Xana Leswi Na Swona I Ku Nga Tshembeki?

“U nga va byeli ntiyiso hinkwawo wa leswi nga endleka eka mhangu leyi u nga va na yona, swilo swi ta ku fambela kahle.”

“A swi bohi leswaku valawuri va xibalo va tiva vuxokoxoko hinkwabyo.”

“Mhaka-nkulu i ku ka u nga kumiwi.”

“Ha yini u fanele u hakela ku ri hi ku u nga yi kuma mahala?”

KUMBEXANA u tshame u twa marito yo fana ni wolawo loko u lava ku pfuniwa hi timhaka ta timali. Swi tikomba onge vanhu van’wana va ni tindlela to olova to tlhantlha xiphiqo xin’wana ni xin’wana. Xivutiso hileswaku, Xana tindlela teto i tinene?

Namuntlha ku nga tshembeki ku hangalake emisaveni hinkwayo lerova minkarhi yo tala vanhu va tirhisa ku hemba, ku nga tshembeki ni ku yiva leswaku va nga xupuriwi, ku endla mali nileswaku va ti vuyerisa. Minkarhi yo tala vanhu lava nga eswiyin’weni leswi tlakukeke exikarhi ka vaaki, a va veki xikombiso lexinene emhakeni yo tshembeka. Etikweni rin’wana ra le Yuropa, timhangu ta vukanganyisi ni vukhamba ti andze hi tiphesente leti tlulaka 85 ku sukela hi 2005 ku ya eka 2006. Timhangu teto a ti nga swi katsi swiendlakalo leswitsongo swa ku nga tshembeki leswi vanhu van’wana va swi vulaka swidyoho leswi nga vuliki nchumu. Kutani a swi hlamarisi leswi vatsundzuxi va van’wamabindzu ni van’watipolitiki va le tikweni rero a va katseka eka vukungundzwana byo endla tidiploma ta vuxisi leswaku swilo swi va fambela kahle.

Hambileswi ku nga tshembeki swi tolovelekeke emisaveni hinkwayo, vanhu vo tala va lava ku endla leswi nga swinene. Kumbexana na wena u un’wana wa vona. Tanihi leswi u rhandzaka Xikwembu, kumbexana u lava ku endla leswi nga swinene ematihlweni ya xona. (1 Yohane 5:3) U nga ha titwa hilaha muapostola Pawulo a titweke hakona loko a tsala a ku: “Ha tshemba leswaku hi ni ripfalo ro tshembeka, hileswi hi navelaka ku tikhoma hi ku tshembeka eka swilo hinkwaswo.” (Vaheveru 13:18) Hikwalaho ka sweswo, ha ku rhamba leswaku u hlaya hi swiyimo swin’wana leswi nga ringaka munhu leswaku a nga tikhomi “hi ku tshembeka eka swilo hinkwaswo.” Hi ta tlhela hi kambisisa milawu ya Bibele leyi pfunaka eswiyin’weni sweswo.

I Mani Loyi A Faneleke Ku Hakela Loko Ku Humelele Mhangu?

Loko wansati un’wana la ha riki muntshwa, la vuriwaka Lisa * a ri eku chayeleni, u endle xihoxo kutani a tlumbana ni movha wun’wana. Ku hava la vavisekeke, kambe timovha hatimbirhi ti vavisekile. Etikweni ra ka vona, vachayeri lava ha riki vantshwa va hakela mali yo tala ya ndzindza-khombo wa movha naswona minkarhi hinkwayo loko ku va ni mhangu, mali yoleyo ya tlakuka. Leswi Lisa a a famba ni muzala wakwe Gregor la nga nkulu eka yena, munghana wakwe u ringanyete leswaku va vika leswaku a ku chayela Gregor. Hi ndlela yoleyo, Lisa a a ta papalata ku hakela mali yo tala ya ndzindza-khombo. Mhaka yoleyo a yi vonaka yi ri  vutlhari. Kambe i yini leswi a a fanele a swi endla?

Tindzawulo ta ndzindza-khombo ti tirhisa mali leyi hakeriwaka hi vanhu lava hakelaka timali ta ndzindza-khombo ku hakela timhangu leti vikiweke. Loko Lisa a yingisa xiringanyeto xa munghana wakwe, a a ta va a endla leswaku vanhu hinkwavo lava hakelaka timali ta ndzindza-khombo va n’wi hakelela timali leti a ti ta laveka eka mhangu leyi a yi endleke. A a ta va a nga endli vukanganyisi ntsena kambe a a ta va a yivela van’wana. Swi tano ni hi ku endla switatimendhe leswi nga riki ntiyiso leswaku khampani ya ndzindza-khombo yi ta ku hakela mali yo tala loko u endle mhangu.

Ku chava ku xupuriwa hi nawu swi nga endla leswaku munhu a nga tshembeki. Kambe xivangelo xa nkoka lexi endlaka leswaku hi papalata ku nga tshembeki xi kumeka eRitweni ra Xikwembu. Wun’wana wa Milawu ya Khume wu ri: “U nga tshuki u yiva.” (Eksoda 20:15) Muapostola Pawulo u tlhele a byela Vakreste nawu wolowo, a ku: “Muyivi a nga ha tlheli a yiva.” (Vaefesa 4:28) Loko u yingisa Rito ra Xikwembu loko swi ta etimhakeni ta ndzindza-khombo, u papalata ku endla swilo leswi Xikwembu xi swi solaka. Hi hala tlhelo, u kombisa leswaku u rhandza ni ku xixima nawu wa Xikwembu swin’we ni vaakelani va wena.—Pisalema 119:97.

“Swilo Swa Khezari Eka Khezari”

Peter i n’wamabindzu. Mutsundzuxi wakwe wa swa timali u ringanyete leswaku a xava switirho swa khompyuta swo durha swinene leswaku a nga hakeli mali yo tala ya xibalo. Van’wamabindzu hinkwavo lava nga ni bindzu ro fana ni ra Peter va endla tano. Leswi Peter a a nga si tshama a swi xava swilo sweswo, mfumo a wu nga ta n’wi sala endzhaku. Sweswo a swi ta endla leswaku a hakela mali yitsongo ya xibalo. Xana a a fanele a endla yini? I yini lexi a xi ta n’wi pfuna leswaku a endla xiboho xa vutlhari?

Muapostola Pawulo u byele Vakreste va le nkarhini wakwe a ku: “Moya-xiviri wun’wana ni wun’wana a wu tiveke ehansi ka valawuri lava tlakukeke  . . . Nyikani hinkwavo timfanelo ta vona, loyi a lavaka xibalo n’wi nyikeni xibalo; loyi a lavaka ndzuvo n’wi nyikeni ndzuvo.” (Varhoma 13:1, 7) Lava lavaka ku amukeriwa hi Xikwembu va hakela swibalo hinkwaswo leswi valawuri va swi lavaka eka vona. Hi hala tlhelo, loko nawu wu hungutela vanhu vo karhi kumbe van’wamabindzu swibalo, swi ta va swi nga bihanga ku va na wena u amukela mpfuno wo tano loko u faneleka.

Hi lexi xiyimo xin’wana lexi fambisanaka ni ku hakela swibalo. David u thoriwe leswaku a va muvatli eka khampani leyi nga endhawini ya ka vona. Kambe vanghana ni vaakelani vakwe va pfa va n’wi thola leswaku a va endlela tikhabodo ni fanichara emakaya ya vona naswona ntirho lowu u wu endla loko a chayisile entirhweni wakwe. Va n’wi hakela mali yo tala ku tlula leyi a yi holaka entirhweni wakwe, kambe va n’wi kombele leswaku a nga va byeli vatirhela-mfumo leswaku u kuma mali muni. Xisweswo, leswi ku nga riki na munhu la wu tivaka ntirho wolowo, a ku na loyi a nga ta hakela swibalo. Vanhu vo tala va vona sweswo swi ri swinene tanihi leswi hinkwavo va vuyeriwaka. Leswi David a lavaka ku tsakisa Xikwembu, xana u fanele a wu languta njhani ntirho lowu a wu endlelaka exihundleni?

Hambileswi swi nga ha endlekaka leswaku munhu la endlaka ntirho wo tano a nga kumiwi, u va a nga ri eku swi hakeleni swibalo leswi mfumo wu nga ni mfanelo yo swi koxa. Yesu u te: “Hikokwalaho, tlheriselani swilo swa Khezari eka Khezari, kambe swilo swa Xikwembu eka Xikwembu.” (Matewu 22:17-21) Yesu u vule leswi leswaku a lulamisa mianakanyo ya vayingiseri vakwe malunghana ni ku hakela swibalo. Varhangeri va tihulumendhe lava Yesu a a va vitana Khezari, a va vula leswaku swa boha leswaku va hakeriwa swibalo. Valandzeri va Kreste va teka ku hakela swibalo hinkwaswo tanihi xileriso lexi humaka eMatsalweni.

Ku Kopela Hi Nkarhi Wa Swikambelo

Marta loyi a nga xichudeni xa le xikolweni xa le henhla u tilunghiselela ku ya tsala swikambelo swa ku hela ka lembe. Tanihi leswi swi lavaka leswaku a kuma timaraka ta le henhla leswaku a ta kuma ntirho wa kahle, u heta tiawara to tala a ri eku hlayeni. Swichudeni-kulobye na swona swi endla leswi fanaka, kambe hi ndlela leyi hambaneke. Swi tirhisa swiciyoti, tikhalikhuleta leti progremiweke ni tiselfoni leswaku swi kopela hi xikongomelo xo pasela ehenhla. Xana Marta na yena u fanele a endla leswi endliwaka hi swichudeni-kulobye leswaku a ta pasela ehenhla?

Leswi ku kopela swi tolovelekeke, vanhu vo tala va vona swi nga bihanga. Va tibyela leswi, “Mhaka-nkulu i ku ka u nga kumiwi.” Hambiswiritano, langutelo ro tano a ri amukeleki eka Vakreste va ntiyiso. Hambileswi swi nga ha endlekaka leswaku mudyondzisi a nga va voni lava kopelaka, u kona loyi a va vonaka. Yehovha Xikwembu wa swi vona leswi hi swi endlaka naswona u ta hi avanyisa hi ku ya hi swiendlo swa hina. Pawulo u te: “A xi kona xivumbiwa lexi nga vonakiki emahlweni ka xona, kambe swilo hinkwaswo swi lo dla, swi paluxeka erivaleni ematihlweni ya loyi hi nga ta tihlamulela eka yena.” (Vaheveru 4:13) Ku tiva leswaku Xikwembu xa hi vona naswona xi lava leswaku hi endla leswi nga swinene, swi fanele swi hi susumetela ku tshembeka loko hi tsala xikambelo.

I Yini Leswi U Nga Ta Swi Endla?

Lisa, Gregor, Peter, David na Marta va vone nkoka wa swiyimo leswi a va langutane na swona. Va endle xiboho xo tshama va tshembekile kutani va  hlayisa ripfalo ra vona ri basile. Xana u ta endla yini loko u langutana ni swiyimo leswi fanaka?

Vatirhi-kulobye, swichudeni-kulobye ni vaakelani va wena va nga ha va va nga ri na mhaka na swona ku hemba, vukanganyisi kumbe ku yiva. Entiyisweni, va nga ha ku hlekula va ringeta ku ku sindzisa leswaku na wena u hanya hi ndlela leyi va hanyaka ha yona. I yini leswi nga ku pfunaka leswaku u endla xiboho lexinene ku nga khathariseki ntshikilelo lowu nga endlaka leswaku u nga tshembeki?

Tsundzuka leswaku ku hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu swi ta endla leswaku hi va ni ripfalo leri baseke ni ku amukeriwa hi Xikwembu. Hosi Davhida u te: “Oho Yehovha, i mani la nga ta va muendzi entsongeni wa wena? I mani la nga ta tshama entshaveni ya wena yo kwetsima? Hi loyi a fambaka a nga ri na xihoxo naswona a hanyaka hi ku lulama la vulavulaka ntiyiso embilwini ya yena. . . . La endlaka swilo leswi a nge pfuki a tsekatsekisiwile.” (Pisalema 15:1-5) Ku va ni ripfalo lerinene ni ku va ni vuxaka ni Xikwembu xa le tilweni i swa nkoka swinene ku tlula ku kuma rifuwo hikwalaho ka ku nga tshembeki.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 12]

“Muyivi a nga ha tlheli a yiva.”

Ku xixima nawu wa Xikwembu ni ku rhandza muakelani swi hi susumetela ku tshembeka etimhakeni to hakela mali ya ndzindza-khombo

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 12]

“Nyikani hinkwavo timfanelo ta vona, loyi a lavaka xibalo n’wi nyikeni xibalo.”

Leswaku hi amukeriwa hi Xikwembu, hi hakela swibalo hinkwaswo leswi valawuri va swi lavaka

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 13]

“Swilo hinkwaswo swi lo dla, swi paluxeka erivaleni ematihlweni ya loyi hi nga ta tihlamulela eka yena.”

Hambileswi vadyondzisi va nga ta ka va nga hi kumi loko hi kopela, hi lava ku va lava tshembekaka eka Xikwembu

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 14]

Vukhamba Lebyi Nga Vonakiki

Munghana wa wena u xave progreme leyintshwa ya khompyuta naswona na wena wa swi tsakela ku va na yona. U ku byela leswaku u ta ku endlela kopi ya yona leswaku u nga tlangisi mali. Xana sweswo i ku nga tshembeki?

Loko vanhu va xava progreme ya khompyuta, va pfumela leswaku va ta yi landzela milawu leyi vini va yona va yi vekeke. Layisense ya yona yi nga ha pfumelela muxavi leswaku a yi hoxa eka khompyuta ya yena ntsena. Kutani ku yi kopela munhu un’wana ku ta va ku ri ku tlula nawu lowu vekiweke naswona a swi le nawini. (Varhoma 13:4) Ku kopa koloko i ku yiva hikuva muendli wa yona a nge he yi kumi mali leyi a a fanele a yi kuma.—Vaefesa 4:28.

Van’wana va nga ha ku, ‘Ku hava loyi a nga ta swi tiva.’ Sweswo ku nga ha va ku ri ntiyiso, kambe hi fanele hi tsundzuka marito ya Yesu lama nge: “Hikokwalaho, swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.” (Matewu 7:12) Hinkwerhu ha swi tsakela ku hakeriwa hi ndlela leyinene loko hi endle ntirho wo karhi naswona hi lava leswaku van’wana va yi khoma kahle nhundzu ya hina. Hikokwalaho, na hina hi fanele hi endla hilaha ku fanaka eka van’wana. Hi hala tlhelo, hi papalata vukhamba hinkwabyo ku katsa ni lebyi nga vonakiki, byo tanihi ku teka nhundzu * leyi nga riki ya hina.—Eksoda 22:7-9.

[Nhlamuselo ya le hansi]