1, 2. Chifukwa wuli tikukhorwa kuti Ufumu uzamufiska nadi khumbo la Chiuta lakukhwaskana na ŵanthu? Kuyana na Ŵaefeso 2:12, chifukwa wuli mapangano ghakutikhozga? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.)

TAŴAKABONI ŵa Yehova tikupharazga kuti Ufumu wa Chiuta ndiwo uzamumazga masuzgo ghithu ghose, ndipo tikuphalira ŵanthu mwamwamphu fundo ya mu Malemba iyi. Kweniso tikukhozgeka chomene na chigomezgo cha vinthu ivyo Ufumu uzamutichitira munthazi. Ndipouli, kasi tikukhorwa kuti Ufumu uliko nadi ndipo uzamufiska khumbo la Chiuta? Chifukwa wuli tikwenera kuŵa na chipulikano chakukhora kuti Ufumu uzamufiska khumbo la Chiuta?—Heb. 11:1.

² Chiuta Wankhongonozose ndiyo wali kukhazikiska Ufumu wa Mesiya kuti wafiske khumbo lake lakukhwaskana na chilengiwa chake. Kweniso Ufumu wa Chiuta wajintha pa fundo yakuti Yehova ndiyo ngwakwenelera kuwusa. Ulu ni lufura lwakukhora chomene. Kasi Themba la Ufumu uwu ni njani? Kasi mbanjani ŵanyake awo ŵazamuwusa nalo? Kasi ŵazamuwusa anjani? Yehova wali kukhazikiska fundo zakuzirwa izi za Ufumu mwakuyana na dango kwizira mu mapangano. Mapangano agha  ghali kuchitika na Yehova panji Mwana wake, Yesu Khristu. Tiyeni tisande mapangano agha kuti tipulikiske umo Chiuta wazamufiskira khumbo lake, kweniso kuti tisimikizge kuti Ufumu utondekenge yayi kufiska khumbo la Chiuta.—Ŵazgani Ŵaefeso 2:12.

3. Kasi tisambirenge vichi mu nkhani iyi na yakulondezgapo?

³ Mu Baibolo muli mapangano 6 ghakukhwaskana na Ufumu wa Mesiya, uyo ni Khristu Yesu. Igho ni (1) phangano la Abrahamu, (2) phangano la Dango, (3) phangano la Davide, (4) phangano la kuŵa musofi nga ni Melekizedeki, (5) phangano liphya, ndiposo (6) phangano la Ufumu. Tiyeni tisande kukolerana uko kulipo pakati pa phangano lililose na Ufumu kweniso umo likovwilira kuti khumbo la Chiuta lakukhwaskana na charu chapasi na ŵanthu lifiskike.—Wonani tchati cha mutu wakuti “ Umo Chiuta Wazamufiskira Khumbo Lake.”

4. Kuyana na buku la Genesis, kasi Yehova wakayowoya malanguro wuli ghakukhwaskana na ŵanthu?

⁴ Wakati wanozga charu chapasi kuti munthu wakhalengepo, Yehova wakayowoya malanguro ghatatu ghakukhwaskana na ŵanthu. (1) La kulenga munthu mu chikozgo cha Chiuta, (2) La kusanuzga Paradiso kuti wakwane charu chose chapasi ndiposo kuti charu chizure na ŵana ŵarunji, kweniso (3) La kukanizga ŵanthu kurya vya mu khuni la kumanyiska uwemi na uheni. (Gen. 1:26, 28; 2:16, 17) Malanguro agha ghakaŵa ghakukwana. Munthu wakati walengeka, wakeneranga kupulikira malanguro ghaŵiri kuti khumbo la Chiuta lifiskike. Ipo chifukwa wuli pakakhumbikwa mapangano?

5, 6. (a) Kasi Satana wakayezga wuli kutimbanizga khumbo la Chiuta? (b) Kasi Yehova wakachita wuli Satana wati wambiska uchigaluka mu Edeni?

⁵ Kuti watimbanizge khumbo la Chiuta, Satana Dyabulosi wakambiska uchigaluka. Wakapusika ŵanthu kuti ŵaleke kupulikira languro ilo Chiuta wakaŵapa. Wakayezga Eva, mwanakazi wakwamba, kuti warye vya mu khuni la kumanyiska uwemi na uheni. (Gen. 3:1-5; Uvu. 12:9) Apa, Satana wakasuska kuti Chiuta ndiyo ngwakwenelera kuwusa chilengiwa chose. Pamanyuma, Satana wakayowoyaso kuti ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Chiuta mbaryezi.—Job 1:9-11; 2:4, 5.

⁶ Kasi Yehova wakachita wuli Satana wati wambiska uchigaluka mu Edeni? Wakomenge ŵakugaluka wose, mphanyi uchigaluka wawo ukamalira nadi penepapo. Ndipouli, khumbo la Chiuta lakuti charu chapasi chizure na ŵana ŵakupulikira ŵa Adamu na Eva, mphanyi likafiskika yayi. M’malo mwa kukoma ŵakugaluka nyengo yeneyiyo, Mlengi withu, mweneuyo ngwavinjeru, wakayowoya uchimi wapadera. Uchimi uwu ni layizgo la mu Edeni ndipo ukalongora kuti mazgu gha Chiuta ghose ghafiskikenge.—Ŵazgani Genesis 3:15.

7. Kasi layizgo la mu Edeni likutovwira kumanya fundo wuli yakukhwaskana na njoka ndiposo mphapu yake?

⁷ Mu layizgo la mu Edeni ili, Yehova wakayowoyerathu kuti njoka na mphapu yake, ivyo vikwimira Satana Dyabulosi na wose awo ŵakumulondezga pakugalukira muwuso wa Chiuta, vizamuparanyika. Chiuta waunenesko wakapeleka mazaza ku mphapu ya mwanakazi kuti yiparanye Satana. Ntheura, layizgo la mu Edeni likutovwira kumanya kuti Satana lumoza na masuzgo agho ghaŵapo chifukwa cha uchigaluka vizamumara. Kweniso likutovwira kumanya nthowa iyo vinthu ivi vizamumalira.

8. Kasi tikumanya vichi vyakukhwaskana na mwanakazi na mphapu yake?

⁸ Kasi mphapu ya mwanakazi ni njani? Pakuti yikwenera kubwanya mutu wa njoka, panji kuti, ‘kumalizga’ Satana Dyabulosi, uyo  ntchilengiwa chauzimu, mphapu iyi nayo yikwenera kuŵa chilengiwa chauzimu. (Heb. 2:14) Ipo mwanakazi uyo wakubaba mphapu iyi, nayo wakwenera kuŵa wauzimu. Nangauli mphapu ya njoka yikamba kumanyikwa makora, kweni mwanakazi na mphapu yake chikaŵa chisisi kwa vyaka pafupifupi 4,000 kufuma apo Yehova wakayowoyera layizgo la mu Edeni. Mu nyengo iyi, Yehova wakachita mapangano ghanandi. Chilato cha mapangano agha chikaŵa chakuti ghawovwire ŵanthu kumanya mphapu ya mwanakazi na kusimikizgira ŵateŵeti ŵa Chiuta kuti kwizira mu mphapu iyi, wazamumazga masuzgo agho ghalipo chifukwa cha Satana.

9. Longosorani phangano la Abrahamu. Kasi likamba pawuli kugwira ntchito?

⁹ Pakati pajumpha vyaka pafupifupi 2000 kufuma apo Yehova wakeruzgira Satana mu Edeni, Yehova wakalangura Abrahamu kuti wafumeko kukwake ku Uri mu Mesopotamiya na kuluta ku Kenani. (Mil. 7:2, 3) Yehova wakamuphalira kuti: ‘Fuma iwe mu charu chako, na ku ŵabali ŵako, na ku nyumba ya wuso, kuya ku charu icho tindikulongore. Ndipo tindikuzgore iwe uŵenge mtundu ukuru, ndikutumbikenge, na kukuzga zina lako, kuti tiuŵenge thumbiko. Nditindiŵatumbike awo ŵakukutumbika, na kumutemba mweneuyo wakukutemba; ndipo mwa iwe mbumba zose za charu tizitumbikikenge.’ (Gen. 12:1-3) Pa lemba ili ndipo phangano la Abrahamu likuzunulika kakwamba. Phangano ili, ni ilo Yehova Chiuta wakapanga na Abrahamu. Nyengo yeneko iyo Yehova wakachitira phangano ili na Abrahamu yikumanyikwa yayi. Ndipouli, likamba kugwira ntchito mu 1943 B.C.E., apo Abrahamu wakaŵa na vyaka 75, ndipo wakafumanga mu Harani na kwambuka Mlonga wa Yufurate.

10. (a) Kasi Abrahamu wakalongora wuli kuti wakaŵa na chipulikano chakukhora mu malayizgo gha Chiuta? (b) Kasi ni fundo wuli zakuzirwa zakukhwaskana na mphapu ya mwanakazi izo Yehova wakavumbura pachoko na pachoko?

 ¹⁰ Yehova wakawerezgapo kanandi waka layizgo lake kwa Abrahamu, ndipo wakasazgirangapo fundo zinyake. (Gen. 13:15-17; 17:1-8, 16) Abrahamu wakalongora kuti wali na chipulikano chakukhora mu malayizgo gha Chiuta apo wakakhumba kupeleka sembe mwana wake. Ntheura, Yehova wakakhozga phangano lake na iyo, wakayowoya kuti lifiskikenge visuzge viti wuli. (Ŵazgani Genesis 22:15-18; Ŵahebere 11: 17, 18.) Phangano la Abrahamu likati lamba kugwira ntchito, pachoko na pachoko Yehova wakavumburanga fundo zakuzirwa zakukhwaskana na mphapu ya mwanakazi. Yikeneranga kufuma mwa Abrahamu, yikeneranga kuŵa munthu yumoza yayi, yikeneranga kuchita mulimo wa uthemba, yikeneranga kuparanya ŵalwani wose ŵa Chiuta, ndiposo ŵanthu ŵanandi ŵakeneranga kutumbikika chifukwa cha iyo.

11, 12. Kasi Malemba ghakulongora wuli kuti phangano la Abrahamu likufiskikaso mwauzimu? Kasi ise tizamusanga chandulo wuli?

¹¹ Nangauli phangano la Abrahamu likafiskika apo ŵana ŵa Abrahamu ŵakahara Charu cha Layizgano, kweni Malemba ghakulongora kuti phangano ili likeneranga kufiskikaso mwauzimu. (Gal. 4:22-25) Pa kufiskika kwachiŵiri uku, mpositole Paulosi wakalongosora kuti chigaŵa chakwamba cha mphapu ya Abrahamu ni Khristu, ndipo chigaŵa chachiŵiri Mbakhristu ŵakuphakazgika 144,000. (Gal. 3:16, 29; Uvu. 5:9, 10; 14:1, 4) Mwanakazi uyo wakubaba mphapu iyi ni ‘Yerusalemu wakuchanya,’ uyo ntchigaŵa cha kuchanya cha gulu la Chiuta, icho ni vilengiwa vyauzimu vyakugomezgeka. (Gal. 4:26, 31) Nga umo phangano la Abrahamu likalayizgira, mphapu ya mwanakazi yizamutumbika ŵanthu.

¹² Phangano la Abrahamu likuyowoya vya Themba na awo likuwusa nawo mu Ufumu wa Chiuta, ndipo ni lufura lwakuŵikika mwakuyana na dango lwa Ufumu wa kuchanya. (Heb. 6:13-18) Kasi phangano ili ligwirenge ntchito mpaka pawuli? Lemba la Genesis 17:7 likuti ni “phangano la muyirayira.” Lilutilirenge kugwira ntchito m’paka Ufumu wa Mesiya uzakaparanye ŵalwani ŵa Chiuta na kutumbika mbumba zose za pa charu chapasi. (1 Kor. 15:23-26) Nakuti awo ŵazamukhala pa charu chapasi, ŵazamusanga chandulo na phangano ili kwamuyirayira. Phangano ilo Chiuta wakachita na Abrahamu likulongora kuti Yehova ngwakukhumbisiska kufiska khumbo lake lakuti ŵanthu ŵarunji ‘ŵazuzge charu.’—Gen. 1:28.

13, 14. Kasi phangano la Davide likutisimikizgira fundo wuli yakukhwaskana na Ufumu wa Mesiya?

¹³ Layizgo la mu Edeni na phangano la Abrahamu vikutovwira kumanya fundo yakuzirwa yakuti Yehova wakuwusa kuyana na fundo zake zaurunji. Ntheura Ufumu wa Mesiya uwo Chiuta wali kukhazikiska, nawo ukwendera fundo zaurunji izi. (Sal. 89:14) Kasi boma la Mesiya lizamuleka kwendera fundo zaurunji za Chiuta na kuparanyika? Phangano linyake likutisimikizgira kuti ivi vizamuchitikapo yayi.

¹⁴ Wonani ivyo Yehova wakalayizga Davide Themba la Israyeli mu phangano la Davide. (Ŵazgani 2 Samuel 7:12, 16.) Yehova wakachita phangano ili na Davide apo Davide wakawusanga mu Yerusalemu. Wakamulayizga kuti Mesiya wazamufuma mwa iyo. (Luka 1:30-33) Apa, Yehova wakutovwira kumanya mbumba iyo Mesiya wazamubabikiramo. Yehova wakati mwana wa Davide ndiyo wazamuŵa ‘mwenecho’ wa Ufumu wa Mesiya. (Ezek. 21:25-27) Kwizira mwa Yesu, ufumu  wa Davide ‘ukhozgekenge muyirayira.’ Nadi, mphapu ya Davide ‘yamkukhalilira muyirayira, chizumbe chake nga ni dazi.’ (Sal. 89:34-37) Ufumu wa Mesiya uzamulekapo yayi kwendera fundo zaurunji za Chiuta, ndipo ivyo uzamufiska vizamuŵa vyamuyirayira.

15-17. Kuyana na phangano la kuŵa musofi nga ni Melekizedeki, kasi mphapu yizamuŵaso na udindo wuli? Chifukwa wuli?

¹⁵ Nangauli phangano la Abrahamu kweniso la Davide likutovwira kumanya kuti mphapu ya mwanakazi yizamuchita mulimo wa uthemba, kweni mulimo uwu pawekha ngwakukwana yayi kuti ŵanthu ŵa mitundu yose ŵatumbikike. Kuti ŵanthu ŵatumbikike, ŵakwenera kufwatuka ku kwananga na kuŵa mu mbumba yikuru ya Yehova. Kuti ivi vifiskike, mphapu yikwenera kuchitaso mulimo wa usofi. Mlengi wavinjeru wakanozga ndondomeko yakuti mphapu yiŵe musofi apo wakachita phangano la kuŵa musofi nga ni Melekizedeki.

¹⁶ Yehova wakavumbura kwizira mwa Themba Davide kuti wazamuchita phangano na Yesu. Phangano ili likaŵa na fundo ziŵiri. Yakwamba njakuti Yesu ‘wazamukhala ku woko lamalyero’ la Chiuta m’paka wathereske ŵalwani wose ŵa Chiuta. Yachiŵiri njakuti Yesu wazamuŵa “mupristi [panji musofi] muyirayira mu luso lwa Melekizedeki.” (Ŵazgani Salmo 110:1, 2, 4.) Chifukwa wuli wazamuŵa musofi “mu luso lwa Melekizedeki”? Chifukwa chakuti kale pambere ŵana ŵa Abrahamu ŵandahare Charu cha Layizgano, Melekizedeki themba la Salemu, likaŵa ‘musofi wa Chiuta Wapachanya Nkhanira.’ (Heb. 7:1-3) Iyo wakimikika na Yehova. Mu Malemba gha Chihebere, ndiyo pera uyo wakuzunulika kuti wakaŵa themba kweniso musofi. Kweniso pakuti vindayowoyeke usange iyo wakachita kuhara udindo uwu nesi kulekera munthu munyake, wakuchemeka kuti “musofi muyirayira.”

¹⁷ Yesu wakimikika kuŵa musofi kwizira mu phangano ili, leneilo Yehova wakapanga na iyo, ndipo Yesu walutilirenge kuŵa “musofi muyirayira umo vikaŵira na Melekizedeki.” (Heb. 5:4-6) Ivi vikulongora kuti Yehova wasimikizga kuti wafiskenge khumbo lake lakukhwaskana na ŵanthu ndiposo charu chapasi kwizira mu Ufumu wa Mesiya.

18, 19. (a) Kasi mapangano agho tadumbiskana mu nkhani iyi ghakukolerana wuli na Ufumu? (b) Kasi ni fumbo wuli ilo likuzgoreka mu nkhani yakulondezgapo?

¹⁸ Pa mapangano agho tadumbiskana mu nkhani iyi tawona umo ghaliri ghakukolerana na Ufumu wa Mesiya, ndiposo umo ghakulongolera kuti Ufumu uli kukhazikiskika mwakuyana na dango. Layizgo la mu Edeni likutisimikizgira kuti Yehova wazamufiska khumbo lake lakukhwaskana na charu chapasi ndiposo ŵanthu kwizira mu mphapu ya mwanakazi. Phangano la Abrahamu likutovwira kumanya mphapu ya mwanakazi na mulimo uwo yikuchita.

¹⁹ Phangano la Davide likutovwira kumanya mbumba yeneko iyo muzamufuma chigaŵa chakwamba cha mphapu. Kweniso likulongora kuti mphapu iyi njakwenelera kuwusa charu chose chapasi. Ntheura ivyo Ufumu uzamufiska vizamuŵa vyamuyirayira. Phangano la kuŵa musofi nga ni Melekizedeki ntchisimikizgo chakuti mphapu yizamuchita mulimo wa usofi. Ndipouli, Yesu wazamuŵa yekha yayi pakovwira ŵanthu kuti ŵaŵe ŵakufikapo. Paliso ŵanthu ŵanyake awo ŵakuphakazgika kuti ŵazakaŵe mafumu ndiposo ŵasofi. Kasi ŵakufuma nkhu? Nkhani yakulondezgapo yikuzgora fumbo ili.