1, 2. (a) Cifukwa wuli vinthu vikawonekanga nga kuti Mozesi wali mu suzgo? (Wonani cithuzithuzi cakwamba.) (b) Cifukwa wuli Mozesi wakawopa yayi ukali wa themba?

FARO wakaŵa muwusi wakofya kweniso ciuta wamoyo ku Ŵaeguputo. Buku linyake likuti, Ŵaeguputo ŵakawonanga kuti Faro “wakaŵa na vinjeru ndiposo nkhongono kuluska waliyose.” (When Egypt Ruled the East.) Kuti wawofye ŵanthu ŵake, Faro wakavwaranga cisoti ico cikaŵa na cikozgo ca njoka ya vuvi. Ici cikakumbuskanga ŵalwani ŵake kuti ŵangaparanyika mwaluŵiro. Ntheura, ghanaghanirani waka umo Mozesi wakajipulikira apo Yehova wakamuphaliranga kuti: “Tindikutume kwa Faro kuti ukafumiske ŵanthu ŵane, ŵana ŵa Israyeli mu Eguputo.”—Ex. 3:10.

² Mozesi wakaluta ku Eguputo kukapharazga uthenga wa Ciuta, ndipo wakawuska ukali wa Faro. Pamanyuma pakuti vilengo vinkhondi na vinayi vyatimba caru ca Eguputo, Faro wakacenjezga Mozesi wakati: “Jicenjelere wekha; ungawonangaso cisko cane; cifukwa mu zuŵa ilo tiuwoneleso cisko cane tiufwenge.” (Ex. 10:28) Kweni pambere Mozesi wandafumeko kwa Faro, wakacima kuti mwana wakudankha wa themba wafwenge. (Ex. 11:4-8) Paumaliro, Mozesi wakaphalira mbumba yiliyose ya Israyeli kuti yikome mbuzi panji mberere, ndipo ndopa zake ŵazimije pa mphanjizgo za milyango ya nyumba zawo. Nyama izi zikaŵa zakupatulika kwa Ra, ciuta wa Ŵaeguputo. (Ex. 12:5-7)  Kasi Faro wakate wacitenge wuli? Mozesi wakawopa yayi. Cifukwa wuli? Na cipulikano wakapulikira Yehova, wakawopa “ukali wa themba cara, pakuti wakalutilira kuŵa wakukhora nga wakuwona Uyo ngwambura kuwoneka.”—Ŵazgani Ŵahebere 11:27, 28.

3. Kasi tisambirenge fundo wuli zakukhwaskana na cipulikano ca Mozesi?

³ Kasi cipulikano cinu nchikuru comene mwakuti vili nga ni para ‘mukuwona Ciuta’? (Mat. 5:8) Kuti tiwonenge vinthu mwauzimu na kuwona “Uyo ngwambura kuwoneka,” tiyeni tisambire za Mozesi. Kasi cipulikano ico wakaŵa naco mwa Yehova cikamovwira wuli kuti waleke kopa munthu? Kasi wakalongora wuli kuti wakaŵa na cipulikano mu malayizgo gha Ciuta? Pa nyengo iyo ŵakaŵa mu suzgo, kasi Mozesi na ŵanthu ŵake ŵakakhwimiskika wuli cifukwa ca kuwona “Uyo ngwambura kuwoneka”?

4. Mu kawonero ka wunthu, kasi Mozesi wakaŵa wuli pakumuyaniska na Faro?

⁴ Mu maso gha ŵanthu, Mozesi wakayananga yayi na Faro. Vikawonekanga nga Faro wali na mazaza pa umoyo wa Mozesi. Mozesi wakafumba Yehova kuti: “Kasi ndine njani ine kuti ndilute kwa Faro, na kuti ndifumiske Ŵaisrayeli mu Eguputo?” (Ex. 3:11) Vyaka 40 kumasinda, Mozesi wakacimbirako ku Eguputo ndipo wakakhalanga umoyo wakucimbiracimbira. Wakwenera kuti wakajifumbanga kuti, ‘Kasi niwelere nadi ku Eguputo na kukawuska ukali wa themba?’

5, 6. Kasi nchivici ico cikawovwira Mozesi kuti wawope Yehova m’malo mwa kopa Faro?

⁵ Pambere Mozesi wandawelere ku Eguputo, Ciuta wakamusambizga fundo yakuzirwa, yeneyiyo pamanyuma Mozesi wakayilemba mu buku la Job, yakuti: “Kumopa Yehova ndivyo vinjeru.” (Job 28:28) Kuti wawovwire Mozesi kuti waŵe na wofi uwu na kucita vinthu mwavinjeru, Yehova wakayowoya mphambano iyo yili pakati pa ŵanthu na Ciuta Wankhongonozose. Iyo wakafumba kuti: “Kasi ndinjani mweneuyu wakucita mulomo wa munthu? Panji ndinjani mweneuyu wakucita mbuwu, panji wakumangwa makutu, panji kulaŵiska, panji cinthulu? Kasi asi ndine Yehova?”—Ex. 4:11.

⁶ Kasi Mozesi wakasambirapo vici apa? Wakeneranga yayi kopa. Iyo wakatumika na Yehova, uyo wakate wamupenge cilicose ico wakakhumbikwiranga kuti wakapharazge uthenga wa Ciuta kwa Faro. Kweniso Faro wakayananga yayi na Yehova. Nakuti aka kakaŵa kakwamba yayi kuti muwuso wa Ŵaeguputo wofye ŵateŵeti ŵa Ciuta. Panji Mozesi wakaghanaghanirangapo pa umo Yehova wakavikililira Abrahamu, Yosefe, na iyo wuwo, mu nyengo za Ŵafaro ŵakumasinda. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ex. 1:22–2:10) Cifukwa cakuti wakaŵa na cipulikano mwa Yehova, “Uyo ngwambura kuwoneka,” Mozesi wakawonekera kwa Faro na kupharazga lizgu lililose ilo Yehova wakamulangura kuyowoya.

7. Kasi mudumbu munyake wakawovwirika wuli cifukwa cakuti wakaŵa na cipulikano mwa Yehova?

⁷ Cifukwa cakuti wakaŵa na cipulikano mwa Yehova, mudumbu munyake zina lake Ella, nayo wakawopanga ŵanthu yayi. Mu 1949, Ella wakakakika na ŵapolisi ŵa KGB ku Estonia, ndipo ŵakamuvura vyakuvwara vyose. Iyo wakati: “Nkhakhozgeka soni comene. Kweni nkhati nalomba kwa Yehova, mtima ukazika.” Kufuma apo, Ella ŵakamuŵika mu jele layekha mazuŵa ghatatu. Iyo wakati: “Ŵalaraŵalara ŵa boma ŵakacemerezganga kuti: ‘Tiwoneseskenge kuti nanga ni zina lakuti Yehova lileke kukumbukikaso mu Estonia! Iwe ukuluta ku msasa, ndipo ŵanyake ŵakuluta ku Siberia!’ Mwacigong’oska ŵakafumba kuti, ‘Wali nkhu Yehova winu?’” Kasi Ella wakeneranga kopa ŵanthu panji kugomezga Yehova? Apo wakafumbikanga, wakayowoya mwambura wofi, wakati: “Nkhani iyi naghanaghanirapo comene, ndipo nawona kuti nchiwemi kuti nikhale mu jele uku nili mubwezi wa Ciuta kuluska kuti nifwatuke na kutaya ubwezi wane na Ciuta.” Kwa  Ella, Yehova wakaŵa wanadi. Na cipulikano, wakalutilira kuŵa wakugomezgeka.

8, 9. (a) Kasi munkhwala wakumazgira wofi ni vici? (b) Para mwayezgeka kuti mope ŵanthu, kasi mukwenera kugomezga comene njani?

⁸ Para muli na cipulikano mwa Yehova, mopenge ŵanthu yayi. Usange ŵalara ŵa boma ŵakumukanizgani kusopa Ciuta, vingawoneka nga ŵali na mazaza ghose pa umoyo winu. Cifukwa ca kopa kukwiyiska ŵalara ŵa boma, mungawona nga nchambura mahara kulutilira kuteŵetera Yehova. Kweni kumbukani fundo iyi: Munkhwala wakumazgira wofi nkhuŵa na cipulikano mwa Ciuta. (Ŵazgani Zintharika 29:25.) Yehova wakuti: Cifukwa wuli mukopa “munthu uyo tiwafwenge, mwana wa munthu uyo walengeka nga mbuteka?”—Yes. 51:12, 13.

⁹ Gomezgani comene Adada ŵinu awo ŵali na nkhongonozose. Iwo ŵakuwona na kukhwaskika para ŵawusi ŵakutitambuzga ndipo ŵakucitapo kanthu kuti ŵatovwire. (Ex. 3:7-10) Nanga ni para mukwenera kuvikilira cigomezgo cinu pamaso pa ŵalara ŵa boma, “kwenjerwa cara na umo mukwenera kuyowoyera panji ico mukwenera kuyowoya; cifukwa ico mukwenera kuyowoya cizamupika kwa imwe mu ora lenelilo.” (Mat. 10:18-20) Ŵalongozgi na ŵalara ŵa boma ŵangayana na Yehova yayi. Para mukhozgenge cipulikano cinu sono, muwonenge Yehova kuŵa wanadi kweniso kuti ngwakunozgeka kumovwirani.

10. (a) Kasi Yehova wakapeleka ulongozgi wuli ku Ŵaisrayeli mu mwezi wa Nisani mu 1513 B.C.E.? (b) Cifukwa wuli Mozesi wakapulikira ulongozgi wa Ciuta?

¹⁰ Mu mwezi wa Nisani mu 1513 B.C.E., Yehova wakaphalira Mozesi na Aroni ulongozgi wacilendo kuti ŵaphalire Ŵaisrayeli, wakuti: Torani mwanamwanalume wa mberere panji mbuzi, mumukome ndipo ndopa zake mumije pa mphanjizgo za milyango ya nyumba zinu. (Ex. 12:3-7) Kasi Mozesi wakacita wuli? Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Na cipulikano, wakacita paska na kumija ndopa, mwakuti wakuparanya waleke kukhwaska ŵana ŵawo ŵakwamba kubabika.” (Heb. 11:28) Mozesi wakamanyanga kuti Yehova ngwakugomezgeka, ndipo wakaŵa na cipulikano mu layizgo la Yehova lakuti wakomenge ŵana ŵakwamba ŵa Ŵaeguputo.

11. Cifukwa wuli Mozesi wakapeleka ulongozgi wa Ciuta ku ŵabali ŵake?

¹¹ Ŵana ŵa Mozesi ŵakaŵa ku Midiyani, ndipo kukaŵa kutali na “wakuparanya.” * (Ex. 18:1-6) Ndipouli, wakapulikira ndipo wakapeleka ulongozgi wa Ciuta ku mbumba za Ŵaisrayeli ŵanyake izo umoyo wa ŵana ŵawo ŵakwamba ukaŵa pa ngozi. Ŵana ŵakwamba ŵakate ŵakomekenge ndipo Mozesi wakalongora citemwa ku ŵabali ŵake. Baibolo likuti: “Penepapo Mozesi wakacema ŵalara wose ŵa Israyeli, wakati kwa iwo, . . . ‘mukome Paska.’”—Ex. 12:21.

12. Kasi Yehova watituma kuti tipharazge uthenga wuli wakuzirwa?

¹² Na wovwiri wa ŵangelo, mazuŵa ghano ŵanthu ŵa Yehova ŵakupharazga uthenga wakuzirwa wakuti: “Mopani Ciuta ndipo mupani ucindami, pakuti ora lakuti wapeleke ceruzgo lafika, ntheura sopani Uyo wakalenga kucanya na caru capasi na nyanja na visimi vya maji.” (Uvu. 14:7) Sono ni nyengo yakuti tipharazge uthenga uwu. Tikwenera kucenjezga ŵazengezgani ŵithu kuti ŵafumemo mu Babuloni Mukuru, kuti ŵaleke “kupokako vilengo vyake.” (Uvu. 18:4) Ŵakhristu ŵakuphakazgika pamoza na ŵa “mberere zinyake,” ŵakupempha ŵanthu awo ŵali kutali na Ciuta kuti:  “Phemanani na Ciuta.”—Yoh. 10:16; 2 Kor. 5:20.

¹³ Tili ŵakusimikizga kuti ‘ora la ceruzgo’ lafika nadi.Kweniso tili na cigomezgo kuti apo Yehova wakutiphalira kuti mulimo withu wa kupharazga na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri ucitike mwaluŵiro, wakuneneska. Mu mboniwoni, mpositole Yohane wakawona “ŵangelo ŵanayi ŵakwimilira pa ngodya zinayi za caru capasi, ŵakakoleska mphepo zinayi za caru capasi.” (Uvu. 7:1) Na cipulikano, kasi mukuwona kuti ŵangelo aŵa ŵakhala pacoko kuti ŵataye mphepo za suzgo yikuru zakuparanyira caru? Usange mukuŵawona ŵangelo aŵa na maso gha cipulikano, mupharazgenge makani ghawemi mwacikanga.

14. Kasi nchivici ico cikuticiska kucenjezga ‘muheni kuti wawereko ku nthowa zake ziheni’?

¹⁴ Pa nyengo yasono, Ŵakhristu ŵaunenesko ŵali kale paubwezi uwemi na Yehova ndipo ŵali na cilindizga ca kuzakapokera umoyo wamuyirayira. Ndipouli, ŵakuwona kuti ni mulimo wawo ‘kumucenjezga muheni kuti wawereko ku nthowa zake ziheni, kuponoska umoyo wake.’ (Ŵazgani Ezekiel 3:17-19.) Kweni tikupharazga kuti tigege waka mulandu wa ndopa yayi. Tikutemwa Yehova na ŵazengezgani ŵithu. Yesu wakalongosora ng’anamuro leneko la citemwa na lusungu mu ntharika ya Musamariya muwemi. Ntheura, ‘kasi “citima” cikuticiska kuti tipharazgenge?’ Nakuti nga ni musofi na Mulevi, tikwenera yayi kujigowokera na ‘kujumpha kumphepete.’ (Luka 10:25-37) Para tili na cipulikano mu malayizgo gha Ciuta kweniso para tikutemwa ŵazengezgani ŵithu, tipharazgenge mwamwamphu apo nyengo yicalipo.

15. Cifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakawonanga kuti palije kwakucimbilira?

¹⁵ Cipulikano ca Mozesi mwa “Uyo ngwambura kuwoneka,” cikamovwira apo  Ŵaisrayeli ŵakakumana na suzgo ŵati ŵafuma mu Eguputo. Baibolo likuti: “Ŵaisrayeli ŵakinuska maso ghawo, ndipo ehena! Ŵaeguputo ŵakukonkha panyuma zawo; ndipo ŵakopa comene. Ndipo Ŵaisrayeli ŵakalilira kwa Yehova.” (Ex. 14:10-12) Kasi ŵakakhazganga kuti ŵakumanenge na suzgo ili? Enya. Yehova wakayowoyerathu kuti: “Ine ndinonofye mtima wa Faro, kuti waŵakonkhe panyuma zawo ndipo tindicindikike pa Faro na pa nkhondo yake yose; kuti Ŵaeguputo ŵamanye kuti Ine ndine Yehova.” (Ex. 14:4) Ndipouli, Ŵaisrayeli ŵakatondeka kuwona vinandi. Iwo ŵakawonanga waka Nyanja Yiswesi kunthazi kwawo, magaleta gha nkhondo gha Faro kumanyuma kwawo, na muliska wa vyaka 80 uyo wakaŵalongozganga. Ŵakawonanga kuti palije kwakucimbilira.

16. Kasi cipulikano cikamovwira wuli Mozesi pa Nyanja Yiswesi?

¹⁶ Ndipouli, Mozesi wakaŵavya wofi. Cifukwa wuli? Cifukwa na maso gha cipulikano, wakawonanga cinthu cakuzirwa kuluska nyanja panji ŵankhondo. Iyo wakawonanga “ciponosko ca Yehova,” ndipo wakamanyanga kuti Yehova waŵalwerenge nkhondo Ŵaisrayeli. (Ŵazgani Exodus 14:13, 14.) Ŵanthu ŵa Ciuta ŵakakhozgeka cifukwa ca cipulikano ca Mozesi. Baibolo likuti: “Na cipulikano, ŵakambuka Nyanja Yiswesi nga mpha caru cakomira, kweni Ŵaeguputo pakucita ciganga, ŵakanjirapo ndipo yikaŵamira.” (Heb. 11:29) Kufuma apo, ‘ŵanthu ŵakawopa Yehova; na kupulikana na Yehova na muteŵeti wake Mozesi.’—Ex. 14:31.

17. Kasi nchivici ico cizamucitika kunthazi ceneico cizamuyezga cipulikano cithu?

¹⁷ Sonosono apa, tikumanenge na masuzgo. Paumaliro wa suzgo yikuru, maboma gha caru ghazamuŵa kuti ghaparanya magulu gha cisopa cautesi agho ngankhongono comene kuluska ise. (Uvu. 17:16) Yehova wali kuyowoyerathu kuti tizamuŵa nga ni “caru ca vikaya vyambura malinga . . . mphingilizgo panji vipata.” (Ezek. 38:10-12, 14-16) Vizamuwoneka nga tilije kwakucimbilira. Kasi imwe muzamucita wuli?

18. Cifukwa wuli tikwenera kuzakawopa yayi pa suzgo yikuru?

¹⁸ Tingawopanga yayi. Cifukwa wuli? Cifukwa Yehova wali kuyowoyerathu kuti ŵanthu ŵa Ciuta ŵazamuwukirika. Kweniso wali kuyowoyerathu umo vizamumalira. Baibolo likuti: “Mu zuŵa ilo Gogi wamkwizira caru ca Israyeli, wakuti Yehova Ciuta, kutukutwa kwane kugolere. Cifukwa mu sanji yane na mu kutukutwa kwane kwakugolera nkhuphara.” (Ezek. 38:18-23) Kufuma apo, Ciuta wazamuparanya ŵanthu wose awo ŵazamukhumba kupweteka ŵanthu ŵa Yehova. Para muli na cipulikano mu ivyo vizamucitika pa “zuŵa likuru na lakofya la Yehova,” muzamuwona “ciponosko ca Yehova” kweniso muzamulutilira kuŵa ŵakugomezgeka.—Joel 2:31, 32.

19. (a) Kasi ubwezi wa pakati pa Yehova na Mozesi ukaŵa wuli? (b) Usange tipulikirenge Yehova mu mendero ghithu ghose, kasi iyo wacitenge vici?

¹⁹ Mukwenera kunozgekerathu vinthu ivi mwa kulutilira kuŵa ‘wakukhora nga mukuwona Uyo ngwambura kuwoneka.’ Musambirenge Mazgu gha Ciuta mwakukhazikika na kulomba kuti mukhozge ubwezi winu na Yehova Ciuta. Mozesi wakaŵa paubwezi wapadera na Yehova ndipo Yehova wakacita milimo yikuru kwizira mwa iyo. Nakuti Baibolo likuti Yehova wakamanyana na Mozesi “cisko ku cisko.” (Dute. 34:10) Mozesi wakaŵa nchimi yapadera comene. Ndipouli, usange muli na cipulikano, namwe mungaŵa paubwezi wapadera na Yehova mwakuti vingaŵa nga ni para mukumuwona. Usange timupulikirenge ‘mu mendero ghithu ghose,’ nga umo Mazgu gha Ciuta ghakuticiskira, iyo ‘wanyoloskenge nthowa zithu.’—Zinth. 3:6.