1. Kasi ŵanandi ŵali kusankha vichi, ndipo chifukwa wuli ŵali kusankha nthena?

ŴATEŴETI ŵa Chiuta ŵanandi mazuŵa ghano mbakujipeleka. Ŵabali na ŵadumbu ŵanandi ŵasankha kuleka kutora panji kutengwa. Ŵakutorana ŵanyake ŵasankha kuti ŵaleke kuŵa dankha na ŵana. Mbumba zinyake zasankha kuleka kukhumba vinandi pa umoyo. Wose aŵa ŵali kusankha nthena chifukwa chakuti ŵakukhumba kuŵa na nyengo yinandi ya kuteŵetera Yehova. Mbakukhorwa na ivyo ŵali navyo ndipo ŵakugomezga kuti Yehova waŵapenge vyose ivyo ŵakukhumbikwira nadi. Kasi Yehova waŵakhuŵazgenge? Yayi! Chifukwa wuli tikuyowoya nthena? Chifukwa chimoza ntchakuti kumanyuma Yehova wakapa ŵateŵeti ŵake vinthu vyose ivyo ŵakakhumbikwiranga. Mwachiyelezgero, Yehova wakatumbika Abrahamu, “wiske wa wose awo ŵali na chipulikano.”—Rom. 4:11.

2. (a) Kuyana na Ŵahebere 11:8-10, 16, chifukwa wuli Abrahamu wakaŵa wakunozgeka kuleka msumba wa Uri? (b) Kasi tidumbiskanenge vichi mu nkhani iyi?

² Abrahamu wakaleka umoyo uwemi chomene uwo wakakhalanga mu msumba wa Uri. Chifukwa wuli? Chifukwa wakalindiliranga “msumba wa fawundeshoni yanadi.” (Ŵazgani Ŵahebere 11:8-10, 16.) Mu nkhani iyi tiwonenge mafumbo agha. Kasi “msumba” uwu ni ngu? Kasi ni masuzgo wuli agho Abrahamu wakasangana nagho apo wakalindiliranga kuti msumba uwu uzengeke? Ndipo kasi tingamuyezga wuli Abrahamu kweniso Ŵakhristu ŵanyithu awo ŵachita nga ni Abrahamu mazuŵa ghano?

3. Kasi ni “msumba” wuli uwo Abrahamu wakalindiliranga?

³ Msumba uwo Abrahamu wakalindiliranga ni Ufumu wa Chiuta. Mu Ufumu uwu, muli Yesu na Ŵakhristu ŵakuphakazgika 144,000. Paulosi wakati Ufumu uwu ni “msumba wa Chiuta wamoyo, Yerusalemu wakuchanya.” (Heb. 12:22; Chivu. 5:8-10; 14:1; Mat. 6:10) Yesu wakasambizga ŵasambiri ŵake kuti ŵalombenge  Ufumu uwu kuti wize mwakuti khumbo la Chiuta lichitike pa charu cha pasi nga nkhuchanya.—Mat. 6:10.

4. Kuyana na Genizesi 17:1, 2, 6, kasi Abrahamu wakamanyanga vichi vyakukhwaskana na msumba wanadi uwo Chiuta wakalayizga?

⁴ Kasi Abrahamu wakamanyanga umo Ufumu wa Chiuta uzamuŵira? Yayi. Chifukwa kwa nyengo yitali nkhani iyi yikaŵa “chisisi chakupatulika.” (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Kweni Abrahamu wakamanyanga kuti ŵanyake ŵa mu mphapu yake ŵazamuŵa mathemba chifukwa Yehova wakamulayizga. (Ŵazgani Genizesi 17:1, 2, 6.) Abrahamu wakaŵa na chipulikano chakukhora ndipo wakagomezga ivyo Chiuta wakamulayizga. Nakuti vikaŵa nga wamuwona kale Wakuphakazgika panji kuti Mesiya uyo wazamuŵa Fumu ya Ufumu wa Chiuta. Lekani Yesu wakaphalira Ŵayuda ŵa mu nyengo yake kuti: “Wiskemwe Abrahamu wakasekelera chomene apo wakalindiliranga kuti wawone zuŵa lane, ndipo wakati waliwona wakasekelera.” (Yoh. 8:56) Apa ntchakuwonekerathu kuti Abrahamu wakamanyanga kuti ŵa mu mphapu yake ŵazamuŵa chigaŵa cha Ufumu wa Chiuta uwo mweneko ni Yehova. Wakalindiliranga mwakunweka kuti Yehova wafiske layizgo lake ili.

5. Kasi tikumanya wuli kuti Abrahamu wakalindiliranga “msumba” wakupangika na Chiuta?

⁵ Kasi Abrahamu wakalongora wuli kuti wakalindiliranga “msumba” panji kuti Ufumu wakupangika na Chiuta? Chakwamba, Abrahamu wakaŵapo yayi mwenekaya wa boma lililose pa charu chapasi. Wakenda malo ghakupambanapambana, wakakhalanga pa malo ghamoza nyengo yitali yayi, ndipo wakakhozgerapo yayi ufumu wa munthu. Kweniso Abrahamu wakaghanaghanapo yayi vya kupanga ufumu wake. M’malo mwake, wakalutilira kupulikira na kulindilira kufiskika kwa malayizgo gha Yehova. Apa Abrahamu wakalongora kuti wali nadi na chipulikano chakukhora mwa Yehova. Sono tiyeni tidumbiskane ghanyake mwa masuzgo agho wakasangana nagho, na kuwona umo tingamuyezgera.

6. Kasi Uri ukaŵa msumba wuli?

⁶ Abrahamu wakaleka msumba wa Uri uwo ukaŵa wakuvikilirika, ndipo ŵanthu ŵakakhalanga umoyo uwemi kweniso kukaŵa ŵanthu ŵakusambira na ŵasambazi. Msumba uwu ukaŵa wakuzingilizgika na linga litali ndipo vigaŵa vitatu vya msumba uwu vikaŵa vyakuzingilizgika  na ngalande za maji. Ivi vikawovwira kuti uŵe wakuvikilirika. Ŵanthu ku Uri ŵakamanyanga chomene kulemba na masamu. Ndipo vikulongora kuti mu msumba uwu ŵanthu ŵanandi ŵakachitanga bizinesi chifukwa ŵakufukura vinthu vyakale ŵali kusanga vimapepara vinandi vyakugwiliskira ntchito pa bizinesi pa malo apo pakaŵa msumba uwu. Kweniso nyumba za ŵanthu zikaŵa za njerwa, ndipo viwumba vyake vikaŵa vya pulasitara kweniso vya penti mutuŵa. Zinyake mwa nyumba izi zikaŵa na vipinda 13 panji 14 ndipo luŵaza lwake lukaŵa lwakupangika na malibwe.

7. Chifukwa wuli Abrahamu wakeneranga kugomezga kuti Yehova ndiyo wavikilirenge iyo na mbumba yake?

⁷ Abrahamu wakeneranga kugomezga kuti Yehova wamuvikilirenge iyo na mbumba yake. Chifukwa wuli? Kumbukani kuti Abrahamu na Sara ŵakaleka chikaya chawo chakuvikilirika kweniso umoyo uwemi mu msumba wa Uri na kwamba kukhala mu mahema ku Kenani. Uku kukaŵavya linga litali la kuŵavikilira kweniso ngalande za maji. Ŵakaŵa ŵambura kuvikilirika ndipo chikaŵa chambura kusuzga kuti ŵalwani ŵaŵawukire.

8. Kasi nyengo yinyake Abrahamu wakasangana na masuzgo wuli?

⁸ Nangauli Abrahamu wakachitanga khumbo la Chiuta, kweni nyengo yinyake wakaŵavya chakurya chakukwana kuti waryeske mbumba yake. Kukaŵa njara yikuru ku charu icho Yehova wakamuphalira kuti walute. Njara yikafika paheni chomene mwakuti Abrahamu wakawona kuti iyo na mbumba yake ŵasamire dankha ku Eguputo. Apo wakaŵa ku Eguputo, Farawo, uyo wakaŵa muwusi wa charu ichi, wakakhumbanga kutora muwoli wake. Ghanaghanirani waka umo Abrahamu wakasuzgikira maghanoghano. Kweni Yehova wakanjirapo ndipo wakapangiska Farawo kuti waleke kutora Sara muwoli wa Abrahamu.—Gen. 12:10-19.

9. Kasi Abrahamu wakasangana na masuzgo wuli mu mbumba yake?

⁹ Mu mbumba ya Abrahamu mukaŵaso masuzgo ghanyake ghakuru. Muwoli wake Sara wakababanga yayi. Ŵakaŵa na chitima kwa vyaka vinandi chifukwa cha suzgo ili. Pamanyuma, Sara wakapeleka muteŵeti wake Hagara kwa Abrahamu kuti Sara na Abrahamu ŵaŵe na ŵana. Kweni Hagara wati waŵa na nthumbo, wakamba kuyuyura Sara. Vinthu vikafika paheni chomene mwakuti Sara wakamuchimbizga Hagara panyumba.—Gen. 16:1-6.

10. Kasi ni vyakuchitika wuli ivyo vikate vipangiskenge Abrahamu kuwona kuti ntchakusuzga kugomezga Yehova?

¹⁰ Paumaliro Sara wakaŵa na nthumbo ndipo wakababira Abrahamu mwana mwanalume uyo wakamuthya Yisake. Abrahamu wakaŵatemwanga ŵana ŵake wose ŵaŵiri, Ishimayeli na Yisake. Kweni chifukwa chakuti Ishimayeli wakasuzganga Yisake, Abrahamu wakachichizgika kuchimbizga Ishimayeli na Hagara. (Gen. 21:9-14) Pamanyuma Yehova wakaphalira Abrahamu kuti wapeleke Yisake kuŵa sembe. (Gen. 22:1, 2; Heb. 11:17-19) Pa vyakuchitika vyose ivi, Abrahamu wakeneranga kugomezga kuti Yehova wafiskenge malayizgo ghake ghakukhwaskana na ŵana ŵake.

11. Chifukwa wuli Abrahamu wakeneranga kulindilira Yehova mwakuzikira?

¹¹ Nyengo yose iyi Abrahamu wakeneranga kusambira kulindilira Yehova mwakuzikira. Wakwenera kuti wakaŵa na vyaka vyakujumpha 70 apo wakafumanga ku Uri na mbumba yake. (Gen. 11:31–12:4) Ndipo kwa vyaka pafupifupi 100 wakakhalanga mu mahema na kwendendeka mu charu cha Kenani. Abrahamu wakafwa apo wakaŵa na vyaka 175. (Gen. 25:7) Kweni Abrahamu wakawona yayi umo Yehova wakafiskira layizgo lake la kupeleka charu icho wakendamo ku ŵana ŵake. Ndipo wakafwa pambere msumba, uwo ni Ufumu wa Chiuta, undakhazikiskike. Nangauli vili nthena, kweni Baibolo likuti Abrahamu wakafwa “muchekuru chomene, wati wakhala umoyo utali na wakukhorweska.” (Gen. 25:8) Abrahamu wakasangana  na masuzgo ghanandi kweni chipulikano chake chikalutilira kuŵa chakukhora ndipo wakaŵa wakukondwa kulindilira Yehova. Kasi ntchivichi chikamovwira kuzizipizga? Yehova wakamuvikilira na kuchita nayo makora vinthu pakuŵa mubwezi wake, nyengo yose iyo wakaŵira na umoyo.—Gen. 15:1; Yes. 41:8; Yak. 2:22, 23.

12. Kasi tikulindilira vichi, ndipo tidumbiskanenge vichi?

¹² Nga Abrahamu, nase tikulindilira msumba wa fawundeshoni yanadi, nangauli ise tikulindilira kuti uzengeke yayi. Ufumu wa Chiuta ukakhazikiskika mu 1914 ndipo sono ukuwusa kuchanya. (Chivu. 12:7-10) Kweni tikulindilira kuti wambe kuwusa pa charu chose chapasi. Apo tikulindilira kuti ivi vichitike, tikumanenge na masuzgo ghanandi nga umo vikaŵira na Abrahamu na Sara. Kasi ŵateŵeti ŵa Yehova mazuŵa ghano, ŵakumuyezga Abrahamu? Nkhani zakulongosora umoyo wa ŵanthu izo zikusangika mu Gongwe la Mulinda zikulongora kuti ŵanandi mazuŵa ghano ŵakulongora chipulikano na kuzikira nga ni Abrahamu na Sara. Tiyeni tidumbiskane nkhani zichoko waka na kuwona ivyo tikusambirapo.

13. Kasi tikusambirako vichi kwa Mubali Walden?

¹³ Muŵe ŵakujipeleka. Usange nase tikukhumba kuti tiŵikenge msumba wa Chiuta panji kuti Ufumu pakwamba tikwenera kuŵa nga ni Abrahamu, uyo wakajinora vinthu vinyake kuti wakondweske Chiuta. (Mat. 6:33; Mrk 10:28-30) Wonani ivyo wakachita mubali munyake zina lake Bill Walden. * Mu 1942, Bill wakamba kusambira Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova apo wakaŵa pafupi kutora digiri yakukhwaskana na mapulani gha vyakuzenga pa yunivesite yinyake ku U. S. Msambizgi wa Bill wakaŵa kuti wamusangira kale ntchito, kweni Bill wakayikana. Iyo wakalongosora kuti wasankha kuteŵetera Chiuta m’malo mwa kuŵa pa ntchito ya ndalama zinandi. Nyengo yichoko waka yikati yajumphapo, Boma likakhumbanga kuti Bill waŵe msilikari. Kweni mwantchindi wakakana ndipo ŵakamulipiska madola ghakukwana 10,000 kweniso kuti wakhale mu jele vyaka 5. Wakafumiskika pati pajumpha vyaka vitatu. Pamanyuma, wakachemeka  kuti wakanjire Sukulu ya Giliyadi ndipo wakaŵa mishonale ku Africa. Bill wakatora Eva ndipo ŵakateŵeteranga lumoza ku Africa. Kuti ŵafiske uteŵeti uwu, ŵakakhumbikwiranga kujinora vinthu vinyake. Pati pajumpha vyaka vinandi, ŵakawelera ku United States kuti ŵakapwelelere amama ŵa Bill. Bill wakamalizga nkhani yakulongosora umoyo wake na mazgu ghakuti: “Nyengo zinyake nkhuthiska na masozi wuwo para nkhukumbuka mwaŵi wapadera uwo Yehova wanipa kwa vyaka vyakujumpha 70, kuti nimuteŵetere. Nyengo zose nkhumuwonga chifukwa cha kunovwira kuti nimuteŵetere umoyo wane wose.” Kasi namwe mungamuteŵetera Yehova umoyo winu wose?

14-15. Kasi tikusambirako vichi kwa Mubali na Mudumbu Apostolidis?

¹⁴ Muleke kukhazga kuti Umoyo winu uŵenge wambura masuzgo. Chiyelezgero cha Abrahamu chatovwira kumanya kuti nanga ni awo ŵakuteŵetera Yehova umoyo wose nawo ŵakuŵa na masuzgo. (Yak. 1:2; 1 Pet. 5:9) Ivi ndivyo vikachitikiraso Aristotelis Apostolidis. * Wakabatizika mu 1946 ku Greece, ndipo mu 1952 wakafikira mudumbu munyake zina lake Eleni uyo ŵakayananga vilato. Mwamabuchi Eleni wakalwara ndipo ŵakamusanga na chakutupa mu wongo. Ŵakakawuskamo chakutupa, kweni vyaka vichoko waka ŵati ŵatorana, chakutupa chikambiraso. Madokotala ghakamuchitaso opareshoni, kweni apa wakafwa viŵaro ndipo wakatondekanga kuyowoya makora. Wakalutilira kulimbikira uteŵeti wake nangauli wakaŵa mulwari kweniso boma panyengo iyo likaŵayuzganga.

¹⁵ Aristotelis wakapwelelera muwoli wake vyaka 30. Pa nyengo iyo wakaŵa mulara mu mpingo, wakaŵa mu komiti ya ungano, kweniso wakawovwirapo pa mulimo wa kuzenga Malo gha Ungano. Mu 1987, Eleni wakapwetekeka pangozi apo wakapharazganga. Wakakhala vyaka vitatu mu chipatala kwambura kumanyako icho chikuchitika, ndipo paumaliro wakafwa. Aristotelis wakamalizga nkhani yakulongosora umoyo wake na mazgu ghakuti: “Vyaka vyose ivi nasangana na masuzgo na vyakuchitika vyamabuchi ivyo nakhumbikwiranga kuzizipizga. Kweni nyengo zose Yehova wanipanga nkhongono izo nkhakhumbikwiranga kuti nizizipizge masuzgo agha.” (Sal. 94:18, 19) Yehova wakutemwa  chomene ŵateŵeti ŵake awo ŵakuyezgayezga kumuchitira vyose ivyo ŵangafiska, nanga ŵangasangana na masuzgo.

16. Kasi ni ulongozgi wuli uwemi uwo Mubali Knorr wakapa muwoli wake?

¹⁶ Mughanaghanirenge vyamunthazi. Abrahamu wakaghanaghaniranga vitumbiko ivyo Yehova wazamumupa munthazi, ndipo ivi vikamovwira kuti wazizipizgenge masuzgo agho wakasangananga nagho. Mudumbu Audrey Hyde nayo wakalutilira kughanaghanira vitumbiko vyamunthazi, nangauli mfumu wake wakwamba Nathan H. Knorr wakafwa na nthenda ya kansa, ndipo mfumu wake wachiŵiri Glenn Hyde, wakasuzgika chomene na nthenda ya ku wongo. * Mudumbu uyu wakuti ivyo Mubali Knorr wakamuphalira masabata ghachoko waka pambere wandafwe ndivyo vikamovwira kuti wazizipizge. Iyo wakuti: “Nathan wakaniphalira kuti: ‘Para tafwa chigomezgo chithu chikuŵa chakukayikiska yayi, ndipo para vyaŵa nthena tikupulikaso vyakuŵinya yayi.’ Pamanyuma wakanichiska kuti: ‘Ughanaghanirenge vyamunthazi chifukwa ndiko kuli njombe yako.’ . . . Wakatiso ‘uwoneseske kuti nyengo zose uŵenge na chakuchita, ndipo lutilira kovwira ŵanji pa umoyo wako. Ivi vikovwirenge kuti uŵe wakukondwa.’” Uwu ni ulongozgi uwemi chomene na kwa ise wuwo kuti tilutilire kuchitira viwemi ŵanji na ‘kusekelera mu chigomezgo.’—Rom. 12:12.

17. (a) Chifukwa wuli tili na chifukwa chiwemi cha kughanaghanira vyamunthazi? (b) Kasi kulondezga lemba la Mika 7:7 kungatovwira wuli kuti tizakasange vitumbiko vyamunthazi?

¹⁷ Mazuŵa ghano tili na vifukwa vinandi vya kughanaghanira vyamunthazi kujumpha kumanyuma kose. Vinthu ivyo vikuchitika mu charu sono vikulongolerathu kuti tili kuumaliro chomene wa mazuŵa ghaumaliro. Sonosono apa tizamulindiliraso yayi msumba wa fawundeshoni yanadi kuti wambe kuwusa charu chose. Tizamukondwa chomene na vitumbiko vinandi kusazgapo kuwuskika kwa ŵakutemweka ŵithu. Pa nyengo iyo, Yehova wazamutumbika Abrahamu chifukwa cha chipulikano na kuzikira kwake. Wazamumuwuska iyo na mbumba yake ku ŵakufwa. Kasi muzamuŵapo kuti muŵapokelere? Mungazakaŵapo para namwe nga ni Abrahamu, mukujinora vinthu vinyake chifukwa cha Ufumu wa Chiuta, para mukulutilira kuŵa na chipulikano nangauli mukusangana na masuzgo, ndiposo para mukulindilira Yehova mwakuzikira.—Ŵazgani Mika 7:7.