1-2. Makwerhu un’wana u dyondze yini mayelana ni ku nyikela ndzayo?

EMALEMBENI lama hundzeke, vakulu vambirhi va endzele makwerhu wa xisati loyi a ku ri khale a ri karhi xwa etinhlengeletanweni ta vandlha. Nkulu un’wana u kombe makwerhu wa xisati matsalwa lawa ma vulavulaka hi ku va kona etinhlengeletanweni ta vandlha. A va ehleketa leswaku riendzo rero ri fambe kahle, kambe loko va lela, makwerhu wa xisati u te: “A mi swi tivi leswi ndzi langutanaka na swona.” Vamakwerhu a va lavanga ku rhanga va tiva leswaku makwerhu wa xisati u langutana na yini, kambe va lo n’wi dumela hi ndzayo. Sweswo swi endle leswaku a nga wu voni nkoka wa ndzayo yoleyo.

² Loko nkulu loyi a hlayeke matsalwa a swi tsundzuka, u ri: “Hi nkarhi wolowo, a ndzi ehleketa leswaku makwerhu wa xisati wa delela. Kambe loko ndzi ehleketa ha swona, ndzi xiye leswaku ndzi hatlisele ku n’wi hlayela matsalwa ematshan’weni yo rhanga hi ku n’wi vutisa swivutiso swo fana ni leswi nge: ‘Swi famba njhani?’ ‘Hi nga ku pfuna njhani?’” Nkulu loyi u dyondze mhaka yin’wana ya nkoka eka leswi endlekeke. Sweswi hi vulavulaka, se i murisi loyi nga ni ntwelavusiwana naswona wa pfuna swinene.

3. I vamani lava faneleke va nyikela ndzayo evandlheni?

 ³ Leswi vakulu va nga varisi, hi vona va nga ni vutihlamuleri byo nyikela ndzayo evandlheni. Kambe ku ni nkarhi lowu van’wana evandlheni va nga ha nyikelaka ndzayo. Hi xikombiso, makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati a nga ha nyika munghana wakwe xitsundzuxo lexi humaka eBibeleni. (Ps. 141:5; Swiv. 25:12) Kumbe makwerhu wa xisati la kuleke a nga ha nyika “vavasati lava ha riki vatsongo” switsundzuxo leswi kumekaka eka Tito 2:3-5. Nakambe vatswari va nyika vana va vona ndzayo ni  ku va tshinya. Hambileswi nhlokomhaka leyi yi kongomisiweke eka vakulu, hinkwerhu hi nga vuyeriwa loko hi kambisisa tindlela leti hi nga nyikaka vamakwerhu ndzayo leyi nga va pfunaka ni ku va khutaza naswona yi nga ta va “tsakisa mbilu.”—Swiv. 27:9.

4. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

⁴ Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hi swivutiso swa mune swa ndlela leyi hi nga nyikelaka ndzayo hayona: (1) Hi xihi xivangelo lexinene xo va hi nyikela ndzayo? (2) Xana swa boha leswaku hi yi nyikela? (3) I mani loyi a nga yi nyikelaka? (4) U nga yi nyikela njhani ndzayo leyi nga vuyerisaka van’wana?

5. Hikwalahokayini vamakwerhu swi ta va olovela ku amukela ndzayo ya nkulu loko a yi nyikela hi rirhandzu? (1 Vakorinto 13:4, 7)

⁵ Vakulu va va rhandza vamakwerhu. Mikarhi yin’wana, va kombisa rirhandzu rolero hi ku tsundzuxa makwerhu loyi a tekaka goza leri hoxeke. (Gal. 6:1) Va ta va va endla kahle loko va rhanga hi ku kambisisa leswi muapostola Pawulo a swi vuleke mayelana ni rirhandzu loko va nge se tsundzuxa makwerhu yoloye. “Rirhandzu ri lehisa mbilu naswona ri ni musa. . . . A ri heli matimba hambiloko ko endleka yini, ri kholwa swilo hinkwaswo, ri tshemba swilo hinkwaswo, ri tiyisela swilo hinkwaswo.” (Hlaya 1 Vakorinto 13:4, 7.) Loko nkulu a anakanyisisa hi tindzimana teto ta le Bibeleni, swi ta n’wi pfuna leswaku a nyikela ndzayo leyi nga vuyerisaka makwerhu ni ku tlhela a vulavula na yena hi ndlela ya rirhandzu. Loko makwerhu loyi a nyikiwaka ndzayo a vona leswaku nkulu yoloye wa khathala hi yena, swi ta n’wi olovela ku a yi amukela.—Rhom. 12:10.

6. Hi xihi xikombiso lexinene lexi muapostola Pawulo a hi vekeleke xona?

⁶ Muapostola Pawulo u veke xikombiso lexinene tanihi nkulu. Hi xikombiso, loko vamakwerhu va le Tesalonika swi lava leswaku va nyikiwa ndzayo, Pawulo a nga banga mariri. Kambe loko a nga se va nyika ndzayo yoleyo eka papila rakwe, u rhange hi ku va bumabumela hikwalaho ka leswi va endlaka mitirho leyinene naswona hi ku tshembeka, ni leswi va tiyiselaka. U tlhele a anakanyisisa hi xiyimo lexi a va langutana na xona naswona hi ndlela ya rirhandzu u va byele ku wa swi tiva leswaku va tiyisela ntshikilelo ni ku xanisiwa. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) U tlhele a va byela leswaku a va ri xikombiso lexinene eka Vakreste van’wana. (1 Tes. 1:8, 9) Xikhutazo xexo xa Pawulo xi va tsakise swinene. Hi nga vula hi nga tipfinyingi leswaku Pawulo a a va rhandza swinene vamakwerhu. Hi yona mhaka a koteke ku nyika Vatesalonika ndzayo leyi va pfuneke hi ku tirhisa mapapila mambirhi lama a va tsaleleke wona.—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. Hikwalahokayini van’wana va yi ba hi makatla ndzayo?

⁷ Ku ta endleka yini loko ndzayo yi nga nyikeriwanga hi ndlela leyinene? Nkulu un’wana u ri: “Van’wana va yi ba hi makatla ndzayo, ku nga ri hikwalaho ka leswi yi nga riki yinene kambe hikwalaho ka ndlela leyi yi nyikeriweke hayona.” Hi dyondza yini emhakeni leyi? Swa olova ku amukela ndzayo leyi nyikeriwaka hi ndlela ya rirhandzu, ku nga ri yo hlundzuka.

8. I yini leswi nkulu a faneleke a tivutisa swona loko a lava ku nyika makwerhu ndzayo?

⁸ Nkulu a nga fanelanga a hatlisela ku nyikela ndzayo. Loko a nga se nyikela ndzayo, nkulu u fanele a tivutisa leswi: ‘Xana swa boha leswaku ndzi yi nyikela? Xana ndza tiyiseka leswaku leswi a swi endlaka swi hoxile? Xana u tlule nawu wa Bibele? Kumbe xana ko va leswaku u endla swilo hi ndlela leyi hambaneke ni ya  mina?’ Vakulu va papalata ku “hatliselaka ku vula swo karhi.” (Swiv. 29:20) Loko nkulu a nga tiyiseki hi ndzayo leyi a lavaka ku yi nyikela, a nga ha kombela mpfuno eka nkulu un’wana ku vona loko makwerhu a endle swilo leswi lwisanaka ni Matsalwa ni ku vona loko swi fanerile leswaku a nyikiwa ndzayo.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Hi dyondza yini eka Pawulo loko swi ta emhakeni yo nyikela ndzayo eka maambalelo ni ku tisasekisa? (1 Timotiya 2:9, 10)

⁹ Xiya xikombiso lexi landzelaka. A hi nge nkulu wa karhateka hi ndlela leyi makwerhu a ambalaka kumbe a tisasekisaka ha yona. Nkulu yoloye a nga ha tivutisa leswi: ‘Xana ku ni xivangelo xa le Matsalweni xo vula swo karhi hi mhaka leyi?’ Leswi a nga laviki ku nyikela vonelo ra yena n’wini, a nga ha kombela vonelo ra nkulu un’wana kumbe makwerhu loyi a nga ni vuxaka lebyinene na Yehovha. A nga ha kambisisa na vona xitsundzuxo xa Pawulo loko swi ta emhakeni ya maambalelo ni ku tisasekisa. (Hlaya 1 Timotiya 2:9, 10) Pawulo u vulavule hi misinya ya milawu leyi anameke leyi swi vekaka erivaleni leswaku Mukreste u fanele a tiyiseka leswaku swiambalo leswi a swi hlawulaka swa xiximeka naswona a swi yisi xisandzu evitweni ra Yehovha. Kambe Pawulo a nga xaxametanga swiambalo leswi makwerhu a faneleke a swi ambala ni leswi a nga fanelangiki a swi ambala. A a swi tiva leswaku vamakwerhu va fanele va tihlawulela leswi va lavaka ku swi ambala kambe ntsena loko swi nga lwisani ni milawu ya Bibele. Kutani loko vakulu va endla xiboho xo nyika makwerhu ndzayo, va fanele va kambisisa loko swiambalo swa makwerhu swi kombisa leswaku wa titsongahata naswona swa xiximeka.

10. Hi fanele hi tsundzuka yini loko swi ta mhakeni ya swiboho swa van’wana?

¹⁰ I swa nkoka ku tsundzuka leswaku vamakwerhu vambirhi lava nga ni ntokoto va nga ha endla swiboho leswi nga faniki kambe swi ri swinene. A hi fanelanga hi sindzisa vamakwerhu leswaku va endla leswi hina hi vonaka onge i swinene.—Rhom. 14:10.

11-12. Loko swi fanerile leswaku nkulu a nyikela ndzayo, i yini leswi a faneleke a tivutisa swona naswona hikwalahokayini?

¹¹ Loko swi boha leswaku ku nyikeriwa ndzayo, xivutiso lexi tlakukaka hi lexi nge: Xana i mani loyi a faneleke ku yi nyikela? Loko nkulu a nga si nyikela ndzayo eka makwerhu waxisati loyi a tekiweke kumbe n’wana, a nga ha rhanga hi ku vulavurisana ni nhloko ya ndyangu, loyi kumbexana a nga ha hlawulaka leswaku ku va yena a va nyikaka switsundzuxo. * Kumbexana a nga ha hlawula ku va kona loko nkulu yoloye a va nyika switsundzuxo. Hilaha swi  boxiweke hakona eka  ndzimana 3, mikarhi yin’wana swi nga va swinene loko ku komberiwa makwerhu wa xisati loyi a kuleke leswaku a tsundzuxa makwerhu wa xisati loyi a ha riki muntshwa.

¹² Ku ni swin’wana leswi nkulu a faneleke ku swi tsundzuka. Nkulu a nga ha tivutisa leswi, ‘Xana swi ta va swinene leswaku ku va mina loyi a nyikelaka ndzayo leyi, kumbe ndzi nga kombela munhu un’wana?’ Hi xikombiso, munhu loyi a nga ni xiphiqo xa ku titekela ehansi, swi nga va swinene loko o nyikiwa switsundzuxo hi nkulu loyi a tshameke a va exiyin’weni lexi fanaka ni xa yena. Nkulu loyi a tshameke a va exiyin’weni lexi fanaka ni xa yena, a nga ha n’wi twela vusiwana ni ku nyikela switsundzuxo hi ndlela leyi nga ta endla leswaku makwerhu loyi a swi amukela. Kambe, vakulu hinkwavo va ni vutihlamuleri byo khutaza vamakwerhu leswaku va endla ku cinca loku fambisanaka ni Matsalwa. Hikwalaho, i swa nkoka leswaku vakulu va nyikela ndzayo hambiloko va nga se tshama va va exiyin’weni lexi makwerhu a nga eka xona.

13-14. Hikwalahokayini swi ri swa nkoka leswaku nkulu a rhiya ndleve?

¹³Rhiya ndleve. Loko nkulu a lava ku nyikela ndzayo, u fanele a tivutisa leswi: ‘Ndzi tiva yini hileswi makwerhu a langutanaka na swona? U langutane na yini evuton’wini byakwe? Xana u ni swiphiqo leswi ndzi nga swi tiviki? Ndzi nga n’wi pfuna hi yini sweswi?’

¹⁴ Marito lama nga eka Yakobo 1:19, ma tirha eka lava nyikelaka ndzayo. Yakobo u te: “Munhu un’wana ni un’wana u fanele a hatla ku yingisa, a hlwela ku vulavula, a hlwela ku hlundzuka.” Nkulu a nga ha tibyela leswaku wa xi tiva xiyimo lexi makwerhu a langutanaka na xona, kambe xana wolowo i ntiyiso? Swivuriso 18:13 yi hi tsundzuxa leswi: “I vuphukuphuku naswona swi khomisa tingana, loko munhu a hlamula a nga si twa mhaka hinkwayo.” Swi kahle ku kombela makwerhu leswaku a hlamusela xiyimo lexi a langutanaka na xona. Naswona nkulu u fanele a rhiya ndleve a nga si vulavula. Tsundzuka leswi dyondziweke hi nkulu loyi hi buleke ha yena eku sunguleni ka nhlokomhaka leyi. U swi xiyile leswaku ematshan’weni yo nyikela ndzayo leyi a yi lunghiseleleke, a a fanele a rhange hi ku vutisa makwerhu wa xisati leswi: “Xana swilo swi famba njhani?” “Ndzi nga ku pfuna njhani?” Loko vakulu va tinyika nkarhi wo twisisa xiyimo xa vamakwerhu, va ta swi kota ku va pfuna ni ku va khutaza.

15. Vakulu va nga xi tirhisa njhani xitsundzuxo lexi kumekaka eka Swivuriso 27:23?

¹⁵Tiva ntlhambi. Hilaha hi buleke hakona eku sunguleni, ku nyikela ndzayo leyi nga ta pfuna munhu swi katsa swo tala ku tlula ku hlaya matsalwa ma nga ri mangani kumbe ku vula mavonelo yo karhi. Vamakwerhu va lava hi va komba leswaku ha khathala hi vona, ha xi twisisa xiyimo xa vona ni leswaku hi lava ku va  pfuna. (Hlaya Swivuriso 27:23.) Vakulu va fanele va tikarhata leswaku va va vanghana lavakulu va vamakwerhu.

16. I yini lexi nga pfunaka vakulu leswaku va nyikela ndzayo leyi tirhaka?

¹⁶ Vakulu a va swi lavi nikatsongo ku endla vamakwerhu va ehleketa leswaku va vulavula na vona ntsena loko va endle swihoxo. Ku ri na sweswo, va tshama va karhi va vulavurisana ni vamakwerhu ni kombisa leswaku va khathala hi vona loko va hlangana ni swiyimo swo tika. Nkulu un’wana u ri: “Loko u endla tano, u ta va ni vuxaka lebyinene ni vamakwerhu. Sweswo swi ta endla swi olova ku va nyika switsundzuxo.” Nakambe loyi a nyikiwaka ndzayo, swi ta n’wi olovela ku yi yingisa.

17. Hi le ka xiyimo xihi laha nkulu a faneleke a lehisa mbilu ni ku va ni musa?

¹⁷Lehisa mbilu u tlhela u va ni musa. Swi lava ku lehisa mbilu ni ku va ni musa ngopfungopfu loko munhu loyi a nyikiwaka ndzayo a yi ala. Nkulu a nga fanelanga a va ni ximbilwambilwana loko lava a va nyikeke ndzayo va nga yi tirhisi. Ku profetiwe leswi hi Yesu: “A nge ri tshovi rihlanga leri govekeke naswona a nge ri timi rivoni leri ketimelaka.” (Mat. 12:20) Nkulu a nga kombela Yehovha hi xikhongelo leswaku a pfuna makwerhu loyi a lavaka ndzayo ku a yi twisisa ni ku tlhela a yi tirhisa. Makwerhu loyi a nyikiweke ndzayo, a nga ha lava nkarhi wo yi gayela. Loko nkulu a lehisa mbilu a tlhela a va ni musa, loyi a pfuniwaka u ta yingisa leswi a byeriweke swona ematshan’weni yo ehleketisisa ngopfu hi ndlela leyi a byeriweke hayona. Mikarhi hinkwayo, ndzayo yi fanele yi huma eRitweni ra Xikwembu.

18. (a) I yini leswi u faneleke u swi tekela enhlokweni loko u nyika van’wana ndzayo? (b) Hilaha swi kombisiweke hakona eka xifaniso ni le ka bokisi, vatswari va le ku buleni hi yini?

¹⁸Dyondza eka swihoxo swa wena. Leswi hi nga ni xidyoho, a hi nge swi koti ku swi tirhisa hilaha ku heleleke swiringanyeto leswi nga eka nhlokomhaka leyi. (Yak. 3:2) Hi ta swi endla swihoxo, kambe xa nkoka i ku dyondza eka swona. Loko vamakwerhu va swi vona leswaku ha va rhandza, swi ta va olovela ku hi rivalela  loko hi va khunguvanyisa.—Vona bokisi leri nge, “ Switsundzuxo Leswi Yaka Eka Vatswari.”

19. Hi nga endla yini leswaku vamakwerhu va tsaka?

¹⁹ Hilaha hi dyondzeke hakona, a swi olovi ku nyika makwerhu ndzayo. Hinkwerhu ha swi endla swihoxo, ku katsa ni loyi a nyikiwaka ndzayo. Tsundzuka leswi hi buleke ha swona eka nhlokomhaka leyi. Vana ni xikongomelo lexinene loko u nyikela ndzayo. Tiyiseka leswaku ku ni xivangelo lexi twalaka xo nyikela ndzayo ni leswaku wa faneleka. Loko u nga se nyikela ndzayo, rhanga hi ku vutisa swivutiso ivi u rhiya ndleve leswaku u twisisa xiyimo xa loyi u n’wi nyikaka ndzayo. Ringeta ku tiveka exiyin’weni xakwe. Ngheneka naswona u tlhela u tikarhatela ku va munghana wa vamakwerhu. Tsundzuka leswi: Hi lava leswaku ndzayo ya hina yi pfuna vamakwerhu nileswaku yi “tsakisa mbilu.”—Swiv. 27:9.