VARISI va boxiwa minkarhi yo tala eBibeleni hinkwayo, ku sukela eka buku yo sungula, ku nga Genesa, ku ya eka yo hetelela, ku nga Nhlavutelo. (Genesa 4:2; Nhlavutelo 12:5) Vavanuna lava dumeke vo tanihi Abrahama, Muxe na Hosi Davhida, a va ri varisi. Mupisalema Davhida u byi hlamusele kahle vutihlamuleri ni nkhathalelo wa murisi lonene. Nakambe pisalema leyi tsariweke hi Asafa yi hlamusela Davhida tanihi murisi eka vanhu va Xikwembu va le minkarhini ya khale.—Pisalema 78:70-72.

Enkarhini wa Yesu, ku risa a ka ha ri ntirho wa nkoka. Yesu u kombetele eka yena tanihi “murisi lonene” naswona hakanyingi a a tirhisa timfanelo ta murisi lonene leswaku a dyondzisa tidyondzo ta nkoka. (Yohane 10:2-4, 11) Hambi ku ri Lowa Matimba Hinkwawo, Yehovha Xikwembu, u fanisiwa ni “murisi.”—Esaya 40:10, 11; Pisalema 23:1-4.

Xana i swiharhi swa njhani leswi murisi a a swi khathalela? Xana ntirho wakwe a wu katsa yini? Nakambe hi nga dyondza yini eka vatirhi lava, lava tirhaka hi matimba?

Swi nga ha endleka leswaku varisi va le Israyele wa khale a va risa tinyimpfu to hambana-hambana ta le Siriya leti a ti ri ni mincila yo bumbula ni voya byo tala. Mixaka ya tinyimpfu leti yi na timhondzo kambe ya xisati a yi na tona. Swifuwo leswi swi dyondziseka hi ku olova naswona a swi swi koti ku tisirhelela eka swiharhi leswi swi hlaselaka.

 Varisi a va khathalela ni timbuti. Timbuti a ti ri ta ntima kumbe ta buraweni. A swi olova leswaku tindleve ta tona to leha ti phasiwa hi mitwa loko ti ri karhi ti khandziya etintshaveni leti nga ni maribye ti ya emadyelweni.

Nkarhi na nkarhi murisi a a langutana ni ntlhontlho wo dyondzisa tinyimpfu ni timbuti leswaku ti yingisa milawu yakwe. Hambiswiritano, murisi lonene a a swi khathalela kahle swifuwo leswi nga ehansi ka nkhathalelo wakwe, hambi ku ri ku swi thya mavito leswaku a ta swi vitana ha wona.—Yohane 10:14, 16.

Hi ximun’wana, siku ni siku murisi a a teka ntlhambi wakwe lowu nga exivaleni lexi nga ekusuhi ni kaya rakwe leswaku a wu yisa emadyelweni lamanene lama nga ekusuhi ni ximutana. Hi nguva leyi, ku velekiwa ka swinyimpfana ni swimbutana a swi andzisa ntlhambi. Hi nkarhi wolowo, vatirhi a va tlhela va tsema dzovo ra vuxika ra tinyimpfu naswona xiendlakalo lexi a xi tlangeriwa!

Swi nga ha endleka leswaku muaki a fuwa tinyimpfu ti nga ri tingani. Kutani a a thola murisi loyi a a ta engetela ntlhambi wutsongo eka lowu a nga na wona. A ku ri ni ndhuma ya leswaku varisi lava thoriweke a va nga swi khathaleli kahle swifuwo swa van’wana ku fana ni loko ku ri swa vona.—Yohane 10:12, 13.

Endzhaku ka loko masimu lama nga ekusuhi ni ximutana ma tshoveriwile, murisi a a tshika tinyimpfu ti dya mahlanga ni tindzoho leti saleke. Loko ximumu xi fika, varisi a va risa ntlhambi wa vona va wu yisa emadyelweni lama nga hisiki lama nga erivaleni leri tlakukeke. Ku ringana masiku yo hlayanyana, varisi a va tirha ni ku etlela enhoveni, ku endlela leswaku ntlhambi wu dya emadyelweni ya rihlaza ni ku heta vusiku va ri karhi va rindza matshanga lama pfulekeke. Minkarhi yin’wana, murisi a a ta sirhelela ntlhambi wakwe vusiku hinkwabyo ebakweni, laha a wu ta sirheleleka eka timhungubye ni le ka timhisi. Loko mhisi yi chavisa ntlhambi wa tinyimpfu hi ku vomba nivusiku, rito ra murisi leri nga ni musa a ri ta ti tiyisa.

Madyambu man’wana ni man’wana, murisi a a hlayela tinyimpfu ni ku kambela loko swifuwo swi hanye kahle. Nimixo, a a vitana ntlhambi kutani wona a wu ta n’wi landzela erivaleni ra madyelo. (Yohane 10:3, 4) Ninhlikanhi, varisi a va yisa swifuwo eswidziveni leswaku swi ya nwa mati. Loko swidziva swi omile, varisi a va swi yisa exihlobyeni kutani va swi kela mati.

Loko dyandza ri hela, murisi a a yisa ntlhambi wakwe etimbaleni leti nga ribuwa ni le minkoveni. Loko mpfula ya xixika yi sungula, a a wu yisa ekaya leswaku wu ya tshama kona kukondza xixika xi hela. Loko swi nga ri tano, swifuwo a swi ta fa hikwalaho ka timpfula, swidzedze ni  gamboko. Ku sukela hi November ku ya fika hi ximun’wana, varisi a va nga yi riseli ehandle mintlhambi ya vona.

Xiambalo xa murisi a xi nga ri xa xiyimo xa le henhla kambe a xi tsindziyerile. Leswaku a tisirhelela eka mpfula ni le ka xirhami nivusiku, a a fanele a ambala xiambalo lexi endliweke hi dzovo ra nyimpfu leri nga ni voya. Emirini wakwe, a a fanele a ambala nguvu leyi pfumalaka mavoko. Nakambe a a fanele a ambala maphaxana lama a ma ta sirhelela mikondzo yakwe eka maribye ni mitwa naswona a a fanele a funengeta nhloko yakwe hi xiambalo lexi endliweke hi voya.

Switirhisiwa swa murisi hi ntolovelo a swi katsa leswi landzelaka: Nkwama wa dzovo lowu nga ni swakudya, swo tanihi xinkwa, mitlhwari, mihandzu leyi omisiweke ni chizi (1); nhonga leyi a yi languteka ku fana ni tlhari, leyi hi ntolovelo a yi lehe mitara yin’we yi tlhela yi tontswa emakumu ka yona (2); mukwana (3); nxongotelo lowu a wu tirhisa loko a ri karhi a famba ni loko a khandziya tintshava (4); gula ra mati (5); bakiti ra dzovo ro ka mati eswihlobyeni swo enta (6); xipelupelu lexi a a xi tirhisa ku hoxa maribye ekusuhi ni tinyimpfu kumbe timbuti leti hambukaka leswaku a ti chavisa leswaku ti vuya entlhambini kumbe ti nga lwi na swiharhi swa nhova (7); ni nanga leyi a a yi chaya leswaku a ti hungasa ha yona ni ku phyuphyisa ntlhambi (8).

Vuyelo lebyi murisi a a byi kuma hikwalaho ko khathalela swifuwo a ku ri ntswamba ni nyama, ku nga swilaveko swa vutomi. Voya ni madzovo a swi xavisiwa ni ku endla swiambalo ni magula. Voya bya mbuti a byi swuriwa byi endla swiambalo naswona tinyimpfu ni timbuti a ku endliwa magandzelo ha swona.

Varisi lavanene a va gingiriteka, va tshembeka ni ku va ni xivindzi. A va veka hambi ku ri vutomi bya vona ekhombyeni leswaku va sirhelela ntlhambi.—1 Samuwele 17:34-36.

Kutani a swi hlamarisi leswi Yesu ni vadyondzisiwa vakwe va tirhiseke murisi tanihi ntila lowu valanguteri lava nga Vakreste va faneleke va wu landzela. (Yohane 21:15-17; Mintirho 20:28) Ku fana ni murisi lonene eminkarhini ya Bibele, valanguteri lava nga Vakreste namuntlha va tikarhatela ku “[risa] ntlhambi wa Xikwembu lowu khathaleriwaka hi [vona], ku nga ri hi ku sindzisiwa, kambe hi ku swi rhandza; ku nga ri hi ku rhandza mpindzulo wa vukanganyisi, kambe hi mapfundza.”—1 Petro 5:2.