Kuzenga Mbumba Yakukhora Mwauzimu

“Muŵalere mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu [Yehova].” —ŴAEFESO 6:4.

1. Kasi cilato ca Ciuta kurazga ku mbumba cikaŵa cakuti wuli, mu malo mwake, ncivici cikacitika?

 “BABANANI, mwandane, muzuzge caru.” (Genesis 1:28) Yehova wakakhazikiska manozgero gha mbumba peneapo wakaphalira Adamu na Heva mazgu agha. (Ŵaefeso 3:14, 15) Mukuruta kwa nyengo mbumba yakudanga iyo nga yikazuzga caru capasi na ŵana ŵawo na kuŵa mbumba yikuru ya ŵantu ŵarunji na kukhala mu paradiso mwakukondwa ndiposo na kukolerana pakusopa Mlengi wawo Mukuru. Kweni Adamu na Heva ŵakananga, mwanteura caru capasi cikazura na ŵantu ŵarunji cara, ŵantu ŵambura kopa Ciuta. (Ŵaroma 5:12) Mu malo mwake, mbumba iyo yikamba kusuzgika, ndipo thinko, ciwawa na kumara kwa ‘citemwa’ vyathandazgika comene-comene mu “mazuŵa gha ku umaliro” agha.—2 Timote 3:1-5; Genesis 4:8, 23; 6:5, 11, 12.

2. Kasi ŵana ŵa Adamu ŵakaŵa na mahara ghakucitira vici, ndipo ncivici ico cikakhumbikwanga kuti ŵazenge mbumba yakukhora mwauzimu?

² Adamu na Heva ŵakalengeka mu cikozgo ca Ciuta. Nangauli ŵakananga, Yehova wakaŵazomerezga kuti ŵababe ŵana. (Genesis 1:27; 5:1-4) Nga ni umo ŵapapi ŵawo ŵakaŵira, ŵana ŵa Adamu nawo ŵakaŵa na mahara gha kakhaliro ndipo iwo nga ŵakasambira kupambaniska ciwemi na ciheni. Iwo nga ŵakasambizgika umo ŵangasopera Mlengi wawo na kumutemwa iye na mtima wawo wose, umoyo, vinjeru, na nkongono zose. (Marko 12:30; Yohane 4:24; Yakobe 1:27) Kusazgirapo pa ivi, iwo nga ŵakasambizgika ‘kucita urunji, na kutemwa lusungu, na kwenda mwakujiyuyura na Ciuta.’ (Mika 6:8) Ndipouli, nga ni umo ŵakaŵira ŵantu ŵakwananga iwo ŵakenera kuyezgayezga kuti ŵazenge mbumba yakukhora mwauzimu.

 Jiwombolerani Nyengo

3. Ni mwauli umo ŵapapi ‘ŵangajiwombolera nyengo’ yakusambizgira ŵana ŵawo?

³ Mu nyengo zakusuzga izi, tikwenera kuyezgayezga comene kusambizga ŵana kuti ‘ŵatemwenge Yehova’ na ‘kutinka uheni.’ (Salmo 97:10) Ŵapapi ŵamahara “ŵakujiwombolera nyengo” ya kusambizgira ŵana ŵawo. (Ŵaefeso 5:15-17) Usange ndimwe mupapi, kasi mungacita wuli ici? Cakudanga, sankani vintu ivyo mukukhumba kucita cakwamba, pwerererani comene ‘vintu ivyo nvyakuzirwa comene,’ kusazgapo kusambizga ŵana ŵinu. (Ŵafilipi 1:10, 11) Caciŵiri, iŵani na umoyo upusu. Tceŵani kucita vintu ivyo nvyakuzirwa pacoko. Panji lekeranithu kuchita vintu ivyo nvyambura candulo ivyo vikumumalirani waka nyengo yinu. Nga ni mupapi Wacikristu, muzamudandaurapo cara cifukwa ca kuyezgayezga kwinu pa kulera ŵana kuti ŵawe ŵakucindika Ciuta.—Zintharika 29:15, 17.

4. Ni mwauli umo mbumba yingaŵira yakukolerana?

⁴ Ncakukhumbikwa comene kuti mucezgenge na ŵana ŵinu nkani zauzimu cifukwa kucita nteura mbumba yikuŵa yakukolerana. Mungalekanga cara kucita nteura. Iŵani na nyengo yakukhazikika yakucezga na ŵana ŵinu. Ici cikung’anamura kukhala waka mu nyumba yimoza kweni waliyose wakucita vintu vyake na vyake cara. Ŵana ŵangakura makora usange nyengo zose mukuŵapwerera. Kufumira pasi pa mtima, rongorani kuti mukuŵatemwa na kuŵafipira mtima. Nanga pangaŵa apo ŵandaghanaghanire za kuŵa na ŵana, ŵantu ŵakutorana ŵakwenera kughanaghanira mwakupwererera mulimo wakuzirwa uwu. (Luka 14:28) Mwanteura ŵazamuwona kuti kulera ŵana ni ncito yambura kusuzga. Ndipo ŵazamuyiwona kuŵa thumbiko.—Genesis 33:5; Salmo 127:3.

Sambizgani Ŵana Kwizira mu Mazgu na Ciyerezgero

5. (a) Kasi kusambizga ŵana kutemwa Yehova kukucitika wuli? (b) Kasi pa Deuteronomy 6:5-7 pali urongozgi wuli uwo wukuperekeka ku ŵapapi?

⁵ Kusambizga ŵana ŵinu kutemwa Yehova kukucitika cifukwa ca citemwa cinu pa iye. Citemwa ceneco pa Ciuta cizam’mupangiskani kuti murondezge urongozgi wake wose mwakugomezgeka. Ici cikusazgapo kulera ŵana “mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu  [Yehova].” (Ŵaefeso 6:4) Ciuta wakurongozga ŵapapi kurongora ciyerezgero ciweme ku ŵana ŵawo, kuyowoyeskana nawo, na kuŵasambizga. ‘Mutemwenge Yehova Ciuta winu na mtima winu wose na umoyo winu wose na nkongono zinu zose. Mazgu agha nkumuwuzgani muhanya uno ghakhalenge mu mitima yinu; ndipo muŵasambizge makora ŵana ŵinu, na kuyowoyeskana nawo para mukukhala mu nyumba yinu na para mukwenda mu ntowa na para mwagona pasi, na para mwawuka,’ ndimo pakuyowoyera pa Duteronome 6:5-7. Mwa kuŵasambizga ŵana ŵinu mwakuwerezgawerezga nyengo zose, iwo ŵangamanya marango gha Ciuta. Nga ncakufumapo cake, ŵana ŵinu ŵazamuwona citemwa cinu ico muli naco pa Yehova ndipo nawo ŵazamuciskika kuŵa na ubwezi weneco na Ciuta.—Zintharika 20:7.

6. Cifukwa cakuti ŵana ŵakusambira kwizira mu ciyerezgero, kasi ŵapapi ŵakwenera kucitaci?

⁶ Ŵana ŵakuŵa ŵakukhumbisiska kusambira. Iwo ŵakutegherezga mwakupwererera na kuwona ndipo ŵakukaŵa cara kurondezga ciyerezgero cinu. Para ŵakuwona kuti imwe mukutemweseska cara vintu vyakuthupi, ici cingaŵawovwira kumanya umo ŵangarondezgera urongozgi wa Yesu. Mukuŵasambizga kuti ŵaleke kwenjerwa na vyuma vyakuthupi kweni ‘ŵapenjenge Ufumu wa Ciuta cakudanga.’ (Mateyu 6:25-33) Para mukuŵanjizgamo mu cidumbirano ciweme cakukhozga ca unenesko wa Baibolo, kuwungana na mpingo wa Ciuta, ndiposo na kukolerana na ŵarara ŵakwimikika, mukusambizga ŵana ŵinu kucindika Yehova na kuwongera manozgero ghake ghauzimu. Cifukwa cakuti ŵana ŵakuwona mwaluŵiro maubudi, ivyo mukuŵasambizga vikwenera kukolerana na nkaro yinu na kacitiro kinu ka vintu keneako kakurongora kuti mukuwongera vintu vyauzimu. Ŵapapi ŵakusangwa para ciyerezgero cawo ciwemi capangiska ŵana ŵawo kutemwa Yehova na mtima wawo wose.—Zintharika 23:24, 25.

7, 8. Kasi nciyerezgero wuli ico cikurongora kuti ncakuzirwa kusambizga ŵana peneapo ŵacali ŵacoko, ndipo ninjani uyo tikwenera kumuwonga?

⁷ Kuzirwa kwa kusambizga ŵana ŵacali ŵacoko  kungawoneka mu ciyerezgero ca ku Venezuela. (2 Timote 3:15) Ciyerezgero ici cikusazgapo ŵantu ŵakutorana, Felix na Mayerlin. Iwo ŵakucita uteŵeti wa upayiniya. Peneapo Felito mwana wawo mwanarumi wakababika, iwo wakayezgayezga kumulera kuti waŵe musopi waunenesko wa Yehova. Mayerlin wakamba kumuŵazgira mwakukwezga mazgu Felito kufuma mu buku lakuti Bukhu Langa la Nkhani za Baibulo, lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova. Peneapo wakaŵa na virimika vicoko waka, Felito wakawonekanga kuti wakamumanyanga Moses na ŵantu ŵanyake awo wakurongoreka mu buku ili.

⁸ Peneapo wakaŵa wacali mucoko, Felito wakamba kupharazga pa iye yekha. Iye wakafiska khumbo lake lakuŵa mupharazgi wa Ufumu ndipo mukuruta kwa nyengo Felito wakabapatizika na kuŵa mupayiniya wanyengo zose. Ŵapapi ŵake ŵakuyowoya kuti: “Peneapo tikuwona mwana withu wakuya pantazi, tikukumbuka kuti tikwenera kuwonga Yehova cifukwa ca urongozgi wake.”

Wovwirani Ŵana Kuti Ŵakule Mwauzimu

9. Ncifukwa wuli tikwenera kuwongera urongozgi wauzimu uwo tikupokera kwizira mwa muzga wa magomezgeko na wa vinjeru?

⁹ Pali magazini ghanandi, mabuku mahandiredi ghanandi gheneagho ghakupereka urongozgi wa kalerero ka ŵana. Nyengo zinandi “urongozgi wake ukuŵa ŵakususkana” yikayowoya nteura Newsweek pa nkani yake yapadera yakuyowoya za ŵana. “Cikuŵa cakuhangayiska comene peneapo urongozgi uwo taghanaghananga kuti ngwakovwira wasangika kuti ngwambura candulo napacoko-pose.” Mwee, naco ncimwemwe ico tili naco cifukwa cakuti Yehova wapereka urongozgi unandi comene wakukhwaskana na umoyo wauzimu wa mbumba! Kasi mukugwiriskira ncito manozgero ghose agho ghakucitika kwizira mwa muzga wa magomezgeko na vinjeru?—Mateyu 24:45-47.

10. Ni mwauli umo sambiro la Baibolo la mbumba lingaŵira lacandulo ku ŵapapi ndiposo ku ŵana?

¹⁰ Cintu cimoza cakuzirwa comene ni sambiro la mbumba lakukhazikika leneilo likucitika mu ntowa yakukondweska. Kuti liŵe lakukhozga, lakukondweska ndiposo lakuciska, kunozgekera nkhwakukhumbikwa. Mwa kufumba mafumbo ŵana, ŵapapi ŵangamanya ivyo vili mu mtima mwa ŵana ŵawo na ivyo ŵakughanaghana. Ntowa yimoza yakumanyira kuti sambiro la mbumba ndacandulo ndiyo kuwona usange viŵaro vya mbumba yinu vikukhumbisiska kuti visangikepo.

11. (a) Kasi ŵapapi ŵangawovwira ŵana ŵawo kuti ŵaŵe na vilato wuli? (b) Ni vyakufumapo wuli ivyo msungwana munyake wa ku Japan wakaŵa navyo cifukwa ca kurondezga vilato vyake?

¹¹ Vilato vyauzimu navyo vikupangiska mbumba kuti yiŵe yakukhora mwauzimu, ndipo ŵapapi ŵakwenera kovwira ŵana ŵawo kuti ŵaŵe na vilato ivi. Vilato viweme vikusazgapo kuŵazga Baibolo zuŵa na zuŵa, kuŵa mupharazgi wanyengo zose wa makani ghaweme, na kuya pantazi mupaka kuzakabapatizika. Vilato vinyake vingaŵa uteŵeti wanyengo zose nga ni upayiniya, uteŵeti wa pa Beteli, panji uteŵeti wa umishonale. Peneapo wakaŵa wacali pa sukulu ya pulayimare, msungwana munyake wa ku Japan wakucemeka Ayumi wakaŵa na cilato cakuti wapharazgire muntu waliyose mu kilasi lake. Kuti wawuske cikondwelero kwa ŵasambizgi ŵake na ŵanyake ŵa mu kalasi lake, iye wakapempa danka usange ŵangamuzomerezga kuti wize na vyakupharazga vyakupambana-pambana vyakuzikika pa Baibolo vyakuti vikhalenge mu layibulale pa sukulu iyo. Cakufumapo cake cikaŵa cakuti Ayumi wakaŵa na masambiro gha Baibolo 13 munyengo iyo wakaŵa mu sitandadi 6. Ŵanji mwa awo wakasambiranga nawo Baibolo ŵakabapatizika nga Mbakristu.

12. Ni mwauli umo ŵana ŵangasangira candulo kufuma ku maungano gha Cikristu?

¹² Cintu cinyake ico ncakukhumbikwa comene ku umoyo wauzimu ni kusangikapo pa maungano nyengo zose. Mpostole Paulos wakaphalira ŵasopi ŵanyake kuti ‘ŵakwenera cara kureka kuwungana pamoza, nga ndi umo kariri kaluso ka ŵanji.’ Ise nase ici ciŵe cizgoŵi cithu, cifukwa ŵana ndiposo ŵarara ŵakusanga candulo para ŵakusangikapo pa maungano gha Cikristu nyengo zose. (Ŵahebere 10:24, 25; Deuteronomy 31:12) Ŵana ŵakwenera kusambizgika kuti  ŵategherezgenge mwakupwererera. Kunozgekera maungano nkhwakukhumbikwa comene, cifukwa tikwandula comene para tikunjizgikamo pakuyowoya fundo. Ŵana ŵangazgora mwakuyowoya mazgu ghaŵiri panji kuŵazga kacigaŵa kacoko ka ndime, cingaŵaso cakovwira usange ŵana ŵakusambizgika kusanga mazgoro na kuzgora mu mazgu ghawo na ghawo. Kasi imwe mwa ŵapapi mukurongora ciyerezgero ciweme mwa kuzgorapo pa maungano nyengo zose? Ncakovwiraso comene kuti ciŵaro cilicose ca mbumba ciŵe na Baibolo lake na lake, buku la sumu na kope la cakupharazga ico cikusambirika.

13, 14. (a) Ncifukwa wuli ŵapapi ŵakwenera kuteŵetera lumoza na ŵana ŵawo mu uteŵeti? (b) Kasi nivici ivyo vingapangiska uteŵeti wa m’munda kuŵa wakukondweska ndiposo wacandulo ku ŵana?

¹³ Ŵapapi ŵavinjeru ŵakurongozgera ŵana ŵawo ku kuteŵetera Yehova na nkongono zawo, kuŵawovwira kuti ŵawone mulimo wa kupharazga kuŵa wakuzirwa comene mu umoyo wawo. (Ŵahebere 13:15) Pekha usange ŵapapi ŵakuteŵetera lumoza na ŵana ŵawo mu uteŵeti ŵangamanya kuti iwo ŵakusambizgika umo ŵangaŵira ŵateŵeti ‘ŵambura kukhozgeka soni, ŵakurunjika makora mazgu gha unenesko.’ (2 Timote 2:15) Wuli pakuyowoya za imwe? Usange ndimwe mupapi, kasi mukuwovwira ŵana ŵinu kunozgekera uteŵeti wa m’munda? Para mukucita ivi muzamupangiska uteŵeti kuti uŵe wakukondweska, wacandulo, ndiposo wa kupambika vipambi kwa iwo.

¹⁴ Cifukwa wuli ncakuzirwa kuti ŵapapi na ŵana ŵawo ŵateŵeterenge lumoza mu uteŵeti? Mwakucita nteura, ŵana ŵangamanya na kurondezga ciyerezgero ciwemi ca ŵapapi ŵawo.  Panyengo yeneyiyo ŵapapi ŵangamanya maghanoghano, nkaro ndiposo maluso gha ŵana ŵawo. Nyengo zose woneseskani kuti mukuteŵetera lumoza na ŵana ŵinu mu vigaŵa vyose vya uteŵeti. Usange ncamacitiko mwana waliyose waŵe na cikwama cake na cake, ndipo musambizgani kucipwererera kuti ciŵe cakutowa nyengo zose. Mwa kusambizga ŵana na kuŵakhuŵirizga nyengo zose, iwo ŵawongerenge uteŵeti mwakufumira pasi pa mtima, ndipo kuŵapangiskenge kuwona ncito ya kupharazga kuŵa ntowa yakurongolera citemwa cawo kwa Ciuta ndiposo kwa ŵazengezgani.—Mateyu 22:37-39; 28:19, 20.

Pwerererani Umoyo Wauzimu

15. Cifukwa cakuti kupwererera umoyo wauzimu wa mbumba nkhwakukhumbikwa comene, kasi ni mwauli umo tingacitira ici?

¹⁵ Kupwererera umoyo wauzimu wa mbumba nkhwakukhumbikwa comene. (Salmo 119:93) Ntowa yimoza yakucitira nteura ndiyo kudumbiskana vintu vyauzimu na mbumba yinu nyengo zose. Kasi mukudumbiskana nawo Lemba la zuŵa? Kasi cizgoŵi cinu ncakuti mudumbiskane vyakukumana navyo vya mu uteŵeti wa m’munda panji fundo za mu magazini ghapya gha Gongwe la Mulinda na Galamukani! “para mukwenda mu ntowa”? Kasi mukukumbuka kuwonga  Yehova kwizira mu lurombo zuŵa lirilose cifukwa ca umoyo uwo tili nawo ndiposo na unandi wa vyawanangwa vyake ‘para mwagona pasi, na para mwawuka’? (Duteronome 6:6-9) Para ŵana ŵakuwona citemwa cinu pa Ciuta kwizira mu ivyo mukucita, ici cizamuŵawovwira kupanga unenesko kuŵa wawo na wawo.

16. Cifukwa wuli ncacandulo kukhuŵirizga ŵana kucita kafukufuku pa iwo ŵekha?

¹⁶ Nyengo zinyake ŵana ŵakukhumbikwira urongozgi wa umo ŵangatondera masuzgo na mikhaliro yinyake iyo ŵangakumana nayo. Mu malo mwa kuŵaphalira waka ivyo ŵakwenera kucita, kasi mwalekeraci kuŵalongora umo ŵangasangira kaghanaghaniro ka Ciuta pa nkani iyo, mwa kuŵakhuŵirizga kucita kafukufuku pa iwo ŵekha? Kusambizga ŵana kugwiriskira ncito makora virwero vyose vyakupharazgika na ‘muzga wa magomezgeko’ kuzamovwira ŵana kuti ŵaŵe na ubwezi weneco na Yehova. (1 Samuel 2:21b) Ndipo para ŵakuphalira viŵaro vya mbumba vyandulo vya kucita kafukufuku wakuzikika mu Baibolo, umoyo wauzimu wa mbumba ukuya pantazi.

Thembani mwa Yehova

17. Ncifukwa wuli ŵapapi ŵambura munyawo wa mu ntengwa ŵakwenera cara kugongowa pakuyowoya za nkani ya kulera ŵana ŵawo nga Mbakristu?

¹⁷ Ni mwauli umo mupapi uyo walije munyake wa mu ntengwa wangazengera mbumba yakukhora mwauzimu? Mbumba za nga ni izi zikukumana na suzgo yikuru pa nkani ya kulera ŵana. Kweni ŵapapi awo ŵalije munyawo wa mu ntengwa ŵangagongowanga cara. Ncamacitiko kuti ŵatonde, ŵapapi ŵanandi awo ŵalije munyawo wa mu ntengwa awo ŵakuthemba mwa Ciuta, ŵagwiriskira ncito urongozgi wake, ndipo ŵalera makora ŵana ŵakukhora mwauzimu. (Zintharika 22:6) Mbunenesko kuti Ŵakristu awo ŵalije munyawo wa mu ntengwa ŵakwenera kuthemba comene mwa Yehova. Iwo ŵakwenera kugomezga kuti iye wazamupereka covwiro.—Salmo 121:1-3.

18. Kasi ni vintu wuli vyakuthupi ivyo ŵapapi ŵakwenera kupwererera, kweni kasi comene-comene ŵakwenera kupwererera vici?

¹⁸ Ŵapapi ŵamahara ŵakumanya kuti pali ‘nyengo yakuseka na nyengo ya kuvina.’ (Mupharazgi 3:1, 4) Ncakuzirwa kusambizga mwana winu vintu vyakusekereska na maseŵero ghawemi. Sumu ziwemi comene-comene zakurumba Ciuta zizamovwira mwana kuŵa na umoyo uwemi wauzimu na kaghanaghaniro kawemi keneako nkakuzirwa pakukhozga ubwezi wake na Yehova. (Ŵakolose 3:16) Peneapo muntu wacali muwukirano ni nyengo yakunozgekera kuti wazakaŵe murara wakopa Ciuta, mwanteura wangarutilira kusangwa na umoyo kwamuyirayira mu paradiso pacaru capasi.—Ŵagalatiya 6:8.

19. Ncifukwa wuli ŵapapi ŵangaŵa na cigomezgo cakuti ŵazamutumbikika cifukwa ca kuyezgayezga kulera ŵana ŵawo?

¹⁹ Yehova wakukhumba kuti mbumba zose za Cikristu ziŵe zakukhora mwauzimu. Usange tikumutemwa nadi Yehova na kupulikira Mazgu ghake na mtima withu wose, iye wazamutumbika kuyezgayezga kwithu na kupereka nkongono zakukhumbikwa kuti tirondezge urongozgi wake wakufunyilirika. (Yesaya 48:17; Ŵafilipi 4:13) Kumbukirani kuti mwaŵi uwo muli nawo sono ntena wa kusambizga ŵana ŵinu uzamusangikaso yayi. Yezgayezgani na mtima winu wose kugwiriskira ncito urongozgi wa Mazgu gha Ciuta, ndipo Yehova wazamutumbika kuyezgayezga kwinu kuti muŵe na mbumba yakukhora mwauzimu.

Kasi Tasambiraci?

• Cifukwa wuli ncakuzirwa comene kuwombora nyengo yakusambizgira ŵana?

• Cifukwa wuli ncakukhumbikwa kuti ŵapapi ŵarongorenge ciyerezgero ciwemi?

• Kasi ni ntowa wuli zakuzirwa izo tingawovwilira ŵana kuti ŵaŵe ŵakukhora mwauzimu?

• Ni mwauli umo umoyo wauzimu wa mbumba ungapwererekera?

[Mafumbo]

[Vithuzithuzi pa peji 20, 21]

Mbumba yakukhora mwauzimu nyengo zose yikusambira Mazgu gha Ciuta, kusangikapo pa maungano gha Cikristu, na kuteŵetera lumoza mu uteŵeti