Xana Hakunene eMinkarhini Ya Bibele Vanhu A Va Hanya Malembe Yo Tala?

JEANNE LOUISE CALMENT u fe hi August 4, 1997, a ri ni malembe ya 122, edorobeni ra ka vona leri nga edzonga-vuxa bya Furwa!

Nhluvuko wa sayense, wa rihanyo ni swin’wana, swi le ku pfuneni ka vanhu leswaku va hanya malembe yo tala. Kambe a va talanga vanhu lava hundzaka malembe ya dzana. Ku hanya ka vona malembe yo tala hi swona leswi endlaka leswaku ku vulavuriwa ha vona eka swihaxa-mahungu, hilaha swi veke hakona emhakeni ya Manana Calment.

Bibele yi vula leswaku vanhu va khale a va hanya malembe yo tala, van’wana va kale va lava ku fika eka malembe ya gidi. Xana leswi i ntiyiso? Xana hakunene vanhu va le minkarhini ya Bibele a va hanya malembe yo tala? Xana sweswo i swa nkoka eka hina?

Vanhu Lava Hanyeke Malembe Yo Tala

Buku ya Bibele ya Genesa yi boxa vavanuna va nkombo lava hanyeke malembe yo tlula 900 naswona hinkwavo ka vona va velekiwe emahlweni ka Ndhambi ya Nowa. A ku ri Adamu, Seta, Enosi, Kenana, Yarete, Metusela na Nowa. (Genesa 5:5-27; 9:29) Swi nga ha endleka leswaku van’wana a va va tivi vanhu lava, kambe hinkwavo ka vona i switukulwana swa khume leswi ku nga swona swo sungula ematin’wini ya vanhu. Metusela u tiveka ngopfu hi ku va a hanye malembe yo tlula ya vanhu hinkwavo—u hanye malembe ya 969!

Bibele yi tlhela yi boxa vanhu van’wana va 25 lava hanyeke malembe yo tlula lawa vanhu va hanyaka wona namuntlha. Van’wana va vona va hanye malembe ya 300, 400 hambi ku ri 700, kumbe ku tlula. (Genesa 5:28-31; 11:10-25) Kambe vanhu vo tala va ri teka ku ri ntsheketo rungula ra le Bibeleni leri vulavulaka hi vanhu lava hanyeke malembe yo tala. Xana leswi i ntiyiso?

Xana I Ntsheketo Kumbe I Rhekhodo Leyi Tshembekaka?

Hi ku ya hi tsalwa leri humesiweke hi Max Planck Institute for Demographic Research ya le Jarimani, vakambisisi va kambisise malembe ya Manana Calment loyi a boxiweke eku sunguleni ka  xihloko lexi, hi ku hlengeleta “swiga swin’wana” leswi a swi vuleke. Vuxokoxoko byo tala a byi huma eka yena n’wini kumbe eka maxaka yakwe lawa a buleke na wona loko va ri eka swiendlakalo swo karhi. Leswi a swi vuleke a swi ringanisiwa ni leswi vanhu va swi vulaka, leswi mfumo wu swi vulaka, leswi tirhekhodo ta kereke ti swi vulaka, leswi maphepha-hungu ma swi vulaka ni leswi vanhu lava hlayaka vaaki va swi vulaka. Leswi a swi nga ta koteka leswaku va kuma vuxokoxoko hinkwabyo, va vule leswaku rungula leri va ri kumeke ri va pfunile ku tiva leswaku u hanye malembe mangani.

Kambe ku vuriwa yini hi rungula leri nga eBibeleni? Xana ri tikombise ri tshembeka? Sweswo a swi kanakanisi nikatsongo! Hambileswi vuxokoxoko byin’wana byi nga hlamuseriwiki hi xitalo eBibeleni, ku ni vumbhoni byo tala lebyi kombisaka leswaku leswi nga eBibeleni swi pfumelelana ni matimu, sayense ni malembe lawa vanhu lava boxiwaka va ma hanyeke. * Leswi a swi hlamarisi hikuva Bibele yi ri: “Xikwembu a xi kumeke xi ri ni ntiyiso, hambiloko munhu un’wana ni un’wana a kumeka a ri muhembi.” (Varhoma 3:4) Leswi Bibele ku nga buku leyi ‘huhuteriweke hi Xikwembu,’ a yi na mavunwa.—2 Timotiya 3:16.

Muxe loyi a a kongomisiwa hi Yehovha Xikwembu u tsale tibuku ta ntlhanu to sungula ta Bibele. Kutani swa fanela ku va a tekiwa tanihi un’wana wa vanhu va nkoka swinene ni la xiximekaka ematin’wini ya vanhu. Vayuda va vula leswaku a ku na mudyondzisi un’wana la fanaka na yena. Mamoslem ma n’wi teka tanihi un’wana wa vaprofeta va vona lavakulu. Eka Vakreste, Muxe u fanekisela Yesu Kreste. Xana swa twala ku gimeta hileswaku matsalwa lama nga ni rungula ra nkoka leri vulavulaka hi matimu a ma fanelanga ma tshembiwa?

Xana Nkarhi Wa Vona A Wu Fana Ni Wa Hina?

Van’wana va vula leswaku eminkarhini ya khale nkarhi a wu nga langutiwi hi ndlela leyi hi wu langutaka ha yona sweswi. Va vula leswaku khale lembe a ri ringana ni n’hweti. Kambe nkambisiso lowu nga endliwa ebukwini ya Genesa wu swi veka erivaleni leswaku nkarhi wa le minkarhini ya khale wu fana ni wa hina. Xiya swikombiso swimbirhi. Eka rungula leri vulavulaka hi Ndhambi, hi twa leswaku Ndhambi yi sungule loko Nowa a ri ni malembe ya 600, “en’hwetini ya vumbirhi, hi siku ra vu-17 ra n’hweti.” Rungula ra kona ri ya emahlweni ri vula leswaku mati ma funengete misava ku ringana masiku ya 150 naswona hi “n’hweti ya vunkombo, hi siku ra vu-17 ra n’hweti, ngalava yi yima ehenhla ka tintshava ta Ararati.” (Genesa 7:11, 24; 8:4) Xisweswo, tin’hweti ta ntlhanu ti ringana ni masiku ya 150—ku nga ku sukela eka siku ra vu-17 ra n’hweti ya vumbirhi ku ya eka siku ra vu-17 ra n’hweti ya vunkombo. Mhaka ya leswaku lembe a ri ringana ni n’hweti a yi twali nikatsongo.

Hi lexi xikombiso xa vumbirhi. Hi ku ya hi Genesa 5:15-18, Mahalalele u ve ni n’wana loko a ri ni malembe ya 65 naswona u ye emahlweni a hanya malembe ya 830, kutani u fe a ri ni malembe ya 895. Ntukulu wakwe Enoko na yena u ve ni n’wana loko a ri ni malembe ya 65. (Genesa 5:21) Loko ku ri leswaku lembe ri ringana ni n’hweti, sweswo swi vula leswaku vavanuna lava va ve ni vana loko va ri ni malembe ya ntlhanu! Xana leswi swa twala?

Vayimburi na vona va tiyisekisa mhaka ya leswaku vanhu va le minkarhini ya Bibele a va hanya malembe yo tala. Bibele yi vula leswaku kokwa wa hina Abrahama a a tshama emutini wa Ura naswona hi ku famba ka nkarhi u ye a ya tshama emutini wa Harani, ku suka kona u ye exifundzheni xa Kanana. Kwalaho u lwe na Kedolawomere hosi ya Elami kutani a n’wi hlula. (Genesa 11:31; 12:5; 14:13-17) Vuyimburi byi kombisa leswaku tindhawu teto a ti ri ta xiviri naswona byi boxa ni vanhu lava a va tshama eka tona. Byi tlhela byi hi pfuna leswaku hi twisisa tindhawu teto ni mikhuva ya vanhu lava Abrahama a a tshama na vona. Leswi rungula leri nga eBibeleni leri vulavulaka hi Abrahama ri nga ntiyiso, ha yini hi fanele hi kanakana malembe lawa a ma hanyeke ya 175?—Genesa 25:7.

Kutani a hi na xona xivangelo xo kanakana rungula ra le Bibeleni leri vulavulaka hi malembe yo tala lawa vanhu va khale va ma hanyeke. Kambe u nga ha tivutisa u ku, ‘Xana sweswo swi ndzi khumba njhani?’

 U Nga Swi Kota Ku Hanya Malembe Yo Tala!

Malembe lawa vanhu lava hanyeke emahlweni ka Ndhambi va ma hanyeke ma swi veka erivaleni leswaku miri wa munhu wu endleriwe ku hanya malembe yo tala. Thekinoloji ya manguva lawa yi endle leswaku van’wasayense va wu kambisisa hi vukheta miri wa munhu ni ndlela yo hlamarisa leyi wu vumbiweke ha yona. Lexi va hlamarisaka ngopfu i ndlela leyi miri wu kotaka ku tihlanganisa ha yona endzhaku ko vaviseka. I yini leswi va gimeteke ha swona? Miri wu endleriwe ku hanya hilaha ku nga heriki. Tom Kirkwood, Profesa wa swa Mirhi u ri: “Ku dyuhala i mhaka leyi ni sweswi madokodela ma nga yi twisisiki.”

Eka Yehovha Xikwembu, ku dyuhala a hi xiphiqo lexi nga ta ka xi nga tlhantlheki. U vumbe Adamu munhu wo sungula a hetisekile naswona a ri ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki. Kambe lexi twisaka ku vava hileswaku Adamu u fularhele Xikwembu. Leswi swi endle leswaku a dyoha kutani a nga ha hetiseki. Nhlamuselo leyi ku nga khale van’wasayense va lavana na yona hi leyi: “Xidyoho xi [nghene] emisaveni hi munhu un’we, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.” (Varhoma 5:12) Xidyoho ni ku nga hetiseki hi swona leswi endlaka leswaku hi vabya, hi dyuhala naswona hi fa.

Hambiswiritano, xikongomelo xa Muvumbi wa hina wa rirhandzu a xi cincanga. Sweswo u swi kombise hi ku hi lunghiselela gandzelo ra nkutsulo ra N’wana wakwe Yesu Kreste, leri nga ta endla leswaku hi hetiseka naswona hi kuma vutomi lebyi nga heriki. Bibele yi ri: “Tanihi leswi hinkwavo va faka eka Adamu, kutani hinkwavo va ta hanyisiwa eka Kreste.” (1 Vakorinto 15:22) Vanhu lava hanyeke emahlweni ka Ndhambi a va ri ekusuhi ni ku hetiseka. Leswi hi swona leswi endleke leswaku va hanya malembe yo tala ku tlula hina. Kambe hina namuntlha hi le kusuhi ni ku hetiseka ka xitshembiso xa Xikwembu. Ku nga ri khale xidyoho ni ku nga hetiseki swi ta kuma ndzhuti swi yima naswona vanhu a va nge he vabyi kutani va fa.—Esaya 33:24; Tito 1:2.

U nga yi kumisa ku yini mikateko yoleyo? U nga gimeti hi ku vula leswaku leswi Xikwembu xi swi tshembiseke i norho. Yesu u te: “Loyi a twaka rito ra mina kutani a kholwa loyi a ndzi rhumeke, u ni vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 5:24) Nghenisa vutivi lebyi nga eBibeleni kutani u byi tirhisa. Hi ku endla tano, u ta va u landzela xikombiso xa lava muapostola Pawulo a vulavuleke ha vona tanihi lava “va [tivekelaka] hi ku hlayiseka masungulo lamanene ya nkarhi lowu taka, leswaku va ta khomelela swinene evuton’wini bya xiviri.” (1 Timotiya 6:19) U nga tiyiseka leswaku Xikwembu lexi endleke leswaku vanhu va le minkarhini ya Bibele va hanya malembe yo tala xi ta endla leswaku na wena u hanya hilaha ku nga heriki!

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Grafu leyi nga eka tluka 12]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

1000*

969* METUSELA

950* NOWA

930* ADAMU

900*

800*

700*

600*

500*

400*

300*

200*

100* VANHU VA MANGUVA LAWA

*MALEMBE