1, 2. (a) Ha yini hi fanele hi tekelela xikombiso xa Nowa Daniyele na Yobo? (b) Xiyimo a xi ri njhani eYerusalema loko Ezekiyele a tsala marito lama nga eka Ezekiyele 14:14?

XANA u ni xiphiqo xa rihanyo, xa timali kumbe wa xanisiwa? Xana mikarhi yin’wana u pfa u titwa u nga tsakanga loko u ri karhi u tirhela Yehovha? Loko swi ri tano ku dyondza hi Nowa, Daniyele na Yobo swi nga ku khutaza. A va nga hetisekanga naswona na vona a va langutana ni swiyimo swo tika ku katsa ni leswi xungetaka vutomi. Hambiswiritano, va tshame va tshembekile, va kombisa ripfumelo ni ku yingisa Xikwembu.—Hlaya Ezekiyele 14:12-14.

² Ezekiyele u tsale marito lama nga eka tsalwa ra nhlokomhaka hi 612 B.C.E * eBabilona. (Ezek. 1:1; 8:1) Muti wa Yerusalema a wu ri ekusuhi ni ku lovisiwa hilaha a swi profetiwe hakona naswona wu lovisiwile  hi 607 B.C.E. I vanhu vatsongo lava kombiseke timfanelo to fana ni ta Nowa, Daniyele na Yobo naswona hikwalaho ka sweswo va fungheriwe ku pona. (Ezek. 9:1-5) Exikarhi ka vanhu volavo a ku ri na Yeremiya, Baruku, Ebedi-meleke ni Varekabi.

3. Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi?

³ Hilaha ku fanaka, ninamuntlha lava Yehovha a nga ta kuma va pfumala xisandzu ku fana Nowa, Daniyele na Yobo hi vona va nga ta fungheriwa ku pona loko misava leyi yi herisiwa. (Nhlav. 7:9, 14) Kutani a hi kambisiseni leswaku ha yini Yehovha a tirhise vavanuna lava tanihi xikombiso xa vanhu vo lulama. Loko hi ri karhi hi bula ha un’we wa vona hi ta kambisisa (1) swiphiqo leswi va langutaneke na swona, naswona (2) hi ta vona leswaku hi nga ri tekelela njhani ripfumelo ra vona swin’we ni ku yingisa ka vona.

4, 5. I swiphiqo swihi leswi Nowa a langutaneke na swona nakambe ha yini ku tiyisela ka yena ku vonaka?

⁴ Swiphiqo leswi Nowa a langutaneke na swona. Hi nkarhi wa kokwana xinguwe wa Nowa ku nga Enoko, vanhu a va nga ri na mhaka ni Xikwembu. A va vulavula “swilo hinkwaswo leswi tsemaka nhlana” hi Yehovha. (Yudha 14, 15) Madzolonga a ma ya ma nyanya. Xisweswo enkarhini wa Nowa ‘misava a yi tale madzolonga.’ Titsumu to homboloko ti ti hundzule vanhu, titeka vavasati kutani ti va ni vana va tihanyi swinene ni vavasati volavo. (Gen. 6:2-4, 11, 12) Kambe Nowa a hambanile swinene ni vanhu volavo. “Nowa a kuma tintswalo ematihlweni ya Yehovha. . . . U tikombise a pfumala xihoxo exikarhi ka lava a a hanya swin’we na vona. Nowa a a famba ni Xikwembu xa ntiyiso.”—Gen. 6:8, 9.

⁵ Xiya leswi marito wolawo ma swi vulaka hi wanuna yoloye wo lulama. Nowa u swi kotile ku tshama a tshembekile ku tlula malembe lawa vanhu vo tala namuntlha va hanyaka wona ku nga 70 kumbe 80. U hambete a endla tano ku ringana malembe ya 600 hambileswi a hanya ni vanhu vo homboloka! (Gen. 7:11) Ku hambana na hina namuntlha, hi nkarhi wolowo a ku nga ri na minhlangano laha a ta gandzela kona ni vanhu lava rhandzaka Yehovha naswona a nga ri na vamakwavo lava a va n’wi seketela eku gandzeleni ka Yehovha. *

6. Nowa u swi kombise hi tindlela tihi leswaku u na xivindzi?

⁶ Nowa a ngo hanya hi ndlela leyinene ntsena. U tlhele a va ni xivindzi xo va “muchumayeri wa leswo lulama” ni ku swi kombisa erivaleni leswaku u rhandza Yehovha. (2 Pet. 2:5) Muapostola Pawulo u tsale a ku: “hi ripfumelo leri u gweve misava.” (Hev. 11:7) Swi le rivaleni leswaku Nowa u langutane ni nkaneto lowukulu kumbexana hambi ku ri ku xanisiwa. Kambe a nga ‘chavi vanhu.’ (Swiv. 29:25) Ku ri na sweswo, a ri na ntshembo wa leswaku Yehovha u nyika malandza yakwe yo tshembeka xivindzi.

7. Nowa u langutane na yini loko a aka ngalava?

⁷ Endzhaku ko va Nowa a tirhele Xikwembu ku tlula malembe ya 500 Yehovha u n’wi byele leswaku a aka ngalava leswaku a ta ponisa swiharhi ni vanhu. (Gen. 5:32; 6:14) Swi le rivaleni leswaku Nowa a swi n’wi olovelanga ku aka ngalava yoleyo. A swi tiva leswaku sweswo a swi ta endla leswaku a sandziwa ni ku kanetiwa. Hambiswiritano u ye emahlweni a yingisa ni ku kombisa ripfumelo. “U endle tano.”—Gen. 6:22.

8. Nowa u swi kombise hi tindlela tihi leswaku u tshemba Yehovha?

⁸ Xiphiqo xin’wana lexi Nowa a ri na xona a ku ri ku hlayisa nsati wakwe ni vana. Loko ku nga si sungula ndhambi vanhu a va tirha hi matimba leswaku va rima va ta kuma swakudya naswona a swi kanakanisi leswaku Nowa na yena u endle tano. (Gen. 5:28, 29) Hambiswiritano a a nga rhangisi ngopfu sweswo kambe a rhangisa ku tirhela  Xikwembu. Hambiloko a ri karhi a aka ngalava leyi nga vaka yi teke 40 kumbe 50 wa malembe ya ha akiwa Nowa u tshame a ri karhi a rhandza Xikwembu. Naswona u ye emahlweni a endla tano ku ringana 350 wa malembe endzhaku ka Ndhambi. (Gen. 9:28) Hakunene lexi, i xikombiso lexinene xa ripfumelo ni ku yingisa!

9, 10. (a) Hi nga ri tekelela njhani ripfumelo ni ku yingisa ka Nowa? (b) Yehovha u ta va endlela yini lava yingisaka milawu yakwe?

⁹ Hi nga ri tekelela hi ndlela yihi ripfumelo ni ku yingisa ka Nowa? Hi nga swi kombisa hi ku seketela vululami bya Xikwembu ni ku nga vi xiphemu xa misava leya Sathana ni hi ku rhangisa Mfumo wa xona ku sungula. (Mat. 6:33; Yoh. 15:19) Ha swi tiva leswaku ndlela leyi hi hanyaka ha yona yi endla leswaku hi nga tsakeriwi hi vanhu lava nga gandzeriki Yehovha. Nakambe ematikweni man’wana vamakwerhu va sandziwa hikwalaho ka leswi va yingisaka milawu ya Xikwembu loko swi ta emhakeni ya vukati ni le timhakeni ta masangu. (Hlaya Malakiya 3:17, 18.) Hambiswiritano ku fana na Nowa na hina hi chava Yehovha ku nga ri vanhu. Ha swi tiva leswaku hi yena ntsena loyi a nga ta hi nyika vutomi lebyi nga heriki.—Luka 12:4, 5.

¹⁰ Kambe wena u ta endla yini? Xana u ta ya emahlweni u ‘famba na Xikwembu’ hambiloko van’wana va ku hlekula kumbe loko swi ku tikela ku hlayisa ndyangu wa wena hi tlhelo ra timali? Loko wo tekelela ripfumelo ni ku yingisa ka Nowa u nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta ku khathalela.—Filp. 4:6, 7.

11. Hi swihi swiphiqo leswikulu leswi Daniyele ni vanghana vakwe vanharhu va langutaneke na swona eBabilona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹¹ Swiphiqo leswi Daniyele a langutaneke na swona. Daniyele u hanye tanihi hlonga eBabilona, tiko leri a ri tale hi vanhu lava gandzelaka swifaniso swa hava ni lava hanyaka hi vungoma. Ku engetela kwalaho, Vababilona a va tekela Vayuda ehansi, a va endla xihlekiso hi vona ni Xikwembu xa vona ku nga Yehovha. (Ps. 137:1, 3) Leswi swi nga ha va swi va twise ku vava Vayuda vo tshembeka vo tanihi Daniyele! Nakambe yena ni vanghana va yena vanharhu, Hananiya, Mixayele na Azariya a va voniwa swinene tanihi leswi a va leteriwa ku tirhela hosi. Hambi ku ri swakudya ni swakunwa leswi a va lunghiseleriwe swona swi ve xiphiqo hikuva Daniyele “a a nga [lavi ku] tinyamisa hi switshongo swa hosi ni hi ku nwa vhinyo ya yona.”—Dan. 1:5-8, 14-17.

12. (a) I timfanelo tihi letinene leti kombisiweke hi Daniyele (b) Yehovha a titwa njhani hi Daniyele?

¹² Xin’wana lexi a xi ta va ndzingo eka Daniyele a ku ri vuswikoti lebyi a ri na byona lebyi endleke leswaku a kuma vutihlamuleri byo hlawuleka. (Dan. 1:19, 20) Kambe ematshan’weni yo tivona a tlharihe ngopfu kumbe ku titeka a antswa ku tlula van’wana mikarhi hinkwayo u titsongahatile ni ku yisa ku dzuneka eka Yehovha. (Dan. 2:30) Daniyele a ha ri muntshwa loko Yehovha a vula leswaku yena, Nowa na Yobo i swikombiso leswinene swa vanhu lava n’wi yingisaka. Xana ndlela leyi Xikwembu a xi tshemba Daniyele ha yona yi cincile? Nikatsongo! Daniyele u tshame a tshembekile ni ku yingisa Xikwembu kukondza a fa. Loko Daniyele a ri ni malembe yo tlula 90 ntsumi ya Xikwembu yi n’wi byele leswi: “Daniyele, wena munhu la navelekaka.”—Dan. 10:11.

13. Vayuda va nga ha va va titwe va katekile hi ndlela yihi loko Daniyele a kume xikhundlha?

¹³ Hikwalaho ka leswi Daniyele a rhandzeka u ve ndhuna leyi tlakukeke emfun’weni wa Babilona ni wa Meda-Peresiya. (Dan. 1:21; 6:1, 2) Kumbexana Yehovha u endle leswaku Daniyele a kuma xikhundlha xexo leswaku a ta pfuna vanhu vakwe hilaha Yosefa a endleke hakona aEgipta ni hilaha Estere na Mordekayi va endleke hakona ePeresiya. * (Dan. 2:48) Anakanya ndlela leyi swi nga vaka swi va chavelele ha yona Vayuda lava a  va ri mahlonga ku katsa na Ezekiyele ku vona ndlela leyi Yehovha a hoxeke xandla ha yona emhakeni leyi!

14, 15. (a) Swiyimo swa hina swi fana njhani ni swa Daniyele? (b) Vatswari va nga dyondza yini eka xikombiso xa vatswari va Daniyele?

¹⁴ Hi nga ri tekelela njhani ripfumelo ni ku yingisa ka Daniyele? Hi tikhoma tanihi vatshami va nkarhinyana laha misaveni leyi yo biha leyi Babilona Lonkulu a yi thyakiseke eku tikhomeni ni le vugandzerini naswona a nga murhangeri wa vukhongeri bya mavun’wa ni “vutshamo bya madimona.” (Nhlav. 18:2) Hikwalaho hi fanele hi va vanhu lava hambaneke ni vanhu va misava, hambiloko va hi hlekula. (Mar. 13:13) Nakambe, ku fana na Daniyele a hi tikarhateleni ku va ni vuxaka lebyinene na Yehovha, Xikwembu xa hina. Loko hi titsongahata ni ku n’wi yingisa na hina hi ta va lava navelekaka ematihlweni ya yena.—Hag. 2:7.

¹⁵ Vatswari va nga tekelela xikombiso lexinene xa vatswari va Daniyele. Njhani? Ku nga khathariseki ndlela leyi vubihi a byi tele ha yona eYuda, Daniyele u kule a ri karhi a rhandza Xikwembu. I ntiyiso leswaku leswi a swi lo ti endlekela. Swi endleke hikwalaho ka ndzetelo lowunene lowu humaka eka vatswari vakwe. (Swiv. 22:6) Hambi ku ri vito ra Daniyele leri vulaka leswaku “Muavanyisi Wa Mina I Xikwembu” ri kombisa leswaku vatswari vakwe a va chava Xikwembu. (Dan. 1:6) Kutani vatswari, mi nga karhali hi vana va n’wina kambe va dyondziseni ni ku va lehisela mbilu. (Efe. 6:4) Nakambe, khongelani na vona ni ku va katsa eswikhongelweni swa n’wina. Loko swi mi tikela ku nghenisa ntiyiso wa le Bibeleni etimbilwini ta vona kombelani mpfuno eka Yehovha.—Ps. 37:5.

16, 17. Vutomi bya Yobo byi cince hi ndlela yihi?

¹⁶ Miringo leyi Yobo a langutaneke na yona. Vutomi bya Yobo a a byi cincacinca. Loko Yobo a nga si ringiwa a a ri wanuna “lonkulu ngopfu eka vanhu hinkwavo va le Vuxeni.” (Yobo 1:3) A fuwile, a tiveka naswona a xiximiwa swinene. (Yobo 29:7-16) Kambe, ku nga khathariseki swilo leswi hinkwaswo a nga titlakusanga kumbe ku vona onge a swi bohi ku va a gandzela Xikwembu. Entiyisweni Yehovha u n’wi vitane ‘nandza wa yena,’ Nakambe u te: “[I] munhu la pfumalaka xisandzu, wo lulama, la chavaka Xikwembu naswona a kendlukaka eka leswo biha.”—Yobo 1:8.

¹⁷ Hi xinkarhana vutomi bya Yobo byi cincile hi ndlela leyi chavisaka. U ve xisiwana lexikulu ni ku va ni gome. Ha n’wi tiva loyi a swi vangeke, i Sathana lowa mulumbeti loyi a hembeleke Yobo hi ku vula leswaku u tirhela Xikwembu hileswi a lavaka  ku vuyeriwa. (Hlaya Yobo 1:9, 10.) Yehovha a nga xi banga hi makatla xihehlo xexo. Ku ri na sweswo u nyike Yobo nkarhi wo kombisa leswaku u tshembekile ni leswaku u gandzela Xikwembu swi huma embilwini.

18. (a) I yini lexi ku tsakisaka hi ku tshembeka ka Yobo? (b) Xana ndlela leyi Yehovha a khomeke Yobo ha yona yi ku dyondzisa yini hi Yena?

¹⁸ Sathana u endle leswaku Yobo a humelela hi makhombo yo tala yo chavisa hi ku landzelelana leswaku Yobo a ta sola Xikwembu. (Yobo 1:13-21) Endzhaku ka sweswo ku fike vachaveleri vanharhu va mavunwa kutani va fika va dumela Yobo hi marito yo tlhava va vula leswaku Yobo u tshovela leswi a swi byaleke! (Yobo 2:11; 22:1, 5-10) Kambe Yobo u tshame a tshembekile. I ntiyiso leswaku mikarhi yin’wana Yobo a a vula leswi nga fanelangiki kambe Yehovha a ku twisisa ku vava loku Yobo a ku twa. (Yobo 6:1-3) Xikwembu xi vone leswaku hambileswi Yobo a a twe ku vava swinene hileswi Sathana a n’wi hlaseleke ni ku n’wi hembela mavunwa ya rihlaza kambe Yobo a nga tshikanga ku tshembeka eka xona. Loko se miringo ya Sathana yi herile, Yehovha u katekise Yobo hilaha ku phindhiweke kambirhi a tlhela a n’wi engetela malembe ya 140. (Yak. 5:11) Yobo u ye emahlweni a gandzela Yehovha hi mbilu hinkwayo. Hi swi tiva njhani? Loko Ezekiyele a tsala marito lama nga eka tsalwa ra nhlokomhaka se a ku ri khale Yobo a file.

19, 20. (a) Hi nga ri tekelela njhani ripfumelo ni ku yingisa ka Yobo? (b) Loko hi ri karhi hi tirhisana ni van’wana hi nga swi kombisa njhani leswaku hi tekelela ntwelavusiwana wa Xikwembu?

¹⁹ Hi nga ri tekelela njhani ripfumelo ra Yobo ni ku yingisa kakwe? Hambi ho langutana ni swiyimo swo tika njhani, mikarhi hinkwayo a hi rhangiseni Yehovha evuton’wini bya hina hi n’wi tshemba ni ku n’wi yingisa hi mbilu hinkwayo. Entiyisweni, hina hi ni swivangelo swo tala swo tlula swa Yobo swo n’wi tshemba ni ku n’wi yingisa. Anakanya hi mhaka leyi: Hina hi tiva swo tala hi Sathana ni marhengu yakwe. (2 Kor. 2:11) Ha tsaka ku va ni buku ya Yobo hikuva ha swi tiva leswaku ha yini Xikwembu xi pfumelela ku xaniseka. Loko hi hlaya vuprofeta bya Daniyele ha swi xiya leswaku Mfumo wa Xikwembu hi wona wu nga ta fuma laha misaveni naswona Hosi ya wona i Yesu Kreste. (Dan. 7:13, 14) Nakambe ha swi tiva leswaku Mfumo lowu, ku nga ri khale wu ta herisa maxangu hinkwawo.

²⁰ Leswi humeleleke Yobo swi tlhela swi hi dyondzisa leswaku hi fanele hi va ni ntwelavusiwana eka vamakwerhu lava nga emaxangwini. Van’wana va nga ha vula marito yo tlhava hilaha vanghana va Yobo va endleke hakona. (Ekl. 7:7) Ematshan’weni yo va avanyisa hi fanele hi twisisa ni ku va twela vusiwana. Loko hi endla tano, hi ta va hi tekelela Tatana wa hina Yehovha loyi a nga ni rirhandzu ni tintswalo.—Ps. 103:8.

21. Marito lama nga eka 1 Petro 5:10 ma hi tsundzuxa yini hi leswi humeleleke Nowa, Daniyele na Yobo?

²¹ Hambileswi Nowa, Daniyele na Yobo va hanyeke hi mikarhi yo hambana nileswi a va ri eswiyin’weni swo hambana va swi kotile ku tiyisela swiphiqo leswi va langutaneke na swona. Timhaka ta vona ta vutomi ti hi tsundzuxa marito ya muapostola Petro lama nge: “Loko mi xaniseke nkarhinyana, Xikwembu xa musa hinkwawo lowu nga faneriwiki, . . . xona hi xoxe xi ta hetisa ku leteriwa ka n’wina, xi ta mi tiyisa, xi mi nyika ntamu.”—1 Pet. 5:10.

22. Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi landzelaka?

²² Eka marito ya Petro lama huhuteriweke, Yehovha wa hi tiyisekisa leswaku u ta tiyisa malandza yakwe. Marito lawa ma tirha ni le ka malandza ya Yehovha namuntlha. Hinkwerhu ka hina hi lava leswaku Yehovha a hi tiyisa ni ku tlhela hi tshama hi tshembekile evugandzerini bya hina. Naswona hi lava ku tekelela ripfumelo ra Nowa, Daniyele na Yobo ni ku yingisa ka vona! Hilaha hi nga ta dyondza hakona exihlokweni lexi landzelaka, leswi endleke leswaku va tshama va tshembekile hi leswi a va tiva Yehovha. Kahlekahle a va “swi twisisa hinkwaswo” leswi a swi languteriwile eka vona. (Swiv. 28:5) Na hina hi nga endla tano.