Lekani Kulaŵiska Vinthu Vyakumasinda

“Palije munthu uyo waŵika woko lake pa cakulimira ndipo wakulaŵiska ku vinthu vyakumasinda uyo wakwenelera nadi ufumu wa Ciuta.”—LUKA 9:62.

KASI MUNGAZGORA WULI?

Cifukwa wuli tikwenera kukumbuka “muwoli wa Loti”?

Kasi ni vinthu wuli vitatu ivyo tikwenera cara kuvighanaghanira comene?

Kasi tingacita wuli kuti tilutilire kwendera lumoza na gulu la Yehova?

1. Kasi Yesu wakapeleka cenjezgo wuli, ndipo pali fumbo wuli?

 KUMBUKANI muwoli wa Loti.” (Luka 17:32) Cenjezgo ili wakayowoya ni Yesu Khristu pafupifupi vilimika 2,000 ivyo vyajumpha, kweni sono ndipo ndakuzirwa comene. Kasi apa Yesu wakang’anamurangaci? Ŵayuda awo ŵakamutegherezganga ŵakamanya ivyo wakang’anamuranga. Ŵakamanyanga ivyo vikacitikira muwoli wa Loti. Apo ŵakafumanga mu Sodomu, muwoli wa Loti wakalaŵiska kumasinda ndipo wakazgoka mzati wa mcere.—Ŵazgani Genesis 19:17, 26.

2. Cifukwa wuli muwoli wa Loti wakalaŵiska kumasinda, ndipo nchivici cikamucitikira?

² Cifukwa wuli muwoli wa Loti wakalaŵiska kumasinda? Kasi wakakhumbanga kuwona ivyo vikacitikanga? Kasi wakalaŵiska kumasinda cifukwa cakuti wakaŵavya cigomezgo panji cipulikano? Panji kasi wakadokeranga vinthu ivyo wakavisida mu Sodomu? (Luka 17:31) Mulimose umo vikaŵira, kweni wakafwa cifukwa ca kuleka kupulikira. Wonani kuti wakafwa pa zuŵa lenelira ŵakafwira ŵanthu ŵa mu Sodomu na Gomora awo ŵakacitanga vinthu vyawakawaka. Nchakuzizika yayi kuti Yesu wakati: “Kumbukani muwoli wa Loti.”

3. Kasi Yesu wakadidimizga wuli fundo yakuti tileke kulaŵiska kumasinda mwauzimu?

³ Nase tili mu nyengo iyo mwauzimu tikukhumbikwira yayi kulaŵiska kumasinda. Yesu wakadidimizga fundo iyi apo wakazgoranga mwanalume uyo wakamupempha usange wangawelera dankha kuti wakalayirane na ŵamumbumba yake pambere wandaŵe msambiri wake. Yesu wakati: “Palije munthu uyo waŵika woko lake pa cakulimira ndipo wakulaŵiska ku vinthu vyakumasinda uyo wakwenelera nadi ufumu wa Ciuta.” (Luka 9:62) Kasi Yesu wakalongora kuti ngwambura lusungu pakuzgora nthena? Yayi, cifukwa Yesu wakamanya kuti mwanalume uyu wakakhumbanga waka kugwentha kuŵa  msambiri. Yesu wakalongosora kuti ivyo munthu uyu wakacita nkhulaŵiska ku “vinthu vyakumasinda.” Kasi tingati palije suzgo lililose usange munthu uyo wakulima wakulaŵiska kumasinda panji kuŵika dankha pasi cakulimira? Munthu uyo wakucita nthena, wakulongora kuti watimbanizgika, nakuti mulimo wake nawo ungenda makora yayi.

4. Kasi maso ghithu ghakwenera kudodoliska pa vici?

⁴ M’malo mwa kulaŵiska vyakumasinda, tikwenera kudodoliska ivyo vili munthazi. Lemba la Zintharika 4:25 likulongosora makora fundo iyi, likuti: “Maso ghako ghalaŵiskenge kunthazi; vikopi vyako vilaŵiske panthazi pako dodoli.”

5. Cifukwa wuli tikwenera cara kulaŵiska vinthu vyakumasinda?

⁵ Pali cifukwa ciwemi cakulekera kulaŵiska vinthu vyakumasinda. Nchifukwa wuli? Cifukwa nchakuti tili mu “mazuŵa ghaumaliro.” (2 Tim. 3:1) Sono tikulindilira pharanyiko la misumba yiŵiri pera yayi, kweni caru cose ciheni. Ni vinthu wuli ivyo vingatovwira kuti tigege ivyo vikacitikira muwoli wa Loti? Cakwamba tikwenera kumanya vinthu vinyake vyakumasinda ivyo tingayezgeka kuti tivilaŵiske. (2 Kor. 2:11) Tiyeni tiwone vinthu ivi na umo tingacitira kuti tileke kuvidodoliska.

MAZUŴA GHAWEMI GHAKALE

6. Cifukwa wuli vinthu ivyo tikukumbuka nyengo zinyake vingatipuluska?

⁶ Cinthu cimoza cakofya nkhuwona mwakubudika mazuŵa ghakale agho vinthu vikatenderanga makora. Nyengo zinyake tingakumbukira vinthu vyakale ivyo tingaviwona nga vikendanga makora kweni ndimo vikaŵira yayi. Mwambura kumanya tingacepeska masuzgo agho tikakumananga nagho mu mazuŵa ghakale na kwamba kuwona nga kuti tikaŵa ŵakukondwa comene, nakuti tingafika pa kuwona nga vinthu vikendanga makora comene. Maghanoghano ghakubudika agha ghangacitiska kuti tambe kudokera mazuŵa ghakale agho tikuti ghakaŵa ghawemi. Kweni Baibolo likuticenjezga kuti: “Unganenanga kuti, ‘Nchifukwa wuli mazuŵa ghakale ghakaŵa ghawemi kwakuluska ghano?’ Pakuti ntha ukufumba mwa vinjeru penepapa.” (Muph. 7:10) Cifukwa wuli maghanoghano ghanthena ngakofya comene?

7-9. (a) Nchivici ico cikacitikira Ŵaisrayeli mu Eguputo? (b) Kasi Ŵaisrayeli ŵakaŵa na vifukwa wuli vyakuŵira ŵakukondwa? (c) Cifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakamba kunyunyuta?

⁷ Wonani ivyo vikacitikira Ŵaisrayeli mu nyengo ya Mozesi. Nangauli pakwamba Ŵaisrayeli ŵakaŵawonanga nga mbalendo mu caru ca Eguputo, kweni pamanyuma pa nyifwa ya Yosefe Ŵaeguputo “ŵakaŵamikira [Ŵaisrayeli] ŵakuru ŵakuŵalaŵiska na kuŵasuzga na milimo yizito.” (Ex. 1:11) Ŵanthu ŵa Ciuta ŵakaŵa pafupi kumara cifukwa Faro wakakhumbanga kuti ŵaleke kwandana. (Ex. 1:15, 16, 22) Lekani Yehova wakaphalira Mozesi kuti: “Nadi ndawona visuzgo vya ŵanthu ŵane ŵeneaŵa ŵali mu Eguputo, ndapulika kulira kwawo cifukwa ca ŵakuru ŵa milimo; pakuti nkhumanya vitima vyawo.”—Ex. 3:7.

⁸ Kasi mungawona cimwemwe ico Ŵaisrayeli ŵakaŵa naco apo ŵakafumanga ku wuzga? Ŵaisrayeli ŵakawona nkhongono za Yehova apo wakiziska Vilengo Khumi pa Faro na ŵanthu ŵake. (Ŵazgani Exodus 6:1, 6, 7.) Nakuti paumaliro Ŵaeguputo ŵakazomerezga Ŵaisrayeli kuti ŵalute, kweniso ŵakaŵakoserezga na kuŵapa golide na siliva  linandi, mwakuti tingati ŵanthu ŵa Ciuta “ŵakaskogha Ŵaeguputo.” (Ex. 12:33-36) Kweniso, Ŵaisrayeli ŵakakondwa comene apo ŵakawona kuti Faro na ŵankhondo ŵake ŵaparanyikira mu Nyanja Yiswesi. (Ex. 14:30, 31) Cipulikano cawo cikwenera kuti cikakhora comene apo ŵakawonanga vinthu vyakukondweska ivi.

⁹ Ndipouli, pakati pajumpha nyengo yicoko waka kufuma apo ŵakawombokwera mwamunthondwe, ŵakamba kunyunyuta. Cifukwa wuli? Cifukwa ca cakurya. Ŵakaleka kukhorwa na cakurya ico Yehova wakaŵapanga, ndipo ŵakati: “Tikukumbuka somba izo tikaryanga kwawanangwa mu Eguputo; na mang’uta, na majoti, na hanyezi, na galiki; kweni sono umoyo withu womira, palije kanthu kanyake pamaso pithu kweni mana ndipera.” (Maŵa. 11:5, 6) Ŵakamba kuwona vinthu mwakupuvya mwakuti ŵakakhumbanga nanga nkhuwelera ku wuzga. (Maŵa. 14:2-4) Ŵaisrayeli ŵakalaŵiska vinthu vyakumasinda ndipo ŵakataya ubwezi wawo na Yehova.—Maŵa. 11:10.

10. Kasi tikusambirako vici ku Ŵaisrayeli?

¹⁰ Kasi tikusambirapo vici? Para tasangana na suzgo, tileke kudodoliska pa ivyo vikuwoneka kuti vikaŵa makora kumanyuma, kweniso tileke kuwona kuti pambere tindamanye unenesko vinthu vikatenderanga makora comene. Nangauli nchiheni yayi kukumbuka ivyo tikasambirapo pa ivyo vikaticitikira kumasinda, kweni tikukhumbikwira kuviwona mwakwenelera. Para tikuleka kuŵa maso tingamba kuwona kuti pasono palije ciwemi, ndipo tingayezgeka kuwelera ku vinthu viheni ivyo tikacitanga kale.—Ŵazgani 2 Petrosi 2:20-22.

IVYO MUKASIDA

11. Kasi ŵanji ŵali na maghanoghano wuli pa ivyo ŵali kusida?

¹¹ Cacitima nchakuti ŵanji para ŵakulaŵiska vinthu ivyo ŵali kusida, ŵakuwona kuti ŵali kutaya mwaŵi. Panji mukaŵa na mwaŵi wa masambiro ghapacanya, kumanyikwa, kuŵa na cuma cinandi, kweni mukakhumba yayi kuti vinthu ivi vimutangwaniskani. Ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵanandi ŵakagwiranga nchito za malipiro ghakuru. Mwaciyelezgero, ŵangaŵa kuti ŵakaŵa na mabizinesi, panji ŵakaŵa ŵakwimba ŵakumanyikwa, panji ŵakaŵa ŵasambizgi ŵa ku mayunivesite, panji ŵakacitanga makora pa maseŵero. Kweni ŵali kuzileka nchito izi. Kufika sono pajumpha nyengo, kweni umaliro undize. Kasi mukughanaghanira apo mphanyi sono mwafika usange mulutilirenge na ivyo mukacitanga?

12. Kasi Paulosi wakaviwonanga wuli vinthu ivyo wakasida?

¹² Mpositole Paulosi wakasida vinthu vinandi mwakuti waŵe mulondezgi wa Khristu. (Fil. 3:4-6) Kasi wakaviwonanga wuli vinthu ivyo wakasida? Iyo wakati: “Vinthu ivyo vikaŵa vyacandulo kwa ine, nkhuvipima vyambura nchito cifukwa ca Khristu.” Cifukwa wuli? Wakayowoyaso kuti: “Nadi, nkhupima vinthu vyose kuŵa vyambura nchito cifukwa ca candulo cikuru ca kumumanya Khristu Yesu Fumu yane. Cifukwa ca iyo, vyose nkhuviwona kuŵa vyambura nchito ndipo nkhuvipima kuti ni viswaswa pera, mwakuti nandule Khristu.” a (Fil. 3:7, 8) Nga umo wakucitira munthu  uyo wataya viswaswa mu nkhando, Paulosi nayo wakadandawurapo yayi na ivyo wakasida. Wakawonangaso kuti ni vyakuzirwa yayi.

13, 14. Kasi Paulosi tingamuyezga wuli?

¹³ Kasi nchivici cingatovwira usange tamba kudokera vinthu ivyo tili kusida? Tikwenera kucita nga ni Paulosi. Mwawuli? Tikwenera kughanaghanira kuzirwa kwa vinthu ivyo tili navyo sono. Pasono tili paubwezi na Yehova ndipo talongora kuti ndise ŵakugomezgeka. (Heb. 6:10) Kasi cilipo cinthu cakuthupi ico catenge citovwire kusanga usambazi wauzimu uwo tili nawo sono kweniso kusanga vitumbiko ivyo tikulindilira?—Ŵazgani Mariko 10:28-30.

¹⁴ Paulosi wakayowoyaso fundo yinyake iyo yingatovwira kuti tileke kulaŵiska vinthu vyakumasinda. Iyo wakati wakaluwa “vinthu vyakumasinda na kutambazukira ku vinthu vyakunthazi.” (Fil. 3:13) Wonani kuti Paulosi wakazunura vinthu vyakuzirwa viŵiri. Cakwamba, tikwenera kuluwa vinthu ivyo tili kusida kumasinda, ndipo tileke kunanga nkhongono na nyengo yithu cifukwa ca kwenjerwa comene na vinthu ivi. Caciŵiri, nga ngwakucimbira uyo wali pafupi kufika pa mzere waumaliro, tikwenera kutambazukira kunthazi, na kulutilira kudodoliska panthazi.

15. Kasi tikusanga candulo wuli para tikughanaghanira za ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Ciuta?

¹⁵ Para tikughanaghanira umo ŵakacitira ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Ciuta, tingadodoliska kunthazi m’malo mwa kulaŵiska vinthu vyakumasinda. Ŵateŵeti aŵa ŵangaŵa ŵakale, panji ŵa mu nyengo yithu. Mwaciyelezgero, Abrahamu na Sara ŵaŵenge kuti ŵakakumbukiranga ku Uri, “mphanyi ŵakaŵa na mwaŵi wa kuwelerako.” (Heb. 11:13-15) Kweni ŵakawelerako yayi. Pakwamba Mozesi wakasida vinthu vyakuzirwa mu Eguputo kuluska ivyo Ŵaisrayeli ŵakasida pamanyuma. Ndipouli, palije apo pakulongora kuti wakadokeranga vinthu ivi. M’malo mwake, Baibolo likuti: “Wakapima nthombozgo za Khristu kuŵa usambazi ukuru kuluska usambazi wa mu Eguputo; pakuti wakalaŵiska dodoli pa njombe yakuzakapelekeka.”—Heb. 11:26.

VINTHU VYAKUSUZGA IVYO VIKATICITIKIRAPO KUMASINDA

16. Kasi tingakhwaskika wuli na ivyo tikacita panji ivyo vikaticitikirapo kumasinda?

¹⁶ Vinthu vinyake ivyo tikacita panji ivyo vikaticitikira kumasinda ni vyakukondweska yayi. Nyengo zinyake tingaŵa kuti tikusuzgika comene maghanoghano na zakwananga panji ubudi uwo tikacita kumasinda. (Sal. 51:3) Panji tingaŵa kuti ticali kupulika ulwilwi wa ulongozgi wankhongono uwo tikapika. (Heb. 12:11) Nyengo zinyake tingatimbanizgika maghanoghano cifukwa ca kusoŵa urunji panji kughanaghana waka kuti urunji palije. (Sal. 55:2) Kasi tingacita wuli kuti vinthu ivi vileke kuticewuzgira ku vinthu vyakumasinda? Tiyeni tiwone viyelezgero vitatu.

17. (a) Cifukwa wuli Paulosi wakati ni “munthu mucoko kuluska mucoko comene wa ŵatuŵa wose”? (b) Nchivici cikawovwira Paulosi kuti waleke kuŵika maghanoghano pa maubudi ghake ghakumasinda?

¹⁷ Maubudi ghakumasinda. Mpositole Paulosi wakajilongosora kuti ni “munthu mucoko kuluska mucoko comene wa ŵatuŵa wose.” (Efe. 3:8) Cifukwa wuli  wakajiwonanga nthena? Wakati: “Cifukwa nkhatambuzganga mpingo wa Ciuta.” (1 Kor. 15:9) Kasi mukughanaghana kuti Paulosi wakajipulikanga wuli para wakumana na ŵanji awo pakwamba wakaŵatambuzganga? Ndipouli, m’malo mwa kusuzgika comene na maghanoghano agha, Paulosi wakadodoliska pa lusungu lukuru ulo lukalongoreka kwa iyo. (1 Tim. 1:12-16) Cifukwa ca kuwonga wakaciskika kuti walimbikire uteŵeti wake. Zakwananga zake zakumasinda zikaŵa pa gulu la vinthu ivyo Paulosi wakaŵikapo mtima kuti waviluwe. Usange nase tikudodoliska pa lusungu ulo Yehova watilongora, tithikenge lusoko yayi cifukwa ca kwenjerwa comene na vinthu ivyo tikacita kumanyuma ivyo palije ico tingacita kuti tivisinthe. M’malo mwake, tiŵikenge mtima withu pa mulimo uwo tapika.

18. (a) Nchivici cingacitika usange tikuwona mwakubudika ulongozgi uwo tikapika? (b) Kasi tingalondezga wuli mazgu gha Solomoni pa nkhani ya kupokera ulongozgi?

¹⁸ Ulongozgi wakuŵinya. Wuli usange tikuwona mwakubudika ulongozgi uwo tikapika? Ici cingaŵa cakuŵinya kweniso cingatilopweska nakuti ‘tingathika lusoko.’ (Heb. 12:5) Kwali ‘tikuyuyura’ ulongozgi cifukwa cakuti tikuwukhumba yayi panji cifukwa cakuti ‘tikathika lusoko’ tati tapika, apa vyose vikuyana waka cifukwa tikukhumba yayi kuti ulongozgi utovwire na kutiyenga. Tingacita makora comene kupulikira mazgu gha Solomoni ghakuti: “Koleska visambizgo; ungavitayilizganga; uvisunge, cifukwa ndivyo umoyo wako.” (Zinth. 4:13) Nga ni dilayivala uyo wakuŵa maso na viphambano vya pa msewu, tiyeni tizomere ulongozgi, ticite ivyo vikukhumbikwa, ndipo tilaŵiske kunthazi.—Zinth. 4:26, 27; ŵazgani Ŵahebere 12:12, 13.

19. Kasi tingalondezga wuli cipulikano ca Habakuku na Yeremiya?

¹⁹ Kusoŵa urunji, panji kughanaghana waka kuti urunji palije. Nyengo zinyake tingajipulika nga ni Habakuku, uyo wakalilira Yehova kuti urunji ucitike, nakuti wakapulikiskanga yayi cifukwa ico Yehova wakazomerezgera vinthu vinyake vyambura urunji kuti vicitike. (Hab. 1:2, 3) Cingaŵa cakuzirwa comene kuŵa na cipulikano ca nga ca Habakuku apo wakati: “Ndipouli nditikondwenge mwa Yehova, ndisekelere mwa Ciuta wa ciponosko cane.” (Hab. 3:18) Nga ni Yeremiya, usange tikulutilira ‘kugomezga’ na kuŵa na cipulikano mwa Yehova, uyo ni Ciuta waurunji, tingasimikizga kuti iyo wazamunyoloska vinthu vyose pa nyengo yakwenelera.—Cit. 3:19-24.

20. Kasi tingalongora wuli kuti tikukumbuka “muwoli wa Loti”?

²⁰ Tili mu nyengo yakukondweska comene. Sono pakucitika vinthu vyakukondweska ndipo vinandi vikwiza munthazi. Mphanyi tose talutilira kwendera lumoza na gulu la Yehova. Tiyeni tipulikire ulongozgi wa mu Malemba wakuti tidodoliske kunthazi kulaŵiska vinthu vyakumasinda cara. Para tikucita nthena tilongorenge kuti tikukumbuka “muwoli wa Loti.”

[Mawu a M’munsi]

[Mafumbo]