1, 2. Kasi Yehova wakutipembuzga wuli para tasangana na masuzgo, ndipo Mazgu ghake ghakutisimikizgira vichi?

MUNYAMATA munyake uyo timuchemenge kuti Eduardo, wakaphalira Stephen uyo ngwachilara kweniso ni mubali mulara ivyo vikamufipiskanga mtima. Eduardo wakaghanaghaniranga ivyo vili pa 1 Ŵakorinte 7:28 apo pakuti: “Awo [ŵatorenge] ŵaŵenge na suzgo mu thupi lawo.” Wakafumba Stephen kuti: “Kasi ‘suzgo’ ilo likuyowoyeka pa lemba ili ni vichi, ndipo ningazakachita nalo wuli para natora?” Pambere mubali Stephen wandazgore, wakaphalira Eduardo kuti waghanaghanire fundo yinyake iyo Paulosi wakalemba. Fundo iyi njakuti Yehova ni “Chiuta wa chisangulusko chose, uyo wakutisanguluska mu suzgo yithu yose [panji kuti “viyezgo”].”—2 Kor. 1:3, 4.

² Yehova ni Dada wachitemwa, ndipo wakutisanguluska para tasangana na masuzgo. Mukwenera kuti namwe muli kuwonapo umo Chiuta wakamovwilirani nyengo yinyake na kumupani ulongozgi wakufuma mu Baibolo. Tili na chigomezgo chose kuti wakutikhumbira  viwemi, nga umo wakachitira na ŵateŵeti ŵake kumanyuma.—Ŵerengani Yeremiya 29:11, 12.

3. Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli?

³ Unenesko ngwakuti tingazizipizga masuzgo para tingamanya icho chapangiska. Mu banja namo tingazizipizga masuzgo para tamanya icho chapangiska. Ipo kasi ni vinthu wuli ivyo vingapangiska “suzgo mu thupi” ilo Paulosi wakayowoya? Kasi ni viyelezgero wuli vya ŵanthu ŵanyake awo ŵakuzunulika mu Baibolo ndiposo ŵa mazuŵa ghano ivyo vingatipembuzga? Para tingamanya viyelezgero ivi, vingatovwira kuti tizizipizge masuzgo agho tikusangana nagho.

4, 5. Ni vinthu wuli vinyake ivyo vikupangiska “suzgo mu thupi”?

⁴ Tingaŵerenga ivyo Chiuta wakayowoya wakati walenga waka ŵanthu. Iyo wakati: “Mwanalume walekenge awiske na anyina na kubatikana na muwoli wake ndipo ŵaŵenge thupi limoza.” (Gen. 2:24) Yehova wakayowoya mazgu agha apo wakambiska nthengwa yakwamba. Kweni pakuti ndise ŵakwananga, tingakumana na masuzgo para tanjira mu nthengwa na kwamba umoyo uphya. (Rom. 3:23) M’malo mwakuti ŵapapi wose ŵaŵe na mazaza pa nyumba, mfumu ndiyo wakuŵa na mazaza ghose. Chiuta wali kumupa udindo mwanalume kuti waŵe mutu wa mwanakazi. (1 Kor. 11:3) Ŵafumu na ŵawoli ŵanyake para ŵanjira waka mu nthengwa vikuŵasuzga kuti ŵazgoŵere udindo wawo. Kuyana na Mazgu gha Chiuta, muwoli wakwenera kumanya kuti walongozgekenge na mfumu wake m’malo mwa ŵapapi ŵake. Nyengo zinyake awo ŵatorana waka ŵangakolerana yayi na ŵamulamu ŵawo ndipo ivi vingambiska masuzgo.

⁵ Mwanalume wangamba kufipa mtima para muwoli wake wamuphalira kuti, “Nili na nthumbo.” Nangauli ŵakukondwa kuti ŵaŵenge na mwana, kweni ŵakufipa mtima na umoyo wa mwana panyengo iyo mama wali na nthumbo ndiposo para wababika. Kweniso pakukhumbikwa ndalama zakovwilira mama para wali na nthumbo ndiposo zakuzakapwelelera mwana. Para mwana wababika, pakuŵa vinandi ivyo ŵakusintha. Mama wakwamba kuŵika chomene maghanoghano ku mwana kweniso wakumalira nyengo yitali pa kumupwelelera. Mfumu wakuwona kuti waleka kutemweka chifukwa muwoli wake wakutangwanika chomene na kupwelelera mwana. Kweniso dada nayo wakwamba kuŵa na maudindo ghanyake. Udindo wake ukusazgikira chifukwa mu banja lawo mwasazgikira munyake.

6-8. Kasi ŵakutorana ŵanyake awo ŵakutondeka kuŵa na ŵana ŵakujipulika wuli?

⁶ Ŵakutorana ŵanyake ŵakuŵa na masuzgo ghanyake. Ŵakukhumba chomene kuŵa na mwana kweni ŵakubaba yayi. Mwanakazi wangamba kusuzgika maghanoghano para wakubaba yayi. Nthengwa ndiposo kubaba ŵana kukwiza na masuzgo ghanyake, kweni para munthu wakukhumba mwana kweni wakubaba yayi, likuŵa “suzgo mu thupi.” (Zinth. 13:12) Mu nyengo yakale, munthu uyo wakubaba yayi ŵakamunenanga. Muwoli wa Yakhobe, Rakelo, vikamuŵinyanga chomene apo wakawonanga mukuru wake wali na ŵana. (Gen. 30:1, 2) Ŵamishonale awo ŵakuteŵetera mu vyaru ivyo ŵanthu ŵakutemwa kuŵa na ŵana ŵanandi, ŵakuŵafumba chifukwa icho ŵalijire mwana. Nangauli ŵakuyezga kuŵalongosolera makora, kweni iwo ŵakuti, “Oke, timulomberaninge.”

⁷ Ghanaghanirani za mudumbu munyake wa ku England uyo wakakhumbanga chomene mwana kweni vikasuzganga. Pamanyuma vinthu vikasintha. Iyo wakayowoya kuti wakakhuŵara wakati wamanya kuti wangaŵa yayi na mwana mu charu ichi. Iyo na mfumu wake  ŵakawona kuti ŵakatore mwana wa ŵanthu ŵanyake kuti waŵe mwana wawo. Kweni iyo wakati: “Vikaniŵinyanga mu mtima. Nkhamanya kuti mwana wa ŵanthu ŵanyake wangayana yayi na mwana wakubaba nekha.”

⁸ Baibolo likuti mwanakazi Wachikhristu “wavikilirikenge mwa kubaba ŵana.” (1 Tim. 2:15) Kweni munthu wazamusanga umoyo wamuyirayira chifukwa cha kubaba panji kuŵa na ŵana yayi. Fundo iyi yikung’anamura kuti mwanakazi uyo wali na ŵana, wakutangwanika na kulera ŵana ndiposo ntchito za pa nyumba. Ntheura wakuŵavya nyengo yakuchitira vinthu vinyake nga nkhusesa na kunjilirapo pa vinthu vyaŵene. (1 Tim. 5:13) Nangauli vingaŵa nthena, wangaŵa na masuzgo ghanyake mu banja.

9. Chifukwa wuli ntchiyezgo chikuru kutaya munyako wa mu nthengwa?

⁹ Pa masuzgo agho ŵakutorana ŵakusangana nagho, pali limoza ilo ŵakughanaghanako viŵi yayi. Nyifwa ya munthu uyo ŵakumutemwa. Chiyezgo chakuŵinya chomene icho ŵanandi ŵakusangana nacho ni nyifwa ya mfumu panji muwoli wawo. Ichi chikuŵa chiyezgo icho uyo ngwamoyo wakhazganga yayi. Ŵakhristu ŵakugomezga layizgo la Yesu lakuti ŵanthu ŵazamuwuka. (Yoh. 5:28, 29) Kasi layizgo ili likukhozga wuli uyo wachali wamoyo? Wakupembuzgika chomene. Iyi ni nthowa yinyake iyo Adada ŵithu ŵakuchanya ŵakupembuzgira na kukhozgera awo ŵali na suzgo. Wakuŵakhozga na kuŵapembuzga na Mazgu ghake. Sono tiyeni tiwone ivyo ŵateŵeti ŵanyake ŵa Chiuta ŵakulongosora. Tiwonenge umo ŵakujipulikira chifukwa cha layizgo ili. Kweniso umo layizgo la Yehova ili laŵawovwilira.

10. Kasi Hana wakapembuzgika wuli? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.)

¹⁰ Hana, mwanakazi wakutemweka wa Elikana, wakayezgeka chomene. Hana wakababanga yayi. Kweni mwanakazi munyake wa Elikana, Penina, wakaŵa na ŵana. (Ŵerengani 1 Samuyeli 1:4-7.) Penina wakanyozanga Hana “chaka na chaka.” Ivi vikapangiska Hana kuti waŵe na chitima chikuru kweniso kuti wasuzgikenge maghanoghano. Wakapembuzgika chifukwa wakaphalira Yehova suzgo lake. “Hana wakalombanga pamaso pa Yehova.” Kasi wakagomezganga kuti Yehova wazgorenge pemphero lake? Wakwenera kuti wakagomezganga chifukwa “chisko chake chikaŵaso chachitima chara.” (1 Sam. 1:12, 17, 18) Hana wakagomezganga kuti Yehova wangamupa mwana panji wangamovwira munthowa yinyake.

11. Kasi lurombo lungatipembuzga wuli?

¹¹ Masuzgo ghalutilirenge kuŵapo chifukwa ndise ŵakwananga kweniso Satana ndiyo wakulamulira charu ichi. (1 Yoh. 5:19) Kweni chakukondweska ntchakuti Yehova ni “Chiuta wa chisangulusko chose.” Lurombo ntchinthu chimoza icho chingatovwira para tasangana na masuzgo. Hana wakakhutulira Yehova ivyo vikaŵa mu mtima wake. Nase para tasangana na masuzgo tikwenera kuchita vinandi padera pa kumuphalira waka Yehova umo tikujipulikira. Tikwenera kumuŵeyelera Chiuta, kumuphalira mu lurombo ivyo vili mu mtima withu.—Fil. 4:6, 7.

12. Ntchivichi chikawovwira Ana kuti waŵe wakukondwa?

¹² Tingapembuzgika nangauli tingaŵa na chitima chifukwa chakuti tilije ŵana panji munyithu wa mu nthengwa watayika. Mu nyengo ya Yesu, pakaŵa ntchimi yanakazi Ana. Mfumu wake wakafwa ŵati ŵakhala mu nthengwa vyaka 7. Baibolo likuyowoyapo yayi kuti Ana wakaŵa na ŵana. Kasi Ana wakalutilira kuchita vichi apo wakaŵa na vyaka 84? Lemba la Luka 2:37 likuti: “Nyengo zose wakasangikanga pa tempile. Wakachitanga uteŵeti wakupatulika usiku na muhanya pamoza na kuziŵizga  kurya na maŵeyelero.” Unenesko ngwakuti Ana wakapembuzgika kweniso wakaŵa wakukondwa chifukwa cha kusopa Yehova.

13. Yowoyani chiyelezgero icho chikulongora kuti mubwezi wanadi wangatipembuzga para ŵabali ŵithu ŵakuthupi ŵatondeka.

¹³ Para tikutemwa kuchezga na ŵabali na ŵadumbu mu mpingo, tikuŵa na ŵabwezi ŵanadi kweniso ŵakugomezgeka. (Zinth. 18:24) Paula wakukumbuka umo wakajipulikira apo wakaŵa na vyaka 5. Amama ŵake ŵakaleka unenesko. Chikaŵa chipusu yayi kuti wazizipizge chiyezgo ichi. Kweni wakakhozgeka chomene apo mupayiniya munyake zina lake Ann, wakamba kusambira nayo Baibolo. Paula wakati: “Nangauli tikaŵa paubali yayi na Ann, kweni nkhawona kuti wakanitemwanga chomene na kunovwira. Ivi vikanovwira chomene kuti nilutilire kuteŵetera Yehova.” Pasono Paula wakulutilira kuteŵetera Yehova mwakugomezgeka. Kweniso ngwakukondwa chomene kuti amama ŵake ŵali kwambiraso kusopa Yehova ndipo ŵali mu mpingo umoza. Ann nayo ngwakukondwa chifukwa cha kovwira Paula ndipo wali nga ni mama wake wauzimu.

14. Kasi pakuŵa uwemi wuli para tikughanaghanira ŵanyithu?

¹⁴ Chakukondweska ntchakuti, para tikuchitira ŵanyithu viwemi, nyengo zinyake tikuluwako dankha masuzgo ghithu. Ŵadumbu ŵakutengwa panji ŵambura kutengwa, ŵakuwona kuti ŵakukondwa chomene para ŵakupharazga  makani ghawemi pakuŵa ŵantchito ŵamoza na Chiuta. Ŵakukhumba kulumba Chiuta na kuchita khumbo lake. Kweniso ŵanyake ŵakujipulika makora para ŵakupharazga. Para tose tikughanaghanira ŵanyithu, kwali ni mu mpingo panji mu chigaŵa icho tikupharazgako, vikovwira kuti tiŵe ŵakukolerana. (Fil. 2:4) Mpositole Paulosi wakaŵa chiyelezgero chiwemi pa nkhani iyi. Iyo wakaŵa nga ni “mama wakonkheska” ku ŵabali ŵa mpingo wa Tesalonika. Kweniso wakaŵa nga ni dada wawo wauzimu.—Ŵerengani 1 Ŵatesalonika 2:7, 11, 12.

15. Kasi mbanjani ŵali na udindo wa kusambizga ŵana unenesko?

¹⁵ Chinthu chinyake chakuzirwa icho tingachita nkhupembuzga na kovwira mabanja ghanyake mu mpingo. Nyengo zinyake ŵabali awo ŵamba sono unenesko ŵangapempha ŵapharazgi ŵakukhwima kuti ŵasambizge ŵana ŵawo unenesko panji kuti ŵasambirenge Baibolo na ŵana ŵawo ŵachinyamata. Baibolo likuyowoya kuti ŵapapi ndiwo ŵali na udindo wa kusambizga ŵana ŵawo. (Zinth. 23:22; Efe. 6:1-4) Kweni pa vifukwa vinyake, ŵapapi ŵangapempha wovwiri ndipo ŵangawonga chomene para mungawovwirapo. Kweni chikung’anamura kuti ŵapapi ŵalekere ŵanyawo udindo wawo yayi. Ntchakuzirwa chomene kuti nyengo zose ŵachezgenge na ŵana ŵawo.

16. Kasi tikwenera kukumbuka vichi para tikovwira ŵana?

¹⁶ Para mupapi wapempha mubali panji mudumbu munyake kuti wasambirenge Baibolo na ŵana ŵake, uyo wapempheka wakwenera yayi kupoka udindo wa ŵapapi. Nyengo zinyake Kaboni wangapempheka kuti wasambirenge Baibolo na ŵana awo ŵapapi ŵawo Mbakaboni yayi. Kaboni wakwenera kukumbuka kuti nangauli wakuŵasambizga, kweni ndiyo ni mupapi wa ŵana aŵa yayi. Vingaŵa makora kuŵasambizgira pa nyumba ya ŵapapi ŵawo uku ŵapapi ŵalipo panji paŵe Kaboni munyake wakukhwima. Panji mungasambira nawo pa malo ghakuwonekera. Ivi vikovwira kuti ŵanthu ŵaleke kughanaghana viheni. Tikugomezga kuti kunthazi ŵapapi aŵa ŵazamutoraso udindo uwo Chiuta wali kuŵapa wakuti ŵasambizgenge ŵana ŵawo vinthu vyauzimu.

17. Kasi ŵana ŵangapembuzga wuli ŵa mu banja lawo?

¹⁷ Banja likupembuzgika para muli ŵana awo ŵasambira kutemwa Chiuta waunenesko, na kulondezga ulongozgi wake. Ŵapapi ŵangapembuzgika usange ŵana ŵakuŵachindika na kuŵawovwira mwakuthupi. Ŵana ŵangawovwiraso pa vinthu vyauzimu. Pambere Chigumula chindachitike, Lameki uyo wakaŵa muzukuru wa Seti, wakasopanga Yehova. Lameki wakachima vya mwana wake Nowa kuti: “Uyu ndiyo watipumuzgenge ku milimo yinonono na yakuvuska ya mawoko ghithu iyo tikuchita mu charu icho Yehova wali kuchitemba.” Uchimi uwu ukafiskika apo Yehova wakawuskapo nthembo pa charu chapasi. (Gen. 5:29; 8:21) Mazuŵa ghano napo, ŵana awo ŵakulutilira kusopa Yehova ŵakupembuzga ŵa mu banja lawo. Ŵakovwira wose mu banja lawo kuti ŵazizipizge viyezgo na kuzakapona pa zuŵa likuru ilo likuluska Chigumula.

18. Ntchivichi chingatovwira kuti tizizipizge masuzgo agho tikusangana nagho?

¹⁸ Ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵakupembuzgika pa masuzgo agho ŵakusangana nagho chifukwa chakuti ŵakulomba, kughanaghanirapo pa viyelezgero vya ŵanthu awo ŵakuzunulika mu Baibolo, na kuchezga na ŵanthu ŵa Yehova. (Ŵerengani Salimo 145:18, 19.) Para tikukumbuka kuti Yehova ndiyo wangatipembuzga, vitovwirenge kuti tizizipizge suzgo lililose ilo tingakumana nalo sono kweniso munthazi.