A Wu Swi Tiva?
Ingava swaku vanhu va minkameni ya Bibele a va tirhisa papiru swaku va yentxa maboti?
Planta la papiru
VANHU va vanyingi va swi tiva swaku a khale vanhu va Gibita a va tirhisa papiru swaku va tsala ka lona, ku nga papela la ku hambiwa hi maplanta. Vagriki ni Varoma na vona a va tirhisa papiru swaku va tsala ka lona. * Kambe i vanhu vatsongo lava tivaka swaku papiru a li tlhela li tirhisiwa swaku ku hambiwa maboti hi lona.
Maboti mambirhi ya ku yentxiwa hi papiru lawa ma nga kumiwa Gibita
Kolomuyani ka 2.500 wa malembe lawa ma nga hundza, muprofeta Esaya se a a tsalile swaku a vanhu lava va hanyaka ka “miganga ya minambu ya Etiyopiya” a va rhumela “vanhu lava fambaka hi lwandle, va tsemakanya minambu hi maboti lama nga yentxiwa hi papiru.” Hi ku famba ka nkama, muprofeta Yeremiya a profete swaku tiko la Média ni Pérsia a li ta dumela Babilona li tlhela li hisa maboti lama nga yentxiwa hi “papiru” swaku va ta lovisa Babilona. — Esa. 18:1, 2; Yer. 51:32.
Leswi Bibele li nga buku la Xikwembu, a swi va hlamalisi lava va li djondzaka ku va vakambisisi va tsumbule swaku papiru a li tirhiseliwa ku yentxa maboti ka minkama ya Bibele. (2 Tim. 3:16) I yini leswi vakambisisi va swilo swa khale va nga swi tsumbula? Va tsumbule swilo leswi kombisaka swaku hikakunene aGibita a ku yentxiwa maboti hi papiru.
A MA YENTXISIWA KU YINI MABOTI YA PAPIRU?
A Gibita ku ni maparedi lawa ma nga pendiwa, ma kombisaka vanhu na va hlengeleta mapapiru swaku va yentxa maboti hi wona. Vavanuna a va tsema mapapiru va ma boha hi tinyandza ma tiya. Leswi marhavi ya papiru a ma tshamise xiswona a ma yentxa swaku loko ma bohiwile ma va nyandza ya ku tiya. Buku leli vulavulaka hi switoriya swa Gibita li vula swaku a maboti lawa a ma yentxiwa hi papiru a ma ni kolomuyani ka 17 wa mametru hi ku leha, leswo a swi yentxa swaku ku laveka 10 kumbe 12 wa vatluti hi matlhelo hamambirhi.
Mafoto lawa ma kombisaka leswi boti la papiru a li yentxisiwa xiswona
HI MHAKA MUNI A VA TIRHISA PAPIRU SWAKU VA YENTXA MABOTI?
A swi vevuka ku kuma papiru amatlhelweni ka nambu wa Nilo, naswona a swi vevuka ku yentxa maboti hi mapapiru. Hambileswi hi ku famba ka nkama vanhu va nga gama va sungula ku tirhisa maboti ya ku hambiwa hi mapulangu, swi tikomba ingaku a ku ni vanhu lava a va ya phasa tihlampfi ni swiharhi swin’wana hi ku tirhisa maboti lawa a ma yentxiwa hi papiru.
Ku ve ni nkama wa ku leha lowu a ku tirhisiwa maboti ya ku yentxiwa hi papiru. Plutarco mutsali lweyi a nga hanya hi nkama wa vapostolo a vule swaku a ka ha li ni maboti ya manyingi ya ku yentxiwa hi papiru hi nkama wolowuyani.
^ par. 3 A maplanta ya mapapiru ma tolovela ku kulela ka ndhawu leyi ku nga ni mati ya matsongo kumbe ka nambu lowu nga ni mati ya matsongo. Planta leli li nga kula kolomuyani ka 5 wa mametru hi ku leha, naswona rhavi la kona li yanamile kolomuyani ka 15 wa masentimetru.
