Kurondezga Ciuta wa Unenesko
Kurondezga Ciuta wa Unenesko
“Muŵe ŵakumuyezga Ciuta, nga mbana ŵakutemweka.”—ŴAEFESO 5:1.
1. Kasi ŵanyake ŵakuti unenesko ni vici, ndipo cifukwa wuli kaghanaghaniro kawo nkautesi?
“KASI unenesko ncici?” (Yohane 18:38) Fumbo lakugoska ili, ilo Pontiyo Pilato wakafumba pafupifupi virimika 2,000 ivyo vyajumpa, lacitiska kuti unenesko uwoneke nga ngwakusuzga kuwupulikiska. Ŵanandi ndimo ŵangaghanaghanira. Nanga ni unenesko iwo weneko ukususkika. Panji muli kupulikapo ŵantu ŵakuti ico muntu wakuwona kuti ncaunenesko, mbwenu ncenecico, panji kuti unenesko wanadi kulije, panji kuti unenesko ukusinta-sinta. Kaghanaghaniro aka nkautesi. Cifukwa ico ŵantu ŵakucitira kafukufuku na kusambira ncakuti ŵasange fundo, panji kuti unenesko wakukhwaskana na caru ico tikukhalamo. Unenesko ni ico muntu wakughanaghana payekha yayi. Mwaciyerezgero, umoyo wa muntu ukureka kufwa panji yayi. Satana waliko panji kulije. Umoyo wuli na cilato panji yayi. Pa fundo yiliyose, zgoro limoza pera ndilo ndaunenesko. Limoza ndaunenesko, ndipo linyake ndautesi; ghose ghangaŵa ghaunenesko yayi.
2. Ni mwawuli umo Yehova waliri Ciuta wa unenesko, ndipo tidumbiskanenge mafumbo wuli sono?
2 Mu nkani iyo yajumpa, tikawona kuti Yehova ni Ciuta wa unenesko. Wakumanya unenesko pa vintu vyose. Mwakupambana na murwani wake mutesi Satana Dyabulosi, nyengo zose Yehova ni munenesko. Kuruska vyose, mwawanangwa Yehova wavumbura unenesko ku ŵantu. Mpostole Paulos wakaciska Ŵakristu ŵanyake kuti: “Muŵe ŵakumuyezga Ciuta, nga mbana ŵakutemweka.” (Ŵaefeso 5:1) Nga Mbakaboni ŵa Yehova, tingamurondezga wuli mu kayowoyero na kakhaliro kakuyana na unenesko? Cifukwa wuli kucita ntena nkhwakuzirwa? Tiri na ukaboni wuli wakuti Yehova wakutemwa awo ŵakukhala mwakuyana na unenesko? Tiyeni tiwone.
3, 4. Kasi mpostole Paulos na mpostole Petros ŵakarongosora wuli vyakucitika vya “mazuŵa gha ku umaliro”?
3 Tikukhala mu nyengo iyo mautesi agho visopo vikusambizga ghazara. Nga ni umo mpostole Paulos wakalembera mwakukhuŵirizgika na mzimu, ŵantu ŵanandi mu “mazuŵa gha ku umaliro” agha ŵakuwoneka nga ŵakusopa Ciuta, kweni nkongono yake ŵakuyikana. Ŵanyake ŵakukana unenesko, pakuti mbantu “ŵakukazuzgika mu mtima.” Kusazgaso apa, ‘ŵantu ŵaheni na ŵakupusika ŵarutilira pa kuhenipa, ŵakupusika na kupusikika.’ Nangauli ŵantu aŵa ŵakusambira ruta-ruta, ŵakutondeka “kumanya unenesko” weneco.—2 Timote 3:1, 5, 7, 8, 13.
4 Mpostole Petros nayo wakakhuŵirizgika kulemba vya mazuŵa ghaumaliro. Mwakuyana na ivyo wakayowoyerathu, ŵantu ŵakukana waka unenesko yayi, kweniso ŵakugoska Mazgu gha Ciuta na awo ŵakughapharazga. “Kwakulingana na makhumbiro ghawo,” ŵagoski ŵakukana kuti mu nyengo ya Nowa caru cikaparanyika na maji, nga ncirongolero ca ivyo vizamucitika pa zuŵa la ceruzgo kuntazi. Pakuti ivyo ŵakughanaghana ndivyo ŵakuti mbunenesko, ngozi yizamuŵasanga para nyengo yakuti Ciuta waparanye ŵaheni yakwana.—2 Petros 3:3-7.
Ŵateŵeti ŵa Yehova Ŵakumanya Unenesko
5. Nga ni umo wakayowoyera mprofeti Daniel, ncivici ico cikwenera kucitika “mu mazuŵa gha ku umaliro,” ndipo ucimi uwu ŵafiskika wuli?
5 Pakurongosora za “mazuŵa gha ku umaliro,” mprofeti Daniel wakayowoyerathu vintu vyakupambanako ivyo vikucitika pakati pa ŵantu ŵa Ciuta—kuwelerapo kwa visambizgo vyaunenesko. Wakalemba kuti: “Ŵanandi ŵamkucimbira uku na uko, [ndipo] mahara ghamkwandana.” (Daniel 12:4) Ŵantu ŵa Yehova ŵakutimbanizgika panji kupusikika yayi na Mupusikizgi murara. Ŵakupenja-penja mu Baibolo na kusanga cimanyisko canadi. Mu nyengo yakale, Yesu wakabenura kumaso ŵasambiri ŵake. Iye ‘wakajura maghanoghano ghaŵo, mwakuti ŵapulikiske Malemba.’ (Luka 24:45) Ndimo Yehova wacitiraso lero. Kwizira mu Mazgu ghake, mzimu wake na gulu lake, ŵacitiska ŵantu mamiliyoni ghanandi pa caru cose capasi, kupulikiska ico iye wakumanya kale—unenesko.
6. Kasi ŵantu ŵa Ciuta lero ŵakumanya unenesko wuli wa m’Baibolo?
6 Pakuŵa ŵantu ŵa Ciuta, tikumanya vintu vinandi ivyo mphanyi tavimanyanga yayi. Tikumanya mazgoro gha mafumbo agho ŵantu ŵamahara mu caru ŵatondeka kuzgora kwa virimika vinandi. Mwaciyerezgero, tikumanya cifukwa ico kuliri masuzgo, ico ŵantu ŵakufwira na ico ŵantu ŵakutondekera kupanga mtende na umoza. Ndiposo tatumbikika na kumanya vyamuntazi—Ufumu wa Ciuta, caru capasi ca paradiso na umoyo wamuyirayira. Tikumumanya makora Yehova, Wapacanya-pa-vyose. Tasambira za mikhaliro yake yakukondweska ndiposo ivyo tikwenera kucita kuti watitumbike. Kumanya unenesko kukovwira kuti tipanikizge utesi. Kugwiriskira ncito unenesko kukutivikilira ku mikhaliro yawakawaka, kukutovwira kuti tisange viweme mu umoyo withu, na kutipa cilindizga ca muntazi.
7. Mbanjani awo ŵangamanya unenesko wa m’Baibolo, ndipo mbanjani awo ŵandapike mwaŵi uwu?
7 Kasi mukumanya unenesko wa m’Baibolo? Para ni ntena, mbwenu mwatumbikika comene. Para mulembi wakulemba buku, kanandi wakulilemba kuti likope ŵantu ŵa gulu linyake. Mabuku ghanyake ghakulembekera ŵantu ŵakusambira comene, ghanyake ŵana, kweni paliso ghanyake gha masambiro ghapadera. Nangauli ŵanandi ŵakusanga Baibolo kwambura kusuzga, kweni pali ŵantu awo ŵangalingapulikiska na kumanya kuzirwa kwake. Yehova wakalipangira ŵantu ŵakujiyuyura na ŵakuzika ŵa pa caru. Ŵantu aŵa ŵangapulikiska ivyo Baibolo likuyowoya, mwambura kupwererako kantu za masambiro, mtundu panji fuko lawo. (1 Timote 2:3, 4) Kulwande linyake, awo kundapike kwa iwo, ŵakuwumanya yayi unenesko wa m’Baibolo, nanga ŵangaŵa ŵamahara panji ŵakusambira wuli. Ŵakujiŵikamo na ŵakujikuzga ŵangapulikiska yayi unenesko wa Mazgu gha Ciuta. (Mateyu 13:11-15; Luka 10:21; Milimo 13:48) Ciuta yekha ndiyo wangapanga buku la ntena.
Ŵateŵeti ŵa Yehova Mbanenesko
8. Cifukwa wuli unenesko ukaŵa mukhaliro wa Yesu?
8 Nga ni Yehova, Ŵakaboni ŵake ŵakugomezgeka mbanenesko. Yesu Kristu, Kaboni murara wa Yehova, wakakhozgera unenesko kwizira mu visambizgo vyake, umoyo wake na umo wakafwira. Wakathuwuska unenesko wa mazgu gha Yehova na malayizgo ghake. Panyuma pake, unenesko ndiwo ukaŵa mukhaliro wa Yesu, nga ni umo wakayowoyera mweneko.—Yohane 14:6; Civumbuzi 3:14; 19:10.
9. Kasi Malemba ghakuti wuli pa nkani ya kuyowoya unenesko?
9 Yesu wakaŵa “wakuzura na ucizi na unenesko,” ndipo mukaŵavya “utesi mu mlomo wake.” (Yohane 1:14; Yesaya 53:9) Ŵakristu ŵaunenesko ŵakurondezga ivyo Yesu wakacitanga mwa kuyowoya unenesko ku ŵanyawo. Paulos wakacenya Ŵakristu ŵanyake kuti: “Yowoyeskanani unenesko muntu yose na mzengezgani wake.” (Ŵaefeso 4:25) Pakwamba mprofeti Zekariya wakalemba kuti: “Yowoyani unenesko muntu yose ku munyake.” (Zekariya 8:16) Ŵakristu mbanenesko cifukwa ŵakukhumba kukondweska Ciuta. Yehova ni munenesko ndipo wakumanya uheni wa utesi. Nteura, wakulindizga kuti wateŵeti ŵake ŵayowoyenge unenesko.
10. Cifukwa wuli ŵantu ŵakuteta, ndipo vyakufumapo vyake viheni ni vivici?
10 Ku ŵantu ŵanandi, kuyowoya utesi ni ntowa iyo ŵakusangira ivyo ŵakukhumba. Ŵantu ŵakuteta mwakuti ŵareke kulangika, kuti ŵasange phindu, panji kuti ŵarumbike na ŵanyawo. Kweni kaluso ka utesi nkaheni. Kusazgaso apa, muntu mutesi wangatemweka na Ciuta yayi. (Civumbuzi 21:8, 27; 22:15) Usange tikumanyikwa kuti ndise ŵanenesko, ŵanyithu ŵakugomezga ivyo tikuyowoya. Kweni usange tasangika kuti tikayowoya utesi, kwali nkamoza pera, ŵanyithu ŵangakayikira cilicose ico tingazakayowoya kuntazi. Kuno ku Africa kuli kayowoyero kakuti: “Utesi umoza ukunangiska unenesko cikwi (1000).” Ndiposo kuti: “Muntu mutesi ŵangamugomezga yayi, nanga wangayowoya unenesko.”
11. Kuŵa munenesko kukuruska wuli kuyowoya waka unenesko?
11 Kuŵa munenesko cikung’anamura kuyowoya waka unenesko yayi. Mbumoyo wa muntu. Ukucitiska kuti tijimanye makora. Tikumanyiska ŵanyithu unenesko na ivyo tikuyowoya pera cara, kweniso na vyakucita vithu. Mpostole Paulos wakafumba kuti: “Wa mweneiwe ukusambizga munyako, kasi ulive kujisambizga wamwene? Iwe ukupharazga kuti muntu wareke kwiba, kasi wamwene ukwiba? Iwe ukunena kuti muntu wareke kureŵa, kasi wamwene ukureŵa?” (Ŵaroma 2:21, 22) Kuti tisambizge ŵantu unenesko, tikwenera kuŵa ŵanenesko pa cilicose. Mbiri yithu yakuti tiri ŵanenesko yipangiskenge kuti ŵantu ŵapulike ivyo tikusambizga.
12, 13. Kasi msungwana munyake wakalemba vici pakuyowoya za unenesko, ndipo cifukwa wuli wakurondezga cipimo capacanya?
12 Pakati pa ŵateŵeti ŵa Yehova, ŵana nawo ŵakumanya kuzirwa kwa kuŵa ŵanenesko. Mu nkani iyo wakalemba ku sukulu, Jenny, uyo wakaŵa wa virimika 13 pa nyengo iyo, wakati: “Unenesko ncintu ico nkucizirwiska comene. Mwasoka, ni ŵantu wose yayi awo mbanenesko mwakufikapo lero. Nkulayizga kuti nyengo zose niŵenge munenesko mu umoyo wane. Niŵenge munenesko nangauli kuyowoya unenesko kungacitiska kuti ine panji ŵanyane ŵareke kupindura nawo nyengo yeneyiyo. Nkuwoneseska kuti ŵabwezi ŵane ni awo ŵakuyowoya unenesko ndipo mbakugomezgeka.”
13 Musambizgi wa Jenny wakati: “Nangauli ndiwe mwana mucoko, uli na dango lankongono comene. Nkumanya kuti ulirondezgenge, cifukwa uli wakusimikizga kuŵa na nkaro yiweme.” Ncivici ico cikacitiska msungwana wa sukulu uyu kusimikizga kuŵa na nkaro yiweme? Kukwambilira kwa nkani yake, Jenny wakati cisopo cake “cikupereka vipimo vya umoyo [wake].” Pajumpa virimika vinkondi na viŵiri kufumira apo Jenny wakalembera nkani iyo. Jenny wakurutilira kurondezga mikhaliro yapacanya mu umoyo wake nga njumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova, mwakuyana na umo wakawonera musambizgi wake.
Ŵateŵeti ŵa Yehova Ŵakuvumbura Unenesko
14. Cifukwa wuli Ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵali na udindo ukuru wa kuthuwuska ico mbunenesko?
14 Mbunenesko, ŵanji awo Mbakaboni ŵa Yehova yayi ŵakuyowoya unenesko na kuyezga kuŵa ŵanenesko. Kweni ise, pakuti tiri ŵateŵeti ŵa Ciuta, tiri na udindo ukuru wa kuthuwuska ico mbunenesko. Tapika unenesko wa m’Baibolo—unenesko uwo ungarongozgera muntu ku umoyo wamuyirayira. Nteura tiri na ngongoli ya kuphalirako ŵanyithu cimanyisko ici. “Kwa uyo yose viri kupika vinandi, ndiko vinandi vizamkufumbika.” (Luka 12:48) ‘Vinandi vikufumbika’ nadi kwa awo ŵatumbikika na cimanyisko cakuzirwa ca Ciuta.
15. Kasi mukusanga cimwemwe wuli para mukusambizga ŵantu unenesko?
15 Mu ncito ya kusambizga ŵantu unenesko wa Baibolo muli cimwemwe. Nga mbasambiri ŵa Yesu ŵakale, tikupharazga makani ghaweme—uthenga wakupembuzga na wakupa cilindizga ku ŵantu “ŵakukweŵeka na kuparanyika nga ndi mberere zambura mliska,” na awo ŵali kujalika kumaso ndiposo kupusikika na “visambizgo vya mademone.” (Mateyu 9:36; 1 Timote 4:1) Mpostole Yohane wakalemba kuti: “Ndilive cimwemwe cakuruska ici, cakuti nkupulika kuti ŵana ŵane ŵakwenda mu unenesko.” (3 Yohane 4) Kugomezgeka kwa “ŵana” ŵa Yohane—mutepanji awo ŵakaŵa kuti ŵasambira waka unenesko—kukamupa cimwemwe cikuru. Nase tikuŵa ŵacimwemwe para ŵantu ŵakupokelera Mazgu gha Ciuta.
16, 17. (a) Cifukwa wuli ni wose yayi ŵakupulika unenesko? (b) Kasi mungaŵa na cimwemwe wuli para mukupharazga unenesko wa m’Baibolo?
16 Ni wose yayi awo ŵapulikenge unenesko. Yesu wakayowoya unenesko wa Ciuta, nangauli cikaŵa cacilendo kucita ntena. Wakaphalira Ŵayuda awo ŵakamususkanga kuti: “Cifukwa ncici mukureka kupulikana nane? Uyo ngwa Ciuta wakupulika mazgu gha Ciuta: imwe mukureka kughapulika, cifukwa kuti muli ŵa Ciuta cara.”—Yohane 8:46, 47.
17 Nga ni Yesu, tikureka yayi kuphalira ŵantu unenesko wakuzirwa wakuyowoya za Yehova. Tikulindizga kuti waliyose wapulikenge yayi ivyo tikuphalira ŵantu, cifukwa ni wose yayi ŵakagomezga ivyo Yesu wakayowoya. Ndipouli, tikukondwa kumanya kuti tikucita ico nciweme. Cifukwa ca lusungu lwake, Yehova wakukhumba kuti unenesko umanyikwe ku mtundu wa ŵantu. Pakuti ŵali na unenesko, Ŵakristu ŵakuyegha ungweru mu caru ca cisi ici. Mwa kuzomerezga ungweru wa unenesko kuti uŵale kwizira mu mazgu na vyakucita vithu, tingawovwira ŵantu kupereka ucindami kwa Dada withu wakucanya. (Mateyu 5:14, 16) Tikurongora pakweru kuti takana unenesko wakuyezgelera waka wa Satana na kuthuwuska Mazgu gheneko gha Ciuta ghambura kusazgako kantu. Unenesko uwo tikumanya na kuphalirako ŵanji, ungaŵapa wanangwa wanadi awo ŵawupokelera.—Yohane 8:32.
Rondezgani Ntowa ya Unenesko
18. Cifukwa wuli, ndipo nimwauli umo Yesu wakatemwera Natanayeli?
18 Yesu wakatemwa unenesko na kuyowoya unenesko. Mu uteŵeti wake pa caru, wakaŵatemwa awo ŵakaŵa ŵanenesko. Pakuyowoya za Natanayeli, Yesu wakati: “Wonani Muisrayeli nadi, mwa mweneuyo mulive uryarya.” (Yohane 1:47) Panyuma pake, Natanayeli, uyo wakwenera kuti wakacemekanga Bartolomeyu, wakasoreka kuŵa yumoza wa ŵapostole 12. (Mateyu 10:2-4) Nawo ni mwaŵi!
19-21. Kasi muntu uyo wakaŵa wambura maso wakatumbikika wuli cifukwa ca kuyowoya unenesko mwacikanga?
19 Cipaturo cantuntu ca buku la Yohane mu Baibolo cikurongosora nkani ya muntu munenesko uyo wakatumbikika na Yesu. Zina lake tikulimanya yayi. Ico tikumanya ncakuti wakaŵa wakupempa-pempa, na wambura maso kufuma apo wakababikira. Ŵantu ŵakazizwa apo Yesu wakamubanura maso. Ŵafarisi ŵanji—ŵantu ŵakutinka unenesko, awo ŵakakolerana kuti usange muntu ŵakugomezga Yesu wafumiskike mu sunagoge, ŵakapulika kuti iye wacizgika mwakuzizwiska. Pakumanya ciŵembu cawo, ŵapapi ŵa muntu uyo wakaŵa wambura maso ŵakayowoya utesi ku Ŵafarisi, ŵakati ŵakumanya yayi umo mwana wawo wayambira kulaŵiska kweniso uyo wamucizga.—Yohane 9:1-23.
20 Muntu wakucizgika yura wakacemekaso pamaso pa Ŵafarisi. Mwambura kupwererako vyakufumapo vyake, wakaŵaphalira unenesko mwacikanga. Wakarongosora umo wakacizgikira, kweniso kuti Yesu ndiyo wakamucizga. Wakazizikika kuti ŵantu ŵakumanyikwa na ŵakusambira ŵara ŵakagomezga yayi kuti Yesu wakatumika na Ciuta. Kwambura wofi wakaŵaciska kuti ŵazomere fundo yakuwonekerathu yira, wakati: “Muntu uyu wawurenge kufuma kwa Ciuta, mphanyi wakaŵavye kumanya kucita kantu.” Ŵafarisi ŵakasoŵa cakuyowoya, ndipo ŵakamutaya kuwaro cifukwa ŵakati ngwankhwesa.—Yohane 9:24-34.
21 Yesu wakati wamanya, wakamupenja muntu yura mwacitemwa. Wakakhozga cipulikano ico muntu wakucizgika yura wakarongora. Yesu wakajivumbura kuti ni Mesiya. Muntu yura wakatumbikika comene cifukwa ca kuyowoya unenesko! Ciuta wakukondwa na awo ŵakuyowoya unenesko.—Yohane 9:35-37.
22. Cifukwa wuli tikwenera kurondezga ntowa ya unenesko?
22 Kucita vintu mwaunenesko ncintu ico tikwenera kuŵikapo mtima. Unenesko ngwakuzirwa kuti tiŵe paubwezi uweme na ŵanyithu kweniso na Ciuta. Kuŵa munenesko ndiko kuti kuŵavya kabisira, kuŵa ŵambura upusikizgi, kucezga na ŵantu, kuŵa ŵakugomezgeka ndipo Yehova wakukondwa. (Salmo 15:1, 2) Kuŵa mutesi cikung’anamura kuŵa mupusikizgi, wambura kugomezgeka, kuyowoya utesi, ndipo Yehova wakutinka kacitiro aka. (Zintharika 6:16-19) Nteura, simikizgani kuti murondezgenge ntowa ya unenesko. Enya nadi, kuti tirondezge Ciuta wa unenesko, tikwenera kumanya unenesko, kuyowoya unenesko na kukhala mwakuyana na unenesko.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Cifukwa wuli tingaŵa ŵakukondwa pakumanya unenesko?
• Tingarondezga wuli Yehova kuti tiŵe ŵanenesko?
• Kasi muli mapindu wuli mu ncito ya kusambizga ŵantu unenesko?
• Cifukwa wuli ncakuzirwa kurondezga ntowa ya unenesko?
[Mafumbo]
[Vithuzithuzi pa peji 29]
Pakuti Ŵakristu ŵapika unenesko wa m’Baibolo, ŵakuphalirako ŵanyawo mwakulimbikira
[Vithuzithuzi pa peji 31]
Muntu wambura maso uyo wakacizgika na Yesu wakatumbikika comene cifukwa ca kuyowoya unenesko