Lekani Kuŵa Ŵapurikizgi Ŵaciruwa
Lekani Kuŵa Ŵapurikizgi Ŵaciruwa
‘Muŵenge ŵakucita mazgu, ŵakupurika waka cara, uku nkujipusika.’—YAKOBE 1:22.
1. Ni vyakuziziswa wuli ivyo Ŵaisrayeli ŵakajiwonera ŵekha?
“VYAMBURA KURUWIKA” ni mazgu ghakwenelera kulongosolera vyakuziziswa ivyo Yehova wakacita mu nyengo yakale mu Egupto. Miliri yose Khumi yikaŵa yakuziziswa nadi. Pamanyuma pa miliri iyi, Ŵaisrayeli ŵakawombokwa mwakuziziswa, ŵakambuka pa maji ghakugaŵikana gha Nyanja Yiswesi. (Duteronome 34:10-12) Kuyowoya unenesko, usange imwe muŵenge kuti mukawona na maso vyakucitika ivi, mukatenge muruwenge cara Uyo wakacitanga milimo iyo. Kweni ndipouli, wamasalmo wakimba kuti: ‘[Ŵaisrayeli] ŵakamuruwa Ciuta, Muponoski waŵo, Uyo wakacita vikuru mu Egupto, vyakuziziswa mu caru ca Ham, na vyakofya pa Nyanja Yiswesi.’—Salmo 106:21, 22.
2. Ncivici cikurongora kuti Ŵaisrayeli ŵakarutilira yayi kuwongera milimo yankongono ya Ciuta?
2 Ŵakati ŵambuka Nyanja Yiswesi, Ŵaisrayeli ŵakamba ‘kopa Yehova; na kupulikana na Yehova.’ (Exodus 14:31) Ŵanarumi Ŵaisrayeli ŵakakolerana nayo Moses kumwimbira sumu Yehova kurongora kuti Iye wakatonda, ndipo Miriam na ŵanakazi ŵanyake ŵakamurondezga mwa kulizga ŵazeze na kuvina. (Exodus 15:1, 20) Enya, ŵantu ŵa Ciuta ŵakazizwa na milimo yankongono ya Yehova. Kweni kuwongera kwawo pakuyowoya za Uyo wakacita milimo iyi kukaŵa kwakanyengo kacoko. Mwaluŵiro, ŵanandi ŵakamba kucita vintu nga ni para ŵakarwara ntenda yaciruwa. Ŵakamba kusinginika na kudinginyikira Yehova. Ŵanyake ŵakamba kusopa vikozgo na kucita uzaghali.—Maŵazgo 14:27; 25:1-9.
Ni Vici Ivyo Vingatiruwiska?
3. Cifukwa cakuti ndise ŵarunji cara, ni vici ivyo tingaruwa?
3 Kuleka kuwongera kwa Ŵaisrayeli kukupereka citima comene. Ise nase mutepanyake ndimo tingacitiraso. Mbunenesko kuti tindawonepo na maso milimo yakuziziswa ya Ciuta ya nga ni iyi. Kweni ndipouli, pa ubwezi withu na Ciuta, paŵa nyengo zinyake zambura kuruwika. Ŵanyake ŵa ise tingakumbuka apo tikamba kusambira unenesko wa Baibolo. Nyengo zinyake zakukondweska zingasazgapo nyengo iyo tikapempera kwa Yehova kujipatulira kwa iye na kubapatizika mu maji kuŵa Mkristu waunenesko. Ŵanandi ŵa ise tapokerapo covwiro kufuma kwa Yehova pa nyengo yinyake mu umoyo withu. (Salmo 118:15) Kuruska vyose, kwizira mwa Mwana wa Ciuta, Yesu Kristu, tili na cilindizga ca ciponosko. (Yohane 3:16) Kweni ndipouli, cifukwa cakuti ndise ŵarunji cara, para takumana na makhumbiro ghaheni na vyenjezgo vya umoyo, nase mwaluŵiro tingamba kuruwa vintu ivyo Yehova waticitira.
4, 5. (a) Kasi Yakobe wakucenjezga wuli pakuyowoya za urwani wa kuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa? (b) Kasi ciyerezgero ca Yakobe ca muntu na girasi tingacigwiriskira wuli ncito?
4 Pakulembera Ŵakristu ŵanyake, Yakobe, munung’una wa Yesu wa ŵawiske ŵanyake wakacenjezga za urwani wa kuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa. Wakalemba kuti: ‘Muŵenge ŵakucita mazgu, ŵakupurika waka cara, uku nkujipusika. Pakuti usange muntu wakupurika mazgu, ndipo kuti wakucita cara, wakukozgana na muntu mweneuyo wakulaŵiska cisko cake mu kayirole: cifukwa nanga wakujilaŵiska, wakuwukako, ndipo mwaluŵiro wakuruwa umo wanguŵira.’ (Yakobe 1:22-24) Kasi Yakobe wakang’anamurangaci pakuyowoya ntena?
5 Namlenji para tikuwuka, kanandi tikulaŵiska pa girasi kuti tiwone umo tingajinozgera. Para tamba kucita milimo yakupambana-pambana na kughanaghana za vintu vinyake, tikuleka kughanaghana za ivyo tanguwona pa girasi mlenji. Ici cingacitikaso ku cigaŵa cauzimu. Para tikulaŵiska mu Mazgu gha Ciuta, tingajiyerezgera umo tiliri na ivyo Yehova wakukhumba kuti ticitenge. Mwanteura, tingamanya cigaŵa ico tikucita makora cara. Para tamanya za ici tikwenera kucitapo kantu kuti tisinte mukhaliro withu. Kweni para tamba kucita milimo yithu ya zuŵa na zuŵa na kulimbana na masuzgo, mwaluŵiro tingaleka kughanaghana za vintu vyauzimu. (Mateyu 5:3; Luka 21:34) Uku kungaŵa nga kuti taruwa milimo yacitemwa iyo Ciuta wakuticitira. Usange mukhaliro uwu wamba, mbwenu ndikuti tajulira maghanoghano ghaheni mu mtima withu.
6. Kasi tisandenge Lemba ndi ilo litovwirenge kuleka kuruwa mazgu gha Yehova?
6 Mu kalata yake yakwamba ya ku Ŵakorinte, mpostole Paulos wakayowoyapo za ciruwa ca Ŵaisrayeli apo ŵakaŵa mu mapopa. Nga ni umo Ŵakristu ŵakwambilira ŵakandulira na mazgu gha Paulos, kuŵazga ivyo iye wakalemba kungatovwiraso kuti tileke kuruwa mazgu gha Yehova. Sono tiyeni tisande 1 Ŵakorinte 10:1-12.
Kanani Makhumbiro gha Caru
7. Kasi Ŵaisrayeli ŵakaŵa na ukaboni wuli wambura kususkika wakuti Yehova wakaŵatemwa?
7 Ivyo Paulos wakayowoya vyakukhwaskana na Ŵaisrayeli sono vikucenjezga Ŵakristu. Paulos wakuti: “Nkukhumba cara, mwa ŵabali, kuti muwure kumanya kuti ŵasekuru ŵose ŵakaŵanga mu bingu kusi, ndipo ŵose ŵakaporota mu nyanja yira; ndipo ŵose ŵakabapatizika mwa Moses mu bingu ilo na mu nyanja iyo.” (1 Ŵakorinte 10:1-4) Ŵaisrayeli mu nyengo ya Moses ŵakawona nkongono yikuru ya Ciuta, kusazgapo mzati wa bingu la Ciuta ilo likaŵarongozganga namuhanya na kuŵawovwira kwambuka pa Nyanja Yiswesi. (Exodus 13:21; 14:21, 22) Enya, Ŵaisrayeli ŵakaŵa na ukaboni wambura kususkika wakuti Yehova wakaŵatemwa nadi.
8. Cifukwa cakuti Ŵaisrayeli ŵakaruwa vintu vyauzimu, kasi pakaŵa vyakufumapo wuli?
8 “Ndipo uli,” Paulos wakurutizga, “Ciuta kuti wakakondwa na ŵanandi comene ŵa iŵo cara: cifukwa ŵakaparanyika mu mapopa.” (1 Ŵakorinte 10:5) Mwee, ncacitima comene! Ŵaisrayeli ŵanandi awo ŵakafuma mu Egupto ŵakajinangiska ŵekha kuleka kunjira mu Caru ca Layizgano. Iwo ŵakafwira mu mapopa cifukwa Ciuta wakaleka kukondwera nawo cifukwa cakuti ŵakaŵavya cipulikano. (Ŵahebere 3:16-19) Kasi tingatorapo sambiro wuli apa? Paulos wakuti: “Vyeneivi vikacitikira kuŵa virongorero vyithu, kuti ise tireke kuŵa ŵakukhumbira viheni, umo iŵo naŵo ŵakakhumbiranga.”—1 Ŵakorinte 10:6.
9. Ni vyawanangwa wuli vyauzimu ivyo Yehova wakapereka ku ŵantu ŵake, kweni iwo ŵakacita navyo wuli?
9 Ŵaisrayeli ŵakaŵa na vyawanangwa vinandi ivyo mpanyi vikaŵawovwira kuti ŵafwilirepo kucita vintu vyauzimu apo ŵakaŵa mu mapopa. Iwo ŵakanjira mu phangano la Yehova ndipo ŵakaŵa mtundu wakujipatulira kwa iye. Ŵakapika ŵasofi, cihema cakusoperamo, ndiposo ŵakaŵa na mwaŵi wa kupereka sembe kwa Yehova. Mu malo mwakuti ŵasekelere na vyawanangwa vyauzimu ivi, iwo ŵakadinginyikanga na ivyo Ciuta wakaŵapa.—Maŵazgo 11:4-6.
10. Ncifukwa wuli Ciuta wakwenera kuŵa mu maghanoghano ghithu nyengo zose?
10 Lero, mwakupambana na Ŵaisrayeli mu mapopa, Yehova wakutemwa comene ŵantu ŵake. Nanga viŵe ntena, ncakuzirwa kuti waliyose payekha nyengo zose waghanaghanenge za Ciuta. Para ticitenge ici, tikanenge makhumbiro gha caru agho ghangajanda kalaŵiskiro kithu kauzimu. Tifwilirepo nkanira “kukana ucikana-Ciuta, na makhumbiro gha caru; ndipo kuti mu caru cino ca lero tiŵenge ŵakuziza na ŵarunji na ŵakusopa Ciuta.” (Tito 2:12) Ise tikamba kuwungana na mpingo Wacikristu kufuma apo tikaŵa ŵana ŵacoko, tileke kughanaghana kuti tikunoreka kantu kanyake kaweme. Usange tamba kuŵa na maghanoghano agha mu mtima, tingacita makora kukumbukira vitumbiko vyakukondweska ivyo Yehova watinozgera.—Ŵahebere 12:2, 3.
Kupulikira Yehova na Mtima Withu Wose
11, 12. Nangauli muntu wangaŵa kuti wakugwadira cara vikozgo vyakuŵaja, kweni kasi iye wangaŵa wuli wakusopa vikozgo?
11 Paulos wakuticenjezga na mazgu ghanyake, wakuti: “Mungaŵanga ŵakusopa vikozgo, umo ŵakaŵira ŵanji ŵa iŵo; nga ndi umo kuli kulembekera, ‘Ŵantu ŵakateka pasi kurya na kumwa, ndipo ŵakawuka kusoŵera.’” (1 Ŵakorinte 10:7) Paulos wakuyowoya za nyengo iyo Ŵaisrayeli ŵakanyengelera Aroni kuti wapange tholi lagolide. (Exodus 32:1-4) Nangauli tingacita cara kuti tambe kusopa vikozgo vyanadi, kweni tingamba kusopa vikozgo usange tikuzomerezga makhumbiro gha caru kutipatuska ku kusopa Yehova na mtima wose.—Ŵakolose 3:5.
12 Panyengo yinyake, Paulos wakalemba za ŵanji awo ŵakatemweseska comene vintu vyakuthupi kuruska vintu vyauzimu. Pakuyowoya za awo ‘mbalwani ŵa Kristu,’ iye wakalemba kuti: “Umariro waŵo ndi paraniko, ciuta waŵo ndi nthumbo yaŵo.” (Ŵafilipi 3:18, 19) Kusopa kwawo vikozgo kukaŵa cikozgo canadi cakuŵaja yayi. Kweni ukaŵa mtima wawo wa kukhumba vintu vyakuthupi. Mbunenesko kuti makhumbiro ghose ngaheni cara. Yehova walikutilenga na khumbiro la kudokera vintu ndiposo kuti tikondwenge na vyakusekereska vyakupambana-pambana. Kweni awo ŵakutemweseska vintu vyakusekereska kuruska ubwezi wawo na Ciuta, iwo ŵakusopa nadi vikozgo.—2 Timote 3:1-5.
13. Kasi tingasambirapo vici pa nkani ya tholi lagolide?
13 Pamanyuma pakuti ŵafuma mu Egupto, Ŵaisrayeli ŵakapanga tholi lagolide kuti ŵalisopenge. Padera pa kucenjezgeka kuleka kusopa vikozgo, paliso sambiro linyake ilo tikutorapo pa nkani iyi. Ŵaisrayeli ŵakaleka kupulikira urongozgi wakupulikikwa makora wa Yehova. (Exodus 20:4-6) Kweni ndipouli, cilato cawo cikaŵa ca kukhumba kuleka kusopa Yehova Ciuta wawo cara. Iwo ŵakapereka sembe ku tholi na kuyowoya kuti sembe iyo yikaŵa “ciphikiro ca Yehova.” Ŵakajipusikanga ŵekha kughanaghana kuti Ciuta waruwenge kuleka kupulikira kwawo. Uku kukaŵa kutuka Yehova, ndipo Yehova wakakwiya comene na kacitiro aka.—Exodus 32:5, 7-10; Salmo 106:19, 20.
14, 15. (a) Ncifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakaŵavye pakugwentera apo ŵakazgoka ŵapurikizgi ŵaciruwa? (b) Usange tasimikizga kuti tileke kuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa, ncivici ico tikwenera kucita pakuyowoya za marango gha Yehova?
14 Cingaŵa cintu cacilendo kuwona kuti yumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova wanjira mu cisopo cautesi. Nangauli tili mu mpingo, kweni ndipouli, ŵanji ŵangakana urongozgi wa Yehova mu ntowa zinyake. Ŵaisrayeli ŵakaŵavye pakugwentera umo ŵakaŵira ŵapurikizgi ŵaciruwa. Ŵakajipulikira ŵekha Marango Khumi ndipo ŵakaŵapo apo Moses wakaŵapa dango la Ciuta lakuti: “Mungacitanga ŵaciuta ŵa siliva kukhala pamoza na Ine, nesi kujicitira mweka ŵaciuta wa golide.” (Exodus 20:18, 19, 22, 23) Kweni ndipouli, Ŵaisrayeli ŵakamba kusopa tholi lagolide.
15 Ise nase pangaŵavya pakugwentera usange tamba kuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa. Mu Malemba, tili na urongozgi wa Yehova wakukhwaskana na vigaŵa vinandi vya umoyo. Mwaciyerezgero, Mazgu gha Yehova ghakukanirathu kacitiro ka kubwereka cintu na kuleka kumuwezgera mweneco. (Salmo 37:21) Ŵana ŵakuphalirika kuti ŵapulikirenge ŵapapi ŵawo, ndipo ŵadada ŵakwenera kulera ŵana ŵawo mu “kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu .” (Ŵaefeso 6:1-4) Ŵakristu awo ŵandanjire mu ntengwa ŵakuphalirika ‘kutora panji kutengwa mu Fumu pera,’ ndipo ŵateŵeti ŵakutorana ŵa Ciuta ŵakuphalirika kuti: “Nthengwa yiŵenge ya ulemu mu ŵantu ŵose, ndipo citara ciŵenge cambura kukazuzgika: cifukwa ŵazaghali na ŵareŵi Ciuta wamkuŵeruzga.” (1 Ŵakorinte 7:39; Ŵahebere 13:4) Usange tasimikizga kuti tileke kuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa, mbwenu ticitengepo kantu mwakupwererera pa urongozgi uwu na maurongozgi ghanyake gha Ciuta na kugharondezga.
16. Kasi ni vici vikacitika cifukwa ca kusopa tholi lagolide?
16 Yehova wakazomerezga cara kuti Ŵaisrayeli ŵamusopenge iye umo iwo ŵakakhumbiranga. Mu malo mwake, ŵantu 3,000 ŵakakomeka, comene-comene cifukwa cakuti ndiwo ŵakaŵa pantazi kucita ucigaruka wa kusopa tholi lagolide. Ŵanyake awo ŵakacita uheni, Yehova wakaŵalanga na ntenda yakofya. (Exodus 32:28, 35) Mwee, nalo ni sambiro kwa waliyose uyo wakuŵazga Mazgu gha Ciuta kweni wakujisankira yekha ivyo wakukhumba kurondezga!
“Cimbirani Uzaghali”
17. Kasi Lemba la 1 Ŵakorinte 10:8 likuyowoya za cakucitika nci?
17 Paulos wakuyowoya za cigaŵa cinyake ico makhumbiro ghathupi ghangatiruwiska vintu vyauzimu, iye wakuti: “Tingacitanga uzaghali, umo ŵanji ŵa iŵo ŵakacitira, ndipo pa zuŵa limoza ŵakafwa vikwi makumi ghaŵiri na vitatu.” (1 Ŵakorinte 10:8) Apa Paulos wakuyowoya za nyengo iyo Ŵaisrayeli ŵakaŵa ku umaliro wa virimika 40 mu mapopa, panyengo iyo ŵakaŵa mu Vidikha vya Moabu. Panyengo iyo kukaŵa kuti Yehova waŵawovwira kuthereska vyaru vinandi vyamufupi na mronga wa Yordani, kweni ŵanandi ŵakajiruwirako za covwiro ici ndipo ŵakaleka na kuwongera. Ŵali mu mphaka za Caru ca Layizgano, iwo ŵakanyengeka kucita uzaghali na kusopa ciuta Bala wa ku Peori. Ŵantu 24,000 ŵakafwa, ndipo 1,000 mwa ŵantu aŵa ndiwo ŵakaŵa pantazi kugaruska ŵantu.—Maŵazgo 25:9.
18. Kasi ni mikhaliro wuli yiheni iyo yingarongozgera ku uzaghali?
18 Ŵantu ŵa Yehova lero ŵakumanyikwa cifukwa ca mikhaliro yawo yiweme. Kweni para ciyezgo ca kucita uzaghali cafika, Ŵakristu ŵanyake ŵakuleka kughanaghana za Ciuta na marango ghake. Iwo ŵakuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa. Pakwamba, ciyezgo cingaŵa nga kuti ciŵenge mukhaliro wakucita uzaghali cara. Ciyezgo ici cingamba mwa kudodoliska vithuzithuzi vya ŵantu ŵambura kuvwara, kuyowoya mwamyati panji kuphatana-phatana mu thupi, panji nyengo na nyengo kwendezgana na muntu wa mikhaliro yiheni. Kacitiro kose aka kapangiska Ŵakristu kunjira mu mikhaliro yiheni.—1 Ŵakorinte 15:33; Yakobe 4:4.
19. Ni urongozgi wuli wa mu Malemba uwo ukutovwira ‘kucimbira uzaghali’?
19 Usange tayezgeka kucita mukhaliro uheni, tingalekanga cara kughanaghana za Yehova. Mu malo mwake, tilondezge vikumbusko ivyo vili mu Mazgu ghake. (Salmo 119:1, 2) Ise Ŵakristu, tiyezgeyezge kuŵa na nkaro yiweme, kweni ndipouli, kucita ciweme pa maso gha Yehova kukukhumbikwira kufwilirapo nyengo zose. (1 Ŵakorinte 9:27) Kwa Ŵakristu ŵa ku Roma, Paulos wakalemba kuti: “Kupulikira kwinu kuli kuthuwukwa ku ŵantu ŵose. Nteura nkukondwa cifukwa ca imwe; kweni nkukhumba kuti muŵenge ŵa mahara ku cineico nciweme, kweni ŵakuziza mu ico nciheni.” (Ŵaroma 16:19) Nga Mbaisrayeli ŵakukwana 24,000 umo ŵakafwira cifukwa ca zakwananga zawo, ŵaleŵe na awo ŵakucita uheni unyake, sono-sono apa ŵawonenge ceruzgo cakofya ca Yehova. (Ŵaefeso 5:3-6) Mu malo mwa kuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa, tiyeni nyengo zose ‘ticimbire uzaghali.’—1 Ŵakorinte 6:18.
Nyengo Zose Tiwonge Ivyo Yehova Wakutipa
20. Kasi Ŵaisrayeli ŵakamuyezga wuli Yehova, ndipo ncivici cikacitika?
20 Ŵakristu ŵanandi ŵakuwira cara mu cipingo ca uzaghali. Kweni ndipouli, tikwenera kucenjera kuti tileke kujizomerezga kurondezga ntowa iyo yingatirongozgera ku kunyunyuta yeneiyo Ciuta wangakwiya nayo. Paulos wakuticenjezga, wakuti: “Tingayezganga Fumu, umo ŵanji ŵa iŵo ŵakayiyezgera, ndipo ŵakamaranga na zinjoka zira. Ndipo mungadinginyikanga, umo ŵanji ŵa iŵo ŵakadinginyikiranga, ndipo ŵakakomeka na muparanyi yura.” (1 Ŵakorinte 10:9, 10) Ŵaisrayeli ŵakasinginikira Moses na Aroni—inya, ŵakadinginyikira Ciuta—kudandaura na manna agho ghakapika kwa iwo mwakuziziswa. (Maŵazgo 16:41; 21:5) Kasi Yehova wakakwiya pacoko cifukwa ca kusinginika kwawo kuruska uzaghali uwo ŵakacitanga? Nkani ya mu Baibolo yikurongora kuti ŵanandi awo ŵakadinginyikanga ŵakakomeka na njoka. (Maŵazgo 21:6) Panyengo yinyake, ŵantu ŵakugaruka ŵakukwana 14,700 awo ŵakasinginikanga ŵakaparanyika. (Maŵazgo 16:49) Pa cifukwa ici tileke kuyezga Yehova mwa kudelera vyawanangwa ivyo wakutipa.
21. (a) Ni mazgu wuli ghakuciska agho Paulos wakalemba? (b) Kuyana na Yakobe 1:25, kasi tingaŵa wuli ŵamwaŵi?
21 Pakulembera Ŵakristu ŵanyake, Paulos wakumarizga mazgu ghake ghakucenjezga, wakuciska kuti: “Vyeneivi vikaŵacitikiranga iŵo nga ncakuwonerapo; ndipo vikalembekera kuŵa cakusoka ca ise, ta ŵeneise ghali kutizira maumariro gha zinyengo. Nteura uyo wakuti wakwima wacenjere mzire wangawa.” (1 Ŵakorinte 10:11, 12) Nga ni umo ŵakaŵira Ŵaisrayeli, ise nase tikupokera vitumbiko vinandi kufuma kwa Yehova. Mwakupambana na kacitiro kawo, ise tilekerethu kuruwa na kuleka kuwongera vintu viweme ivyo Ciuta wakuticitira. Para tamba kwenjerwa na vintu vya umoyo, tiyeni tiranguruke pa malayizgano ghakukondweska agho ghali mu Mazgu ghake. Tikumbukire ubwezi withu wakuzirwa uwo tili nawo na Yehova ndipo tirutilire kucita ncito ya kupharazga Ufumu iyo yapika kwa ise. (Mateyu 24:14; 28:19, 20) Kacitiro aka kakupereka nadi mwaŵi, cifukwa Malemba ghakulayizga kuti: ‘Uyo wakulaŵisiskamo mu dango lakufiskika la wanangwa, ndipo wakukhalirira nteura pera, ndipo kuti wakupurika na kuruwa cara, kweni wakucita na citatata, muntu mweneuyu wati waŵenge wa mwaŵi mu kucita kwake.’—Yakobe 1:25.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Ni vici vingatipangiska kuŵa ŵapurikizgi ŵaciruwa?
• Cifukwa wuli ncakuzirwa kupulikira Ciuta na mtima wose?
• Kasi ‘tingacimbira wuli uzaghali’?
• Kasi ivyo Ciuta wakutipa tikwenera kuviwona wuli?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 11]
Ŵaisrayeli ŵakaruwa milimo yankongono iyo Yehova wakaŵacitira
[Cithuzithuzi pa peji 12]
Ŵantu ŵa Yehova mbakunweka na mtima wose kuŵa na mikhaliro yiweme