Ŵana ŵa Bere Limoza Awo Ŵakaŵa na Mitima Yakupambana

IVYO ŵapapi ŵakucita vikuŵa na vyakufumapo pa ŵana ŵawo. Uwu mbunenesko nadi lero nga ni umo vikaŵira kale mu munda wa Edeni. Kuleka kupulikira kwa Adamu na Heva kuli na vyakufumapo vikuru pa ŵantu wose. (Genesis 2:15, 16; 3:1-6; Ŵaroma 5:12) Ndipouli, usange tikukhumba, waliyose wa ise wali na mwaŵi wa kupanga ubwezi uweme na Mlengi withu. Ici cikurongoreka mu nkani ya Kayini na Abelu, ŵana ŵakwamba kufuma apo ŵantu ŵakalengeka.

Malemba ghakuyowoyapo cara kuti Ciuta wakayowoya na Adamu na Heva pamanyuma pakuti waŵacimbizga mu Edeni. Ndipouli, Yehova wakajibisa cara ku ŵana ŵawo. Kuyowoya unenesko, Kayini na Abelu ŵakwenera kuti ŵakamanya ico cikacitika kufuma ku ŵapapi ŵawo. Ŵakwenera kuti ŵakawonanga ‘ŵakerubi ku mafumiro gha dazi kwa munda wa Edeni, na lupanga lwa moto lwakuzgokera kosekose, kusunga ntowa ya ku khuni la umoyo.’ (Genesis 3:24) Ŵana aŵa ŵakajiwoneraso ŵekha unenesko wa mazgu gha Ciuta ghakuti suzgo na thukuta viwukengepo yayi pa umoyo wawo.—Genesis 3:16, 19.

Kayini na Abelu ŵakwenera kuti ŵakamanya ivyo Yehova wakayowoya ku njoka kuti: “Tindiŵike cimpindikwa pakati pa iwe na mwanakazi, na pakati pa mpapu yako na mpapu yake; tiyibwanyenge mutu wako, iwe tiurumenge citende cake.” (Genesis 3:15) Ivyo Kayini na Abelu ŵakamanya pakuyowoya za Yehova mphanyi vikaŵawovwira kuti ŵaŵe na ubwezi uweme na iye.

Kughanaghanira pa ucimi wa Yehova na mikhaliro yake pakuŵa Movwiri wacitemwa mphanyi kukapangiska Kayini na Abelu kuŵa na khumbo lakuti ŵakondweske Ciuta wawo. Kweni kasi khumbo lawo likenera kuŵa likuru wuli? Kasi ŵakenera kufiska khumbo lakubabika nalo la kusopa Ciuta na kutemwa comene vintu vyauzimu mupaka kufika pa kuŵa na cipulikano mwa iye?—Mateyu 5:3.

Sembe Izo Ŵana Aŵa Ŵakapereka

Yikati yarutapo nyengo, Kayini na Abelu ŵakiza na sembe kwa Ciuta. Kayini wakapereka vintu ivyo wakalimanga, Abelu wakapereka mwana-mberere wakwamba wa viŵeto vyake. (Genesis 4:3, 4) Panyengo iyi, ŵana aŵa ŵakwenera kuti ŵakaŵa na virimika pafupifupi 100, cifukwa Adamu wakaŵa na virimika 130 apo wakababa mwana wacitatu, Seti.—Genesis 4:25; 5:3.

Sembe zawo zikarongora kuti Kayini na Abelu ŵakamanya kuti mbantu ŵakwananga ndipo ŵakakhumbikwiranga cigowokero ca Ciuta. Iwo ŵakwenera kuti ŵakamanya layizgano la Yehova lakukhwaskana na njoka na Mpapu ya mwanakazi. Tikumanya yayi utali uwo Kayini na Abelu ŵakatora kuti ŵapange ubwezi uweme na Yehova. Kweni umo Ciuta wakacitira na sembe zawo kukurongora ivyo vikaŵa mu mitima ya ŵana aŵa.

Ŵantu ŵanyake ŵakusacizga kuti Heva wakatenge Kayini ndiyo ni “mpapu” iyo yizamubwanya njoka, cifukwa apo wakababa Kayini, Heva wakati: “Ndapokera muntu kwa Yehova.” (Genesis 4:1) Usange Kayini nayo ndimo wakaghanaghaniranga, mbwenu wakajipusikanga. Kulwande linyake, sembe ya Abelu yikarongora cipulikano cake. Mwanteura, “na cipulikano Abelu wakapereka kwa Ciuta sembe yiweme yakuruska Kayini.”—Ŵahebere 11:4.

 Abelu wakaŵa na cimanyisko cauzimu kweni Kayini wakaŵavya. Iwo ŵakapambanangaso mitima. Ndico cifukwa cake ‘Yehova wakalaŵiska mwakukondwa pa sembe ya Abelu, kweni wakalaŵiska mwakukondwa cara pa sembe ya Kayini.’ (NW) Kukuwoneka kuti Kayini wakaŵikako mtima cara ku sembe yake ndipo wakapereka sembe mwakufiska waka dango. Kweni Yehova wakapokelera cara kusopa kwa kufiska waka dango. Kayini wakaŵa na mtima uheni, ndipo Yehova wakamanya kuti wakaŵa na maghanoghano ghaheni mu mtima wake. Ivyo Kayini wakacita pakuwona kuti Ciuta wakana sembe yake vikarongora umo mtima wake ukaŵira. Mumalo mwa kusinta mukhaliro wake, ‘Kayini wakakaripa comene, ndipo cisko cake cikawa.’ (Genesis 4:5) Kacitiro kake kakavumbura maghanoghano ghake ghaheni.

Ivyo Wakacita Wati Wacenjezgeka

Wati wamanya mtima wa Kayini, Ciuta wakati kwa iye: ‘Wakaripiraci, cisko cako cawiraci? Usange ukucita makora, kasi asi tiupokerekenge? Ndipo usange ukureka kucita makora, uheni ukharenge pa muryango; khumbo lake tiliŵenge kwa iwe, kweni iwe utiuwusenge pacanya pake.’—Genesis 4:6, 7.

Tikutorapo sambiro lakuzirwa pa mazgu agha. Unenesko ngwakuti, uheni ukutijoŵelera pa muryango kuti utimire. Ciuta wali kutipa wanangwa wa kusanka, ndipo tingasanka kucita ico nciweme. Yehova wakacita kumupempa Kayini kuti ‘wacite makora,’ wakamucicizga yayi. Kayini wakasanka kucita vintu mu ntowa yake na yake.

Nkani yikurutilira kuti: ‘Kayini wakayowoya na Abelu munung’una wake kuti, “Tiye, tirutenge ku thengere.” Para ŵakaŵa ku thengere, Kayini wakawukira Abelu munung’una wake, wakamukoma.’ (Genesis 4:8) Mwanteura Kayini wakaŵa muntu wambura kupulikira, cigeŵenga ciheni comene. Wakarongora citima cara napacoko-pose apo Yehova wakamufumba kuti: ‘Abelu munung’una wako walinku?’ Mumalo mwake, Kayini wakazgora mwaganyavu, wakati: “Nkumanya cara, kasi ine ndine msungiriri wa munung’una wane?” (Genesis 4:9) Utesi wa Kayini na kukana kwake kuti wakumanyapo kantu cara kukavumbura unonono wa mtima wake.

Yehova wakatemba Kayini na kumucimbizgira kutali na munda wa Edeni. Ntembo iyo Yehova wakatemba nayo caru, yikaŵa yikuru comene kwa Kayini, yikang’anamuranga  kuti caru cilekenge kupambika vipambi ivyo walimenge. Kayini wakazgoka muntu wakucimbira-cimbira na wakuyinga-yinga mu caru. Dandaulo la Kayini pa cirango ico cikapika kwa iye likarongora kuti wakenjerwa kuti nayo wafwenge cifukwa ca kukoma munung’una wake, ndipouli, wakarapa cara napacoko-pose. Yehova wakaŵika “cimanyikwiro” pa Kayini—nga ni dango lakuŵikika lakuti ŵantu ŵaleke kumukoma.—Genesis 4:10-15.

Kufuma apo, Kayini ‘wakafumapo pamaso pa Yehova, wakakhara mu caru ca Nod, ku mafumiro gha dazi kwa Edeni.’ (Genesis 4:16) Wati watora mwanakazi pakati pa ŵadumbu ŵake, Kayini wakazenga msumba uwo wakawuthya Enoki, zina la mwana wake wakwamba. Lameki, muzukuru wa Kayini wakazakaŵa cinkara cankaza na cakofya nga ni umo wakaŵira sekuru wake. Kweni mpapu yose ya Kayini yikafwa na maji pa nyengo ya Cigumura ca Nowa.—Genesis 4:17-24.

Ivyo Tikusambirapo pa Nkani Iyi

Tingatorapo sambiro pa nkani ya Kayini na Abelu. Mpostole Yohane wakuciska Ŵakristu kuti ŵatemwanenge yumoza na munyake, “nga ndi Kayini cara, uyo wakaŵa wa muheni, ndipo wakakoma munung’una wake.” ‘Milimo ya Kayini yikaŵa yiheni, ndipo ya munung’una wake yikaŵa yirunji.’ Yohane wakuyowoyaso kuti: ‘Yose uyo wakutinka mbali wake ncikozi; ndipo mukumanya kuti palive cikozi ico ciri na umoyo wa muyirayira kukhalira mukati mwake.’ Inya nadi, umo tikucitira na Ŵakristu ŵanyithu kukukhwaska ubwezi withu na Ciuta na umoyo withu wamuntazi. Ciuta wangatitemwa cara usange tikutinka Ŵakristu ŵanyithu.—1 Yohane 3:11-15; 4:20.

Kayini na Abelu ŵakwenera kuti ŵakalereka mwakuyana, kweni Kayini wakaŵavya cipulikano mwa Ciuta. Ndiposo wakarongora mzimu wa Satana, mweneuyo ni ‘mbanda na wiske wa utesi’ kufuma papo kale. (Yohane 8:44) Milimo ya Kayini yikurongora kuti tose tili na wanangwa wa kusanka, awo ŵakusanka uheni ŵakujipatuska ŵekha kwa Ciuta, ndipo Yehova wakupereka cirango pa ŵantu awo ŵakuleka kurapa.

Kulwande linyake, Abelu wakaŵa na cipulikano mwa Yehova. Inya, “na cipulikano Abelu wakapereka kwa Ciuta sembe yiweme yakuruska Kayini, mu ceneico wakapokereramo mbiri yiweme yakuti ngwakunyoroka, Ciuta nayo wakapanikizgirapo pa vyawanangwa vyake.” Nangauli mu Baibolo mulije mazgu agho Abelu wakayowoya, kweni cifukwa ca cipulikano cake, “wacali kuyowoya.”—Ŵahebere 11:4.

Abelu wali pakwambilira pa mzere wa ŵantu ŵakugomezgeka. Ndopa zake izo ‘zikaliranga kwa Yehova kufumira pasi’ zindaruwike. (Genesis 4:10; Luka 11:48-51) Usange tiŵenge na cipulikano nga nca Abelu, ise nase tiŵenge na ubwezi uweme wambura kumara na Yehova.

[Bokosi pa peji 20]

MULIMI NA MULISKA

Kulima na kuliska viŵeto zikaŵa zinyake mwa ncito za Adamu izo Ciuta wakamupa. (Genesis 1:28; 2:15; 3:23) Mwana wake Kayini wakasanka kulima, ndipo Abelu wakasanka kuliska mberere. (Genesis 4:2) Pakuti ŵantu pakwamba ŵakaryanga vipasi, mpangwe panji ntchunga mupaka kuzakafika nyengo ya Cigumura, ncifukwa wuli ŵakaŵetangaso mberere?—Genesis 1:29; 9:3, 4.

Mberere kuti zikure makora zikwenera kupwerereka na ŵantu. Ncito ya Abelu yikurongora kuti kufuma apo ŵantu ŵakamba kuŵako, iwo ŵakaŵetanga mberere. Malemba ghakuyowoya cara kuti ŵana ŵa Adamu ŵakamwanga mkaka wa mberere panji yayi, kweni nanga ni awo ŵakuleka kumwa mkaka panji kurya nyama, ŵangatorako weya wake. Para mberere yafwa, vikumba vyake vikuŵaso na ncito. Mwaciyerezgero, kuti wavwarike Adamu na Heva, Yehova wakaŵapa “minjirira ya vikumba.”—Genesis 3:21.

Mulimose umo vikaŵira, kukuwoneka kuti Kayini na Abelu pakwambilira ŵakakolerananga. Ŵakacitanga vintu vyakuti ŵanyawo pa mbumba yawo ŵangarya panji kuvwara.

[Cithuzithuzi pa peji 21]

‘Milimo ya Kayini yikaŵa yiheni, ndipo ya munung’una wake yikaŵa yirunji’