ŴANTHU ŵanyake ŵakaluta ku msumba wakale wa Betelehemu, kukawona malo. Njara yikaŵakoma ndipo ŵakakhumbanga kuyezga cakurya ca ku malo ghara. Yumoza wawo wakawona resitiranti. Mu resitiranti iyi mukaŵa cakurya cakucemeka falafel. Pakuphika cakurya ici ŵakutora ndozi zakuphika na kuŵikako mapunu, hanyezi, na mphangwe zinyake kupanga cikoni, ndipo ŵakulyera cingwa cakucemeka pita. Ŵalendo ŵara ŵakati ŵarya cakurya cakunowa ici, ŵakasanga nkhongono ndipo ŵakalutilira kuwona malo.

Nangauli ŵalendo ŵara ŵakamanyanga yayi, kweni ŵakacita cinthu capadera comene kurya cingwa cira. Zina lakuti Betelehemu likung’anamura kuti “Nyumba ya Cingwa.” Cingwa cikamba kuphikika nikale ku malo ghara. (Ruth 1:22; 2:14) Cingwa cakucemeka pita nchimoza mwa vingwa vinandi ivyo vikuphikika mu Betelehemu.

Vyaka pafupifupi 4,000 ivyo vyajumpha, cadera kumwera kufupi na Betelehemu, Sara muwoli wa Abrahamu, wakaphika vingwa kuti wapeleke ku ŵalendo ŵatatu awo ŵakiza mwamabuci. (Genesis 18:6) ‘Ufu uwemi’ uwo Sara wakaphikira vingwa vira ukwenera kuti ukaŵa wa tirigu panji balere. Sara wakanozga luŵiroluŵiro vingwa vira ndipo wakwenera kuti wakaviwocha pa malibwe ghamoto.—1 Mathemba 19:6.

Nkhani iyi yikulongora kuti Abrahamu na ŵa nyumba yake ŵakaphikanga ŵekha vingwa. Pakuti umoyo wawo ukaŵa wakusamasama, Sara na ŵateŵeti ŵake ŵakwenera kuti ŵakaphikanga vingwa mu mauvunu agho ŵakayegha ku Uri, kwawo kwa Sara. Wakatoranga tirigu na kupanga ufu uwemi. Nchito yikwenera kuti yikaŵangapo, cifukwa ŵakasiranga tirigu pa libwe panji kupura mu thuli.

Pakati pajumpha vyaka 400, Dango la Mozesi likayowoya kuti para munthu wakongozga munyake cinthu, wangatoranga cara lwara panji kuti libwe lakusirapo kuŵa cikholi, pakuti ‘mbumoyo wa munthu.’ (Duteronome 24:6) Ciuta wakawonanga kuti libwe lakusirapo likaŵa lakukhumbikwa comene cifukwa para munthu walije mbwenu wanganozga yayi cakurya ca zuŵa na zuŵa.—Wonani bokosi lakuti “ Umo Kale Ŵanthu Ŵakasiliranga Tirigu na Kuphika Vingwa.”

Malemba ghakuyowoya vya cingwa mu malo ghanandi comene. Cingwa cikaŵa cinthu cakukhumbikwa comene, lekani awo ŵakalembanga Baibolo kanandi ŵakazunuranga cingwa pakuyowoya vya cakurya. Yesu wakati awo ŵakuteŵetera Ciuta ŵalombenge kuti: “Mutipe muhanya uno cakurya cithu ca zuŵa ili.” (Mateyu 6:11) Apa Yesu wakalongora kuti tikwenera kugomezga kuti Ciuta watipenge ivyo tikukhumbikwira zuŵa lililose.—Salmo 37:25.

Kweni pali cinthu cinyake cakuzirwa comene kuluska cingwa, panji cakurya. Yesu wakati: “Munthu wakwenera kuŵa wamoyo na cingwa pera cara, kweniso na lizgu lililose lakufuma mu mulomo wa Yehova.” (Mateyu 4:4) Ivyo wakayowoya vikakhwaskanga comene ivyo vikacitikanga pa nyengo iyo Ŵaisrayeli ŵakathembanga comene ivyo Ciuta wakaŵapanga. Ivi vikamba kucitika nyengo yicoko waka ŵakati ŵafuma mu Eguputo. Pakajumpha pafupifupi mwezi umoza kufuma apo ŵakanjilira mu cipalamba ca Sinayi, ndipo cakurya cawo cikamba kumara. Pakughanaghana kuti ŵafwenge na njara mu mapopa mura, ŵakadandawura comene, ŵakati: ‘Tikaryanga cingwa na kukhuta’ mu Eguputo.—Exodus 16:1-3.

Tikukayika yayi kuti cingwa ca mu Eguputo cikaŵa cakunowa. Mu nyengo ya Mozesi, ŵanthu ŵakumanya kuphika ŵakapelekanga vingwa na vibama vyakupambanapambana ku ŵanthu ŵa mu Eguputo. Kweni Yehova wakakhumbanga kuŵaleka waka cara  ŵanthu ŵake kwambura cakurya cilicose. Wakaŵalayizga kuti: ‘Wonani, nimulokweskeraninge cingwa kufuma kucanya.’ Nadi, kuzafika mulenji cakurya cakufuma kucanya ici cikawoneka. Mawonekero ghake ghakaŵa nga nkhabulunga ka ciwuvi, kawemi kapepefu. Ŵaisrayeli ŵakati ŵakawona waka, ŵakati: “Kasi nchici ici?” Mozesi wakati: “Ici ndi cingwa ico Yehova wamupani kuti kuŵenge kurya kwinu.” Ŵakacipa zina lakuti mana, * ndipo Ŵaisrayeli ŵakarya cakurya ici vyaka 40.—Exodus 16:4, 13-15, 31.

Pakwamba, Ŵaisrayeli ŵakwenera kuti ŵakaghatemwanga comene mana. Ghakanowanga nga ‘nthuvingwa uto ŵasazgako uci,’ ndipo waliyose wakaryanga na kukhuta. (Exodus 16:18, 31) Kweni nyengo yikati yajumphapo, ŵakamba kukumbuka vyakurya vyakupambanapambana ivyo ŵakaryanga mu Eguputo. Ŵakadinginyika kuti: “Palije kanthu kanyake pamaso pithu kweni mana ndipera.” (Maŵazgo 11:6) Pamanyuma ŵakakalipa, ŵakati: “Mtima withu wavuka naco cingwa ici.” (Maŵazgo 21:5) “Cakurya ca kucanya” ŵakamba kuciwona kuŵa cambura kunowa na cakuseluska.—Salmo 105:40.

Nchipusu kucitolera maseŵera cingwa panji buledi, nga umo tikucitira na vinthu vinyake vinandi. Kweni Baibolo likuyowoya vya cingwa capadera comene ico tikwenera cara kuseluka naco. Yesu wakayaniska cingwa ici na mana agho Ŵaisrayeli ŵakaghatinkha. Kweni cingwa ici munthu wangandula naco muyirayira.

Yesu wakaphalira ŵanthu kuti: ‘Ine ndine cingwa ca umoyo. Ŵasekuru ŵinu ŵakaryanga mana mu mapopa, ndipouli, ŵakafwa. Ici nchingwa ico cikukhira kufuma kucanya, ntheura kuti waliyose waryeko ndipo wangafwanga cara. Ndine cingwa ca umoyo ico cikakhira kufuma kucanya; usange munthu wakuryako cingwa ici, wazamuŵa wamoyo muyirayira; nakuti cingwa ico nipelekenge ni thupi lane m’malo mwa umoyo wa caru.’—Yohane 6:48-51.

 Ŵanandi awo ŵakamupulikizganga Yesu ŵakamanya yayi ivyo ŵakang’anamuranga pakuyowoya mazgu ghakuti “cingwa” na “thupi.” Kweni ciyelezgero ici cikaŵa cakwenelera. Cingwa canadi cikawovwiranga Ŵayuda zuŵa na zuŵa, nga umo mana ghakawovwilira Ŵaisrayeli vyaka 40 mu mapopa. Yesu wakafuma kucanya, nga umo vikaŵira na mana. Wakapeleka sembe thupi lake lambura zakwananga “kuti waliyose uyo wakupulikana mwa iyo waleke kuparanyika kweni waŵenge na umoyo wamuyirayira.” (Yohane 3:16) Nangauli mana ghakafuma kwa Ciuta, ghakapeleka umoyo wamuyirayira yayi. Kweni sembe ya Yesu, yikupeleka njombe ya umoyo wamuyirayira ku awo ŵali na cipulikano mwa iyo. Yesu ni “cingwa ca umoyo” nadi.

Nyengo zinyake para njara yamukorani mukucimbilira pa cakurya. Nakuti mukwenera kuti mukuwonga Ciuta cifukwa ca kumupani cakurya ca zuŵa na zuŵa. (Mateyu 6:11) Para tikuwonga cakurya cakunowa ico tapika, tingaluwanga cara kuzirwa kwa “cingwa ca umoyo,” ico ni Yesu Khristu.

Kasi tingalongora wuli kuti ise tikupambana na Ŵaisrayeli ŵa mu nyengo ya Mozesi, ndipo tikucitolera maseŵera yayi cingwa cakuzirwa ici? Yesu wakati: “Usange mukunitemwa, musungilirenge malango ghane.” (Yohane 14:15) Para tikusungilira malango gha Yesu, tiŵenge na cigomezgo cakuti tizamusangwa kurya cingwa ici muyirayira wose.—Duteronome 12:7.