1-2. a) Hi swini swiyimu leswi Pawulo a a li ka swona nkama a nga tsalela Vaefeza karta? b) Hi swini swivutiso leswi hi nga ta swi hlamula swoswi?

 HAMBILESWI Pawulo a a nga pfumeleliwi ku huma kaya ka yena nkama na a li Roma hileswi a a pfaleliwile, yena a a swi lava hintamu ku tiyisa vamakwerhu. Kambe leswi a a nge te swi kota ku ya va pfuxela makaya ka vona, a va tsalele makarta. Lin’we la makarta lawa, a li tsalele Vaefeza kolomuyani ka lembe la 60 kumbe 61 ka nguva ya hina. — Efe. 1:1; 4:1.

² Nkama Pawulo a nga tsalela Vaefeza, se a ku hundza  kolomuyani ka 10 wa malembe na a hete nkamanyana na a chumayela a tlhela a djondzisa mahungu ya ku tsakisa ni vamakwerhu ka doropa leliyani. (Min. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Phela Pawulo a a va rhandza hintamu vamakwerhu lavayani naswona a a swi lava hintamu ku va pfuna swaku va tama va tshembeka ka Yehovha. Kambe hi mhaka muni Pawulo a tsalele vamakwerhu lavayani a va totiwile mayelana ni munyama ni ku vonakala? Naswona hinkwerhu hi nga djondza yini ka leswi Pawulo a nga va byela swona? Swoswi a hi voneni tinhlamulu ta swivutiso leswi.

VA HUME MUNYAMENI VA YA KU VONAKALENI

3. Hi wani marito lawa Pawulo a nga ma tirhisa ka karta leli a nga li tsalela Vaefeza?

³ Mupostolo Pawulo a va tsalele leswi Vaefeza: “Khale a mi li ka munyama kambe swoswi se mi le ku vonakaleni.” (Efe. 5:8) Mupostolo Pawulo a tirhise marito lawa ma nge “ku vonakala” ni “munyama” leswaku a kombisa ndlela leyi Vaefeza a va txintxe hi yona mahanyelo ya vona. Se swoswi a hi voneni swaku hi mhaka muni mupostolo Pawulo a vule swaku ‘khale Vaefeza a va li ka munyama.’

4. Vaefeza va ve munyameni ka wukhongeli hi ndlela yini?

⁴ A va li munyameni hi mhaka ya wukhongeli la mavunhwa. Na va nge se djondza ntiyiso va tlhela va va Vakreste, Vaefeza lava Pawulo a nga va tsalela karta, a va li ka wukhongeli la mavunhwa  naswona a va swi tshemba hintamu swilo swa ku fambisana ni wudimoni. Phela a doropa la Efeza a li ni tempele ya xikwembu xa xisati Artimiza, leyi a yi tiviwa hintamu. Naswona vanhu lava va nga hanya ka nkama wolowuyani, a va vula swaku tempele leyi, a yi li yikulu hintamu swinene naswona a yi hlamalisa. A vanhu a va ya ka tempele leyi leswaku va ya gandzela swikwembu swa mavunhwa, funtshi vanhu a va ganya male ya yinyingi hi ku yendla va tlhela va xavisa swifaniso swa xikwembu lexi Artimiza. (Min. 19:23-27) Handle ka leswo, vanhu va vanyingi aEfeza a va hanya hi masalamusi. — Min. 19:19.

5. Vaefeza va ve munyameni ka mahanyelo hi ndlela yini?

⁵ A va li munyameni hi mhaka mahanyelo ya vona ya ku biha. Ka nkama lowuyani Vaefeza a va tinyiketele ka mahanyelo ya tingana ni wuntunga la swa masangu. Naswona a swi tolovelekile ku twa vanhu na va rhuketela ka mateyatru ni ka mafexta. (Efe. 5:3) Vaefeza va vanyingi a va “tlanyale ka swilo hinkwaswu swa ku biha,” leswi vulaka swaku a va nga titwi nandzu hi swilo leswi a va swi yendla. (Efe. 4:17-19) Naswona leswi a va nge se djondza hi minawu ya mahanyelo ya Yehovha, a lipfalu la vona a li nga bi hi mhaka ya swilo swa ku biha leswi vona a va swi yendla naswona a va nga na mhaka ni leswi Yehovha a a titwisa xiswona hi swilo leswi vona a va swi yendla. Se swa twala kuva mupostolo Pawulo a vule swaku “mimpimiso ya vona yi le ka munyama naswona va le kule ni wutomi leli taka hi ka Xikwembu.”

6. Hi mhaka muni Pawulo a vule swaku Vaefeza se a va li ‘ku vonakaleni’?

⁶ Vaefeza van’wani, a va tamanga va va ka munyama hikusa Pawulo a te se “a va li ku vonakaleni ka Hosi.” (Efe. 5:8) Phela se a va hanya hi ku pfumelelana ni minawu ya Yehovha leyi a yi va kongomisa ku fana ni livoni. (Ps. 119:105) Vaefeza lava, a va tshike wukhongeli la mavunhwa ni mahanyelo ya ku biha. Funtshi a va ‘tekelela Xikwembu’ va tlhela va yendla hinkwaswu va nga swi kotaka swaku va gandzela Yehovha va tlhela va mu tsakisa. — Efe. 5:1.

7. Xiyimu xa hina xi fanisa ku yini ni xa Vaefeza?

⁷ Ku fana ni Vaefeza, na hina na hi nge djondza ntiyiso a hi li ka wugandzeli la mavunhwa naswona a hi ni mahanyelo ya ku biha. Van’wani va hina a va tlangela maferiyadu, kasi  van’wani swi nga yendleka a va ni mahanyelo ya ku biha. Kambe nkama hi nga djondza hi minawu ya Yehovha ya mahanyelo hi txintxe wutomi la hina. Hi sungule ku twananisa mahanyelo ya hina ni leswi Yehovha a lavaka hi hanyisa xiswona leswaku hi va ni wutomi la ku tsakisa. (Esa. 48:17) Kambe a swi gamelanga kolanu, swi lava hi tama hi fambela kule ni munyama; leswi nge hi fanele hi nga ha yendli swilo leswi a hi swi yendla ka nkama wa khale, ivi hi tama hi famba “ku vonakaleni.” Hi nga swi yendlisa ku yini swoleswo?

FAMBELA KULE NI MUNYAMA

8. Hi ku ya hi Vaefeza 5:3-5, i mpsini leswi Vaefeza a va fanele va fambela kule na swona?

⁸ Lerha Vaefeza 5:3-5. Leswaku va tama va fambela kule ni munyama, Vaefeza a va fanele va fambela kule ni swilo leswi a swi nga mu tsakisi Yehovha. Leswo a swi nga vuli ntsena kuva va fambela kule ni wuntunga la swa masangu, kambe a swi tlhela swi patsa ni mavulavulelo ya nhlambha. Pawulo a khumbukise Vaefeza swaku loko va fambela kule ni swilo leswo, a va ta va ni “tshomba ka Mfumu wa Kreste ni wa Xikwembu.”

9. Hi mhaka muni hi fanele hi tivonela ka swilo leswi nga hi yendlaka hi yendla wuntunga la swa masangu?

⁹ Na hina hi fanele hi tivonela swaku hi nga yendli “mintirho ya ku kala yi nga pfuni nchumu ya ku fambisana ni munyama.” (Efe. 5:11) Swilo leswi swi nga yendlekela vanhu van’wani swi kombisa swaku a ku tama hi yingisela, ku tama hi sixtira ni ku tama hi vulavula swilo swa ku kala swi nga basanga swi nga ha yendla swaku swi hi vevukela ku wela ka xidjoho. (Gen. 3:6; Yak. 1:14, 15) Hi xikombiso ka tiko lin’wani, vamakwerhu va hambe ntlawa hi ku tirhisa interneti ivi va sungula ku va vanghanu. A ku sunguleni, ka ntlawa lowu a va bula hi swilo swaswinene swa ku fambisana na Yehovha. Kambe hi ku famba ka nkama va sungule ku bula hi swilo swa ku kala swi nga li swinene. Vona va sungule ku bula hi swilo swa masangu naswona vamakwerhu van’wani va ntlawa wolowo va game va vula swaku a mabulu lawo ya ku kala ma nga basanga lawa a va li na wona ma game ma yendla leswaku va yendla wuntunga la swa masangu.

10. I mpsini leswi Sathana a zamaka ku hi kanganyisa hi swona? (Vaefeza 5:6)

¹⁰ Misava ya Sathana yi zama ku hi kanganyisa. Yi hi yendla hi pimisa swaku leswi Yehovha a ngo a swi basanga, hi swona swaswinene. (2 Pe. 2:19) Phela Sathana a ngo sungula ku yendla leswo; se i khale a zama ku kanganyisa vanhu hi ku va yendla va kanakana, va nga swi tivi ku hambanisa swilo swaswinene ni swa ku biha. (Esa. 5:20; 2 Ko. 4:4) Phela a swi hi hlamalisi ku vona swaku mafilmi ya ku tala lawa vanhu va vanyingi va ma sixtiraka, leswi humesiwaka ka matelevhizori ni leswi swi humesiwaka ka interneti swi kombisa swilo leswi swi lwisanaka ni minawu ya Yehovha ya ku lulama. Phela Sathana a zama ku hi kanganyisa swaku hi pimisa swaku minchumu ya nsila ni mahanyelo ya ku biha ya misava leyi i yinene, naswona hi nga hungata hi yona na hi nga karhateki hi nchumu. — Lerha Vaefeza 5:6.

11. Leswi nga yendlekela makwerhu Angela, swi swi kombisisa ku yini swaku i swa lisima ku yingisa marito ya Vaefeza 5:7? (Vona mufoto.)

¹¹ Sathana a lava leswaku hi va ni vanghanu lava va nga ta hi xengetela ku yendla swilo leswi kalaka swi nga mu tsakisi Yehovha. Hi mhaka leyo, mupostolo Pawulo a byele Vaefeza swaku ‘va nga tolovelani ni vanhu’ lava va nga ni mahanyelo ya ku biha. (Efe. 5:7) Hina namuntlha hi fanele hi khumbuka leswaku loko ku vulavuliwa hi vanghanu, a ku vulavuliwi ntsena hi vanghanu lava hi hetaka na vona nkama siku ni siku; kambe ku vulavuliwa ni hi vanghanu lava hi nga na vona ka interneti, ku nga nghozi  leyi Vaefeza a va nga li na yona ka nkama lowuyani. Hi xikombiso, Angela, a lweyi a tshamaka Ásia na yena a swi vonile swaku ku va ni vanghanu ka interneti swi ni nghozi. Yena a li: “Hi kutsongokutsongo ni sungule ku txintxa mapimiselo ya mina. Ku fike nkama lowu a ni nga ha na mhaka ni ku va ni vanghanu lava va kalaka va nga hanyi hi minawu ya Yehovha. Naswona ni sungule ku pimisa swaku a ku hanya hi ndlela leyi a yi nga mu tsakisi Yehovha a swi nga na mhaka.” Kambe xa ku tsakisa, madoda ma game ma mu pfuna Angela swaku a txintxa mapimiselo ya yena. Yena a li: “Swoswi ni tata mimpimiso ya mina hi swilo swaswinene, ku nga li ku heta nkama hi ku yendla vanghanu ka interneti.”

12. Hi nga yendla yini swaku hi tama hi hanya hi minawu ya Yehovha?

¹² Hi fanele hi lwa hi matimba swaku hi fambela kule ni mapimiselo ya misava, ya ku mahanyelo ya ku kala ma nga basanga i manene. Hi swi tiva kahle swaku leswo swi ni nghozi yayikulu. (Efe. 4:19, 20) Hi nga ha tivutisa leswi: ‘Indjhe na swi nga bohi, ni tshuka ni heta nkama ni lava ni djondzaka na vona xikola, lava ni tirhaka na vona kumbe vanhu van’wani lava va kalaka va nga hanyi hi minawu ya Yehovha? Indjhe ni nyima ni minawu ya Yehovha, ni yendla swaswinene hambiloko vanhu van’wani va nga swi tsakeli?’ Phela hi lani swi nga kombisiwa hi kona ka buku la 2 Timotiya 2:20-22, hi fanele hi tivonela hambi ka lava hi va langaka swaku va va vanghanu va hina abandleni. Hi fanele hi khumbuka swaku van’wani a va hi pfuni ku tama hi tshembeka ka Yehovha.

“HANYANI KU FANA NI VANA VA KU VONAKALA”

13. Swi vula yini ku ‘hanya ku fana ni vana va ku vonakala’? (Vaefeza 5:7-9)

¹³ Mupostolo Pawulo a nga khutazanga Vakreste va Efeza swaku va fambela kule ni munyama ntsena; kambe a tlhele a va khutaza swaku va hanya “ku fana ni vana va ku vonakala.” (Lerha Vaefeza 5:7-9.) Kambe swi vula yini swoleswo? Swi vula swaku ku nga na mhaka swaku hi kwini kumbe hi yendla yini, hi fanele hi hanya hi minawu ya Yehovha minkama hinkwayu. Xin’wani xi nga ta hi pfuna ku yendla leswo i ku va hi lerha hi tlhela hi  djondza Bibele xikan’we ni mabuku ya nhlengeletanu. Naswona i swa lisima hintamu ku landzela xikombiso xa Yesu ni leswi a nga swi djondzisa, hikusa Yesu “i ku vonakala ka misava.” — Yoh. 8:12; Swiv. 6:23.

14. Moya wa ku kwetsima wu nga hi pfunisa ku yini?

¹⁴ Swaku hi tama hi ‘hanya ku fana ni vana va ku vonakala’ swi lava hi pfuniwa hi moya wa ku kwetsima wa Yehovha; hikusa swa karhata ku tshama na hi basile ka misava leyi ya chaka. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) Moya wa ku kwetsima wu nga hi pfuna ku lwisana ni filozofiya ni mimpimiso ya vanhu va misava leyi, lava va kalaka va nga voni swilo hi ndlela leyi Yehovha a swi vonaka hi yona. Moya wa ku kwetsima wu nga tlhela wu hi pfuna ku psala mihandzu hinkwayu ya ‘wunene ni ya ku lulama.’ — Efe. 5:9.

15. Hi nga wu kumisa ku yini moya wa ku kwetsima? (Vaefeza 5:19, 20)

¹⁵ Hi nga tlhela hi kuma moya wa ku kwetsima loko hi khongela hi kombela Yehovha swaku a hi nyika wona. Yesu a te Yehovha a ta nyika moya wa ku kwetsima hinkwavu lava wu kombelaka. (Luk. 11:13) Naswona nkama lowu hi dzunisaka Yehovha ni vamakwerhu va hina amintlhanganwini hi yamukela moya wa ku kwetsima. (Lerha Vaefeza 5:19, 20.) Phela loko hi li ni moya wa ku kwetsima wa Yehovha, swi ta hi pfuna ku hanya hi ndlela leyi mu tsakisaka.

16. I ntxini lexi nga ta hi pfuna ku yendla swiboho swaswinene? (Vaefeza 5:10, 17)

¹⁶ Loko hi lava ku yendla swiboho swa lisima hintamu ka wutomi la hina, hi fanele hi zama ku twisisa swaku i mpsini leswi Yehovha a lavaka swaku hi swi yendla, hi gama hi yendla swoleswo. (Lerha Vaefeza 5:10, 17.) Phela loko hi zama ku tiva matshinya ya minawu ya Bibele lawa hi nga ma tirhisaka ka xiyimu lexi hi nga ka xona, swo fana ni loko hi lava ku tiva leswi Yehovha a swi pimisaka hi mhaka leyi hi nga ka yona. Se loko hi ti tirhisa tindzimana toleto ta Bibele swi ta hi pfuna hintamu swaku hi yendla swiboho swaswinene.

17. Hi nga yendla yini swaku hi wu tirhisa kahle nkama wa hina? (Vaefeza 5:15, 16) (Vona mufoto.)

¹⁷ Pawulo a khutaze Vakreste va le Efeza swaku  va wu tirhisa kahle nkama wa vona. (Lerha Vaefeza 5:15, 16.) Kambe nala wa hina ku nga Sathana, a lava leswaku hi hisekela swilo swa misava leyi ivi hi nga kumi nkama wa ku tirhela Yehovha. (1 Yo. 5:19) Minkama yin’wani, Mukreste a nga ha rhangisa swilo leswi a nga na swona, tidjondzo kumbe ntirho wa yena, handle ka ku va a rhangisa ku tirhela Yehovha. Funtshi loko leswo swi yendleka swi ta va swi kombisa leswaku se a sungula ku pimisa ku fana ni vanhu lava va kalaka va nga mu tirheli Yehovha. I ntiyiso swaku ku va na swona swilo swoleswo a swi bihanga, kambe a hi swona leswi hi faneleke hi swi rhangisa ka wutomi la hina. Se leswaku hi kombisa swaku hi hanya “ku fana ni vana va ku vonakala” hi fanele hi wu “tirhisa kahle nkama” wa hina, hi ku rhangisa leswi nga swa lisima hikakunene.

18. Makwerhu Donald a yendle yini swaku a wu tirhisa kahle nkama wa yena?

¹⁸ Zama ku lavetela tindlela ta ku va u yengetela ntirho wa wena ka Yehovha. Leswo hi leswi makwerhu Donald lweyi a tshamaka Djoni a nga swi yendla. Yena a li: “Ni vone swiyimu swa mina ni gama ni kombela Yehovha swaku a ni pfuna swaku ni yengetela ntirho lowu ni mu yendlelaka wona. Ni khongelile ni mu kombela swaku a ni pfuna ku kuma ntirho lowu a wu ta ni nyika nkama wa kuva ni yengesela ntirho wa mina wa ku chumayela. Se hi ku pfuniwa hi Yehovha, ni kume ntirho wa kahle, hikusa mina ni nsati wa mina hi nghenele ntirho wa nkama hinkwawu.”

19. Hi nga yendla yini swaku hi tama hi ‘hanya ku fana ni vana va ku vonakala’?

¹⁹ A karta leli mupostolo Pawulo a nga li tsalela Vaefeza, li va pfunile swaku va tama va tshembeka ka Yehovha. Kambe na hina la hi pfuna karta leli. Hi swi vonile swaku li nga hi pfuna ku langa vanghanu vavanene, ku langa kahle swilo leswi hi hungataka hi swona; li tlhele li hi pfuna ku vona swaku swi kahle ku djondza Bibele siku ni siku leswaku hi tama hi famba ka ndlela ya ntiyiso. Naswona i swa lisima hintamu ku va ni moya wa ku kwetsima hikusa hi wona ntsena lowu nga hi pfunaka ku va ni wumunhu leli tsakisaka Yehovha. Hi tlhele hi vona swaku a ku tirhisa leswi mupostolo Pawulo a nga swi tsala ka karta leli, swi nga hi pfuna ku yendla swiboho swaswinene leswi fambisanaka ni mapimiselo ya Yehovha. Se, loko hi yendla hinkwaswu leswi hi ta swi kota ku fambela kule ni munyama, kambe hi tama hi famba ka ku vonakala!