Abaisaleri baaragirwaga kuhayo kimu kya ikumi a kuruga ha ntahya yabo buli mwaka nk’ekicweka ky’okuhayo kusagika okuramya okw’amananu. Ruhanga akabagambira ati: “Otalireka okuiha ekicweka kya ikumi ha byana byona ebyembibo yawe, ebirarugaga omu misiri omwaka nomwaka.”—Ekyebiragiro 14:22.

 Ekiragiro eky’okuhayo kimu kya ikumi kikaba kiri kicweka ky’Ebiragiro bya Musa, Ruhanga eby’akaba ahaire Isaleri eya kara. Abakristaayo tibali hansi y’Ebiragiro bya Musa nahabweki tikirukubetaagisa kuhayo kimu kya ikumi. (Abakolosai 2:13, 14) Ohireho, buli Mukristaayo aine kuhayo “nkoku yatekeriize kara omu mutimagwe; okutaima nobukwakuba okuhambirizibwa: baitu Ruhanga nagonza omwenda.”—2 Abakolinso 9:7.

•  Kuhayo kimu kya ikumi omu Baibuli​—“Endagaano Enkuru”

•  Kuhayo kimu kya ikumi omu Baibuli​—“Endagaano Empyaka”

 Okuhayo kimu kya ikumi nikubazibwaho emirundi nyingi omu kicweka kya Baibuli ekikira kumanywa nk’Endagaano Enkuru. Emirundi erukukira obwingi kubazibwaho hanyuma y’ihanga lya Isaleri kuheebwa ebiragiro (Ebiragiro bya Musa) kurabira omuli Musa. Baitu nikubazibwaho n’omu kasumi obubaali batakahairwe ebiragiro.

Batakahairwe Ebiragiro bya Musa

 Omuntu ow’okubanza kubazibwaho n’ahayo kimu kya ikumi ni Iburamu (Iburahimu). (Okubanza 14:18-20; Abaheburaniya 7:4) Nikizooka ngu Iburamu akahayo kimu kya ikumi omurundi gumu gwonka hali omukama kandi nyakatagara owa Salemu. Busaho bwakaiso omu Baibuli oburukwoleka ngu Iburahimu rundi abaana be bakongera bahayo kimu kya ikumi.

 Omuntu owakabiri ow’arukubazibwaho omu Baibuli ayahaireyo kimu kya ikumi nuwe mwijukuru wa Iburahimu Yakobo. Akaraganiza ngu Ruhanga obuyakumuhaire omugisa, akaba naija kumuha “ekicweka kya ikumi ha byona” ebiyakutungire. (Okubanza 28:20-22) Abamu h’abarukuseruliirizaaho Baibuli bagamba ngu, Yakobo n’asobora kuba yahaireyo kimu kya ikumi kinu kurabira omu kuhonga ebisoro. N’obukiraaba ngu Yakobo akakora okweraga kunu, ataragire ab’omu ka ye kuhayo kimu kya ikumi.

Hansi y’Ebiragiro bya Musa

 Abaisaleri aba kara baragirwaga kuhayo kimu kya ikumi omu mulingo ogw’okusagika emirimo y’okuramya kwabo.

•   Kimu kya ikumi kyasagikaga abo abali omu buheereza obw’akasumi koona—Nk’Abalevi, otwaliremu n’abanyakatagara abaali bataine itaka ery’abo habwabo ery’okulima. (Okubara 18:20, 21) Abalevi abaali batali banyakatagara baatungaga kimu kya ikumu kuruga omu bantu kandi nabo baahayoga “ekicweka kya ikumi ekyekicweka kya ikumi” ekirukukira oburungi hali banyakatagara.—Okubara 18:26-29.

•   Nikizooka ngu kimu kya ikumi eky’omwaka ogwakabiri kyayetaagisibwaga kandi kyagasiraga Abalevi n’abatali Balevi. (Ekyebiragiro 14:22, 23) Amaka ag’omu Isaleri gakozesaaga entekaniza enu na ha bijaguzo eby’embaganiza, kandi omu myaka emu, kimu kya ikumi baakibaganaga n’abanaku kubakonyera kwehikyaho ebyetaago byabo.—Ekyebiragiro 14:28, 29; 26:12.

 Kimu kya ikumi bakibalirraga bata? Abaisaleri bayahuraga kimu kya ikumi kuruga h’amagesa agabatungaga buli mwaka. (Ebyabalevi 27:30) Obubacwamuga kuhayo kimu kya ikumi kinu omu mulingo gwa sente hatali amagesa, baali baine kukyongeraho n’obucweka 20 hali kikumi. (Ebyabalevi 27:31) Ekindi baragirwaga n’okuhayo ‘ekicweka kya ikumi eky’ebisoro byabo.’—Ebyabalevi 27:32.

 Kusobora kubalirra kimu kya ikumi omu igana ly’ebisoro, Abaisaleri baakomamuga buli kisoro kya ikumi obubyabaga nibiruga omu kiju. Ekiragiro kyagambaga ngu baali batasemeriire kubanza kwekebiija ebisoro binu ebikomerwemu, kubihingisa rundi kuhayo sente omu kiikaro kyabyo. Entekaniza enu ekeyongera kukonyera Abaisaleri abaabaga baine kugenda orugendo oruraihire kusobora kuba ha bijaguzo.—Ekyebiragiro 14:25, 26.

 di Abaisaleri obubahayoga kimu kya ikumi? Baakihayoga buli mwaka. (Ekyebiragiro 14:22) Baitu, buli mwaka gwa musanju habahoga embaganiza. Omwaka ogu gwali mwaka gwa Sabbiti, rundi omwaka ogw’okuhuumura nambere bataalimaga byokulya byona. (Ebyabalevi 25:4, 5) Kusobora kumanyirra obukuru bw’enyikara enu ey’embaganiza, busaho kimu kya ikumi ekyasorozebwaga omu kasumi k’amagesa. Buli mwaka gwakasatu n’ogwa mukaaga, Abaisaleri baabaganaga kimu kya ikumi ekyakabiri n’abanaku hamu n’Abalevi omwaka gwa musanju gutakahikire.—Ekyebiragiro 14:28, 29.

 Omuntu yahebwaga kifubiro ki habw’okutahayo kimu kya ikumi? Ebiragiro bya Musa bitooleke ekifubiro ekyakuhairwe omuntu habw’okulemwa kuhayo kimu kya ikumi. Bwabaga bujunanizibwa bw’abantu kuhayo kimu kya ikumi. Abaisaleri baali baine kugenda omu maiso ga Ruhanga bakamugambira ngu bahaireyo kimu kya ikumi kandi bakamusaba abahe omugisa habw’okukihayo. (Ekyebiragiro 26:12-15) Kutahayo kimu kya ikumi, Yahwe yakitwaraga nk’okumwiba.—Maraki 3:8, 9.

 Kuhayo kimu kya ikumi kyarorwaga nk’omugugu? Nangwa. Ruhanga akaraganiza ihanga lya Isaleri ngu obubakuhaireyo kimu kya ikumi, yakubasesiire emigisa kandi tibakubuzirwe kintu kyona. (Maraki 3:10) Ha rubaju orundi, Abaisaleri babonabonaga obubayangaga kuhayo kimu kya ikumi. Bafeerwaga omugisa gwa Ruhanga kandi tibagasirwaga omu mulimo gwa banyakatagara n’Abalevi habwokuba baabaga babanagiriize.—Nehemiya 13:10; Maraki 3:7.

 Omu kasumi Yesu obw’akaba akyali omu nsi, abantu ba Ruhanga baali nibakyayetaagisibwa kuhayo kimu kya ikumi. Baitu ekiragiro kinu kikaihwaho hanyuma y’okufa kwa Yesu.

Omu busumi bwa Yesu

 Omu Ndagaano Empyaka, Baibuli n’eyoleka ngu Abaisaleri bakagumizaamu kuhayo kimu kya ikumi Yesu obw’akaba akyali omu nsi. Akakirora ngu baali baine obujunanizibwa obw’okuhayo kimu kya ikumi, baitu akajumirra abebembezi b’amadiini abahayoga kimu kya ikumi baitu “nibalekaho ebigambo ebyebiragiro ebikuru, okucwa omusango ogwobulyo, nembabazi, nokuikiriza.”—Matayo 23:23.

Hanyuma y’okufa kwa Yesu

 Kuhayo kimu kya ikumi kwali kutakyayetaagisa hanyuma y’okufa kwa Yesu. Okufa kwa Yesu kukasimura, rundi kukamaraho Ebiragiro bya Musa otwaliiremu ‘n’ekiragiro eky’okusorooza kimu kya ikumi.’—Abaheburaniya 7:5, 18; Abefeso 2:13-15; Abakolosai 2:13, 14.