‘Yimikanani na Diabolosi’
‘Yimikanani na Diabolosi’
‘Yimikanani na Satana [Diabolosi], ndipo wati wamucimbirani.’—YAKOBE 4:7.
1. Kasi mikhaliro pa caru yiri wuli sono, ndipo ncifukwa wuli Ŵakristu ŵakuphakazgika na ŵanyawo ŵakwenera kuŵa ŵakucenjera?
“CIUTA wakuwoneka cara, kweni Satana ndiyo walipo.” Mwakuyana na umo mikhaliro ya caru yiliri mazuŵa ghano, mazgu agha gha mlembi wa Cifurenchi André Malraux ngaunenesko nadi. Milimo ya ŵantu yikurongora kuti vintu ivyo Satana wakukondwa navyo ndivyo ŵantu ŵakutemwa kuruska kucita khumbo la Ciuta. Satana wakupuruska ŵantu “na nkongono zose na vimanyikwiro na mintondwe ya utesi, ndipo na kupusika kose kwa kubendera.” (2 Ŵatesalonika 2:9, 10) Mu “mazuŵa gha ku umaliro” agha, Satana wakufwilirapo comene kulimbana na ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakuphakazgika, awo ‘ŵakusungirira marango gha Ciuta, na kukoreska cipanikizgo ca Yesu.’ (2 Timote 3:1; Civumbuzi 12:9, 17) Ŵateŵeti ŵakuphakazgika ŵa Ciuta aŵa pamoza na ŵanyawo awo ŵali na cilindizga ca kuzakakhala pa caru capasi ŵakwenera kucenjera comene.
2. Ni mwauli umo Satana wakamupusikira Heva, ndipo mpostole Paulos wakenjerwa na vici?
2 Satana ncito yake nkupuruska ŵantu nyengo zose. Mwakugwiriskira ncito njoka kuti waleke kumanyikwa, wakapusika Heva kuti waŵe na maghanoghano ghakuti wangasanga cimwemwe cikuru usange wangacita vintu mwambura kurongozgeka na Ciuta. (Genesis 3:1-6) Pakati pajumpa virimika pafupifupi 4,000, mpostole Paulos wakayowoya kuti Ŵakristu ŵakuphakazgika mu Korinte ŵangapuruskika na mauryarya gha Satana. Iye wakati: “Nkopa mzire pakunji nga ndi umo njoka mu ucenjezi wake yikamupusikira Heva, nteura ndimo maghanoghano ghinu ghanganangikira kurekana na unenesko uwo uli mwa Kristu.” (2 Ŵakorinte 11:3) Satana wakutimbanizga nadi kaghanaghaniro ka ŵantu. Nga ni umo wakapusikira Heva, wangapangiska Ŵakristu kughanaghana kuti ŵangasanga cimwemwe usange ŵangacita vintu ivyo Yehova na Mwana wake ŵakukondwera navyo cara.
3. Ncivikiliro wuli ico Yehova wakupereka?
3 Satana wangayana na muntu uyo wakuthya tuyuni mwakuti tuleke kumanya kuti pali cipingo. Kuti titceŵe vipingo vya Satana, tikwenera ‘kukhala mu cakubisamamo ca Wapacanyapose,’ m’malo ghakuyerezgera gha civikiliro agho Yehova wapereka kwa ŵantu awo ŵakujilambika ku muwuso wake. (Salmo 91:1-3) Tikukhumbikira civikiliro cakufikapo ico Ciuta wakupereka kwizira mu Mazgu ghake, mzimu wake, ndiposo gulu lake mwakuti timanye “kwimikana na mauryarya gha Satana.” (Ŵaefeso 6:11) Lizgu la Cigiriki ilo lang’anamurika kuti “mauryarya” likung’anamuraso “maucenjezi.” Mwambura kukayika, Diabolosi wakugwiriskira ncito ntowa zinandi na mauryarya kuti ŵapuruske ŵateŵeti ŵa Yehova.
Vipingo Ivyo Satana Wakathya Ŵakristu Ŵakutendekera
4. Kasi Ŵakristu ŵakutendekera ŵakakhalanga mu caru ca mtundu mbu?
4 Ŵakristu awo ŵakakhalanga mu virimika vyamu handiredi lakudanga na laciŵiri C.E., ŵakhalanga mu nyengo iyo Ufumu wa Ciroma ukaŵa wankongono comene. Mtende uwo ukaŵa mu caru ici ukapangiska kuti cirute pantazi mu maronda. Kuruta pantazi mu maronda uku kukapangiska kuti ŵarara ŵa caru ici ŵasangwe comene, ndipo iwo ŵakawona kuti cingaŵa ciweme kuti ŵantu bweka nawo ŵaŵe na vintu vinandi vyakuti ŵasangwenge navyo mwakuti ŵaleke kugaruka. Nyengo zinyake ŵakapikanga mazuŵa ghanandi ghakupumura. Ŵarongozgi ŵakagwiriskiranga ncito ndarama za boma kugulira cakurya na kupereka ku ŵantu kuti ŵaryenge na kulinganizga maseŵero ghakupambana-pambana kuti maghanoghano ghaŵo ghatimbanizgike.
5, 6. (a) Ncifukwa wuli cikaŵa cakwenerera yayi kuti Ŵakristu ŵasangikeko ku malo ghakucitirako maseŵero gha Ŵaroma? (b) Ni mauryarya wuli agho Satana wakagwiriskiranga ncito, ndipo ni mwauli umo Ŵakristu ŵakaghatceŵeranga?
5 Kasi ukhaliro uwu ukaŵa ŵakofya kwa Ŵakristu ŵakutendekera? Mwakuyana na ncenjezgo izo zikalembeka na ŵalembi awo ŵakaŵapo panyuma pa ŵapostole, nga ni Tertullian, vyakusanguruska vinandi vya pa nyengo iyo vikaŵa vyakuzura na vintu vya ukazuzi ndipo vikaŵa virwani comene ku Ŵakristu ŵaunenesko. Urwani unyake ukaŵa wakuti viphikiro vyawo na maseŵero vikacitikanga na cilato ca kutumbika ŵaciuta ŵawo. (2 Ŵakorinte 6:14-18) Ku malo ghakucitirako maseŵero, maseŵero ghanandi ghakarongoranga mikhaliro yiheni panji kukomana. Mukuruta kwanyengo, ŵantu ŵakaghakhumbaso yayi maseŵero agha, ndipo ŵakalinganizga maseŵero ghanyake ghaucindere agho ghakasazgapo kuvina. Muntu wakumanya za mdauko Jérôme Carcopino mu buku lake la mutu wakuti Daily Life in Ancient Rome wakalemba kuti: “Mu maseŵero agha ŵanakazi awo ŵakatorangamo cigaŵa ŵakazomerezgekanga kuvina uku ŵali bengende panji kuti ŵambura kuvwara thupi lose. . . . Pakaŵaso kuthiska ndopa. . . . Macitiro ghaheni ghakathandazgika comene, kweni iwo ŵakadandauranga yayi cifukwa maghanoghano ghawo ghakatimbanizgika na viwawa ndiposo maseŵero ghaheni agha.”—Mateyu 5:27, 28.
6 Mu malo ghakucitiramo maseŵero, ŵantu ŵakatimbananga mupaka kukomana, panji kutimbana na vikoko. Iwo ŵakakomekanga panji ŵakakomanga vikoko. Ŵantu awo ŵakaŵa na mirandu yikuru kusazgapo Ŵakristu, ŵakaŵacicizganga kuti ŵatimbanenge na vikoko vikari comene. Nanga mungaŵa munyengo zakale, Satana wakapusikanga ŵantu kuti ŵacitenge mikhaliro yiheni na vivulupi ndipo ŵantu ŵakavitemwa comene vintu ivi. Ntowa yekha yakuti muntu watceŵe vipingo ivi vya Satana nkuleka kuyako ku malo agha gha maseŵero.—1 Ŵakorinte 15:32, 33.
7, 8. (a) Cifukwa wuli cikaŵa cambura mahara kwa Mkristu kusangikako ku cipharizgano ca ŵakavalo? (b) Ni mwauli umo Satana wakagwiriskiranga ncito malo ghakugezera gha Ŵaroma kuŵa cipingo cakukolera Ŵakristu?
7 Cipharizgano ca ŵakavalo cikacitikanga mu malo ghakucitiramo maseŵero ndipo mwambura kukayika cikaŵa cakukondweska comene, kweni cikaŵa cambura kwenerera kwa Ŵakristu cifukwa nyengo zinandi ŵantu ŵakambiskanga vivulupi. Mlembi munyake wa mu virimika vya mu 200 C.E, wakayowa kuti, ŵantu ŵanyake awo ŵakawonereranga maseŵero agha ŵakatimbananga ŵekha-ŵekha, ndipo Carcopino wakati “ŵantu ŵakumanya za nyenyezi na ŵazaghali ŵakaŵa na malo ghakucitiramo milimo yawo” mu nyumba izo zikaŵa pa malo agha. Enya, cikaŵa cakuwonekerathu kuti malo ghakucitirako maseŵero gha Ŵaroma ghakaŵa ghaweme cara kwa Ŵakristu.—1 Ŵakorinte 6:9, 10.
8 Wuli pakuyowoya za malo ghakugezeramo gha Ŵaroma? Enya, pakaŵavya ciheni cilicose na kugeza na kuŵa ŵakutowa. Kweni Ŵaroma ŵakaŵa na malo ghakugezeramo ghakuru comene mwenemumo mukaŵaso malo ghakutcayirako njuga na maseŵero ghakupambana-pambana ndiposo ghakuryerako na kumwerako phere. Nangauli ŵakaŵika nyengo zakupambana za kugezera ŵanakazi na ŵanarumi, kweni cikaŵa cakuzomerezgeka kugezera lumoza. Muntu munyake wa ku Alexandria zina lake Clement wakalemba nteura: “Malo ghakugezera ghakaŵa gha ŵanarumi na ŵanakazi ndipo wose ŵakagezanga lumoza ŵali bengende.” Mwanteura, cikaŵa cipusu kwa Satana kugwiriskira ncito malo agha ghakuzomerezgeka na wumba kuŵa cipingo ca kukolera Ŵakristu. Ŵakristu ŵamahara ŵakatceŵanga malo gha nga ni agha.
9. Ni vipingo wuli ivyo Ŵakristu ŵakutendekera ŵakenera kutceŵa?
9 Apo Ufumu wa Ciroma ukaŵa wankongono, kutcaya njunga cikaŵa cakucitika ico ŵantu ŵakatemwanga comene kutayirapo nyengo. Ŵakristu ŵakutendekera ŵakakhozgeranga cara cipharizgano ca ŵakavalo mwakuleka kusangikako ku malo gha cipharizgano. Ŵantu ŵakatcayanga njunga mu vipinda vya kuzingirira kwa malo ghakugona na ghakumwerako phere. Awo ŵakatcayanga njunga ŵakaroskanga unandi wa tumalibwe uto muntu wavumbatira mu cikufi cake. Enya nadi, kutcaya njunga kukawovwiranga kuti ŵantu ŵakondwenge comene, cifukwa ŵakasanganga ndarama mwambura kusuzgikira. (Ŵaefeso 5:5) Kusazgirapo apa, ŵanakazi awo ŵakagwiranga ncito mu malo ghakumweramo phere ŵakaŵa ŵazaghali, ndipo ŵakarutiska pantazi uzaghali. Ivi ndivyo vikaŵa vipingo ivyo Satana wakathya Ŵakristu awo ŵakakhalanga mu misumba iyo yikaŵa pasi pa Ufumu wa Ciroma. Kasi vintu nvyakupambanako mazuŵa ghano?
Vipingo Ivyo Satana Wakuthya Mazuŵa Ghano
10. Kasi ukhaliro mazuŵa ghano ukuyana wuli na uwo ukaŵapo mu nyengo ya Ufumu wa Ciroma?
10 Vipingo vikuru ivyo Satana wakuvigomezga vindasinte caa mupaka lero. Kuti ‘Satana wareke kuŵazgerera’ mpostole Paulos wakapereka urongozgi wankongono ku Ŵakristu awo ŵakakhalanga mu msumba wakutimbanizgika wa Korinte, iye wakati: “tiri ŵalemwa na maucenjezi [gha Satana] cara.” (2 Ŵakorinte 2:11) Mazuŵa ghano, mu vyaru vinandi vyakukhupuka ukhaliro ngwakuyana waka na uwo ukaŵa mu nyengo ya Ufumu wa Ciroma. Ŵantu ŵakuŵa na nyengo yinandi yakucitira vintu vyakusanguruska kuruska kale. Mu vyaru vinyake mukuŵa malo ghakutcayirako njunga agho ghapereka cilindizga ciweme nanga nku ŵakavu wuwo. Kusanga vintu vyakusanguruska yikuŵa suzgo yayi ndipo ŵantu ŵakughanaghana vyenevivi pera. Malo ghakucitirako maseŵero ghakuŵa ghakuzura na ŵantu, ŵanyake ŵakutcaya njunga, ŵanyake ŵakucita viwawa, ndipo nyengo zinyake awo ŵakucita maseŵero nawo ŵakucita viwawa. Ŵantu ŵakutegherezga sumu zaukazuzi ndipo pa wayilesi ya sinema wakurongora maseŵero agho ghakurongora mikhaliro yiheni. Mu vyaru vinyake ncacilendo yayi ŵanarumi na ŵanakazi kugezera pamoza ndipo ŵanji ŵakugezera lumoza uku ŵalibengende mu mpepete mwa nyanja. Nga ni umo vikaŵira mu nyengo ya Ŵakristu ŵakutendekera, Satana wakuyezgayezga kupuruska ŵateŵeti ŵa Yehova mwakugwiriskira ncito vintu vyakusanguruska.
11. Kasi ni vipingo wuli ivyo vikuŵapo usange muntu wakukhumba vyakusanguruska?
11 Mu vyaru ivyo ŵantu ŵanandi mbakwenjerwa, ncakuzizwiska yayi kukhumba vintu vyakusanguruska. Ndipouli, nga ni umo malo ghakugezeramo gha Ŵaroma ghakaŵira na vintu virwani kwa Ŵakristu, ndimoso viliri m’malo ghanyake nga ni mu mahotera umo Satana wathyamo vipingo kuti Ŵakristu ŵa lero ŵawire mwakucita mikhaliro yiheni na kulowera phere. Paulos wakaŵalembera Ŵakristu ŵa ku Korinte kuti “Mungapusikikanga: Kwendezgana na ŵaheni kukwananga makhaliro ghaweme. Pampukirani ku urunji, ndipo mungananganga; cifukwa ŵanji kuti ŵakumanya Ciuta cara.”—1 Ŵakorinte 15:33, 34.
12. Kasi ni maucenjezi wuli agho Satana wakugwiriskira ncito kupuruskira ŵateŵeti ŵa Yehova lero?
12 Tikumanya kuti Satana wakagwiriskira ncito ucenjezi wake kupuruska Heva. (2 Ŵakorinte 11:3) Lero, ntowa yimoza iyo Satana wakugwiriskira ncito nkupangiska Ŵakristu kughanaghana kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵali nga ni waliyose, ndipo ŵangakopa ŵanji kwiza ku unenesko usange ŵakunjizgika mu vyakucitika vinyake vya caru. Nyengo zinyake ŵakucita nteura mwakutalulira comene ndipo ŵakusanga masuzgo. (Hagai 2:12-14) Ntowa yinyake nkucitiska Ŵakristu ŵakujipereka, nanga ŵangaŵa ŵawukirano panji ŵarara, ‘kulengiska citima mzimu utuŵa wa Ciuta’ mwakuŵa ŵapusikizgi. (Ŵaefeso 4:30) Ŵanji ŵakukoleka mu cipingo cifukwa ca kugwiriskira ncito Intaneti mwambura kwenerera.
13. Ncipingo wuli cakubisika ico Satana wakugwiriskira ncito, ndipo ni urongozgi wuli wakwenelera pa nkani iyi uwo uli mu Zintharika?
13 Kugomezga mizimu yiheni ncipingo cinyake ico Satana wakugwiriskira ncito. Mkristu waunenesko wakwenera cara kugomezga mizimu yiheni. Ncacitima kuti ŵanji mwadala ŵakulaŵilira mafilimu, kuŵazga mabuku, agho ghakuciska viwawa panji kugomezga mizimu. Vyose ivyo vikukolerana na kugomezga mizimu vikwenera kutceŵeka comene. Awonani ivyo lemba la zintharika likuyowoya, ilo likuti: “Minga na misampa yiri mu ntowa ya ŵakupuruka; uyo wakujisungirira tiwakhale kutali na iyo.” (Zintharika 22:5) Pakuti Satana ndiyo “ciuta wacaru cino,” iye wakuthya vipingo pa vintu ivyo ŵantu ŵakutemwa.—2 Ŵakorinte 4:4; 1 Yohane 2:15, 16.
Yesu Wakimikana na Diabolosi
14. Ni mwauli umo Yesu wakatondera ciyezgo cake cakudanga ico Diabolosi wakamuyezga?
14 Yesu ncirongorero ciweme comene ca kwimikana na Diabolosi na kumucimbizga. Wakati wabapatizika na kuziŵizga vyakurya kwa mazuŵa 40, Satana wakamuyezga. (Mateyu 4:1-11) Pa ciyezgo cakudanga, Satana wakasangirapo mwaŵi pa njara iyo Yesu wakaŵa nayo. Satana wakapempa Yesu kucita muntondwe wake wakwamba kuti wamazge njara yake. Kweni mwakuyowoya mazgu agho ghakusangika pa Duteronome 8:3, Yesu wakakana nkanira kugwiriskira ncito nkongono zake mwacigolo mwakuyuyura cakurya cauzimu cifukwa ca cakurya ca kuthupi.
15. (a) Kasi Satana wakakhumba kumuyezga Yesu na khumbiro wuli la kawiro? (b) Nciyezgo wuli cikuru ico Diabolosi wakuthemba pa kwimikana na ŵateŵeti ŵa Ciuta, ndipo ni mwauli umo tingamutondera?
15 Ncakukondweska comene kuwona kuti Satana wakamuyezga cara Yesu kuti wacite uzaghali. Cifukwa cakuti Yesu wakaŵa na njara, iye wakawona kuti ciyezgo ca njara ndico cikaŵa ciweme pa nyengo iyo. Ni viyezgo wuli ivyo Satana wakugwiriskira ncito kupuruskira ŵateŵeti ŵa Yehova lero? Pali viyezgo vinandi comene, kweni wakugwiriskira kugonana nga ncipingo cake cikuru mukuyezgayezga kwake kupuruska ŵantu ŵa Yehova. Mwakurondezga Yesu, tingamikana nayo Diabolosi na kutonda viyezgo. Nga ni umo Yesu wakatondera Satana mwakugwiriskira ncito malemba ghakwenelera, ise nase para wakutiyezga kuti ticite uzaghali tikwenera kukumbukira malemba gha nga ni Genesis 39:9 na 1 Ŵakorinte 6:18.
16. (a) Kasi Satana wakamuyezga wuli Yesu kwa nyengo yaciŵiri? (b) Ni ntowa wuli izo Satana wangatipusika nazo kuti timuyezge Yehova?
16 Caciŵiri, Diabolosi wakamuphalira Yesu kuti wadukire pasi kufuma pacanya pa tempele na cilato cakuti wawone usange Ciuta wangamuvikilira mwakugwiriskira ncito ŵangelo Ŵake. Yesu wakakana kuŵayezga Ŵadada ŵake, mwakuyowoya mazgu agho ghakusangika pa Duteronome 6:16. Satana wangatiyezga ise kuti tidukire pasi kufuma pacanya pa tempele cara, kweni iye wangapangiska kuti timuyezge Yehova. Kasi tikuyezgeka para tikuwona umo ŵantu ŵakuvwalira na kujitozga? Kasi tikuyezgeka na vyakusanguruska vyaukazuzi? Usange ni ntena mbwenu, tingamba kumuyezga Yehova. Usange tiri na maghanoghano agha na kughalekelera waka, Satana wangaŵa paubwezi na ise, ndipo mwapacoko-pacoko wangayezga kutikopa kuti tiŵe ku cigaŵa cake.
17. (a) Kasi Satana wakamuyezga wuli Yesu kwa nyengo yacitatu? (b) Kasi lemba la Yakobe 4:7 likutovwira wuli?
17 Penepapo Satana wakaperekanga kwa Yesu maufumu gha caru na cilato cakuti wamusope, Yesu wakakana mwakumuphalira Lemba, ndipo wakaŵa ŵakukhora nga-nga-nga pa kusopa Ŵadada ŵake. (Duteronome 5:9; 6:13; 10:20) Satana wangapereka cara maufumu ya caru kwa ise, kweni nyengo zose iye wakutiyezga mwakutipangiska kuti titemwenge comene cuma, nakuti tiŵe ŵakujiyimira patekha. Kasi ise tikucita nga ni umo Yesu wakacitira, kusopa Yehova na mtima withu wose? Usange ni nteura, ivyo vikamucitikira Yesu vingaticitikiraso ise. Mateyu wakalemba kuti: “Penepapo Satana wakamusida.” (Mateyu 4:11) Satana wazamutisida usange tikwimikana nayo mwankongono na kukumbukira vipimo vya mu Baibolo na kuvirondezga. Musambiri Yakobe wakalemba kuti: ‘Yimikanani na Satana, ndipo wati wamucimbirani.’ (Yakobe 4:7) Mkristu munyake wakalembera karata ku ofesi ya muntavi ya Ŵakaboni ŵa Yehova ku France, wakati: “Satana ni mucenjezi nadi. Mwambura kupwererako za vilato vyane viweme, cikuŵa cakusuzga kucita mwakupwererera vintu ivyo nkukhumba. Kweni cikanga, kuzizipizga na covwiro ca Yehova, vyanovwira kukhalirira wakugomezgeka na kukoreska unenesko.”
Ŵakunozgeka Mwakukwana Kwimikana na Diabolosi
18. Ni vyakuvwara wuli vyauzimu ivyo vikutovwira kwimikana na Diabolosi?
18 Yehova watipa virwero vyakukwanira vyauzimu ivyo vikupangiska kuti ciŵe cipusu “kwimikana na mauryarya gha Satana.” (Ŵaefeso 6:11-18) Kutemwa unenesko kuzamutipangiska kuti tivware mwakukwana, panji kutinozgekereska milimo ya Cikristu. Kuyezgayezga kwithu kuti tikoreske marango gha urunji gha Yehova kuzamuŵa nga ni ngunya kuvikilira mtima withu. Usange tikupharazga makani ghaweme nyengo zose, ici cizamutikhozga na kutivikilira mwauzimu. Cipulikano cithu cakukhora cizamuŵa nga nciskango cikuru, kutivikilira ku “vintu viheni,” mauryarya ghake na viyezgo. Cigomezgo cithu pa kufiskika kwa vilayizgo vya Yehova cizamuŵa nga ni cisoti ico cikuvikilira kaghanaghaniro kithu na kutipa mtende wa m’maghanoghano. (Ŵafilipi 4:7) Usange tikupwererera Mazgu gha Ciuta, cizamuŵa nga ni lupanga ulo tingagwiriskira ncito kovwira ŵantu kufwatuka ku wuzga wauzimu wa Satana. Tingagwiriskiraso ncito kujivikilira taŵene, nga ni umo Yesu wakacitira apo wakayezgeka.
19. Kusazgapo pa ‘kwimikana na Diabolosi,’ kasi ncivici ico ncakukhumbikwaso?
19 Mwakuvwara “mahomwa ghose gha Ciuta” na kuromba nyengo zose tingaŵa na cisimikizgo cakuti Yehova wazamutivikilira para Satana wakukhumba kutiwukira. (Yohane 17:15; 1 Ŵakorinte 10:13) Kweni Yakobe wakayowoyaso kuti ncambura kukwanira ‘kwimikana na Diabolosi pera.’ Kweni kuruska vyose, tikwenera ‘kujilambika kwa Ciuta,’ uyo wakutipwererera. (Yakobe 4:7, 8) Mu nkani yithu yakurondezgapo tizamusambira umo tingacitira ici.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Ni vipingo wuli vya Satana ivyo Ŵakristu ŵakutendekera ŵakenera kutceŵa?
• Ni mauryarya wuli agho Satana wakugwiriskira ncito kuti wapuruske ŵateŵeti ŵa Yehova?
• Kasi Yesu wakimikana wuli na viyezgo vya Diabolosi?
• Ni virwero wuli vyauzimu ivyo vingatovwira kwimikana na Satana Diabolosi?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 8, 9]
Yesu wakamususka comene Diabolosi
[Cithuzithuzi pa peji 10]
Ŵakristu ŵakutendekera wakakana vyakusanguruska ivyo vikanjizgangapo viwawa na uzaghali
[Kulongosora Cithuzithuzi]
The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck