1, 2. Kasi ŵanthu ŵanyake ŵakumuwona wuli Chiuta?

ŴANTHU ŵanandi ŵakughanaghana kuti Chiuta wakutangwanika na vinthu vyake, ndipo nawo ŵakutangwanika na vinthu vyawo. Nakuti ŵanji ŵakuwona nga kuti Chiuta wakuŵikako mahara yayi ku masuzgo agho ŵanthu ŵakukumana nagho. Mwachiyelezgero, mu Novembala 2013, ku Philippines kukachitika chimphepo chikuru icho chikananga vinthu vinandi. (Super Typhoon Haiyan) Pamasinda pa chimphepo ichi, meya munyake wakati: “Chiuta wakwenera kuti wangutangwanika na vinthu vinyake.”

² Ŵanthu ŵanyake ŵakughanaghana kuti Chiuta wakuŵawona chara. (Yes. 26:10, 11; 3 Yoh. 11) Ŵanthu aŵa ŵali nga ni awo mpositole Paulosi wakayowoya kuti: “Ŵakakhumba yayi kumumanya makora Chiuta.” Kweni “ŵakazura na ubendezi wose, kwananga, uryezi, [na] uheni.”—Rom. 1:28, 29.

3. (a) Kasi tikwenera kujifumba mafumbo wuli? (b) Kasi lizgu lakuti “woko” la Yehova kanandi likung’anamurachi?

³ Kasi ise tikumuwona wuli Yehova? Ise tikumanya kuti Yehova wakuwona chilichose icho tikuchita. Kweni kasi tikumanya kuti iyo wakutighanaghanira na kutovwira? Kasi tikumanya kuti tili mu  gulu la ŵanthu awo Yesu wakati “ŵazamuwona Chiuta”? (Mat. 5:8) Kuti tisange mazgoro gha mafumbo agha, tiyeni tiwone ŵanthu ŵanyake awo Baibolo likuti ŵakawona woko la Chiuta na awo ŵakatondeka kuliwona. Kweniso tisambirenge umo chipulikano chingatovwilira kuti tiliwonenge makora woko la Yehova. Apo tikudumbiskana fundo izi, tikwenera kumanya kuti mu Baibolo lizgu lakuti “woko” la Chiuta, kanandi likung’anamura nkhongono za Yehova, izo wakovwilira ŵanthu ŵake na kuthereskera ŵalwani ŵake.—Ŵazgani Duteronome 26:8.

4. Chifukwa wuli awo ŵakalimbananga na Ŵaisrayeli ŵakatondeka kuwona woko la Chiuta?

⁴ Ŵanthu ŵanyake mu nyengo yakale, ŵakaŵa na mwaŵi wakuwona na kupulika ivyo Chiuta wakachitira Ŵaisrayeli. Yehova wakathaska mwamunthondwe Ŵaisrayeli ku Eguputo, kufuma apo wakathereska mathemba agho ghakalimbananga nawo. (Josh. 9:3, 9, 10) Nangauli mathemba agho ghakaŵa kumanjiliro gha dazi kwa Yorodani ghakapulika na kuwona ivyo Chiuta wakachitira ŵanthu ŵake, kweni iwo ‘ŵakapangana kuti ŵarwe na Joshuwa na Israyeli.’ (Josh. 9:1, 2) Kweniso mathemba agha ghakawonanga woko la Yehova apo ghakachitanga nkhondo na Ŵaisrayeli. Yehova wakapangiska kuti ‘dazi limilire chete, mwezi nawo ukasezgeka chara, m’paka mtundu ukawezgera nduzga pa ŵalwani ŵake.’ (Josh. 10:13) ‘Yehova ndiyo wakazomerezga kuti mitima yawo yiŵe yinonono na kuwukira Israyeli.’ (Josh. 11:20) Kweni ŵalwani aŵa ŵakatondeka kumanya kuti Chiuta ndiyo wakulwera Ŵaisrayeli, ntheura ŵakathereskeka.

5. Kasi Ahabu wakakana kuzomerezga vichi?

⁵ Ahabu, themba liheni la Israyeli, nayo wakaŵa na mwaŵi wakuwona woko la Chiuta. Eliya wakaphalira Ahabu kuti: ‘Kuŵavyenge jumi panji vula, pekha para nazakayowoya.’ (1 Mathe. 17:1) Yehova ndiyo wakaphalira Eliya mazgu agha, kweni Ahabu wakatondeka kughagomezga. Pamasinda, Eliya wakalomba moto kufuma kuchanya uwo ukawotcha sembe yake, ndipo Ahabu wakawona moto uwu. Eliya wakayowoyaso kuti Yehova wamazgenge chilangalanga, ndipo wakaphalira Ahabu kuti: ‘Khiranga, vula yingakujalira.’ (1 Mathe. 18:22-45) Nangauli Ahabu wakawona vyose ivi, kweni nipera wakatondeka kuzomerezga kuti ivi vikachitika na nkhongono za Chiuta. Viyelezgero ivyo tadumbiskana, vyatisambizga fundo yakuti nyengo zose tikwenera kuwona umo woko la Yehova likugwilira ntchito.

6, 7. Kasi ŵanthu ŵanyake mu nyengo ya Joshuwa, ŵakamanyanga vichi vya Yehova?

⁶ Mathemba agho tadumbiskana ghakatondeka kuwona woko la Chiuta. Ndipouli, pakaŵa ŵanthu ŵanyake awo ŵakawona woko la Chiuta. Mwachiyelezgero, mu nyengo ya Joshuwa, mitundu yinandi yikalimbananga na Ŵaisrayeli, kweni Ŵagibiyoni ŵakachita phangano la mtende na Ŵaisrayeli. Ŵagibiyoni ŵakati: ‘Ŵateŵeti ŵinu ŵiza chifukwa cha zina la Yehova Chiuta winu, pakuti tili kupulika lumbiri lwake na vyose ivyo wakachita.’ (Josh. 9:3, 9, 10) Ŵagibiyoni ŵakamanya kuti Chiuta waunenesko ndiyo wakawovwiranga Ŵaisrayeli.

⁷ Rahabi nayo wakawona woko la Yehova. Wakati wapulika umo Yehova wakaponoskera Ŵaisrayeli, iyo wakaphalira mphachi ziŵiri za Israyeli kuti: ‘Nkhumanya kuti Yehova wamupaninge charu’ ichi. Nangauli Rahabi wakajiŵika pa ngozi, kweni wakagomezganga kuti Yehova waponoskenge iyo na ŵamunyumba yakwake.—Josh. 2:9-13; 4:23, 24.

8. Kasi Ŵaisrayeli ŵanyake ŵakalongora wuli kuti ŵakawona woko la Yehova?

 ⁸ Mwakupambana na ivyo Themba Ahabu likachita, Ŵaisrayeli ŵanyake ŵakawona woko la Yehova. Iwo ŵakamanya kuti moto uwo ukawotcha sembe ya Eliya ukafuma kwa Yehova. Apo moto wakufuma kuchanya ukawotchanga sembe ya Eliya, iwo ŵakati: ‘Yehova ndiyo ni Chiuta waunenesko!’ (1 Mathe. 18:39) Iwo ŵakajiwonera ŵekha milimo ya woko la Yehova.

9. Kasi tingaliwona wuli woko la Yehova?

⁹ Viyelezgero ivyo tadumbiskana vyatovwira kupulikiska ivyo mazgu ghakuti ‘kuwona Chiuta’ panji kuwona woko lake ghakung’anamura. Nase para tamumanya makora Chiuta, chiŵenge chipusu kuwona woko lake chifukwa ‘maso gha mtima withu,’ ghatovwirenge kuwona mikhaliro yake na ntchito zake. (Efe. 1:18) Nase tikukhumba kuwona makora umo woko la Yehova likugwilira ntchito. Kweni kasi tili na ukaboni wakuti Chiuta wakovwira ŵanthu?

10. Kasi pali ukaboni wuli wakuti Yehova wakovwira ŵanthu mazuŵa ghano? (Wonani chithuzi chakwamba.)

¹⁰ Tili na ukaboni wakukwana uwo ukulongora kuti Yehova wakovwira ŵanthu. Kanandi tikupulika vya ŵanthu awo ŵakulomba kuti Chiuta waŵawovwire, ndipo wakuŵawovwira nadi. (Sal. 53:2) Mwachiyelezgero, apo Alani wakapharazganga pa chirwa chinyake ku Philippines, wakasanga mwanakazi pa nyumba yinyake. Mwanakazi uyu wakati wawona Alani, wakamba kulira. Alani wakati: “Pambere nindakumane na mwanakazi uyu, iyo wakalomba kwa Yehova kuti Ŵakaboni ŵakumane nayo. Apo wakaŵa msungwana, wakasambiranga Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova, kweni wakaleka kusambira chifukwa wati watengwa wakasamukira ku chirwa ichi. Mwaluŵiro, Chiuta wakazgora ivyo wakalomba, ndipo mwanakazi uyu wakachitapo kanthu.” Pambere chaka chindamare, mwanakazi uyu wakabatizika.

11, 12. (a) Kasi Yehova wakovwira wuli ŵateŵeti ŵake? (b) Longosorani umo Chiuta wakawovwilira Ame.

¹¹ Ŵateŵeti ŵanandi ŵa Chiuta ŵajiwonera ŵekha umo Yehova waŵawovwilira kuti ŵaleke kukhweŵa hona, kumwa munkhwala wakuzweteska wongo, ndiposo kuwonelera vithuzi vyamuziro. Ŵanyake paŵekha ŵakayezgapo kanandi waka kuti ŵaleke vizgoŵi viheni ivi, kweni ŵakatondeka. Ndipouli ŵakati ŵapempha kwa Yehova kuti waŵawovwire, wakaŵapa “nkhongono zakuluska zakawiro” ndipo paumaliro ŵakaleka vizgoŵi viheni ivi.—2 Kor. 4:7; Sal. 37:23, 24.

¹² Yehova wakovwira ŵateŵeti ŵake kuti ŵazizipizge masuzgo. Mwachiyelezgero, Ame chikamuŵira chipusu yayi apo wakaŵa pa chirwa chinyake ku Pacific uko ŵakazenganga Nyumba ya Ufumu na nyumba ya ŵamishonale. Ame wakati: “Tikakhalanga mu kahotelo kachoko, ndipo zuŵa lililose tikendanga wapasi pakuluta uko tikagwiranga ntchito.” Iyo wakakhumbikwiranga kusambira mitheto ya ku malo agha. Kweniso ku malo agha, kukaŵa suzgo la magesi na maji. Ame wakayowoyaso kuti: “Zuŵa linyake nkhakalipira mudumbu munyake uyo tikagwiranga nayo ntchito. Nati nawera ku ntchito, njuŵi yane yikanisuzga chomene. Nkhalomba kwa Yehova kuti wanovwire. Apo nkhalombanga magesi ghakaŵa kuti ghazimwa.” Magesi ghakati ghiza, Ame wakatora Gongwe la Mulinda ilo likaŵa na nkhani izo zikadumbika pa ungano wa awo ŵamalizga masambiro gha Giliyadi. Gongwe ili likalongosora umo munthu wangachitira na mitheto yachilendo, phukwa, kweniso umo wangakhalira na ŵanthu ŵa mitundu yinyake. Gongwe ili likamovwira chomene Ame, ndipo wakati: “Nkhawona kuti Yehova wakayowoya  nane usiku uwu. Ndipo wakanovwira kuti nilutilire kumuteŵetera.”—Sal. 44:25, 26; Yes. 41:10, 13.

13. Kasi pali ukaboni wuli wakuti Yehova wakovwira ŵateŵeti ŵake “pakuvikilira na kukhozgera makani ghawemi mwakuyana na dango”?

¹³ Yehova wakovwiraso ŵateŵeti ŵake “pakuvikilira na kukhozgera makani ghawemi mwakuyana na dango.” (Fil. 1:7) Maboma ghanyake ghakukanizga mulimo withu. Kweni kwamba mu chaka cha 2000, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵawina milandu yakukwana 268. Ndipo pa milandu iyi, 24 yikaŵa ku khoti lakuvikilira wanangwa wa ŵanthu mu Europe. Uwu mbukaboni wakukwana wakuti palije munthu uyo wangalimbana na woko la Chiuta.—Yes. 54:17; ŵazgani Yesaya 59:1.

14. Kasi Yehova wakovwira wuli mulimo wa kupharazga ndiposo ubali withu wa pa charu chose?

¹⁴ Yehova ndiyo wakovwira mulimo wa kupharazga makani ghawemi uwo ukuchitika pa charu chose chapasi. (Mat. 24:14; Mil. 1:8) Kweniso Ŵakaboni ŵa Yehova mbakukolerana pa charu chose chapasi. Ndipo palije gulu linyake ilo ndakukolerana nthena. Nanga ni ŵanthu awo Mbakaboni yayi, ŵakuzomerezga fundo iyi, ndipo ŵakuyowoya kuti: “Chiuta wali nadi pakati pinu.” (1 Kor. 14:25) Tose pamoza nga mbateŵeti ŵa Yehova tili na ukaboni wakukwana wakuti Yehova wakutovwira. (Ŵazgani Yesaya 66:14.) Kasi namwe pamwekha mukugomezga kuti Yehova wakumovwirani? Kasi mukuliwona woko la Yehova mu umoyo winu?

15. Chifukwa wuli nyengo zinyake tingatondeka kuwona woko la Yehova?

¹⁵ Kasi ni vichi ivyo vingatitondeska kuwona woko la Yehova mu umoyo withu? Masuzgo agho tikukumana nagho pa umoyo withu, ghangatitondeska kuwona woko la Yehova. Para tasangana na masuzgo tingamba kuluwa umo Yehova wakutovwilira. Mwachiyelezgero, Eliya wakaluwa umo Yehova wakamovwilira, ndipo wakachita wofi apo Fumukazi Yezebeli yikakhumbanga kumukoma. Baibolo likuti Eliya ‘wakapempha kuti wafwe waka.’ (1 Mathe. 19:1-4) Kasi  Eliya wakeneranga kuchita vichi? Wakeneranga kuthemba Yehova.—1 Mathe. 19:14-18.

16. Kasi tingamuwona wuli Chiuta nga umo Yobu wakamuwonera?

¹⁶ Yobu nayo wakatondeka kuwona vinthu nga umo Chiuta wakuviwonera chifukwa cha masuzgo agho wakakumana nagho. (Job 42:3-6) Nga ni Yobu, pali vinandi ivyo tingachita kuti nase timuwonenge makora Chiuta. Kasi tikwenera kuchita vichi? Tikwenera kuŵerenga Baibolo na kughanaghanira ivyo Chiuta watichitira. Tingaŵa pafupi na Yehova usange tikusambira Baibolo. Ndipo nga ni Yobu, nase tiyowoyenge kuti: ‘Makutu ghane ghakapulikanga waka vya imwe, kweni sono namuwonani na maso ghane.’

17, 18. (a) Kasi tingamanya wuli kuti Yehova wakutovwira? (b) Longosorani umo Yehova wakawovwilira Sara wa ku Kenya.

¹⁷ Kasi tingaliwona wuli woko la Yehova? Mukumanya kuti Yehova ndiyo wakamovwirani kuti mumanye unenesko. Panji pamanyuma pa maungano muli kuyowoyapo kuti: “Nkhani iyi ŵalembera waka ine.” Panji nyengo yinyake mukawona umo Chiuta wakazgolera lurombo lwinu. Panji mukakhumbanga kusazgirako uteŵeti winu ndipo mukawona umo Yehova wakamovwilirani. Mwaŵanyake muli kuleka ntchito kuti muŵe na nyengo yinandi yakuteŵetera Chiuta, ndipo mwajiwonera mwekha umo lafiskikira layizgo lakuti: “Nikulekenge yayi napachoko.” (Heb. 13:5) Para tikuŵa maso mwauzimu, tiwonenge umo woko la Yehova likutovwilira.

¹⁸ Sara wa ku Kenya wakati: “Nkhalomba umo ningachitira na msambiri wane uyo wakaŵikangako mahara yayi ku ivyo tikasambiranga mu Baibolo. Nkhafumba Yehova kuti kasi nimuleke waka munthu uyu? Nkhati namara waka kulomba, nkhapulika foni yikuchema. Msambiri wane ndiyo wakimba foni iyi, ndipo wakaniphalira kuti tilutire lumoza ku maungano. Nkhani iyi yikanikondweska chomene.” Namwe para muli maso mwauzimu, muwonenge umo Yehova wakumovwilirani mu umoyo winu. Mudumbu Rona wa ku Asia, wakati: “Para tawona ivyo Yehova wakutichitira, timanyenge kuti wali nase ndiposo kuti wakutighanaghanira chomene.”

19. Kasi ni vichi ivyo vingatovwira kuti tiŵe mu gulu la awo ŵakuwona Chiuta?

¹⁹ Yesu wakati: “Mbakukondwa awo mbakutowa mu mtima, pakuti ŵazamuwona Chiuta.” (Mat. 5:8) Kasi mazgu ghakuti ‘kutowa mu mtima’ ghakung’anamurachi? Ghakung’anamura wunthu withu wakutowa wamukati. Tingaŵa na mtima wakutowa usange tikukana makhaliro ghose ghaheni. (Ŵazgani 2 Ŵakorinte 4:2.) Para tikulimbikira kukhozga ubwezi withu na Chiuta ndiposo kulongora makhaliro ghawemi, tiŵenge mu gulu la ŵanthu awo ŵakuwona Chiuta. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamusambira umo chipulikano chingatovwilira kuti titeŵeterenge makora Yehova.