“KOE se tamana matagā,” ko pati kaitaua a se ofisa o te KGB. * “Ne tiaki ne koe tau avaga faitama mo tau pepe fafine. Ko oi ka fagai kae tausi atu ki a lāua? Fulitua atu ki au mea katoa konā e fai kae foki ki te fale!” Ne tali atu au: “Ikai, ne seki tiaki ne au toku kāiga. Ne aumai fakapagota ne koe au! Kae se a te pogai?” Ne tali kaitaua atu te ofisa: “Ona ko te ‵toe amioga solitulafono ke fai mo fai se Molimau.”

Ne tupu te mea tenā i te 1959 i se falepuipui i te fa‵kai o Irkutsk i Lusia. Talia mai ke fakamatala atu ne au a te pogai ne toka ei māua mo taku avaga, ko Maria, ke “logo‵mae ona ko te amiotonu” mo te auala ne fakamanuiagina ei māua mō te tumau i te fakamaoni.​—1 Pe. 3:13, 14.

Ne fanau au i Ukraine i te 1933 i te fa‵kai o Zolotniki. I te 1937, ne asi mai ki a māua, te taina o toku mātua mo tena avaga, kolā ne Molimau mai i Falani kae ne tuku mai ne lāua a tusi ko te Government mo te Deliverance, kolā ne ‵lomi ne te Watch Tower Society. I te taimi ne faitau ei toku tamana ki tusi konā, ne toe ‵fagu aka ei tena fakatuanaki. Se mea fakafanoanoa me i te 1939, ne kamata o masaki tou tagata, kae ne fai atu a ia ki te motou mātua a koi tuai o mate: “Tenei te munatonu. Akoako atu ki tamaliki.”

I a Apelila 1951, ne kamata o uga atu ne tino pule a Molimau e tokouke mai i te feitu ki togala o te USSR ki Saipelia i te avega fakapagota. Fakatasi mo toku mātua mo toku taina foliki, ko Grigory, ne fakatapu au mai i Ukraine i te feitu ki Togala. Mai tua o te faima‵laga atu i se 3,700 tupu maila (6,000 km) i se tuleini, ne oko atu matou ki te fa‵kai o Tulun i Saipelia. I se lua vaiaso mai tua ifo kae oko mai toku taina matua, ko Bogdan, ki se koga ‵nofo telā e pili ki te fa‵kai o Angarsk. Ko oti ne fakasala tou tagata ki te fakagalue ‵mafa mō se 25 tausaga.

Ne talai atu māua mo toku mātua i koga ‵nofo o tino i tafatafa o Tulun, kae ne ‵tau o matapula‵pula māua. E pelā mo te fesili e ‵tau o fai atu, “E mata, e isi se tino i konei e fia fakatau atu se pulumakau?” Kafai ne maua ne māua se tino e fakatau atu sena pulumakau, e fai atu māua ki te tino tenā a te fakaofoofogia o te auala ne faite ei a pulumakau. E se leva kae fai‵pati matou ki te Mafuaga. I te taimi tenā, ne tusi mai se nusipepa e uiga ki Molimau me e fesili atu latou e uiga ki pulumakau kae e salasala latou ki mamoe! Kae ne maua ne māua a tino pelā me ne mamoe! Se mea fakafiafia ke sukesuke ki te Tusi Tapu mo tino loto maulalo kae uiga talimalo i te koga talai e seai se fakapotopotoga e tausi ki ei. I aso nei, ko isi se fakapotopotoga mo tino talai e toko 100 tupu i Tulun.

Ne tauloto taku avaga, ko Maria, ki te munatonu i Ukraine i te kogaloto eiloa o te Taua i te Lua a te Lalolagi. I te taimi ko 18 ei ana tausaga, ne kamata o maneanea atu se ofisa o te KGB ki tou fafine kae taumafai o faimalo ke ‵moe fakatauavaga lāua, kae ne ‵mautakitaki eiloa tou fafine i te ‵teke atu ki ana fakamalosiga. I te aso e tasi ne foki atu tou fafine ki te fale kae ne lavea atu ne ia se tagata e moe mai i tena moega. Ne tele fakavave keatea a Maria. Ona ko te kaitaua, ne fakamatakutaku atu te ofisa me ka ‵loka tou fafine me i a ia se Molimau, kae i te 1952, ne fakasala a Maria ki se sefulu tausaga i te falepuipui. Ne mafaufau tou fafine me ko pelā eiloa a ia mo Iosefa, telā ne ‵pei ki te falepuipui mō te tumau i tena loto fakamaoni. (Kene. 39:12, 20) Ne fai atu ki a Maria a te tino telā ne fakatele atu ne ia te motoka mai i te fale fai fono ki te falepuipui: “Sa mataku. E tokouke a tino e olo atu ki te falepuipui kae toe ‵foki mai e aunoa mo te fakamasei o te lotou tulaga ‵malu.” Ne fakamalosi atu eiloa a pati konā ki tou fafine.

Mai i te 1952 ki te 1956, ne fakagalue a Maria i se koga fai galuega ‵mafa i tafa o te fa‵kai o Gorkiy (telā ko Nizhniy Novgorod) i Lusia. Ne fakatonu atu ki tou fafine ke unu ne ia a lakau, ke oko foki ki taimi o te ‵tau ‵moko. Ne fakamasei ei tena ola ‵lei, kae i te 1956 ne fakasaoloto ei tou fafine kae ne fanatu ki Tulun.

I te taimi ne fai mai se taina i Tulun me e isi se tuagane telā ko vau, ne fanatu au i taku pasika-ta-ki-vae ki te koga ‵tu o pasi o fakafetaui atu ki te tuagane kae ofo atu ke fesoasoani i te avega o ana kope. I te taimi ne fetaui māua mo Maria, ne fiafia eiloa au ki ei mai te kamataga. Ne uke eiloa aku taumafaiga ne fai ke fiafia mai a ia ki au—kae ne manuia eiloa au. Ne avaga māua i te 1957. I se tausaga mai tua ifo, ne fanau mai ei taku tama fafine ko Irina, kae ne toetoe fua toku fiafia i te fakatasitasi mo tou fafine. I te 1959, ne puke fakapagota au ona ko te ‵lomiga o tusi faka-te-Tusi Tapu. Ne fakamāumāu tokotasi ne au se āfa tausaga i se tamā potu i te falepuipui. Ke fakatumau toku loto filemu i te taimi tenā, ne ‵talo atu faeloa au, usu a pese o te Malo, kae fakaataata a te auala ka talai atu au māfai ko toe fakasaoloto ei au.

A koi nofo atu i te falepuipui, i te taimi ne fakafesilisili aka ei matou, ne pakalaga mai te tino fai fesili, “E se leva nei kae ka lakalaka koutou ne matou e pelā me ne kimoa i te fola!” Ne tali atu au, “Ne fai mai a Iesu me KA talai atu te tala ‵lei o te Malo ki atufenua katoa, kae e seai se tino e mafai o taofi aka ne ia te mea tenā.” Oti aka, ne sui ei ne te tino fai fesili a te auala faitogafiti kae taumafai o fakamalosi mai ke fakafiti ne au toku fakatuanaki, e pelā mo te mea ne taku atu ne au i te kamataga. I te taimi ne seki aoga ei a fakamatakutakuga mo takakolekolega konā, ne fakasala ei au ki te fakagalue ‵mafa mō se fitu tausaga i se koga e pili ki te fa‵kai o Saransk. I toku auala ki te koga tenā, ne iloa aka ei ne au me ko oti ne fanau te lua o ma tama fafine, ko Olga. E tiga eiloa ne ‵mao ‵ki eiloa taku avaga mo aku tama fafine, ne maua ne au se fakamafanafanaga me ne tumau māua mo Maria i te fakamaoni ki a Ieova.

Ne faimalaga fakatasi mai i te tausaga a Maria ke asi mai ki a au, faitalia me e nofo ki te 12 o aso a te faimalaga mai mo te ‵toe foki atu ki Tulun i te tuleini. I tausaga takitasi e aumai ne ia se ‵pea o taka ‵fou mo oku galue. Ne ‵funa ne ia i loto o taka konā a ‵kopi ‵fou o Te Faleleoleo Maluga. Ne tu ‵kese eiloa a te asiga a Maria i se tausaga e tasi me ne o‵mai mo tou fafine a ma  tama fafine e tokolua. Mafaufau la ki te otia o toku loto i te taimi ne lavea kae ‵kau fakatasi matou i te taimi tenā!

I te 1966, ne fakasaoloto ei au mai te falepuipui fakagalue ‵mafa kae ne olo atu matou tokofa ki te fa‵kai o Armavir, i te Tai Uli. Ne fa‵nau eiloa i konā ma tama tagata, ko Yaroslav mo Pavel.

E seki leva kae toe kamata o suke ne ofisa o te KGB a te motou fale, kae ‵sala atu ki tusi faka-te-Tusi Tapu. Ne salasala atu latou i koga katoa, ke oko ki te koga e fagai ei a pulumakau. I te taimi e tasi penā, ne tau‵ta valevale eiloa a ofisa i te ‵vela, kae ne ‵fonu olotou peleue i ‵pefu. Ne alofa a Maria ki a latou, me ne faka‵logo fua latou ki fakatonuga. Ne ‵ligi atu ne tou fafine olotou meainu kae avatu se pulasi gatu, se pōla vai, mo solo. Fakamuli ifo, i te taimi ne oko atu ei a te takitaki ofisa, ne fai atu ne ofisa a faifaiga atafai ne fai atu ki a latou. I te taimi ne olo atu ei latou, ne fakamisikata mai a te takitaki kae tātālo mai ki a matou. Ne fia‵fia matou ke lavea atu a mea ‵lei kolā e iku mai māfai e taumafai tatou ‘ke fakatakavale faeloa a te masei ki te ‵lei.’​—Loma 12:21.

Faitalia a te sukega o fale, ne tumau matou i te talai atu i Armavir. Ne fesoasoani atu foki matou o fakamalosi se tamā potukau o tino talai i se fa‵kai tai pili mai o Kurganinsk. Ne fiafia malosi eiloa ke iloa atu me ko ono a fakapotopotoga i aso nei i Armavir kae fai i Kurganinsk.

I te ‵tekaatuga o tausaga, e isi ne taimi ne tai vāi‵vai matou i te feitu faka-te-agaga. Kae e fia‵fia eiloa matou ki a Ieova me ne fakaaoga ne ia a taina fakamaoni ke fakatonutonu kae fakamalosi mai matou i te feitu faka-te-agaga. (Sala. 130:3) Ne fai foki mo tofotofoga lasi ke tavini atu matou mo sui ‵funa o te KGB kolā ne fai pelā me ne sipai i te fakapotopotoga e aunoa mo te iloa atu. Ne foliga mai me ne loto finafinau kae ga‵lue malosi latou i te galuega talai. Ne maua foki ne nisi o latou a tiute i te fakapotopotoga kātoa. Fakamuli ifo, kae fatoa iloa ne matou me ko oi tonu eiloa latou.

I te 1978, i te taimi ko 45 ei a Maria, ne toe faitama tou fafine. Ona ko te mea ne maua ne ia a te fatu vāivāi, ne manava‵se a tokita ki tena ola kae taumafai o fakatalitonu atu ki tou fafine me e ‵tau o fakatō te pepe. Ne ita fitifiti a Maria. Kae ne tau‵tali atu a tokita i tou fafine ki koga katoa i te fa‵kaimasaki ke taumafai o ‵suki atu te vailakau telā e fai ei ke to moto mai te pepe. Ke puipui tena pepe telā e seki fanau mai, ne tele keatea a Maria mai te fa‵kaimasaki.

Ne fakatonu mai a te KGB ke tiaki ne matou a te fa‵kai. Ne olo atu matou ki se tamā fa‵kai i tafa o te fa‵kai o Tallinn i Estonia, telā se vaega o te USSR. I Tallinn, ne fanau mai eiloa ne Maria se tama tagata malosi, ko Vitaly, telā ne ‵kese ‵ki mo pati a tokita.

Fakamuli ifo, ne olo atu matou mai Estonia ki fale ‵nofo o Nezlobnaya i te feitu ki saute o Lusia. Ne talai atu matou mo te fakaeteete i fa‵kai tai ‵pili mai, kolā ne olo sāle atu ki ei a tino mai koga katoa o te fenua. Ne o‵mai latou ki ei ke maua ne togafiti fakatokita, kae ne ‵foki atu a nisi tino mo te fakamoemoega ki te ola se-gata-mai!

Ne taumafai māua ke faka‵goto ki loto o ma tamaliki a te alofa ki a Ieova mo se manakoga ke tavini atu ki a ia. Ne ‵kami sāle ne māua ki te fale a taina kolā ne fai mo fakamalosiga ‵lei ki ma tama‵liki. E tasi o tino asiasi tumau mai ko toku taina ko Grigory telā ne tavini atu e pelā me se ovasia faimalaga mai te 1970 ki te 1995.  Ne fia‵fia malosi a te kāiga kātoa ki ana asiga me ne mata fiafia faeloa tou tagata kae fai fa‵kata foki. Kafai ko isi ne motou mālō, ne ta‵fao sāle matou i tafaoga faka-te-Tusi Tapu, kae ne gasolo o fia‵fia malosi ma tamaliki ki tala mua i te Tusi Tapu.

I te 1987, ne fanatu te ma tama tagata ko Yaroslav ki te fa‵kai o Riga i Latvia, telā ne mafai o talai faka‵lei atu a ia i ei. Kae ne ita fitifiti tou tagata ke kau atu ki te kautau, telā ne fakasala ei a ia ki se tasi mo te āfa tausaga i te falepuipui kae ne nofo atu i falepuipui kese‵kese e iva. Ne fesoasoani atu aku tala i taku ‵peiga i te falepuipui ke kufaki tou tagata. Fakamuli ifo, ne tavini atu a ia e pelā me se paenia. I te 1990, ne fia fanatu te ma tama tagata ko Pavel, telā ko 19 ana tausaga, o paenia i Sakhalin, se fenua ki matū o Tiapani. Muamua la, ne seki ma‵nako māua ke fanatu a ia. E toko 20 fua a tino talai i te fenua kātoa, kae e ‵nofo atu i se fenua telā e 5,500 maila (9,000 km) te ‵mao mai i ei. Kae ne lotoma‵lie fakamuli māua ki ei, kae se fakaikuga ‵lei eiloa. Ne talia mo te fia‵fia ne tino i konā a te fekau o te Malo. I loto i nai tausaga, ne maua atu ei a fakapotopotoga e valu i ei. Ne tavini atu a Pavel i Sakhalin ke oko ki te 1995. I te taimi tenā, koi ‵nofo eiloa matou mo te ma tama tagata, ko Vitaly. Talu mai taimi koi foliki ei, ne fiafia malosi a ia o faitau ki te Tusi Tapu. I taimi ko 14 ei ana tausaga, ne kamata o paenia tou tagata, kae ne paenia tasi māua mō se lua tausaga. I te taimi ko 19 ei ana tausaga, ne fanatu a Vitaly o tavini atu e pelā me se paenia fakapito.

I te 1952, ne fai atu se ofisa o te KGB ki a Maria: “Fulitua atu ki tau talitonuga io me fakasala koe ki te falepuipui mō se sefulu tausaga. Kafai koe ko matala, kae koe ko lomatua kae nofo tokotasi eiloa.” Kae ne ‵kese ‵ki eiloa a mea ne ‵tupu. Ne lagona ne māua te alofa o te ‵tou Atua fakamaoni, ko Ieova, ma tama‵liki, kae penā foki mo tino e tokouke kolā ne taulia māua ke fesoasoani atu ke maua ne latou te munatonu. Ne fia‵fia māua mo Maria ke asi atu ki koga ne tavini atu i ei ma tama‵liki. Ne lavea ne māua te loto fia‵fia o tino kolā ne fesoasoani atu ma tama‵liki ke tauloto latou e uiga ki a Ieova.

I te 1991, ne talia i te tulafono a te galuega a Molimau a Ieova. Ne toe fakafou aka te malosi i te galuega talai ne te fakaikuga tenā. Ne ‵togi foki ne te motou fakapotopotoga se pasi ko te mea ke mafai o olo atu ki fa‵kai ‵pili mai i fakaotiga o vaiaso katoa.

Ko oko eiloa i toku fiafia me i a Yaroslav mo tena avaga, ko Alyona, mo Pavel mo tena avaga, ko Raya, e tavini atu i te Peteli kae ko Vitaly mo tena avaga, ko Svetlana, e tavini atu e pelā me se ovasia o te fenua. A te ma tamaliki fafine matua e ‵nofo atu mo tena kāiga i Siamani. A tena avaga ko Vladimir, mo la tamaliki tagata e tokotolu e tavini atu katoa pelā me ne toeaina. E nofo atu te ma tamaliki fafine ko Olga i Estonia kae telefoni mai faeloa tou fafine. Se mea fakafanoanoa, me ne mate atu taku avaga pele, ko Maria, i te 2014. E olioli malosi eiloa au ke toe fetaui māua i te toetuga! Nei la, ko nofo atu au i te fa‵kai o Belgorod, kae ne fesoasoani malosi mai eiloa a taina i konei ki a au.

Ne akoako mai ne tausaga o taku taviniga ki a Ieova me i te tumau i te loto fakamaoni se mea faigata ‵ki kae ko te lagonaga filemu telā e tuku mai ne Ieova se koloa telā e sili fakafia atu tena tāua. A fakamanuiaga ne maua ne māua mo Maria mai te ‵tu ‵mautakitaki ne sili fakafia atu i lō mea ne mafau‵fau māua ki ei. A koi tuai o fakatakavale a te USSR i te 1991, e toko 40,000 tupu fua a tino talai. I aso nei, ko sili atu i te 400,000 o tino talai i fenua kolā ne fai mo vaega o te Soviet Union! Ko 83 nei oku tausaga kae koi tavini atu eiloa e pelā me se toeaina. Ne fesoasoani mai faeloa a Ieova ke maua ne au te malosi ke kufaki. Ao, ne fakamanuia malosi eiloa au ne Ieova.​—Sala. 13:5, 6.