1. Ni njani wali kutipa umoyo?

YEHOVA “ni Chiuta wamoyo.” (Yeremiya 10:10) Ndiyo wali kutilenga, na kutipa umoyo. Baibolo likuti: “Mukalenga vinthu vyose, ndipo chifukwa cha khumbo linu vikaŵako ndipo vikalengeka.” (Chivumbuzi 4:11) Ni Yehova wakakhumba kuti tiŵe na umoyo. Umoyo ntchawanangwa chapadera chakufuma kwa Iyo.—Ŵerengani Salimo 36:9.

2. Kasi tingachita wuli kuti vinthu vitiyendere makora pa umoyo?

² Yehova wakutipa vyose vyakukhumbikwa kuti tilutilire kuŵa na umoyo. Ndiyo wakutipa chakurya na maji. (Milimo 17:28) Kweni chakuzirwa chomene ntchakuti wakukhumba kuti tikondwenge na umoyo. (Milimo 14:15-17) Kuti vinthu vitiyendere makora pa umoyo, tikwenera kupulikira malango gha Chiuta.—Yesaya 48:17, 18.

3. Kasi Yehova wakachita nayo wuli Kayini apo wakakoma Abelu?

³ Baibolo likusambizga kuti Chiuta wakuwuwona mwakupepuka yayi umoyo withu na wa ŵanyithu. Mwachiyelezgero, apo Kayini, mwana wa Adamu na Eva, wakakwiyira munung’una wake Abelu, Yehova wakamuchenjezga kuti wakwenera kukora mtima wake. Kweni Kayini wakapulikira yayi. Wakakwiya chomene ndipo “wakawukira munung’una wake Abelu na kumukoma.” (Genizesi 4:3-8) Yehova wakamulanga Kayini chifukwa cha kukoma Abelu. (Genizesi 4:9-11) Ukali na kutinkha ŵanyithu ni viheni chomene chifukwa vingatipangiska kuti tiŵe ŵankhaza. Munthu uyo wali na nkharo iyi wazamusanga yayi umoyo  wamuyirayira. (Ŵerengani 1 Yohane 3:15.) Kuti tikondweske Yehova, tikwenera kutemwa ŵanthu wose.—1 Yohane 3:11, 12.

4. Kasi limoza mwa malango agho Chiuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli ghakutisambizga kuti Chiuta wakuwuwona wuli umoyo?

⁴ Pakati pajumpha vyaka vinandi, Yehova wakapeleka Malango 10 kwa Mozesi. Malango agha ghakalongora kuti Yehova wakuwona umoyo kuti ngwakuzirwa. Dango limoza likaŵa lakuti: “Ungakomanga munthu chara.” (Dotoronome 5:17) Para munthu wakomera dala munyake, nayo wakakomekanga.

5. Kasi Chiuta wakuzomerezga kufumiska nthumbo? Longosorani.

⁵ Kasi Chiuta wakuwona wuli para munthu wafumiska nthumbo? Nanga ni umoyo wa mwana uyo wandababike ngwakuzirwa kwa Yehova. Dango ilo Yehova wakapa Ŵaisrayeli likatenge para munthu wapweteka mama wa nthumbo ndipo nthumbo yafuma, uyo wamupweteka wakomeke. (Ŵerengani Ekisodo 21:22, 23; Salimo 127:3.) Fundo iyi yikulongora kuti kufumiska nthumbo nkhwananga.—Wonani Mazgu Ghakuumaliro 27.

6, 7. Kasi tikumanya wuli kuti Yehova wakuwona umoyo kuŵa wakuzirwa?

⁶ Kasi Yehova wangamanya wuli kuti tikuchindika umoyo withu na wa ŵanyithu? Para tikuleka kuchita chilichose icho chingananga umoyo withu na wa ŵanyithu. Pa chifukwa ichi, tikwenera yayi kukhweŵa hona, chamba, panji kumwa munkhwala wakutimbanizga wongo. Vinthu ivi vingatipweteka ndiposo kutikoma.

⁷ Chiuta ndiyo wakatipa umoyo na thupi ilo tili nalo. Lekani thupi na umoyo withu tikwenera kuchita navyo umo iyo wakukhumbira. Ipo tikwenera kupwelelera thupi lithu. Para tikuleka kulipwelelera, Chiuta wawonenge kuti ndise ŵakazuzi. (Ŵaroma 6:19; 12:1; 2 Ŵakorinte 7:1) Para tikuleka kuwona umoyo kuti ngwakuzirwa, mbwenu tingamusopa yayi Yehova, uyo wakatipa umoyo. Nangauli chingaŵa  chakusuzga kuleka tunkharo tuheni uto tili kuzgoŵera, kweni Yehova wangatovwira kuti tituleke, chifukwa tikukhumba kuwona umoyo kuŵa wakuzirwa.

8. Kasi tingachita wuli kuti tileke kujipweteka panji kupweteka ŵanyithu?

⁸ Tasambira kuti umoyo ntchawanangwa chakuzirwa chomene. Yehova wali na chigomezgo chose kuti tiyezgeyezgenge kuti tileke kuchita vinthu ivyo vingatikoma panji kukoma ŵanyithu. Tiŵenge maso pakwendeska galimoto, muthuthuthu, njinga, na vinyake. Kweniso tichitengeko yayi maseŵera agho ghangatipweteka panji kupweteka ŵanyithu. (Salimo 11:5) Tiwoneseskenge kuti panyumba pithu palije chilichose icho chingatipweteka. Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti: “Usange wazenga nyumba yiphya, uŵikeposo kachiliŵa pachanya pa mtenje, kuti uleke kuŵa na mulandu wa ndopa para munthu wawapo.”—Dotoronome 22:8.

9. Kasi tikwenera kuchita wuli na vinyama?

⁹ Umoyo wa nyama nawo ngwakuzirwa kwa Yehova. Yehova wakuzomerezga kukoma nyama para tiryenge panji kutorako vyakuvwara, kweniso para yikukhumba kutipweteka. (Genizesi 3:21; 9:3; Ekisodo 21:28) Kweni wakukanizga kuchitira nkhaza vinyama panji kukoma mwamaseŵera waka.—Zintharika 12:10.

10. Kasi tikumanya wuli kuti ndopa zikwimira umoyo?

¹⁰ Yehova wakuwona kuti ndopa ni zakupatulika chomene chifukwa zikwimira umoyo. Kayini wakati wakoma Abelu, Yehova wakamuphalira kuti: “Ndopa za munung’una wako zikulilira ine kufuma pasi.” (Genizesi 4:10) Ndopa za Abelu zikayimiranga umoyo wake, ndipo Yehova wakalanga Kayini chifukwa cha kukoma Abelu. Pamanyuma pa Chigumula cha mu nyengo ya Nowa, Yehova wakalongoraso kuti ndopa zikwimira umoyo. Yehova wakazomerezga Nowa na banja lake kuti ŵangarya nyama. Wakati: “Vyamoyo vyose  ivyo vikwenda viŵenge chakurya chinu. Namupani vyose nga umo nkhamupirani vyakumera vyakubiliŵira.” Kweni Yehova wakaŵakanira chinthu chimoza kuti ŵaleke kurya. Wakati: “Mungaryanga nyama lumoza na umoyo wake yayi, uwo ni ndopa zake.”—Genizesi 1:29; 9:3, 4.

11. Kasi ni dango wuli lakukhwaskana na ndopa ilo Chiuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli?

¹¹ Pakati pajumpha vyaka 800 kufuma apo Yehova wakaphalilira Nowa kuti wangaryanga yayi ndopa, wakaphaliraso ŵanthu ŵake kuti: “Usange Muisrayeli panji mulendo uyo wakukhala mukati mwinu wazengera na kukora nyama panji chiyuni, ivyo ni vyakuzomerezgeka kurya, wathire pasi ndopa na kuwundapo fuvu.” Wakatiso: “Mungaryanga yayi ndopa.” (Levitiko 17:13, 14) Yehova wakukhumba kuti ŵanthu ŵake ŵawonenge ndopa kuti ni zakupatulika. Ŵakazomerezgekanga kurya nyama, kweni ndopa yayi. Para ŵakoma nyama kuti ŵarye, ŵakeneranga kuthira pasi ndopa.

12. Kasi Ŵakhristu ŵakuchita wuli na ndopa? Chifukwa wuli?

¹² Pakati pajumpha vyaka vinandi kufuma apo Yesu wakafwira, ŵapositole na ŵanalume ŵalara mu mpingo Wachikhristu ku Yerusalemu ŵakakumana kuti ŵawone kuti ni malango ngani pa malango agho Chiuta wakapa Ŵaisrayeli agho Ŵakhristu ŵakeneranga kulutilira kulondezga. (Ŵerengani Milimo 15:28, 29; 21:25.) Yehova wakaŵawovwira kumanya kuti Iyo wachali kuwona ndopa kuŵa zakupatulika ndipo kuti nawo ŵakeneranga kuziwona kuti zakupatulika. Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakaryanga yayi ndopa panji kumwa. Kweniso ŵakaryanga yayi nyama iyo ŵandachinje panji kuti kucheka pasingo. Para ŵarya, vikayananga waka na munthu uyo wakusopa vikozgo, panji uyo wachita uzaghali. Kufuma nyengo yira m’paka sono, Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakukana kurya panji kumwa ndopa. Kasi mazuŵa ghano Yehova wakuwona wuli ndopa? Yehova wachali kukhumba kuti tiwonenge ndopa kuti ni zakupatulika.

13. Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakukana kupokera ndopa?

 ¹³ Kasi fundo izi zikung’anamura kuti Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakwenera yayi kupokera ndopa ku chipatala? Enya. Yehova wakukanizga kurya panji kumwa ndopa. Para dokotala wangamukanizgani kumwa moŵa, kasi mungaŵika mu sindano panji mu dilipi, na kujilasa kuti unjire mu thupi? Yayi. Apa napo vikuyana waka na kumwa. Dango lakuti tileke kurya panji kumwa ndopa likung’anamura kuti ntchiwemi yayi kupokera ndopa ku chipatala.—Wonani Mazgu Ghakuumaliro 28.

14, 15. Kasi Ŵakhristu ŵakwenera kuwuwona wuli umoyo? Ndipo chifukwa wuli?

¹⁴ Wuli para dokotala watiphalira kuti tifwenge para takana kupokera ndopa? Waliyose wakuchindika chomene umoyo chifukwa ntchawanangwa chakufuma kwa Chiuta. Ndipo Ŵakhristu ŵakuzomera nthowa zinyake izo ŵangachilira mwakuti ŵalutilire kuŵa na umoyo. Kweni ŵakukana kupokera ndopa.

¹⁵ Pakuti umoyo ngwakuzirwa chomene pamaso pa Chiuta, tikuyezgayezga chomene kuwupwelelera m’malo mwa kupokera ndopa. Kweni ntchakuzirwa chomene kupulikira Yehova m’malo mwa kuleka kumupulikira chifukwa cha kukhumba kusazgirako tumazuŵa twa umoyo withu. Yesu wakati: “Waliyose uyo wakukhumba kuponoska umoyo wake wawutayenge, kweni waliyose uyo wakutaya umoyo wake chifukwa cha ine wawusangenge.” (Mateyu 16:25) Tikukhumba kupulikira Yehova chifukwa chakuti tikumutemwa. Iyo ndiyo wakumanya icho ntchiwemi kwa ise. Tikuwona kuti umoyo ngwakuzirwa ndiposo ngwakupatulika chomene nga umo Yehova wakuwuwonera.—Ŵahebere 11:6.

16. Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakupulikira Chiuta?

¹⁶ Ŵateŵeti ŵa Chiuta awo mbakugomezgeka ŵakupulikira dango la Chiuta lakukhwaskana na ndopa nanga vingasuzga wuli. Ŵakurya yayi ndopa panji kumwa, kweniso  ŵakuzomera yayi kuti ŵaŵaŵike ndopa. * Kweni ŵakuzomera munkhwala panji nthowa zinyake izo ŵangaŵachizgira. Ŵakumanya kuti uyo wakalenga umoyo wakumanya icho ntchiwemi kwa iwo. Kasi imwe mukugomezga kuti Chiuta wakumanya icho ntchiwemi kwa imwe?

17. Kasi mpha vichi pera apo Yehova wakazomerezganga Ŵaisrayeli kugwiliskira ntchito ndopa?

¹⁷ Mu dango ilo Chiuta wakapa Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi, Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti: “Umoyo wa chamoyo chilichose uli mu ndopa, ndipo namupani izo pa jotchero kuphepiskira umoyo winu, pakuti ndopa ndizo zikuphepiska.” (Levitiko 17:11) Para Ŵaisrayeli ŵananga, ŵakapemphanga Yehova kuti waŵagowokere ndipo ŵakapelekanga sembe za nyama na kupempha wasembe kuti wathire ndopa zinyake pa jotchero ilo likaŵanga pa tempile. Apa pekha ndipo Yehova wakazomerezganga Ŵaisrayeli kugwiliskira ntchito ndopa.

18. Kasi ŵanthu ŵali na mwaŵi wuli chifukwa cha sembe ya Yesu?

¹⁸ Yesu wakati wiza pa charu chapasi, wakapeleka umoyo wake panji kuti ndopa zake kuŵa sembe kuti zakwananga zithu zigowokereke. Sembe iyi ndiyo yikanjira m’malo mwa sembe za nyama. (Mateyu 20:28; Ŵahebere 10:1) Umoyo wa Yesu ukaŵa wakuzirwa chomene mwakuti Yehova wakamuwuska ndipo wakaluta kuchanya. Chifukwa cha sembe iyi, Yehova wali kupa ŵanthu wose mwaŵi wakuti ŵazakaŵe na umoyo wamuyirayira.—Yohane 3:16; Ŵahebere 9:11, 12; 1 Petrosi 1:18, 19.

19. Kasi tingachita vichi kuti tileke kuŵa na “mulandu wa ndopa za ŵanthu wose”?

¹⁹ Tikuwonga chomene Yehova chifukwa cha kutipa  umoyo uwo ntchawanangwa chapadera chomene. Tikukhumba kuphalira ŵanthu kuti para ŵakugomezga mwa Yesu, ŵazamuŵa na umoyo wamuyirayira. Tikutemwa chomene ŵanthu, ndipo tichitenge chilichose icho tingafiska kuti tiŵasambizge ivyo ŵangachita kuti ŵazakasange umoyo wamuyirayira. (Ezekiyeli 3:17-21) Para tachita nthena, nase tizamuyowoya nga ni mpositole Paulosi kuti: “Nilije mulandu wa ndopa za ŵanthu wose. Pakuti nkhalekapo chara kumuphalirani khumbo lose la Chiuta.” (Milimo 20:26, 27) Tikulongora kuti tikuwona umoyo na ndopa kuti ni vyakuzirwa para tikuphalirako ŵanthu za Yehova ndiposo umo iyo wakuwonera umoyo.