1-3. (a) Ne a mea e ‵tau o aofia ne tatou i ‵tou talitonuga fakavae? (e) Kaia e tāua ‵ki ei a te toetuga? (Onoono ki te ata i te kamataga.)

KAFAI e fesili atu ki a koe, ‘Ne a akoakoga tāua o tau lotu?’ ne a au pati ka fai atu? E mautinoa eiloa me ka faka‵mafa atu ne koe me i a Ieova ko te Mafuaga mo te Pogai o te Ola. E mafai foki o taku atu ne koe tou talitonuga e uiga ki a Iesu Keliso, telā ne mate e pelā me se togiola. Kae e mafai o fakaopoopo atu ne koe mo te fiafia a te manatu me koi faka‵tali tatou ki te lalolagi palataiso, telā ka ‵nofo i ei a tino o te Atua ki te se-gata-mai. Kae e mata, e taku atu ne koe me i te toetuga se talitonuga e tasi telā e fakatāua malosi ne koe?

² E maua ne tatou a pogai ‵lei ke aofia te toetuga e pelā me se akoakoga tāua faitalia me e fakamoe‵moe tatou ke ‵sao atu i te fakalavelave lasi kae ola i te lalolagi ki te se-gata-mai. Ne fakaasi mai ne te apositolo ko Paulo a te pogai e tāua ei a te toetuga ki te ‵tou fakatuanaki: “Kafai e tonu me e seai se toetu mai te mate, ko tena uiga ne seki toe fakatu aka a Keliso.” Kafai ne seki toe fakatu aka a Keliso, ko se fai ei a ia mo fai ‵tou Tupu, kae ko se aoga foki ‵tou akoakoga e uiga ki te pulega a Keliso. (Faitau te 1 Kolinito 15:12-19.) Kae e iloa ne tatou me ne toetu aka a Iesu. I te taofi ‵mau ki te loto talitonu tenā, e ‵kese tatou mai te kau Satukaio Iutaia, kolā ne ‵teke malosi atu ki latou me ne toe‵tu aka a tino ‵mate. Faitalia foki eiloa a fakatauemuga, e taofi ‵mautakitaki tatou ki ‵tou talitonuga ki te toetuga.—Male. 12:18; Galu. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

 ³ I te taimi ne tusi mai a Paulo e uiga ki “akoakoga kamata e uiga ki te Keliso,” ne aofia ne ia i ei a te “akoakoga e uiga ki . . . toe‵tu mai o tino ‵mate.” (Epe. 6:1, 2) Kae ne faka‵mafa mai ne Paulo a te toetuga e pelā me se mea ne fakatuanaki a ia ki ei. (Galu. 24:10, 15, 24, 25) Kae ko te manatu me e aofia te toetuga i akoakoga kamata, telā se “akoakoga fakavae o folafolaga tapu mai te Atua,” e se fakauiga i ei me se akoakoga faigofie fua. (Epe. 5:12) Kaia?

4. Ne a fesili e mafai o ‵sae aka e uiga ki te toetuga?

⁴ I te taimi e kamata ei o suke‵suke a tino ki te Tusi Tapu, ne fai‵tau a te tokoukega o tino ki tala e uiga ki toetuga i aso ko ‵teka, e pelā mo te fakatuakaga o Lasalo. Kae ne iloa ne latou me i a Apelaamo, Iopu, mo Tanielu ne tali‵tonu me ka toe ola mai a tino ‵mate i aso mai mua. Se a tau tali ka fai atu māfai e fesili mai ke taku atu ne fakamaoniga me i folafolaga ki te toetuga koi aoga eiloa mai tua o te fia tausaga io me ke oko foki loa ki te fia o senitenali ne fai ei a folafolaga konā? Kae e mata, e fakaasi tonu mai i te Tusi Tapu me ka tupu māfea a te toetuga? E aoga eiloa a mea konā ki ‵tou fakatuanaki, tela la, ke onoono aka tatou me ne a mea e maua ne tatou i te Tusi Tapu.

5. Se a te vaegā toetuga ka onoono muamua tatou ki ei?

⁵ E ‵kese eiloa māfai e fakaataata i tou mafaufau me ko toe ola mai se tino telā ne fatoa mate fakamuli nei. (Ioa. 11:11; Galu. 20:9, 10) Kae e a te folafolaga me ka tupu te toetuga i se fia o tausaga, io me ne senitenali mai tua ifo, i aso mai mua? E mata, e mafai o talitonu koe ki se folafolaga leva penā, faitalia me i te folafolaga tenā ne fai e uiga ki se tino ne fatoa mate io me se tino telā ko leva ‵ki eiloa ne mate? A te ‵tonuga loa, ne taunu eiloa se toetuga telā ko leva ne ‵valo mai i te fia o senitenali mai mua atu, kae ne fakatuanaki koe ki ei. E pefea la? Kae se a te sokoga o te mea tenā ki te mea e mafai o fakamoemoe koe ki ei e uiga ki se toetuga i aso mai mua?

6. Ne aofia pefea a Iesu i te fakataunuga o te Salamo 118?

⁶ E ‵tusa mo te toetuga telā ko leva ‵ki ne ‵valo mai, mafaufau ki te Salamo 118, telā e mafau‵fau a nisi tino me ne ‵fatu ne Tavita. E aofia i ei a te akai tenei: “Ieova, fakamolemole, matou e akai atu ke fakaola mai matou! . . . Ke manuia a te tino telā e vau i te igoa o Ieova.” Kāti e masaua ne koe me ne siki mai ne tino a fuaiupu konei e uiga ki te Mesia i te taimi ne tele atu ei a Iesu i luga i se asini ki Ielusalema i a Nisani 9, mai mua faeloa o tena mate. (Sala. 118:25, 26; Mata. 21:7-9) Kae ne fakasino atu pefea te Salamo 118 ki se toetuga telā ne tupu i te fia o tausaga mai tua ifo? Mafaufau la ki nisi pati fakapelofeta i te salamo tenā: “A te fatu telā ne tiakina ne tufuga fai fale ko fai nei mo fatu tulimanu tafasili i te aoga.”—Sala. 118:22.

7. Ne pefea te lasi o te ‵tekeatuga o te kau Iutaia ki a Iesu?

⁷ A “tufuga fai fale,” kolā ko takitaki Iutaia, ne ‵teke atu ki te Mesia. Ne uke atu a mea ne aofia i te lotou ‵tekeatuga i lō te ‵fuli atu fua o olotou tua ki a Iesu io me ko te ita fitifiti ke talia a ia e pelā me ko te Keliso. Ne ‵teke atu a tino Iutaia e tokouke ki a ia ke oko ki te tulaga telā ko ma‵nako malosi latou ke tamate a ia. (Luka 23:18-23) Ao, ne fesoasoani atu latou ki te tamatega o Iesu.

8. Ne fai pefea a Iesu mo fai “te fatu tulimanu tafasili i te aoga”?

⁸ Kafai ne ‵teke atu a tino ki a Iesu kae tamate ne latou, ne mafai pefea o fai a ia mo fai te “fatu tulimanu tafasili i te aoga”? Ne mafai fua o fai te mea tenā e auala i tena toetuga ki te ola. Ne fakaasi mai mai ne Iesu te sokoga tenā. Ne fai mai ne ia se tala fakatusa e uiga ki tino fai fatoaga kolā ne fai fakamasei ne latou a tino kolā ne uga atu ne te tino i o ia te fatoaga ki a latou, e pelā eiloa mo te kau Isalaelu kolā ne fai fakamasei ne  latou a pelofeta ne uga atu ne te Atua ki a latou. I te fakaotiga o te tala fakatusa, ne uga mai ne te tino i o ia te fatoaga a tena tama fagasele mo tena sui. E mata, ne talia ne latou te tama? Ikai. Ne matagā atu a mea ne fai ne tino fai fatoaga me ne tamate ne latou a ia. Ne faka‵soko atu ne Iesu te tala fakatusa tenā ki se fakamatalaga fakapelofeta i te Salamo 118:22, telā ne siki atu ne ia. (Luka 20:9-17) Ne fai ne te apositolo ko Petelu se sokoga tai ‵pau i te taimi ne faipati atu ei a ia ki “takitaki, toeaina, mo failautusi [Iutaia] i Ielusalema.” Ne faipati atu a ia e uiga ki a “Iesu Keliso te Nasaleta, telā ne tamate ne koutou i luga i se pou kae telā ne toe fakatu aka ne te Atua mai te mate.” Tela la, ne fai ‵tonu atu a Petelu: “Tenei a ‘te fatu telā ne fai ne koutou e tufuga fai fale e pelā me e se taulia kae ko oti ne fai mo fai te fatu tulimanu tafasili i te aoga.’”—Galu. 3:15; 4:5-11; 1 Pe. 2:5-7.

9. Se a te mea fakaofoofogia ne tupu telā ne fakasino atu ki ei a te Salamo 118:22?

⁹ Ao, i te fia selau o tausaga mai mua atu i ei, ne fakaasi mai i te fakamatalaga fakapelofeta i te Salamo 118:22 me ka isi se toetuga. Ka ‵teke atu kae tamate foki ne tino a te Mesia, kae ka toe fakatu aka a ia mo fai te fatu tulimanu tafasili i te aoga. A te Tama tenei ne toetu aka ne fai mo fai te tino fua e tokotasi ne maua ne ia se igoa telā “ne tuku mai ki tino ke mafai o ‵sao ei tatou.”—Galu. 4:12; Efe. 1:20.

10. (a) Se a te mea ne ‵valo mai i te Salamo 16:10? (e) Kaia e mafai ei o mautinoa i a tatou me ne seki fakataunu a te Salamo 16:10 ki a Tavita?

¹⁰ Mafaufau ki te suā fuaiupu telā ne fakasino atu ki se toetuga. Ne tusi i se fia afe tupu tausaga mai mua atu i ei, se manatu tonu telā e ‵tau o fakamalosi aka ei tou loto talitonu me ka mafai o fai se toetuga i se taimi leva ‵ki mai tua o te taimi ne ‵valo io me folafola mai i ei. I te Salamo 16, telā ne fakasino atu ki a Tavita, e fai‵tau tatou penei: “Ka se tuku tiaki ne koe au i te Tanuga. Ka se talia ne koe a tau tino fakamaoni ke lavea ne ia te lua.” (Sala. 16:10) Ne seki fai atu a Tavita me ka se mate eiloa a ia io me se mafai o oko atu ki te tanuga masani o tino. E manino ‵lei te Muna a te Atua me ne gasolo aka o matua a Tavita. I te matega, “ne takato ifo ei a Tavita o malō‵lo fakatasi mo ana tupuga kae ne tanu i te Fakai o Tavita.” (1 Tupu 2:1, 10) Se a la te mea e fakauiga ki ei a te Salamo 16:10?

11. Anafea ne faipati atu ei a Petelu e uiga ki te Salamo 16:10?

¹¹ Ne seki tuku tiaki tatou i te pouliga. I te fia afe o tausaga mai tua o te tusiga o te salamo tenā mo vaiaso mai tua o te matega o Iesu kae toetu aka, ne faipati atu a Petelu ki te fia afe o tino Iutaia mo tino mai fenua fakaa‵tea kolā ne ‵fuli ki te lotu Iutaia e uiga ki te Salamo 16:10. (Faitau te Galuega 2:29-32.) Ne taku mai ne ia me ne mate a Tavita kae ne tanu. Ne iloa ne tino kolā ne fakalogo‵logo ki a Petelu a te mea tenā. Kae e seai se mea e fakaasi mai i te tala me ne isi se tino ne ‵teke atu ki te fakamatalaga a Petelu me i a Tavita “ko leva ne iloa ne ia kae ne faipati mai e uiga ki te toetu” o te Mesia telā ka vau.

12. Se a te auala ne fakataunu ei a te Salamo 16:10, telā e fakamautinoa mai i ei a te folafolaga e uiga ki te toetuga?

¹² Ne fakamaoni atu ne Petelu tena manatu mai te siki atu o pati a Tavita i te Salamo 110:1. (Faitau te Galuega 2:33-36.) Ne fetaui eiloa a te fakamatalaga a Petelu mo te Tusi Tapu kae ne fesoasoani atu ke tali‵tonu se vaitino me i a Iesu ko “te Aliki mo te Keliso.” E sili atu i ei, ne talia ne tino me ne fakataunu te Salamo 16:10 i te taimi ne toetu aka ei a Iesu mai te mate. Fakamuli ifo, ne fakaaoga foki ne te apositolo ko Paulo te fakamatalaga tai ‵pau penā i te taimi ne faipati ei a ia ki te kau Iutaia i te fakai o Anitioka i Pisitia. Ne ofo a latou i ana fakamatalaga, kae ne fia fakalogo‵logo latou ki mea e uke atu. (Faitau te Galuega 13:32-37, 42.) E fai ei ke ofo tatou me e fakatalitonugina a valoaga konā mai te Tusi Tapu e uiga ki te toetuga i aso mai mua, faitalia me ko fia a senitenali ne ‵teka atu talu mai te ‵valomaiga o te vavega tenā.

13. Se a te fesili e uiga ki te toetuga e mafai o sae aka?

¹³ E ‵tau o fakamalosigina tatou me e mafai o tupu se toetuga mai tua o te fia o senitenali ne folafola mai ei. Kae koi mafai o mafaufau penei se tino: ‘E mata, e fakauiga i ei me e ‵tau o faka‵tali au ki se taimi leva ‵ki ke lavea ne au oku tino pele? Ka tupu māfea a te toetuga telā e fakamoemoe au ki ei?’ Ia, ne fai atu a Iesu ki ana apositolo me e isi ne mea e se iloa ne latou kae e se mafai foki o iloa ne latou. E isi ne fakamatalaga likiliki e uiga ki “taimi io me ko tau o aso kolā ko oti ne fakatoka ne te Tamana i tena pule eiloa.” (Galu. 1:6, 7; Ioa. 16:12) Kae e se ko tena uiga me e seai ne fakamatalaga ‵tonu ki te taimi ko oti ne fakatoka mō te toetuga.

14. Ne ‵kese pefea te toetuga o Iesu mai nisi toetuga mua?

¹⁴ E pelā me se fakavae mō te ‵tou malamalama, masaua a toetuga kolā e ‵valo mai i te Tusi Tapu. A te ‵toe mea tāua, ko te toetuga o Iesu. Moi ne seki toetu mai a ia, penei e seai se tino i a tatou e isi sena fakamoemoega ke toe fetaui mo ana tino pele kolā ko oti ne ‵mate. A latou kolā ne toe‵tu aka mai mua o Iesu, e pela mo latou kolā ne faka‵tu ne Elia mo Elisaia, ne seki tumau eiloa i te ola. Ne toe ‵mate latou kae pala olotou foitino i te tanuga. E ‵kese mai i ei, a Iesu “ko oti ne toetu aka mai te mate, [kae] ko se toe mafai o mate a ia; ko se toe fai te mate e pelā me se matai ki luga i a ia.” I te lagi, e ola a ia “ki te se-gata-mai, ki te se-gata-mai eiloa,” e se toe oko ki ei te pala.—Loma 6:9; Faka. 1:5, 18; Ko. 1:18; 1 Pe. 3:18.

15. Kaia e tāua ei te manatu me i a Iesu ko “te fuataga muamua”?

¹⁵ A te toetuga o Iesu ko te mea muamua eiloa penā, kae e mautinoa foki me ko te mea tāua muamua. (Galu. 26:23) Kae e se ko ia fua te tino e tokotasi ne folafola mai ke fakatu aka ki te lagi e pelā me se tino faka-te-agaga. Ne fakatalitonu atu a Iesu ki ana apositolo fakamaoni me ka pule fakatasi latou i te lagi. (Luka 22:28-30) Ke maua ne latou te taui, ne ‵tau mo latou o ‵mate muamua. Ka oti, ko mafai ei o toe faka‵tu aka latou i se foitino faka-te-agaga, e pelā mo Keliso. Ne tusi mai a Paulo me “ne toe fakatu aka a Keliso mai te mate, ko te fuataga muamua o latou kolā ko oti ne ‵moe i te mate.” Ne toe fakaasi mai ne Paulo me e isi aka foki ne tino e faka‵tu aka ki te ola i te lagi, i ana nisi pati konei: “Ko tino taki tokotasi e ‵tusa mo olotou tulaga: ko Keliso te fuataga muamua, mai tua i ei ko tino o Keliso i te taimi o tena fakatasi mai.”—1 Koli. 15:20, 23.

16. Se a te fakaasiga e maua ne tatou e uiga ki te taimi e fai ei te toetuga ki te lagi?

¹⁶ E tuku mai i ei ki a tatou se fakaasiga kātoa o te taimi ka fai ei te toetuga ki te lagi. Ka fai eiloa “i te taimi o tena fakatasi mai.” Ko leva ne tali‵tonu a Molimau a Ieova e ‵tusa mo te Tusi Tapu me talu mai te 1914, ne ‵nofo atu ei tatou i te taimi o te “fakatasi mai” o Iesu. Koi tumau eiloa nei, kae ko pili  ‵ki mai eiloa te gataga o te olaga masei tenei.

17, 18. Se a te mea ka tupu ki nisi tino o te kau fakaekegina i te taimi o te fakatasi mai o Keliso?

¹⁷ E toe fakaopoopo mai i te Tusi Tapu a fakamatalaga likiliki e uiga ki te toetuga ki te lagi: “E se ma‵nako matou ke se iloa ne koutou a mea e uiga ki a latou kolā ko ‵moe i te mate . . . Kafai e fakatuanaki tatou i a Iesu ne mate kae toetu aka, ka faka‵tu aka foki ne te Atua fakatasi mo ia a latou kolā ko oti ne ‵moe i te mate . . . A tatou kolā e ola i te taimi e fakatasi mai ei a te Aliki ka se ‵mua atu i a latou kolā ko oti ne ‵moe i te mate; me ka fanaifo te Aliki mai te lagi kae kalaga o fakatonu mai, . . . kae ko latou kolā ko ‵mate i te ‵kau fakatasi mo Keliso ka toe‵tu muamua mai. Fakamuli ifo, a te ‵toega o tatou kolā koi ola, ka avaka fakatasi mo latou i kaumana ke fetaui mo te Aliki i te ea; tenā ko ‵nofo faeloa i ei tatou fakatasi mo te Aliki.”—1 Tesa. 4:13-17.

¹⁸ A te toetuga muamua ka fai eiloa i se taimi mai tua o te kamataga o te “fakatasi mai” o Keliso. Ko te kau fakaekegina kolā koi ola i te taimi o te fakalavelave lasi ka “avaka fakatasi . . . i kaumana.” (Mata. 24:31) Ko latou kolā e “avaka fakatasi” ka se “‵moe i te mate” i te feitu tenei me ka se ‵moe latou mō se taimi leva ‵ki i te mate. A latou “katoa ka ‵fuli fakavave a e pelā eiloa mo te ‵kemo o te mata, i te taimi o te pu fakaoti.”—1 Koli. 15:51, 52.

19. Se a “te toetu telā e ‵lei atu” kae ka fai i aso mai mua nei?

¹⁹ I aso nei, a te tokoukega o Kelisiano fakamaoni e se fakaekegina kae e se ‵kami foki latou ke tavini atu i te lagi fakatasi mo Keliso. I lō te fai penā, e faka‵tali latou ki te gataga o te olaga masei tenei i te vaitaimi o te “aso o Ieova.” E seai se tino e iloa ne ia te taimi tonu o te gataga tenā, kae e fakaasi mai i fakamaoniga me ko pili ‵ki mai. (1 Tesa. 5:1-3) Mai tua ifo i ei, ka fai foki se vaegā toetuga telā e ‵kese, se toetuga ki te ola i se lalolagi palataiso. Ka maua ne tino kolā e toetu aka a te fakamoemoega ke gasolo atu ki te tulaga ‵lei katoatoa kae ke se toe ‵mate. Ka fai eiloa te mea tenā mo fai “te toetu telā e ‵lei atu” i lō toetuga i aso ko ‵teka i te taimi “ne maua ne fāfine olotou tino ‵mate e auala i te toetu” kae toe ‵mate fakamuli atu.—Epe. 11:35.

20. Kaia e mafai ei o tali‵tonu tatou me ka tokagamalie eiloa te ‵toetuga i aso mai mua?

²⁰ E fai mai te Tusi Tapu e uiga ki te toetuga ki te lagi, me i tino kolā ka aofia i ei ka faka‵tu aka “e ‵tusa mo olotou tulaga.” (1 Koli. 15:23) E tali‵tonu tatou me i te toetuga ki te lalolagi ka fai foki eiloa i se auala tokagamalie. A te mea tenā se fakamoemoega fakaofoofogia ‵ki. E mata, ka faka‵tu aka a latou kolā ne fatoa ‵mate atu i te kamataga o te Pulega a Keliso i te Afe Tausaga kae talimalo ne olotou kāiga kolā e iloa ‵lei ne latou? E mata, ka faka‵tu fakavave a tāgata fakamaoni i aso mua kolā e isi ne olotou atamai i te faiga o takitakiga ke fesoasoani i te fakatokaga o tino o te Atua i te lalolagi fou? Kae e a tino kolā ne seki tavini atu eiloa ki a Ieova? Māfea kae tefea foki te koga ka faka‵tu aka latou ki ei? E uke ‵ki a fesili e mafai o mafau‵fau ki ei. Kae ko te ‵tonuga loa, e mata, e aoga eiloa ke mafau‵fau ‵loto ki mea konā? E a, e se ‵lei atu ke faka‵tali kae onoono aka? E mafai eiloa o tali‵tonu tatou me se mea fakafiafia ke lavea tonu atu a te auala e fai ei ne Ieova a mea konā.

21. Se a tou fakamoemoega e uiga ki te toetuga?

²¹ I te vaitaimi tenei, e ‵tau o fakamalosi aka ‵tou fakatuanaki ki a Ieova, telā ne fakatalitonu mai ne ia ki a tatou, e auala i a Iesu, me ka faka‵tu aka a tino ‵mate kolā e masaua ne te Atua. (Ioa. 5:28, 29; 11:23) A te fakamaoni atu me e mafai ne Ieova o faka‵tu aka a tino ‵mate, ne fai mai a Iesu i se taimi e tasi me i a Apelaamo, Isaako, mo Iakopo “e ola katoa i tena kilokiloga.” (Luka 20:37, 38) Nei la, e lava kae ‵toe a pogai ke fai atu tatou, e pelā mo Paulo: “E isi soku fakamoemoega mai te Atua . . . me ka toe‵tu mai a tino amio‵tonu mo tino sē amio‵tonu.”—Galu. 24:15.