Kasi Tikwenera Kumukumbuka Wuli Yesu Khristu?

Yesu Khristu “wakaŵa yumoza wa ŵanthu awo ŵakatora mitima ŵanthu ŵanandi.”​—“The World Book Encyclopedia.”

KANANDI tikukumbuka ŵanthu ŵakuzirwa cifukwa ca ivyo ŵakacita. Nchifukwa wuli pera ico ŵanthu ŵanandi ŵakukumbukira kubabika kwa Yesu m’malo mwa nchito zake? Mu visopo vyose vya Cikhristu cautesi, ŵanthu ŵanandi ŵakulongosora ivyo vikacitika apo Yesu wakababikanga. Mbalinga ŵakukumbuka Upharazgi wa pa Phiri wa Yesu na kuyezga kulondezga fundo zakuzirwa izo wakasambizga?

Mbunenesko nadi kuti kubabika kwa Yesu cikaŵa cinthu cakuzirwa, kweni ŵasambiri  ŵake ŵakale ŵakaŵika mtima comene pa milimo yake na ivyo wakasambizga. Inya, ni khumbo la Ciuta yayi kuti ivyo vikacitika apo Yesu wakababikira vimanyikwe comene kuluska ivyo wakacita apo wakaŵa mulara. Ndipouli, ŵanthu ŵatondeka kumumanya Khristu cifukwa cakuti ŵakuŵika mtima comene pa Khisimasi na maluso agho ghakucitika pa nyengo iyi.

Cinthu cinyake ico cikutizizika ni umo ŵakucitira Khisimasi. Usange Yesu wangiza muhanya uno, kasi wangakondwa kuwona umo ŵanthu ŵakuguliskira malonda mu zina la Khisimasi? Vilimika 2000 ivyo vyajumpha, Yesu wakaluta mu tempele ku Yerusalemu. Wakakwiya kuwona ŵakusintha ndarama na ŵakuguliska malonda awo ŵakasangirapo mwaŵi kuti ŵapange ndarama apo Ŵayuda ŵakiza kuzakacita Paska pa tempele. Iyo wakati: “Lutaninge navyo vinthu ivi; nyumba ya Ŵadada mungayizgoranga nyumba ya malonda [cara].” (Yohane 2:13-16) Apa tikuwona kuti Yesu wakakana kucita malonda mu zina la cisopo.

Ku Spain, Ŵakatolika ŵanandi awo mbakujipeleka ŵakufipa mtima cifukwa cakuti lero Khisimasi yazgoka yakusaskira malonda. Kweni ŵanthu ŵazgoŵera kucita nthena, nakuti nchinonono kuti ŵaleke cifukwa ca maluso ghanandi agho ghakucitika pa Khisimasi. Mutolamakani Juan Arias wakuti: “Ŵakhristu ŵanyake ŵakususka maluso gha ŵamitundu agho ghakucitika pa Khisimasi, kweniso umo ŵanthu ŵakutangwanikira na vyakusekereska m’malo mwa kusopa. Ndipouli, iwo ŵakumanya yayi kuti kwamba papo kale, maluso agho ghakucitika pakulongora umo Yesu wakababikira ŵakatolera ivyo Ŵaroma ŵakacitanga pakusopa zuŵa.”—El País, Disemba 24, 2001.

Vilimika ivyo vyajumpha, ŵamutolamakani ŵanandi ku Spain kweniso mabuku ghakuru ghayowoya kuti maluso ghanyake agho ghakucitika pa Khisimasi ghakayambika na ŵamitundu, kweniso kuti yazgoka nyengo yakusaskira malonda. Buku la Enciclopedia de la Religión Católica likuyowoya kwambura kubisa za deti ilo ŵakucitira Khisimasi, kuti: “Chalichi ku Roma likwenera kuti likasora deti ili cifukwa cakuti likazgoŵera kusintha viphikiro vya ŵamitundu na kuvizgora vya Cikhristu. . . . Tikumanya kuti nyengo iyo, ŵamitundu ku Roma ŵakapatula zuŵa la Disemba 25 kuti ŵakumbukirenge natalis invicti, dazi ilo ‘zuŵa likababikira.’”

Buku la Enciclopedia Hispánica nalo likuti: “Ŵakacita kupendesera yayi pakusora zuŵa la Disemba 25 kuti ndilo ŵacitirenge Khisimasi, kweni ŵakazgora viphikiro vya nyengo ya cifuko vya ku Roma kuti viŵe vya Cikhristu.” Kasi Ŵaroma ŵakacitanga wuli para zuŵa likukwera nyengo ya cifuko? Ŵakaryanga, kusekelera na kupana vyawanangwa. Pakuti ŵalara ŵa mpingo ŵakakhumba yayi kulekeska ciphikiro cakumanyikwa ici, ‘ŵakacizgora kuŵa ciphikiro ca Ŵakhristu’ na kuyowoya kuti ndilo zuŵa ilo Yesu wakababikira, m’malo mwa kubabika kwa zuŵa.

Pakwamba, mu 300 na 400 C.E., ŵanthu ŵakalutilira kusopa zuŵa na kucita maluso ghake. Augustine, mulara wa mpingo wa Katolika uyo wakaŵako mu 354 mupaka 430 C.E., wakacicizgika kuciska ŵanyake kuti ŵaleke kukumbukira Disemba 25 nga umo ŵamitundu ŵakacitiranga pakusopa zuŵa. Na lero wuwo, vikuwoneka kuti maluso ghakale gha Ŵaroma ghacali kutora malo.

 Nyengo Yiwemi ya Kukondwa na Kuguliska Malonda

Vilimika vinandi ivyo vyajumpha, ni vinandi ivyo vyawovwira kuti Khisimasi yimanyikwe comene pa caru cose capasi, nyengo iyo ŵanthu ŵakukondwa na kuguliska malonda. Kweniso kusazga pa maluso gha Ŵaroma, ŵakamba kutolera maluso agho ghakucitika pa viphikiro vinyake kumpoto kwa Europe. a Ndipo m’ma 1900, ŵakuguliska na ŵakusaska malonda ŵakakhozgeranga kaluso kalikose ako ŵakasangirangapo phindu.

Kasi ici cacitiska vici? Ciphikiro ca kukumbukira kubabika kwa Khristu cazgoka cakuzirwa comene kuluska cifukwa ico iyo wakababikira. Kanandi pa Khisimasi zina la Khristu likuzunurika yayi na pacoko wuwo. Nyuzipepara ya El País ya ku Spain yikati: “Ŵanthu pa caru cose capasi ŵakucita Khisimasi mu mbumba zawo, ndipo wose wakucita umo ŵakumanyira.”

Mazgu agha ghakulongora ivyo ŵanthu ŵanandi ŵakucita ku Spain na vyaru vinyake pa caru cose capasi. Uku ŵanthu ŵakulutilira kutangwanika na Khisimasi, sono ndipo ŵakutondekerathu kumanya Khristu. Nakuti maluso gha pa Khisimasi agho ghakacitikanga kale na Ŵaroma ndigho ghakucitika sono, ŵakusekelera, kurya na kupana vyawanangwa.

Kwababika kwa Ise Mwana

Usange Khisimasi yikukolerana yayi na Khristu, kasi Ŵakhristu ŵanadi ŵakwenera kukumbukira wuli kubabika kwa Khristu na umoyo wake? Vilimika 700 pambere Yesu wandababike, Yesaya wakacima kuti: ‘Kwababika kwa ise mwana, kwa ise kwapika mwana mwanalume; ufumu uŵenge pa ciŵegha cake.’ (Yesaya 9:6) Cifukwa wuli Yesaya wakati kubabika kwa Yesu na mulimo wake vikenera kuŵa vyakuzirwa? Nchifukwa cakuti Yesu wakenera kuŵa Fumu yankhongono. Wakwenera kucemeka Karonga wa Cimango, ndipo para wayamba kuwusa,  mtende uzamumara yayi. Kweniso muwuso wa Yesu uzamukhozgeka “na kweruzga” ndiposo “urunji.”—Yesaya 9:7.

Mungelo Gabiriyeli wakawerezgapo mazgu gha Yesaya apo wakaphaliranga Mariya kuti wababenge Yesu. ‘Iye waŵenge mukuru, wacemekenge Mwana wa Cikurukuru.’ Kweniso wakayowoyerathu kuti: ‘Ndipo Ciuta wamupenge cizumbe ca ŵawiske Davide: wawusenge swi pa Nyumba ya Yakobe; ndipo Ufumu wake kuti umarenge cara.’ (Luka 1:32, 33) Apa tikuwona kuti ico cikenera kuŵa cakuzirwa comene para Yesu wababika ni nchito iyo wakenera kucita, pakuŵa Fumu yakusoreka ya Ufumu wa Ciuta. Wose ŵangapindura na ufumu wa Khristu, kusazgapo imwe na ŵabwezi ŵinu. Nakuti ŵangelo ŵakati para iyo wababika “pa caru capasi [paŵenge] cimango mu ŵanthu ŵeneawo [Ciuta] wakuca nawo.”—Luka 2:14.

Ninjani uyo wakuleka kukhumba kuzakakhala mu caru ca mtende na urunji? Kweni kuti tizakakondwe na kukhala mu mtende mu ufumu wa Khristu, tikwenera kukondweska Ciuta na kuŵa pa wene na wene na iyo. Yesu wakati cakwamba ico tingacita kuti tiŵe nayo pa wene na wene nchakuti tisambire za Ciuta na Khristu. Iyo wakati: “Uwu mbumoyo wa muyirayira, kuti ŵamumanyani imwe, Ciuta mweneco Yekha, na Yesu Khristu, mweneuyo mukamutuma.”—Yohane 17:3.

Para tamumanya makora Yesu, tikumanya makora umo tingamukumbukira mwakuyana na khumbo lake. Kasi tikwenera kurya, kumwa na kupana vyawanangwa pa zuŵa ilo ŵamitundu ŵakacitiranga ciphikiro cawo? Vingaŵa nthena yayi. Mu usiku wakuti macero ghake wafwenge, Yesu wakaŵaphalira ŵasambiri kuti: “Uyo wali na malango ghane, ndipo wakughasungilira, ndiyo wakunditemwa: ndipo uyo wakunditemwa wati watemwekenge na Ŵadada, ndipo nane . . . ndimutemwenge.”—Yohane 14:21.

Ŵakaboni ŵa Yehova ŵasambira comene Malemba Ghatuŵa, ico caŵawovwira kuti ŵapulikiske malango gha Ciuta na Yesu. Iwo ŵangatemwa kumovwirani kuti mupulikiske malango ghakuzirwa agha mwakuti muleke kupuvya pakukumbukira Yesu.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi/Vithuzithuzi pa peji 6, 7]

Kasi Baibolo Likukana Kurya na Kupana Vyawanangwa?

Kupana Vyawanangwa

Baibolo likuzomerezga kupana vyawanangwa, pakuti Yehova iyo mwene wakucemeka Mupi wa “vyawanangwa viwemi vyose, na vyawanangwa vyakufiskika vyose.” (Yakobe 1:17) Yesu wakati ŵapapi ŵawemi ŵakuŵapa vyawanangwa ŵana ŵawo. (Luka 11:11-13) Yobu wakati wacira, ŵabwezi ŵake na ŵabali ŵake ŵakamupa vyawanangwa. (Job 42:11) Kweni vyawanangwa ivi vikapelekeka pa zuŵa lakusoreka yayi. Vikapelekeka kufumira pasi pa mtima.—2 Ŵakorinte 9:7.

Kucezgerana pa Mbumba

Mbumba yingaŵa yakukolerana comene usange pakuŵa nchezgo, comene usange ŵanthu mu mbumba ŵali kutalikirana. Yesu na ŵasambiri ŵake ŵakaluta ku ukwati ku Kana, ndipo ŵabali na ŵabwezi ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakaluta ku ukwati uwu. (Yohane 2:1-10) Kweniso mu ntharika ya mwana wakuzgeŵa, Yesu wakati apo mwana yura wakiza, wiske wakanozga ciphikiro na kukondwa pamoza na mbumba yake, ndipo pakaŵa kwimba na kuvina.—Luka 15:21-25.

Kurya Cakurya Ciwemi

Kanandi Baibolo likuti ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakaryanga vyakurya viwemi pamoza na mbumba zawo, ŵabwezi ŵawo panji awo ŵakasoperanga lumoza. Apo ŵangelo ŵatatu ŵakiza kwa Abrahamu, wakaŵanozgera cakurya, ndipo pakaŵa nyama ya ng’ombe, mkaka, na vibama. (Genesis 18:6-8) Solomoni wakati ‘kurya, kumwa na kusekelera’ nchawanangwa cakufuma kwa Ciuta.—Mupharazgi 3:13; 8:15.

Ipo Ciuta wakukhumba kuti tikondwenge na cakurya ciwemi lumoza na ŵabwezi ndiposo mbumba yithu, nakuti wakuzomerezga kupana vyawanangwa. Tingacita vinthu ivi nyengo yiliyose mu cilimika.