1. Vo tala va titsone yini naswona hikwalahokayini?

 MALANDZA yo tala ya Xikwembu namuntlha ma titsone swo tala. Vamakwerhu vo tala va endle xiboho xo ka va nga ngheneli vukati. Vatekani van’wana va hlawule ku ka va nga vi na vana. Mindyangu yin’wana yi titsone ku va ni rifuwo. Hinkwavo va endle swiboho leswi hikwalaho ka leswi va lavaka ku tirhela Yehovha handle ko kavanyetiwa. Va tsakile naswona va n’wi tshemba hi ku helela Yehovha leswaku u ta va khathalela. Xana sweswo i norho? Doo! Hikwalahokayini hi tiyiseka hi mhaka leyi? Hikuva Yehovha u katekise Abrahama, “tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo.”—Rhom. 4:11.

2. (a) Hi ku ya hi Vaheveru 11:8-10, 16, i yini lexi endleke leswaku hi ku tirhandzela Abrahama a rhurha eUra? (b) Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

² Abrahama u sukele vutomi bya vulovolovo hi ku tirhandzela eUra. Hikwalahokayini? Hikuva a a rindzele “muti lowu nga ni masungulo lama tiyeke.” (Hlaya Vaheveru 11:8-10, 16.) Hi wihi “muti” wa kona? Hi yihi mitlhontlho leyi Abrahama a langutaneke na yona loko a ha rindzele ku akiwa ka muti wolowo? Hi nga n’wi tekelela njhani Abrahama swin’we ni malandza ya Yehovha ya manguva lawa ma n’wi tekeleleke?

3. I yini muti lowu Abrahama a a wu rindzerile?

³ Muti lowu Abrahama a a wu rindzerile i Mfumo wa Xikwembu. Mfumo wolowo wu vumbiwa hi Yesu Kreste swin’we ni Vakreste lava totiweke va 144 000. Pawulo u vule leswaku Mfumo wolowo i “muti wa Xikwembu lexi hanyaka, Yerusalema wa le tilweni.” (Hev. 12:22; Nhlav. 5:8-10; 14:1) Yesu u dyondzise vadyondzisiwa vakwe leswaku va khongela va kombela Mfumo wolowo wu ta, leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku ta endleka  laha misaveni hilaha ku endlekaka hakona etilweni.—Mat. 6:10.

4. Hi ku ya hi Genesa 17:1, 2, 6, Abrahama a a tiva yini mayelana ni muti kumbe Mfumo lowu Xikwembu xi wu tshembiseke?

⁴ Xana Abrahama a a byi tiva vuxokoxoko bya ndlela leyi Mfumo wa Xikwembu a wu ta va hayona? Doo! Swi teke malembe yo tala, vuxokoxoko byebyo bya ha ri “xihundla xo kwetsima.” (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Kambe Abrahama a a swi tiva leswaku van’wana va vana vakwe a va ta va tihosi. Yehovha a a n’wi tshembise hi ku kongoma xitshembiso xexo. (Hlaya Genesa 17:1, 2, 6.) Abrahama a swi tshemba hi ku helela switshembiso swa Xikwembu, a swi fana ni loko a vona Mutotiwa kumbe Mesiya loyi a a ta va Hosi ya Mfumo wa Xikwembu. Hi yona mhaka Yesu a byeleke Vayuda va le nkarhini wakwe a ku: “Abrahama tata wa n’wina a a langutele siku leri a ndzi ta ta ha rona hi mahlongati. U ri vonile siku rero kutani a tsaka.” (Yoh. 8:56) Abrahama a a swi tiva leswaku vatukulu vakwe a va ta va xiphemu xa Mfumo lowu a wu ta simekiwa hi Yehovha naswona a swi langutele hi mahlo ngati ku vona ku hetiseka ka xitshembiso xexo.

5. Hi swi tiva njhani leswaku Abrahama a a rindzele muti kumbe Mfumo lowu simekiweke hi Xikwembu?

⁵ Abrahama u swi kombise njhani leswaku a a rindzele muti kumbe Mfumo lowu simekiweke hi Xikwembu? Xo sungula, Abrahama a nga seketelanga mfumo ni wun’we laha misaveni. Abrahama a a nga tshami endhawini yin’we naswona a ku na hosi ni yin’we leyi a yi seketeleke laha misaveni. Ku engetela kwalaho, Abrahama a nga ringetanga ku tisimekela mfumo. Kurinasweswo, u ye emahlweni a yingisa Yehovha naswona a a rindzele ku vona ku hetiseka ka xitshembiso xakwe. Sweswo a swi kombisa leswaku Abrahama a a ri ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha. A hi buleni hi mitlhontlho leyi a langutaneke na yona kutani hi vona leswaku hi nga dyondza yini eka yena.

6. Muti wa Ura a wu ri njhani?

⁶ Muti lowu Abrahama a rhurheke eka wona a wu sirhelelekile naswona a ku hanyiwa vutomi bya ka byandlana. A wu sirheleriwe hi makhumbi lamakulu naswona a wu rhendzeriwe hi milambu yinharhu. Vanhu va le Ura a  va dyondzekile swinene. Van’wamabindzu a va endlela emutini wolowo mabindzu ya vona tanihi leswi swilo hinkwaswo a swi kumeka hi ku olova. Vanhu va le ndhawini yoleyo a va ake swimbindzimbindzi. Tiyindlu tin’wana a ti ri ni makamara ya 13 kumbe 14 naswona majarata ya kona a ma phevhiwile.

7. I yini lexi a xi endla Abrahama a tshemba leswaku Yehovha u ta n’wi sirhelela swin’we ni ndyangu wa ka vona?

⁷ Abrahama a a tshemba leswaku Yehovha u ta n’wi sirhelela swin’we ni ndyangu wa ka vona. Hikwalahokayini? Tsundzuka leswaku Abrahama na Sara va sukele vutomi bya ka byandlana eUra va ya tshama ematendeni eKanana. Yena ni ndyangu wa ka vona a va nga ha sirheleriwanga hi makhumbi lamakulu ni milambu. Hikwalaho, valala a va ta va hlasela hi ku olova.

8. Abrahama u tshame a langutana na yini?

⁸ Abrahama a a tirhela Xikwembu kambe u tshame a langutana ni tlhontlho wo wundla ndyangu wa ka vona. Etikweni leri Yehovha a n’wi rhumeleke eka rona ku ve ni dyandza. Dyandza rero a ri tinyike matimba swinene lerova Abrahama u teke xiboho xo rhurha ni ndyangu wa ka vona va ya tshama eEgipta swa nkarhinyana. Loko a ri eEgipta, Faro mufumi wa tiko rero u n’wi tekele nsati. Ehleketa hi ndlela leyi Abrahama a a twa ku vava hayona kukondza Yehovha a lerisa Faro leswaku a tlherisela Sara eka Abrahama.—Gen. 12:10-19.

9. Hi swihi swiphiqo swa ndyangu leswi Abrahama a langutaneke na swona?

⁹ Endyangwini wa Abrahama xiyimo a xi tika swinene. Nghamu yakwe Sara a a nga veleki. Mhaka yoleyo yi va tekele ntsako ku ringana malembe yo tala. Eku heteleleni, Sara u kombele Abrahama leswaku a etlela ni nandza wakwe wa xisati Agara leswaku a ta va tswalela vana. Kambe loko Agara a ri ni khwiri ra Iximayele, u sungule ku delela Sara. Xiyimo xi ye xi nyanya lerova Sara a hlongola Agara.—Gen. 16:1-6.

10. Hi swihi swiyimo leswi khumbaka Iximayele na Isaka leswi ringeke ku tshembeka ka Abrahama eka Yehovha?

¹⁰ Eku heteleleni, Sara u tikile kutani a velekela Abrahama n’wana wa jaha, loyi Abrahama a n’wi thyeke vito ra Isaka. Abrahama a a ma rhandza majaha yakwe hamambirhi, ku nga Iximayele na Isaka. Leswi Iximayele a a xanisa Isaka, Abrahama u boheke ku n’wi hlongola ekaya swin’we ni mana wakwe Agara. (Gen. 21:9-14) Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u kombele Abrahama leswaku a endla xitlhavelo hi n’wana wakwe Isaka. (Gen. 22:1, 2; Hev. 11:17-19) Hambiswiritano, Abrahama a a tshemba leswaku Yehovha u ta xi hetisisa xitshembiso lexi a xi tshembiseke mayelana ni vana vakwe.

11. I yini lexi endleke Abrahama a lehisa mbilu a rindzela Yehovha?

¹¹ Abrahama u dyondze ku lehisa mbilu a rindzela Yehovha. Swi nga endleka a a ri ni malembe yo tlula 70 loko yena ni ndyangu wa ka vona va rhurha eUra. (Gen. 11:31–12:4) U hete malembe ya kwalomu ka 100, a tshama ematendeni etikweni ra Kanana. Abrahama u fe a ri ni malembe ya 175. (Gen. 25:7) A nga ku vonanga ku hetiseka ka xitshembiso lexi Yehovha a n’wi tshembiseke xona xo nyika vatukulu vakwe tiko ra Kanana. Nakambe, a nga ku vonanga ku simekiwa ka muti, ku nga Mfumo wa Xikwembu. Hambiswiritano, Abrahama u hlamuseriwa tanihi loyi a feke “a kurile naswona a a enerisekile.” (Gen. 25:8) Ku nga khathariseki mitlhontlho leyi Abrahama a a langutane na yona, u tshame a ri ni ripfumelo leri tiyeke naswona u rindzele Yehovha a tsakile. I yini lexi endleke a kota ku tiyisela? Yehovha u n’wi sirhelerile vutomi byakwe hinkwabyo naswona a a n’wi teka tanihi munghana wakwe.—Gen. 15:1; Esa. 41:8; Yak. 2:22, 23.

12. I yini leswi hi swi rindzeleke naswona hi ta bula hi yini?

¹² Ku fana na Abrahama, na hina hi rindzele muti lowu nga ni masungulo lama tiyeke. Kambe a hi rindzelanga leswaku wu akiwa.  Mfumo wa Xikwembu wu simekiwe hi 1914 naswona se wa fuma etilweni. (Nhlav. 12:7-10) Kambe hi rindzele leswaku wu ta fuma misava hinkwayo. Loko ha ha rindzele sweswo, hi ta langutana ni swiyimo swo tika swo fana ni leswi Abrahama na Sara va langutaneke na swona. Xana malandza ya Yehovha ya manguva lawa ma swi kotile ku tekelela Abrahama? Timhaka ta vutomi leti kumekaka eka Xihondzo xo Rindza, ti kombisa leswaku vanhu vo tala namuntlha, va ni ripfumelo naswona va lehisa mbilu ku fana na Abrahama na Sara. A hi buleni hi tin’wana ta timhaka teto kutani hi vona leswi hi nga swi dyondzaka.

13. U dyondza yini eka ntokoto wa Makwerhu Walden?

¹³ Tiyimisele ku titsona swo karhi. Loko hi lava ku rhangisa Mfumo wa Xikwembu evuton’wini bya hina, hi fanele hi titsona swo karhi leswaku hi ta tsakisa Xikwembu hilaha Abrahama a endleke hakona. (Mat. 6:33; Mar. 10:28-30) Twana leswi makwerhu Bill Walden * a swi endleke. Hi 1942, loko Bill a ri ekusuhi ni ku thwasela tidyondzo takwe ta vunjhiniyara eyunivhesiti ya U.S. u sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Profesa un’wana loyi a a dyondzisa Bill, u lavele Bill ntirho kambe Bill a nga wu amukelanga. U n’wi byele leswaku a nga ha swi lavi ku tirha ntirho lowu a wu dyondzeleke hambileswi a wu ta n’wi nyika mali yo tala kambe u lava ku tirhela Yehovha. Endzhakunyana ka sweswo, mfumo wu kombele Bill leswaku a ya evusocheni. Hi ku titsongahata u arile kutani u rihisiwe 10 000 wa tidolara, a tlhela a gweviwa malembe ya ntlhanu ejele. U ntshunxiwile endzhaku ka malembe manharhu. Hi ku famba ka nkarhi, u rhambiwe ku ya exikolweni xa Giliyadi naswona u komberiwe ku ya tirha tanihi murhumiwa eAfrika. Bill u tekane na Eva naswona va tirhele Yehovha swin’we eAfrika, va boheke ku titsona swo karhi. Eku heteleleni, va boheke ku tlhelela eUnited States leswaku va ya khathalela mana wa Bill. Loko a katsakanya ntokoto wakwe Bill u ri: “Loko ndzi tsundzuka nkateko lowu ndzi veke na wona wo tirhisiwa hi Yehovha malembe yo tlula 70 entirhweni wakwe, ndzi xiririka  mihloti. Ndza n’wi khensa swinene hikwalaho ka leswi a ndzi pfuneke ndzi kota ku n’wi tirhela.” Xana u teka ntirho wa nkarhi hinkwavo wu ri wa nkoka evuton’wini bya wena?

14-15. U dyondza yini eka ntokoto wa ndyangu wa ka Apostolidis?

¹⁴ U nga languteli vutomi bya ka byandlana. Eka Abrahama hi swi vonile leswaku hambi ku ri vanhu lava tiyimiseleke ku tirhela Yehovha vutomi bya vona hinkwabyo na vona va langutana ni swiphiqo. (Yak. 1:2; 1 Pet. 5:9) Xiya ku hetiseka ka marito lawa eka mhaka ya vutomi ya Aristotelis Apostolidis. * U khuvuriwe hi 1946 eGreece naswona hi 1952 u vutane na Eleni, loyi na yena a a lava ku tirhela Yehovha a ri eka ntirho wa nkarhi hinkwawo. Kambe, Eleni u sungule ku vabya swinene naswona ku kumiwe leswaku u ni tshumba ebyongweni. Tshumba rero ri susiwile kambe ri tlhele ri vuya endzhakunyana ka malembe va tekanile. Madokodela ma n’wi endle vuhandzuri kambe Eleni u sale a lamarile naswona a a nga ha swi koti kahle ku vulavula. Hambileswi a vabya naswona a va xanisiwa hi mfumo enkarhini wolowo, Eleni u ye emahlweni a gingiriteka entirhweni wa Yehovha.

¹⁵ Aristotelis u khathalele nghamu yakwe ku ringana malembe ya 30. Hi nkarhi wolowo, a a ri nkulu, a tirha eka komiti leyi langutelaka nhlengeletano ya muganga naswona a a pfuneta eku akiweni ka Holo ya Tinhlengeletano. Hi 1987, loko Eleni a ri ensin’wini, u weriwe hi mhangu leyi n’wi siyeke a vavisekile swinene. U hete malembe manharhu a ri eka khoma exibedlhele naswona u hetelele a lovile. Loko Aristotelis a katsakanya ntokoto wakwe u ri: “Ndzi vone maxangu yo tala yo hambanahambana evuton’wini bya mina kambe ndzi tiyiserile. Mikarhi hinkwayo Yehovha a a ndzi seketela ni ku ndzi nyika matimba yo kota ku tiyisela loko ndzi langutana ni miringo.” (Ps. 94:18, 19) Hakunene Yehovha wa va rhandza vanhu lava tikarhatelaka ku n’wi tirhela hambiloko va langutana ni miringo!

16. Hi xihi xitsundzuxo lexinene lexi Makwerhu Knorr a xi nyikeke nsati wakwe?

¹⁶ Tshama u langutele vumundzuku. Abrahama a yi langutele hi mahlongati mikateko leyi  Yehovha a ta n’wi nyika yona enkarhini lowu taka, sweswo hi swona leswi endleke a kota ku tiyisela miringo. Makwerhu wa xisati Audrey Hyde na yena a a byi langutele hi mahlongati vumundzuku hambileswi nuna wakwe wo sungula Nathan H. Knorr a dlayiweke hi khensa naswona nuna wakwe wa vumbirhi Glenn Hyde a a karhatiwa hi vuvabyi bya Alzheimer. * U vula leswaku u pfuniwe hi swin’wana leswi Makwerhu Knorr a n’wi byeleke swona loko a nga si lova. U ri: “Nathan u ndzi byele leswi: ‘Ntshembo lowu hi nga na wona wa leswaku loko hi pfuxiwa eku feni, a hi nge he xaniseki i wa xiviri.’ U ndzi tsundzuxe a ku: ‘Langutela mikateko leyi u nga ta yi kuma enkarhini lowu taka.’ . . . U tlhele a ku: ‘Tshama u khomekile hi ku pfuna vanhu van’wana. Loko u endla tano, u ta tsaka.’” Hakunene swa pfuna ku tshama hi khomekile hi endlela van’wana leswinene ni ku ‘tsaka hi ntshembo’ lowu hi nga na wona!—Rhom. 12:12.

17. (a) Hikwalahokayini hi langutele vumundzuku hi mahlongati? (b) Ku endla leswi vuriwaka eka Mikiya 7:7, swi ta hi pfuna njhani leswaku hi tiphina hi mikateko enkarhini lowu taka?

¹⁷ Namuntlha, hi ni swivangelo swo tala swinene swo langutela vumundzuku. Swilo leswi endlekaka laha misaveni namuntlha swi swi kombisa kahle leswaku hi hanya evugimamusi bya masiku yo hetelela. Ku nga ri khale, a hi nge he boheki ku rindzela muti lowu nga ni masungulo lama tiyeke leswaku wu ta lawula misava hinkwayo. Wun’wana wa mikateko leyi hi nga ta tiphina hayona i ku vona varhandziwa va hina loko va pfuxiwa eku feni. Hi nkarhi wolowo, Yehovha u ta hakela Abrahama hikwalaho ka ripfumelo ni ku lehisa kakwe mbilu hi ku n’wi pfuxa eku feni swin’we ni ndyangu wa ka vona. Xana u ta va kona leswaku u ta va hoyozela? U ta va kona ntsena loko u tiyimisele ku titsona swo karhi hikwalaho ka Mfumo wa Xikwembu, loko u tiyisa ripfumelo ra wena hambiloko u langutana ni miringo ni loko u dyondza ku lehisa mbilu u rindzela Yehovha hilaha Abrahama a endleke hakona.—Hlaya Mikiya 7:7.