Kakhaliro ka Ŵasekuru Ŵakale

STEFANO wakamba kuyowoya mazgu ghambura kuruwika mwakuzunura malo. Wakati: ‘[Yehova] wakamuwonekera sekuru withu Abrahamu, wakaŵa wacali mu Mesopotamiya, wandakhale mu Harani, ndipo wakayowoya nayo, Fumako . . . wize ku caru ico ndayamukukurongora.’ (Mil. 7:1-4) Ranguro ili ndilo likaŵa lufura lwa vyakucitika vyakuzirwa vya mu Caru ca Layizgano vyakukhwaskana na Abrahamu, Yisake, na Yakobe, vyakucitika vyakukolerana na cilato ca Ciuta ca kutumbika mtundu wa ŵantu.—Gen. 12:1-3; Josh. 24:3.

Ciuta wakacema Abrahamu (panji kuti Abram) ku Ur wa ku Kaldi, msumba usambazi uwo ukaŵa mumpepete mwa Mronga wa Yufurate (Eufrates) ca kuvuma. Kasi Abrahamu wakatenge wenderenge ntowa nji? Kufuma ku Kaldi, malo agho ghakucemakaso kuti Sumer panji Shinar, kungawoneka kuŵa kupusu kwendera kuzambwe. Cifukwa ncici kwendera kutali ku Harani?

Msumba wa Ur ukaŵa ca kuvuma kufupi na Malo gha Vundira (Fertile Crescent), malo agho ghakwambira ku Palestina mupaka ku malo agho ghali pakati pa mironga ya Tigris na Yufurate. Malo agha ghakwenera kuti kale ghakaŵa ghakotca comene yayi. Kumwera kwa malo gha vundira kukaŵa ciparamba ca Arabiya na Suriya, malo agho ghali na mapiri na vidikha vya mcenga. Buku la The Encyclopædia Britannica likuyowoya kuti cikaŵa “cakusuzga kujumpa” malo gha pakati pa Nyanja ya Meditereniyani na Mesopotamiya. Ŵamaronda ŵanyake ŵakambukanga mapopa agha kufumira ku Mronga wa Yufurate mupaka ku Tadmor kurutilira mupaka ku Damaseko, kweni Abrahamu na mbumba yake pamoza na viŵeto vyake wakizira ku mapopa agha yayi.

Mu malo mwake, Abrahamu wakenda mumpepete mwa Mronga wa Yufurate mupaka ku Harani. Kufumira ku Harani wakenda ntowa iyo ŵamaronda ŵakendanga mupaka wakafika pa Karkemish apo maji ghakaŵa ghacoko kwambuka, ndipo wakati wambuka wakendera ku Damaseko na kurutilira mupaka uko sono kukucemeka kuti Nyanja ya Galileya. Wakafika pa Via Maris, panji kuti “Ntowa ya ku Nyanja,” mupaka ku Megido na kurutilira mupaka ku Egupto. Ndipouli, Abrahamu wakaporota mu mapiri gha Samariya, ndipo pa umaliro pake wakakhala mu mahema pa Shekemu. Mukuruta kwa nyengo, wakarutilira na ntowa ya mapiri yira. Mungarondezga ulendo wake pa mapu peneapo mukuŵazga Genesis 12:8–13:4. Awonani malo ghanyake uko wakakumana na vintu vyakupambana-pambana: Dan, Damaseko, Hoba, Mamre, Sodom, Gerara, Beer-sheba, na Moria (Yerusalemu).—Gen. 14:14-16; 18:1-16; 20:1-18; 21:25-34; 22:1-19.

Kumanya malo kukovwira kupulikiska makora ivyo vikacitikira Yisake na Yakobe. Mwaciyerezgero, peneapo Abrahamu wakaŵa ku Beer-sheba, kasi ni nku uko wakatuma muteŵeti wake kuti wakasangire Yisake mwanakazi? Wakamutuma kumpoto kwa Mesopotamiya  (kung’anamura, “Caru ca Pakati pa Mironga”) ku Padan-aram. Ndipo aghanaghanirani ulendo wakuvuska wa Rebeka wa pa ngamila, kukafika ku Negebu, mutepanji kufupi na Kadeshi, kuti wakakumane na Yisake.—Gen. 24:10, 62-64.

Pamanyuma pake mwana wawo Yakobe nayo wakenda ulendo utali wakuyana waka kuti wakatore mwanakazi wakusopa Yehova. Yakobe wakenda ntowa yinyake pakuwelera ku caru ca ku kwake. Wakati wambuka dambo la Jabok pafupi na Penuel, Yakobe wakalimbana na mungelo. (Gen. 31:21-25; 32:2, 22-30) Esau wakakumana nayo pa malo gheneagha, ndipo waliyose wakaruta kukakhala kwa yekha.—Gen. 33:1,15-20.

Dina, mwana mwanakazi wa Yakobe, wakati wagoneka mwa kumucicizga pa Shekemu, Yakobe wakasamukira ku Beteli. Kweni, kasi mungaŵa na cithuzithuzi ca mtunda uwo ŵana ŵa Yakobe ŵakenda kukaliska viŵeto vya ŵawiskewo, ndiposo uko pa umaliro pake Yosefe wakaŵasanga? Mapu agha (ndiposo agho ghari pa mapeji 18-19) ghamovwiraninge kumanya utali wa mtunda uwo uli pakati pa Beteli na Dotani. (Gen. 35:1-8; 37:12-17) Ŵabali ŵa Yosefe ŵakamuguriska ku ŵamaronda awo ŵakarutanga ku Egupto. Kasi imwe mukughanaghana kuti ŵamaronda aŵa ŵakenda ntowa nji peneapo ŵakatoreranga Yosefe ku wuzga ku Egupto, cintu ico cikapangiska kuti Ŵaisrayeli ŵasamukire ku Egupto na kufumamo pamanyuma pake?—Gen. 37:25-28.

[Mapu pa peji 7]

(Mu Brosha lakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)

Maulendo gha Abrahamu (see publication)

Maulendo gha Yisake (see publication)

Maulendo gha Yakobe (see publication)

Misewu Yikuru (see publication)

Ŵasekuru (maulendo ghawo)

A4 GOSHEN

A5 EGUPTO (EGYPT)

B4 SHUR

B5 PARAN

C3 Damaseko (Damascus)

C3 Dan (Laish)

C4 Shekemu

C4 Beteli

C4 Hebroni (Kiriatarba)

C4 Gerara

C4 Beer-sheba

C4 SEIR

C4 Kadeshi

C5 EDOMU

D1 Karkemish

D2 Tadmor

D3 Hoba

E1 PADAN-ARAM

E1 Harani

F2 MESOPOTAMIA

G1 Nineve

G2 MALO GHA VUNDIRA

G3 Babulone (Babylon)

H4 KALDI

H4 Ur

[Mapiri]

C4 Moria

[Nyanja]

B3 Nyanja ya Meditereniyani (Nyanja Yikuru)

[Milonga]

E2 Yufurate

G2 Tigris

Ŵasekuru (mu Caru ca Layizgano)

KENANI

Megido

GILEYADI

Dotani

Shekemu

Sukoti

Mahanaimu

Penuel

Beteli (Luz)

Ai

Yerusalemu (Salem)

Betelehemu (Efrata)

Mamre

Hebroni (Makpela)

Gerara

Beer-sheba

Sodom?

NEGEBU

Rehobot?

Beer-lahai-roi

Kadeshi

Misewu Yikuruyikuru

Via Maris

Msewu wa Themba

[Mapiri]

Moria

[Nyanja]

Nyanja ya Mucere

[Milonga na tumilonga]

Jabok

Yordani

[Cithuzithuzi pa peji 6]

Mronga wa Yufurate pafupi na Babulone

[Cithuzithuzi pa peji 6]

Abrahamu wakakhalanga ku Beer-sheba ndipo wakaliskanga viŵeto vyake pafupi

[Cithuzithuzi pa peji 6]

Dambo la Jabok