Ni Vici Ivyo Vyacitika Cifukwa ca Cigaluka?
Cigaŵa 7
Ni Vici Ivyo Vyacitika Cifukwa ca Cigaluka?
1-3. Kasi nyengo yalongora wuli kuti Ciuta wakuneneska?
MWAKUYANA na nkhani ya uyo wakwenera kuwusa, kasi ni vici ivyo vyacitika vilimika vyose ivyo ŵanthu ŵajiwusa ŵekha kwambura Ciuta? Kasi ŵanthu ŵajiwusa makora kuluska kuwusika na Ciuta? Usange tingawona ivyo ŵanthu ŵakucitira ŵanyawo, mwanadi ŵatondeka.
2 Apo ŵapapi ŵithu ŵakwamba ŵakakana muwuso wa Ciuta, masuzgo ghakamba. Ŵakiziska masuzgo pa iwo ŵene na pa mphapu yawo yose cifukwa ca ubudi wawo. Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Ŵakhala nayo uheni-uheni, kuti mbana wakeso sono cara cifukwa ca cilema cawo.”—Duteronome 32:5.
3 Mdauko walongora kuti Ciuta wakaneneskanga apo wakacenjezga Adamu na Heva kuti usange ŵalekenge kumupulikira, ŵacekurenge na kufwa. (Genesis 2:17; 3:19) Ŵakakana muwuso wa Ciuta, ndipo mukuluta kwa nyengo ŵakacekura na kufwa.
4. Cifukwa wuli tose tili kubabika ŵakwananga, tikulwara na kufwa?
4 Ivyo vikacitikira ŵana ŵawo wose vyalongosoreka pa Ŵaroma 5:12, apo pakuti: “Kwananga kukanjira mu caru na munthu yumoza, [Adamu, mutu wa mbumba zose] ndipo mu kwananga mukizira nyifwa ndipo ntheura nyifwa yikambukira ŵanthu wose.” Ntheura apo ŵapapi ŵithu ŵakwamba ŵakagalukira muwuso wa Ciuta, ŵakaŵa na cilema. Mwakuyana na umo tili kulengekera, ŵakambuzgira cilema ici ku ŵana ŵawo wose. Lekani tili kubabika ŵakwananga, tikulwara na kufwa.
5, 6. Kasi mdauko walongora wuli vyakuyezgayezga vya ŵanthu kuti pa caru paŵe mtende weneko na usambazi kwa waliyose?
5 Vilimika vinandi vyajumphapo, maufumu ghamba na kumara. Ŵanthu ŵayezga nthowa zinandi kuti ŵajiwuse. Kweni, nyengo na nyengo vinthu vyakofya vikucitikira ŵanthu. Pamanyuma pa vilimika 6,000, mungaghanaghana kuti ŵanthu mphanyi ŵaya panthazi comene kupanga mtende na urunji pa caru cose capasi, nakuti pasono mphanyi ŵanthu wose ŵali na makhaliro ghawemi nga ni lusungu na kukolelerana.
6 Kuyowoya unenesko, palije camahara ico cacitika. Palije nanga ni boma limoza la ŵanthu ilo tingaghanaghanira kuti liziska mtende weneko panji usambazi ku ŵanthu wose. Mu vilimika vya mu ma 1900 pera, ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵakakomeka pa Nkhondo Yakwamba ya pa Caru Cose, kweniso ŵanthu ŵakujumpha 100 miliyoni ŵakakomeka pa nkhondo zinyake. Mu nyengo yithu yino ŵanthu ŵambura mapendeko ŵakutombozgeka, kukomeka na kuŵikika mu gadi cifukwa ca unonono mtima na kupambana maghanoghano pa ndyali.
Umo Vinthu Viliri Sono
7. Kasi tingalongosora wuli ukhaliro wa ŵanthu mazuŵa ghano?
7 Mwakusazgirapo, ghanaghanirani ukhaliro wa ŵanthu mazuŵa ghano. Ucikanamalango na nkhaza vili pali pose. Kumwa minkhwara yakutimbanizga wongo kwazara comene. Matenda ghakupilana mwakugonana ghazara comene. Ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵali na nthenda yakofya ya Ezi (AIDS). Ŵanthu ŵanandi ŵakufwa na njara panji matenda ghanyake cilimika cilicose, kweni mbacoko waka awo mbasambazi comene. Ŵanthu ŵakunanga caru. Umoyo wa mu mbumba na makhaliro ghawemi vyamara kulikose. Mwaunenesko, umoyo wa mazuŵa ghano ukulongora muwuso uheni wa ‘ciuta wa caru cino,’ Satana. Wakuwusa caru mwambura citemwa, mwankhaza ndiposo mwaupusikizgi.—2 Ŵakorinte 4:4.
8. Cifukwa wuli tingayowoya kuti ivyo ŵanthu ŵacita nkhuya panthazi kweneco yayi?
8 Ciuta wazomerezga kwa nyengo yitali kuti ŵanthu ŵaye panthazi mu vya sayansi na kusanga vyuma vinandi. Kweni kasi tingati nkhuya panthazi kweneco pakupanga futi, ŵakasinja, ndege za nkhondo, na vilwero vya nyukiliya, kunjira m’malo mwa uta na mkondo? Kasi tingati nkhuya panthazi apo ŵanthu ŵakuluta ku mwezi kucanya, kweni ŵakutondeka kukhala mwamtende na ŵanyawo pa caru capasi? Kasi tingati nkhuya panthazi apo ŵanthu ŵakopa kwenda usiku mu misewu, nanga ni namuhanya mu malo ghanyake?
Ico Nyengo Yavumbura
9, 10. (a) Kasi vilimika vinandi ivyo vyajumpha vyalongora vici? (b) Cifukwa wuli Ciuta wakaŵapoka yayi ŵanthu wanangwa wa kusankha?
9 Kuyezgayezga kwa nyengo yitali kwalongora kuti cingacitika yayi kuti ŵanthu ŵajilongozge ŵekha kwambura Ciuta. Nakuti nchamacitiko yayi kwa iwo kujiwusa nga ni umo kuliri kunonono kukhala kwambura kurya, kumwa na kuthuta. Cifukwa nchakumanyikwirathu: Tikalengeka kuti tipokerenge ulongozgi kwa Mlengi withu nga ni umo tikalengekera kuŵa ŵamoyo na cakurya, maji na mphepo.
10 Ciuta wazomerezga uheni nyengo yose iyi kuti walongore ivyo vyacitika cifukwa ca kuleka kugwiliskira nchito makora wanangwa wa kusankha. Nakuti wanangwa wa kusankha nchawanangwa capadera comene. Mu malo mwakuti Ciuta waŵapoke ŵanthu wanangwa uwu, wakaŵazomerezga kuti ŵajiwonere ŵekha ivyo vingacitika para ŵaleka kuwugwiliskira nchito makora. Mazgu gha Ciuta ghakuneneska apo ghakuti: “Kuti nkhwa munthu uyo wakwenda cara kurunjika mendero ghake.” Ghakuyowoyaso unenesko apo ghakuti: ‘Munthu wakupweteka munyake para wakuwusa.’—Yeremiya 10:23; Mupharazgi 8:9.
11. Kasi pali muwuso wa ŵanthu uwo wamazga masuzgo?
11 Cifukwa cakuti Ciuta wazomerezga ŵanthu kujiwusa ŵekha kwa vilimika 6,000, walongora pakweru kuti munthu wangamazga yayi masuzgo. Palije nyengo iyo tingayowoya kuti masuzgo ghakamara. Mwaciyelezgero, mu nyengo ya Themba Solomoni la Israyeli, nangauli likaŵa na vinjeru, usambazi na nkhongono, likamazga yayi citima ico cikwiza na muwuso wa ŵanthu. (Mupharazgi 4:1-3) Mwakuyana waka, ŵawusi wa mazuŵa ghano, nangauli pali kuya panthazi mu vya sayansi, ŵakutondeka kumazga masuzgo. Mwacitima, mdauko walongora kuti kuleka kuwusika na Ciuta kwiziska masuzgo ghanandi m’malo mwa kughamazga.
Ciuta Wakawona Vyamunthazi
12-14. Kasi ni vyandulo wuli vyamunthazi ivyo vikwiza cifukwa cakuti Ciuta wazomerezga masuzgo?
12 Pakuti Ciuta wazomerezga masuzgo kuŵapo, taŵanthu tasuzgika nadi. Ndipouli iyo wakawona vyamunthazi, ndipo wakumanya viwemi ivyo vicitikenge sonosono apa. Ivyo Ciuta wakawona viŵenge vya candulo kwa vilimika vicoko waka yayi, kweni vilimika mamiliyoni ghanandi, enya, kwamuyirayira.
13 Usange kunthazi munthu munyake wangazakatondeka kugwiliskira nchito makora wanangwa wa kusankha, na kususka umo Ciuta wakwendeskera vinthu, wazamupikaso mwaŵi yayi kuti walongore usange wakuneneska. Pakuti wali kuzomerezga kale ŵakugaluka kwa vilimika masauzandi ghanandi, Ciuta wakhazikiskenge dango ilo ligwirenge nchito kwamuyirayira mu cilengiwa cose.
14 Pakuti Yehova wazomerezga uheni na masuzgo kucitika pa nyengo ya sono, vyalongora pakweru kuti vinthu vingenda makora yayi kwambura iyo. Palije kukayika kuti ŵanthu panji ŵangelo ŵangiziska vyandulo vyambura kumara yayi. Mwantheura, Ciuta wazamunanga yayi kukoma waliyose uyo wagaluka. “Ŵaheni wose tiwaŵaparanyenge.”—Salmo 145:20; Ŵaroma 3:4.
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Ŵapapi ŵithu ŵakati ŵasankha kujiwusa ŵekha m’malo mwa kuwusika na Ciuta, ŵakacekura na kufwa
[Cithuzithuzi pa peji 16]
Muwuso wa ŵanthu walongora kuti ndiwo ukupangiska masuzgo
[Kulongosora Cithuzithuzi]
U.S. Coast Guard photo
