Maghanoghano Ghithu Ghanganangika Cifukwa ca Bina

Napoleon Bonaparte wakaŵa na bina. Julius Caesar wakaŵa na bina. Alexander Mukuru nayo wakaŵa na bina. Nangauli ŵanalume aŵa ŵakaŵa ŵakucindikika kweniso ŵankhongono, kweni ŵakaŵa na nkharo iyo yingananga maghanoghano gha munthu. Waliyose wakacitiranga bina munyake.

Bertrand Russell wakalemba kuti: “Napoleon wakacitiranga bina Caesar, Caesar wakacitiranga bina Alexander [Mukuru], ndipo Alexander wakacitiranga bina Hercules, uyo kukaŵavya.” Munthu waliyose wangaŵa na suzgo la bina, kwali ni musambazi panji mukavu, nanga ni uyo vinthu vikumwendera makora panji yayi.

Munthu wa bina ni uyo wakukwenyelera mu mtima cifukwa ca ivyo ŵanji ŵali navyo nga ni usambazi na vinyake vyantheura. Pakupambaniska bina na sanji, buku linyake likuti: ‘Munthu wasanji wakudokera kuti vinthu vya munyake viŵe vyake, apo munthu wabina wakuyezgayezga kucita cilicose kuti munyake waŵavye vinthu viwemi.’ Munthu wa bina wakukhumbisiska kuti ivyo ŵanji ŵali navyo viŵe vyake.

Ipo nchamahara kusanda umo bina likwambira kweniso uheni wake. Kweniso tikukhumbikwira kumanya umo tingatondera bina mwakuti tivikilire umoyo withu.

MZIMU UWO UNGAMBISKA BINA

Nangauli mwakawiro taŵanthu ŵambura kufikapo tikuŵa na “kaluso ka kucita bina,” kweni paliso vinthu vinandi ivyo vikukuzga nkharo iyi. (Yak. 4:5) Pakuyowoyapo cimoza mwa vinthu ivi, Paulosi wakati: “Tingaŵanga ŵakujiwona cara, ŵakwambiska kuphalizgana yumoza na munyake, nesi kucitirana bina yumoza na munyake.” (Gal. 5:26) Mzimu wa kuphalizgana ndiwo ungapangiska kuti bina likure comene. Ŵakhristu ŵaŵiri, Cristina na José a ŵakawona kuti fundo iyi njaunenesko.

Cristina uyo ni mupayiniya wanyengozose wakati: “Kanandi nkhucitira bina ŵanji. Nkhuyaniska ivyo iwo ŵali navyo na ivyo ine nilije.” Zuŵa linyake, Cristina wakaryanga cakurya lumoza na mbumba yinyake iyo yikucita uteŵeti wakwendakwenda. Wakati wamanya kuti iyo pamoza na mfumu wake Eric, ŵali na vilimika vyakuyanako na vya mulaŵiliri wakwendakwenda uyu na muwoli wake, kweniso kuti kumanyuma ŵakacitapo uteŵeti wakuyana, Cristina wakati: “Mfumu wane nayo ni mulara. Kasi vyenda wuli kuti imwe muŵe mu uteŵeti wakwendakwenda, apo ise palije ico cikucitika?” Mzimu wa kuphalizgana ukakuzga bina. Cacitima nchakuti mudumbu uyu wakaleka kukhorwa na umoyo wake, kweniso wakaluwa mulimo uwemi uwo iyo na mfumu wake ŵakacitanga.

José wakakhumbanga kuŵa muteŵeti wakovwira mu mpingo. Wakati wawona kuti ŵanyake ŵakwimikika iyo yayi, wakamba kuŵacitira bina. Kweniso mbali uyu wakamba kuwona mulaŵiliri wa milimo ya wupu wa ŵalara mwambura kwenelera.  Pamasinda José wakati: “Bina likanipangiska kuti nitinkhenge mbali uyu na kumuwona mwakubudika. Para wamunthu ukucitira ŵanyako bina, ukupulika yayi vya ŵanji ndipo ukughanaghana makora yayi.”

IVYO NKHANI ZA MU MALEMBA ZIKUTISAMBIZGA

Baibolo lili na nkhani zinandi izo zikuticenjezga. (1 Kor. 10:11) Zinyake zikulongora umo bina likwambira kweniso umo likunangira umoyo wa awo ŵakuzomerezga kuti likure mu umoyo wawo.

Mwaciyelezgero, Kayini, mwana wakwamba wa Adamu na Eva, wakakwiya wati wawona kuti Yehova wapokelera sembe ya munung’una wake Abelu na kukana yake. Kayini wakatenge wamazgenge makora suzgo lake, kweni bina likamubulumutizga mwakuti wakakoma munung’una wake. (Gen. 4:4-8) Lekani Baibolo likuti Kayini “wakafuma kwa muheni,” uyo ni Satana.—1 Yoh. 3:12.

Yosefe, ŵakuru ŵake khumi ŵakamucitiranga bina cifukwa cakuti wakatemwekanga comene na awiskewo. Ŵakamba kumutinkha comene wati waŵaphalira loto lake la ucimi. Ŵakakhumbanga na kumukoma wuwo. Paumaliro ŵakamuguliska ku wuzga ndipo mwambura lusungu ŵakapusika awiskewo kuti Yosefe wakomeka na cikoko. (Gen. 37:4-11, 23-28, 31-33) Vilimika vikati vyajumphapo, ŵakazomera kwananga kwawo, ndipo ŵakati: “Tikamwanangira nadi mwanamunyithu, mwakuti tikawona citima ca mtima wake, para wakatiŵeyelera ndipo ntha tikapulika.”—Gen. 42:21; 50:15-19.

Kora, Datani, na Abiramu, ŵakamba kuŵa na bina ŵati ŵamba kuyaniska mulimo wawo na wa Mozesi na Aroni. Ŵakatenge Mozesi ‘wakujizgora yekha fumu’ na kujikwezga pacanya pa ŵanji. (Maŵa. 16:13) Uwu ukaŵa utesi. (Maŵa. 11:14, 15) Yehova ndiyo wakimika Mozesi. Kweni ŵanalume ŵakugaluka aŵa ŵakakhumbanga kuti udindo wa Mozesi uŵe wawo. Cifukwa ca bina, paumaliro Yehova wakaŵaparanya.—Sal. 106:16, 17.

Themba Solomoni likawona viheni ivyo munthu wa bina wangacita. Mwanakazi munyake uyo bonda wake wakafwa, wakakhumbanga kupusika munyake kuti waghanaghane kuti mwana wake ndiyo wafwa. Apo Solomoni wakambanga kweruzga nkhani iyi, mwanakazi mutesi uyu wakakolerana na fundo yakuti mwana wamoyo wakomeke. Ndipouli, Solomoni wakawoneseska kuti mwana wamoyo wapelekeke kwa nyina.—1 Mathe. 3:16-27.

Bina ndiwemipo yayi. Nkhani za mu Baibolo izo tawona zalongora kuti uyo wali na bina wakutinkha ŵanji, kubendezga urunji, nanga nkhukoma munthu. Nakuti mu nkhani izi, tawona kuti munthu uyo ŵakamucitiranga bina, wakaŵanga wambura mulandu. Kasi cilipo ico tingacita kuti bina lileke kusanga malo mu umoyo withu? Kasi ni munkhwala wuli uwo ukumarana na bina?

MUNKHWALA WANKHONGONO

Temwani ŵabali. Mpositole Petrosi wakasoka Ŵakhristu kuti: “Sono mwatozga umoyo winu mwa kupulikira unenesko, lekani mukutemwa ŵabali kwambura upusikizgi, ntheura mutemwanenge nkhanirankhanira yumoza na munyake kufumira mu  mtima.” (1 Pet. 1:22) Kasi citemwa nchivici? Mpositole Paulosi wakati: “Citemwa cikukhomezga ndipo nchalusungu. Citemwa cilije sanji, cikujilumba cara, nesi kujitukumura, cikucita mwambura kwenelera cara, cikupenja vyake pera cara.” (1 Kor. 13:4, 5) Asi citemwa canthena ndico cingatovwira kuwuskamo bina mu mtima withu? (1 Pet. 2:1) Jonatani ‘wakamutemwa Davide nga ni umoyo wake na wake’ m’malo mwa kumucitira bina.—1 Sam. 18:1.

Wunganani na ŵanthu ŵa Ciuta. Mulembi wa Salmo 73 wakacitiranga bina ŵanthu ŵaheni awo ŵakakondwanga na umoyo. Kweni wakaleka kuŵacitira bina wati waluta ku “malo ghakupatulika gha Ciuta.” (Sal. 73:3-5, 17) Wamasalmo uyu, wakawona vyandulo vya “kukhala pafupi na Ciuta” wati wawungana na ŵateŵeti ŵanyake. (Sal. 73:28) Nase tingawuskamo mzimu wa bina mu mtima withu para nyengo zose tikuwungana na Ŵakhristu ŵanyithu.

Citani uwemi. Ciuta wakati wawona Kayini wazura na bina na thinkho, wakamuphalira kuti nayo wambe “kucita makora.” (Gen. 4:7) Kasi kuti Ŵakhristu ‘ŵacite makora’ ŵakwenera kucita vici? Yesu wakati tikwenera ‘kutemwa Yehova Ciuta withu na mtima withu wose na umoyo withu wose na maghanoghano ghithu ghose, na kutemwa mzengezgani withu nga umo tikujitemwera taŵene.’ (Mat. 22:37-39) Cimwemwe ico tikusanga apo tikuteŵetera Yehova na kovwira ŵanji ni munkhwala wankhongono wakumazgira bina. Nthowa yiwemi iyo tikuteŵetelera Ciuta na ŵazengezgani ŵithu nkhupharazga vya Ufumu mwakukwana na kucitako mulimo wa kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri, ndipo mulimo uwu ukutovwira kuti tisange “thumbiko la Yehova.”—Zinth. 10:22.

“Sekelerani na ŵanthu awo ŵakusekelera.” (Rom. 12:15) Yesu wakakondwanga cifukwa cakuti ŵateŵeti ŵake vinthu vikaŵayenderanga makora, ndipo wakaŵaphalira kuti munthazi ŵazamufiska vikuru kuluska ivyo iyo wakacita pa mulimo wa kupharazga. (Luka 10:17, 21; Yoh. 14:12) Tikukolerana pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova. Ntheura, cilicose ico Mkhristu munyithu wacita makora cikwandulira tose. (1 Kor. 12:25, 26) Para ŵanji ŵasanga mwaŵi wa mauteŵeti ghakusazgikira, tikwenera kusekelera m’malo mwa kuŵacitira bina.

NCHIPUSU YAYI KUMAZGA BINA

Nkhondo ya kulimbana na bina nja zuŵa limoza yayi. Cristina wakati: “Nicali na suzgo la bina. Nangauli nkhulitinkha, kweni nipera nkhuwona kuti kasuzgo kacalipo, ntheura nyengo zose nkhurwa nkhondo kuti nimarane nalo.” José nayo wakaŵa na suzgo lakuyana waka. Wakati: “Yehova wakanovwira kuti nimuwonenge mwakwenelera mulaŵiliri wa milimo ya wupu wa ŵalara. Cakukhumbikwa comene nkhuŵa paubwezi uwemi na Ciuta.”

Bina ngumoza wa “milimo ya thupi,” ndipo Mkhristu waliyose wakwenera kulimbana nalo. (Gal. 5:19-21) Usange bina talicimbizga mu umoyo withu, tiŵenge ŵakukondwa comene kweniso tikondweskenge Yehova, Dada withu wa kucanya.

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 17]

“Sekelerani na ŵanthu awo ŵakusekelera”