VANTSHWA VA VUTISA

Ndzi Languteka Njhani?

TLANGA

Hikwalahokayini u fanele u yi tekela enhlokweni ndlela leyi u ambalaka ha yona? Hikuva ndlela leyi u ambalaka ha yona yi vula swo karhi hi wena. Maambalelo ya wena ma va byela yini vanhu?

Swihoxo swinharhu leswi vanhu va swi endlaka loko swi ta eka maambalelo ni ndlela leyi u nga swi papalataka ha yona
Leswi tintangha ta wena ti swi vulaka

Swihoxo swinharhu leswi vanhu va swi endlaka loko swi ta eka maambalelo ni ndlela leyi u nga swi papalataka ha yona

Xihoxo #1: Ku hlawula ku ambala timpahla to karhi hikwalaho ka leswi ti navetisiwaka eka swinavetiso

Muntshwa la vuriwaka Theresa u ri: “Mikarhi yin’wana ndzi tsakisiwa hi timpahla to karhi hileswi ndzi ti voneke eka swinavetiso swo tala. Loko u tshamela ku ehleketa hi timpahla to karhi leti vanhu vo tala va ti rhandzaka, swi nga ku tikela leswaku u nga tirhandzi.”

A hi vanhwanyana ntsena lava yengiwaka hi swinavetiso. Buku leyi nge The Everything Guide to Raising Adolescent Boys yi ri: “Vafana na vona va yi rhandza fexeni. Vaxavisi va yenga ni swifanyetana hi timpahla leti va ti xavisaka.”

Leswi nga ku pfunaka: Bibele yi ri: “Munhu loyi a nga riki na ntokoto u tshemba rito rin’wana ni rin’wana, kambe lowo tlhariha u anakanyisisa hi leswi a nga ta swi endla.” (Swivuriso 14:15) Hi ku pfumelela ni tsalwa leri, dyondza ku nga tekeki hi ku olova loko swi ta eka leswi u swi vonaka eka swinavetiso. Hi xikombiso, loko u vona swinavetiso swa timpahla leti vanhu vo tala ti va endlaka va titwa va ri “hot” kumbe “sexy” tivutise:

‘Ku vuyeriwa mani loko na mina ndzi ambala mpahla leyi?’
‘Vanhu va ta ndzi teka ndzi ri munhu wa njhani loko ndzi yi ambala?’
‘Xana mpahla leyi yi hlamusela munhu loyi ndzi nga yena ni leswi ndzi pfumelaka eka swona?’

Xitsundzuxo: Vhiki hinkwaro xiyisisa timpahla leti navetisiwaka. Xana ti endla vanhu lava tiambalaka va vonaka va ri ni mahanyelo ya njhani? Xana ti ku endla u titwa onge u boheka ku landzela fexeni yo karhi? Muntshwa la vuriwaka Karen u ri: “Vanhu vo tala va titwa va boheka ku va va languteka kahle ku tlula vanhu hinkwavo, va ambala kahle ni ku kombisa mimiri ya vona leswaku yi yimekile. Vanavetisi va yi tiva mhaka leyi naswona va swi tiva leswaku i vantshwa va tekekaka hi ku olova.”

Xihoxo #2: Ku ambala mpahla leyi nga le fexenini leswaku u ta fana ni van’wana.

Muntshwa la vuriwaka Manuel u ri: “Loko mpahla yo karhi yi ri efexenini vanhu hinkwavo va ta yi ambala. Loko u nga yi ambali vanhu va ta ku teka u salele ndzhaku.” Muntshwa la vuriwaka Anna na yena u seketela mhaka leyi. U ri: “Vanhu va ambala mpahla leyi nga le fexenini ngopfungopfu hi xikongomelo xo lava ku fana na van’wana.”

Leswi nga ku pfunaka: Bibele yi ri: “Tshikani ku titwananisa ni misava leyi.” (Varhoma 12:2) Hi ku pfumelelana ni xitsundzuxo lexi, languta mpahla ya wena u tivutisa leswi:

‘I yini lexi endlaka ndzi hlawula timpahla leti?’
‘I swa nkoka ku fikela kwini eka mina ku ambala mpahla ya mavito?’
‘Xana ndzi lava ku tekeriwa enhlokweni hikwalaho ka ndlela leyi ndzi ambalaka ha yona?’

Xitsundzuxo: Ematshan’weni yo hlawula timpahla hi leswi ti nga le fexenini (naswona ti amukelekaka) kumbe ti nga riki efexinini (naswona ti nga rhandziwiki), hlawula timpahla leti endlaka u titwa u titshemba naswona u nga karhateki. Loko u titwa kahle hi timpahla leti u ti ambalaka a wu nge vileli hi ku lava ku fana ni van’wana.

Xihoxo #3: Ku tibyela leswaku loko u ambale mpahla leyi kombisaka miri u ambale kahle.

Nhwanyana la vuriwaka Jennifer u ri: “Swa tika ku papalata mpahla leyi manyaka swinene, leyi komeke kumbe leyi pfuxelaka van’wana ku navela ka timhaka ta masangu.”

Leswi nga ku pfunaka: Bibele yi ri: “Mi nga endli ku tibombisa ka n’wina ku va ka le handle, . . . kambe a ku ve ka munhu wa le xihundleni wa mbilu.” (1 Petro 3:3, 4) Hi ku pfumelelana ni xitsundzuxo lexi, ehleketa hi ku i yini leswi nga swa nkoka, xana i mpahla leyi ku kokelaka mahlo kumbe i munhu loyi u nga yena endzeni?

Xitsundzuxo: Ku hlonipheka hi swona swa nkoka. I ntiyiso leswaku vanhu vo tala a va na mhaka na swona sweswo namuntlha. Kambe ehleketa hi leswi:

Xana u tshama u vulavula ni munhu loyi a tshweke enon’wini naswona a vulavulaka hi yena ntsena? Khombo ra kona, mikarhi yo tala u kuma leswaku munhu wa kona a nga swi xiyi leswaku wa ku tinga!

Maambalelo ma vulavula, ma nga byela van’wana leswaku u rhandza ku voniwa naswona sweswo swi nga endla va nga lavi ku va na wena

Loko u nga ambali kahle, u fana ni munhu yoleyo. Maambalelo ya wena ma nga byela vanhu leswaku u ‘rhandza ku voniwa’ naswona ma nga va komba leswaku a wu titshembi kumbe a wu ehleketeleli vanhu van’wana. Ma nga tlhela ma ku endla u vonaka u ri na torha ra ku lava ku voniwa hambi ku ri hi munhu un’wana ni un’wana.

Ku ri na ku va u ambala onge u le ku xaviseni, ambala hi ndlela leyi hloniphekaka. Muntshwa la vuriwaka Monica u ri: “Ku ambala hi ndlela leyi hloniphekaka a swi vuli swona leswaku u fanele u ambala mpahla ya vakhegula. Swi vula leswaku wa tihlonipha naswona u hlonipha ni van’wana.”