswi humeleleke ni ku endla leswaku ndzi nga heti nkarhi wo leha ndza ha ri ni gome.”

Tinhlamuselo leti nga laha henhla ti kombisa ku hambana loku vaka kona loko munhu a hlayisa swilo swa munghana wakwe wa vukati la feke. Hikokwalaho, vanghana vo tlhariha ni maxaka va ta papalata ku ringeta ku sindzisa vonelo ra vona emhakeni leyi.—Vagalatiya 6:2, 5.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 9]

Xana ku ni masiku yo karhi lawa eka wona mpfuno wa wena wu nga tlangeriwaka swinene?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

U nga rivali ku va rhamba loko u tihumesa

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Katsa vavasati ni vavanuna lava feriweke hi vanghana va vona vukati loko u endla mintirho ya wena ya siku ni siku kumbe loko u ri eku tihungaseni