1. Nangauli awo ŵatorana ŵakuŵa ŵakukondwa pa zuŵa la ukwati, kweni kasi ŵakwenera kulindizga vichi? (Wonani chithuzi chakwamba.)

PA ZUŴA la ukwati, mwanalume na mwanakazi awo ŵatorana ŵakuŵa ŵakukondwa maseŵera cha! Chitemwa chawo chikakura chomene apo ŵakaŵa pachibwezi, ndipo sono waliyose ngwakunozgeka kulapa kuti walutilirenge kuŵa wakugomezgeka kwa munyake. Mbunenesko kuti waliyose wakwenera kusintha vinthu vinyake kuti wakhale makora mu nthengwa yiphya iyi. Kweni Baibolo likupeleka ulongozgi uwemi chomene kwa wose awo ŵakukhumba kutorana. Vili nthena chifukwa Yehova uyo wakambiska nthengwa wakukhumba kuti nthengwa zose ziŵenge zakukondwa nyengo zose. (Zinth. 18:22) Ndipouli, Baibolo likuyowoya mwambura kubisa kuti mfumu na muwoli “ŵaŵenge na suzgo mu thupi lawo” chifukwa wose mbakwananga. (1 Kor. 7:28) Kasi mfumu na muwoli ŵangachepeska wuli masuzgo mu nthengwa yawo? Kasi ntchivichi icho chingawovwira kuti nthengwa ya Ŵakhristu yendenge makora?

2. Kasi ni mitundu wuli ya chitemwa iyo mfumu na muwoli ŵakwenera kulongorana?

 ² Baibolo likuyowoya kuti chitemwa ntchakuzirwa chomene. Pali mitundu yinandi ya chitemwa. Pali chitemwa icho ŵanthu ŵakulongorana nga ni umo ŵakuchitira awo ŵali paubali (phi·liʹa), chitemwa chapakati pa mfumu na muwoli (eʹros), kweniso chitemwa icho chikulongoreka chifukwa cha kughanaghanira ŵanthu wose nga umo ŵapapi ŵakutemwera ŵana ŵawo (stor·geʹ). Paliso Chitemwa chinyake icho chikujintha pa fundo za mu Baibolo (a·gaʹpe) icho chikovwira chomene kuti nthengwa yendenge makora. Mfumu na muwoli ŵakwenera kulongorana mitundu yose iyi ya chitemwa. Pakuyowoya za chitemwa cha a·gaʹpe, Paulosi wakalemba kuti: “Namwe waliyose payekha watemwenge muwoli wake umo wakujitemwera yekha. Ndipo muwoli nayo wachindikenge chomene mfumu wake.”—Efe. 5:33.

3. Kasi chitemwa chanadi chikwenera kuŵa wuli mu nthengwa?

³ Paulosi wakalemba kuti: “Ŵafumu, lutilirani kutemwa ŵawoli ŵinu, umo Khristu nayo wakatemwera mpingo na kujipeleka yekha chifukwa cha iwo.” (Efe. 5:25) Ntheura Ŵakhristu ŵakwenera kutemwana nga umo Yesu wakatemweranga ŵalondezgi ŵake. (Ŵazgani Yohane 13:34, 35; 15:12, 13.) Mfumu na muwoli ŵakwenera kulongorana chitemwa chanadi mwakuti waliyose wakwenera kuŵa wakunozgeka kufwira munyake. Ivi vikwenera kuchitika pekha para vinthu vyathina chomene. Ndipouli chitemwa cha a·gaʹpe “chikupulikana vinthu vyose, chikugomezga vinthu vyose, chikuzizipizga vinthu vyose.” Nakuti “chitemwa chikumara yayi.” (1 Kor. 13:7, 8) Para ŵakutorana ŵakukumbuka ivyo ŵakalapa kuti ŵatemwenge na kugomezgeka kwa munyawo wa mu nthengwa, viŵawovwirenge kuti ŵalondezgenge fundo za Chiuta pakumazga masuzgo agho ŵangasangana nagho.

4, 5. (a) Kasi muwoli wakwenera kuchita wuli na mfumu uyo ni mutu wake? (b) Kasi mfumu wali na udindo wuli mu nthengwa? (c) Kasi Cathy na Fred ŵakachita wuli kuti ŵakoleranenge mu nthengwa yawo?

⁴ Pakulongosora za udindo wa mfumu na muwoli, Paulosi wakati: “Ŵawoli ŵajilambikenge ku ŵafumu ŵawo nga nkhu Fumu. Chifukwa mfumu ni mutu wa muwoli wake, umo Khristu nayo waliri mutu wa mpingo.” (Efe. 5:22, 23.) Fundo iyi yikung’anamura kuti muwoli ngwakuyuyurika kwa mfumu wake chara. Kweni yikulongora waka udindo uwo Chiuta wakapeleka kwa mwanakazi. Chiuta wakati: “Ntchiwemi yayi kuti munthu [Adamu] wakhalenge yekha. Nimupangirenge movwiri, uyo waŵenge munyake wakumwenelera.” (Gen. 2:18) Yesu ni “mutu wa mpingo” ndipo wakuwulongozga mwachitemwa. Mwakuyana waka, mfumu nayo wakwenera kulongozga mbumba yake mwachitemwa pakuŵa mutu. Para mfumu wakulongozga mwachitemwa, muwoli wake wakuwona kuti ngwakuvikilirika. Kweniso chikuŵa chipusu kuti muwoli wachindike na kuŵa wakujilambika kwa mfumu wake.

⁵ Mudumbu munyake zina lake Cathy, ^[1] wakalongosora kuti para munthu wakunjira mu nthengwa wakwenera kusintha vinthu vinyake. Iyo wakati: “Pambere nindatengwe nkhazgoŵera kuchita vinthu panekha. Kweni nati natengwa nkhasintha vinthu vinyake na kwamba kuthemba mfumu wane. Chikaŵa chipusu yayi kuti nichite nthena, kweni kulondezga fundo za Yehova, kwatovwira kuti tiŵe paubwezi wakukhora.” Mfumu wake, Fred, wakati: “Pakwamba vikanisuzganga chomene kuti nisankhe vyakuchita nga mutu. Nkheneranga kughanaghaniraso munyane pakusankha vyakuchita. Kweni sono vikunisuzga yayi chifukwa nyengo zose nkhulomba Yehova kuti wanovwire, kweniso nkhutegherezga ku ivyo muwoli wane wakuyowoya. Pasono tikuchita vinthu mwakukolerana nga ni timu.”

6. Kasi chitemwa “chikukakilira” wuli ŵakutorana para ŵasangana na masuzgo?

⁶ Nthengwa yikuŵa yakukhora para mfumu na muwoli ŵakumanya na kuzomerezga kuti wose  mbambura kufikapo ndipo wose ŵakubudiska kanandi waka. Ndipouli, ŵakulutilira “kuzizipizgirana na kugowokerana na mtima wose.” Waliyose wangabudira munyake. Kweni para ŵabudirana, wose ŵakusambirapo kanthu kuti ŵagowokeranenge. Kweniso ŵakuwona kuti ni mwaŵi wakulongolera kuti ŵakutemwana zanadi, “pakuti chitemwa chikukakilira ŵanthu pamoza.” (Kol. 3:13, 14) Nakuti “chitemwa chikuzikira ndipo ntchalusungu. . . . Chitemwa chikusunga vyakusingo yayi.” (1 Kor. 13:4, 5) Usange mfumu na muwoli ŵapambana maghanoghano, ŵakwenera kumazga luŵiro ivyo vyabudika. Ntheura ŵakutorana ŵakwenera kumazga uto ŵabudirana pambere “dazi” lindanjire. (Efe. 4:26, 27) Wose ŵakwenera kuŵa na chikanga kweniso ŵakujiyuyura kuti chiŵe chipusu kuyowoya kuti “phepa nakukhuŵazga.” Ivi vikovwira kuti mfumu na muwoli ŵamazgenge makora masuzgo ghawo na kulutilira kutemwana.

7, 8. (a) Kasi Baibolo likupeleka ulongozgi wuli pa nkhani yakugonana mu nthengwa? (b) Chifukwa wuli ŵakutorana ŵakwenera kughanaghanirana?

⁷ Baibolo likupeleka ulongozgi wakupulikwika makora kwa mfumu na muwoli kuti waliyose wawonenge mwakwenelera nkhani yakupeleka icho ntchakwenelera kwa munyake. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 7:3-5.) Ntchiwemi kuti waliyose watemwenge na kughanaghanira ivyo munyake wakukhumba. Para mfumu wakughanaghanira yayi muwoli wake, muwoli wangakondwa yayi na chawanangwa chakugonana. Baibolo likuti ŵafumu ŵalutilire “kuŵamanya makora ŵawoli” ŵawo. (1 Pet. 3:7) Paŵavye uyo wakwenera kuchichizga munyake pa nkhani yakugonana. Kanandi khumbiro la kugonana likwiza luŵiro kwa mwanalume. Nangauli vili nthena, kweni ŵakwenera kugonana pa nyengo iyo njakwenelera kwa wose.

⁸ Nangauli Baibolo likupeleka malango ghakudunjika yayi umo ŵakutorana ŵangalongolerana chitemwa pa nyengo yakugonana, kweni likulongosora vinyake ivyo vingalongora kuti ŵakutemwana. (Sumu. 1:2; 2:6) Nyengo zose ŵakutorana ŵakwenera kughanaghanirana.

9. Chifukwa wuli mfumu panji muwoli wakwenera yayi kudokera munthu munyake padera pa uyo wali kutorana nayo?

⁹ Para mfumu na muwoli ŵakutemwana kweniso ŵakutemwa chomene Yehova, ŵazomerezgenge chilichose yayi kutimbanizga nthengwa yawo. Nthengwa zinyake zasangana na masuzgo ghakofya ndipo zinyake zapasukirathu chifukwa chakuti munyake wakutemwa kuwonelera vinthu vyamuziro. Ŵakutorana ŵakwenera kugega nkharo yakuseluska iyi, kweniso ŵakwenera yayi kudokera munthu munyake uyo ŵandatorane nayo. Ŵakwenera yayi kuphotokerana na munthu munyake chifukwa uyo wakuchita nthena, wakulongora kuti wakutemwa yayi munyake wa mu nthengwa. Para tikumanya fundo yakuti Yehova wakumanya maghanoghano ghithu ghose na vyose ivyo tikuchita, vitovwirenge kuti nyengo zose timukondweskenge na kulutilira kuŵa ŵakutowa.—Ŵazgani Mateyu 5:27, 28; Ŵahebere 4:13.

10, 11. (a) Kasi ntchivichi icho chikuchitikira nthengwa zinandi? (b) Kasi Baibolo likuti vichi pa nkhani ya kupatukana? (c) Kasi ntchivichi icho chingawovwira ŵakutorana kuleka kuchimbilira kupatukana?

¹⁰ Para masuzgo ghakuru ghakukata yayi mu nthengwa, vingapangiska kuti ŵakutorana ŵapatukane panji kumazga nthengwa yawo. Mu vyaru vinyake, nthengwa zinandi zikumara. Kweni ivi vikuchitika bweka yayi mu mpingo Wachikhristu. Ndipouli, chakufipiska mtima chomene ntchakuti ŵakutorana ŵanandi ŵakulutilira kusangana na masuzgo mu nthengwa zawo.

¹¹ Baibolo likuti: “Muwoli wangalekanga mfumu wake yayi. Kweni usange wamuleka, waleke kutengwa kunyake. Para apo cha, mbwenu wawelerane na mfumu wake. Ndipo mfumu wangamulekanga yayi muwoli wake.” (1 Kor. 7:10, 11) Kulekana panji kuti kupatukana ni nkhani yikuru. Nangauli nyengo zinyake kupatukana kungawoneka kuti ni nthowa yiwemi yakumazgira masuzgo ghakuru, kweni kanandi kukwiziska masuzgo ghanandi chomene. Yehova wakati mwanalume wazamusida  awiske na anyina ndipo wazamubatikana na muwoli wake. Yesu wakawerezgapo fundo iyi ndipo pamanyuma wakati: “Icho Chiuta wagumanya pamoza munthu waleke kupatura.” (Mat. 19:3-6; Gen. 2:24) Fundo iyi yikung’anamuraso kuti mfumu panji muwoli ‘waleke kupatura icho Chiuta wagumanya pamoza.’ Yehova wakukhumba kuti nthengwa yiŵenge ya umoyo wose. (1 Kor. 7:39) Para ŵakutorana ŵakumanya kuti ŵazamupatawura pamaso pa Chiuta, viŵawovwirenge kumazga mwaluŵiro suzgo lililose pambere vinthu vindanangikirethu.

12. Chifukwa wuli ŵakutorana ŵanyake ŵakupatukana?

¹² Nyengo zinyake mu nthengwa mungaŵa masuzgo chifukwa chakuti ivyo waliyose wakakhazganga vikufiskika chara. Mwachiyelezgero, waliyose wakukhazga kuti para wanjira mu nthengwa, wazamuŵa wakukondwa. Kweni para ivi vikuchitika yayi, munthu wakukhuŵara, wakuwona nga kuti munyake wakumulyera masuku pa mutu, kweniso wakuŵa wakukwiya. Chinyake icho chikupangiska masuzgo mu nthengwa nkhupambana kawonero kavinthu kweniso umo waliyose wali kukulira. Nyengo zinyake ŵakutorana ŵakukangana pa nkhani ya ndalama, ŵachibali, kweniso pa nkhani yakulera ŵana. Masuzgo agha ghakupangiska ŵakutorana ŵanyake kuti ŵaghanaghanenge vyakupatukana waka. Kweni chakukondweska ntchakuti Ŵakhristu ŵanandi ŵakumazga luŵiro masuzgo ghawo chifukwa ŵakulondezga fundo za Chiuta.

13. Zunurani vifukwa vyakupulikikwa vyakupatukirana.

¹³ Nyengo zinyake ntchiwemi kupatukana. Vinthu ivyo vingapangiska kuti ŵakutorana ŵapatukane ni ivi; kulekera dala kupwelelera mbumba, nkhaza zikuru, kweniso usange umoyo wauzimu wa munyake uli pangozi. Ŵakhristu awo ŵakusangana na masuzgo ghakofya ŵakwenera kuphalira ŵalara kuti ŵaŵawovwire. Ŵalara ŵakovwira ŵakutorana kuti nyengo zose ŵalondezgenge ulongozgi wa mu Mazgu gha Chiuta. Ŵakutorana ŵakweneraso kulomba mzimu wa Yehova kuti uŵawovwire kulondezga fundo za mu Baibolo na kulutilira kulongora vipambi vya mzimu.—Gal. 5:22, 23. ^[2]

14. Kasi Baibolo likupeleka ulongozgi wuli kwa awo ŵali kutorana na munthu uyo ni Mkhristu yayi?

¹⁴ Nyengo zinyake vikuchitika kuti yumoza wa mu nthengwa ni Kaboni wa Yehova yayi. Para ndimo viliri, Baibolo likuti Mkhristu wakwenera kulutilira kukhala na mfumu panji muwoli wanthena, ndipo likupeleka vifukwa vyakupulikikwa makora. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 7:12-14.) Kwali wakumanya panji yayi, kweni mfumu panji muwoli wambura kugomezga “wakutuŵiskika” chifukwa cha munyake wa mu nthengwa uyo ni Mkhristu. Ŵana awo ŵangababika mu nthengwa iyi Chiuta wakuŵawona kuti “mbatuŵa” ndipo ŵangaŵa paubwezi na iyo. Paulosi wakati: “Iwe muwoli, wamanya wuli panji ungaponoska mfumu wako? Panji iwe mfumu, wamanya wuli panji ungaponoska muwoli wako?” (1 Kor. 7:16) Pafupifupi mu mpingo uliwose wa Ŵakaboni ŵa Yehova mukusangika Ŵakhristu awo ŵakawovwira ‘kuponoska’ panji kuti kovwira munyawo wa nthengwa kuti nayo waŵe Mkhristu.

15, 16. (a) Kasi Baibolo likupeleka ulongozgi wuli kwa Mkhristu uyo munyake wa mu nthengwa ni Kaboni yayi? (b) Kasi Mkhristu wakwenera kuchita wuli usange munyake uyo ni Kaboni yayi wakukhumba kuti ŵapatukane?

¹⁵ Petrosi wakachiska ŵawoli kuti ŵajilambikenge ku ŵafumu ŵawo, “mwakuti usange ŵanyake mbambura kupulikira mazgu, ŵawojeke kwambura mazgu kwizira mu makhaliro gha ŵawoli ŵawo, chifukwa cha kuŵa ŵakaboni ŵakuwona na maso makhaliro ghinu ghatuŵa pamoza na ntchindi zikuru.” Usange muwoli wakulongora “mzimu wakufwasa na wakuzika, uwo ngwakuzirwa chomene pamaso pa Chiuta,” wangawovwira makora chomene mfumu wake kuti wasambire unenesko. Ntheura nkharo yiwemi ya muwoli njakuzirwa chomene kuluska kumuphalira waka mfumu wake mwakudunjika ivyo wakugomezga.—1 Pet. 3:1-4.

¹⁶ Wuli usange munthu uyo ni Mkhristu yayi wakukhumba kupatukana na munyake uyo ni Mkhristu? Baibolo likuti: “Usange wambura kugomezga wakufumako, mulekani wafumeko. Mubali panji mudumbu ngwakukakika yayi para vyaŵa nthena, kweni Chiuta wali kumuchemerani ku mtende.”  (1 Kor. 7:15) Fundo iyi yikung’anamura kuti uyo ni Mkhristu wali na wanangwa wa mu Malemba wakutora panji kutengwaso yayi. Kweni yikulongora waka kuti munyake wa mu nthengwa uyo ni Mkhristu wakwenera kuchita kumuchichizga yayi kuti ŵalutilire kukhalira lumoza. Nyengo zinyake kupatukana kungapangiska kuti Mkhristu waŵe pa mtende. Mkhristu wakwenera kugomezga kuti munyake uyo ni Mkhristu yayi wamuweraso na kulutilira kukhalira lumoza nga mfumu na muwoli ndipo paumaliro nayo wangasambira na kuŵa Mkhristu.

17. Kasi ŵakutorana ŵakwenera kudangizga vichi?

¹⁷ Pasono tikukhala mu “mazuŵa ghaumaliro” izo ni “nyengo zinonono na zakusuzga.” (2 Tim. 3:1-5) Ntheura tikwenera kuŵa ŵakukhora mwauzimu kuti tikane vinthu viheni vya mu charu ichi. Paulosi wakati: “Nyengo yakukhalako yafupiskika. Ntheura awo ŵali na ŵawoli ŵaŵenge nga ŵalije. . . . Ndipo awo ŵakugwiliskira ntchito charu nga ni awo ŵakuchigwiliskira ntchito mwakukwana yayi.” (1 Kor. 7:29-31) Apa Paulosi wakang’anamuranga kuti ŵakutorana ŵakwenera kusulako yayi udindo wawo wa mu nthengwa. Kweni pakuti nyengo iyo yakhalako njifupi, iwo ŵakwenera kudangizga vinthu vya Ufumu.—Mat. 6:33.

18. Kasi Ŵakhristu ŵangachita wuli kuti nthengwa zawo zendenge makora?

¹⁸ Nangauli tikukhala mu nyengo zakusuzga chomene ndipo nthengwa zinandi zikumara, kweni ise nthengwa zithu zingalutilira kwenda makora ndiposo zingaŵa zakukondwa. Ŵakhristu wose awo ŵakukolerana na gulu la Yehova, kulondezga fundo za mu Malemba, na kuzomera kulongozgeka na mzimu wa Yehova, nthengwa zawo zingamara yayi. Chakuzirwa chomene ntchakuti ŵakulongora kuti ŵakumanya makora kuti “icho Chiuta wagumanya pamoza munthu waleke kupatura.”—Mrk. 10:9.