Ona ko te matapula‵pula o Danièle, ne iloa fakavave ne ia te mea e tupu kae ne musumusu mai ki a au, “Sa manavase o telefoni ki pulisimani, me konei ko oko mai!” Ne tu mai se motoka mai tua o te fale talimalo. I se fia minute mai tua, ne puke ei māua ne sotia. Kae fakafetai ki te fakailoamaiga ne Danièle ki a au, me ne mafai o tuku atu ne au a nisi tusi tāua ki te suā taina.

I te taimi ne avatu ei māua ki te ofisa o pulisimani, ne mafaufau ifo au me ko oko loa i toku manuia ke maua ne au se avaga loto toa kae malosi i te feitu faka-te-agaga. A te mea tenei se taimi fua e tasi ne ga‵lue tasi ei māua e pelā me se tīmu. Ke fakamatala atu ne au te pogai ne asi atu ei māua ki nisi fenua kolā e fakatapu i ei te ‵tou galuega talai.

Au ne fanau mai i se kāiga Katolika i te 1930, i Croix, se fakai foliki i te feitu ki mātū o Falani. Ne olo atu te motou kāiga ki te lotu i vaiaso katoa, kae ko toku tamana ne malosi ‵ki i te lotu. Kae i te taimi ko pili ei o kātoa toku 14 tausaga, ne lavea ne au a te uiga fakaloiloi o te lotu i se mea ne tupu.

Ne ‵fonu te fakai o Falani i sotia Siamani i te lua o taua a te lalolagi. I ana lāuga, ne fakamalosi faeloa matou ne te motou faifeau ke ‵lago malosi matou ki te kau Nasi i te malo o Vichy. Ne seki fia‵fia matou ki ana lāuga. E pelā mo te tokoukega o tino i Falani, ne fakalogo‵logo ‵muni sāle matou ki te leo o te BBC i te letio, telā e fakasalalau mai i ei a tala e uiga ki nisi kautau kolā e ‵kau tasi. Kae ne kamata o ‵lago atu te faifeau ki te suā feitu, kae ne fakatoka ne ia lāuga fakafetai ke fakamanatu ei a te manumalo o kautau ‵kau fakatasi konā i a Setema i te 1944. Ne poi masei au i te mea tenei. Ne fakavāivāi ne te mea tenā a toku loto talitonu ki te motou faifeau.

Mai tua malie fua o te taua, ne galo atu ei toku tamana. A toku tuagane matua ko oti ne avaga kae ko nofo i Belgium, tela la, ne mafaufau au me ko ‵tau o tausi atu au ki toku mātua. Ne maua ne au se galuega ‵togi ‵lei. A toku pule mo ana tama tāgata ne tino ma‵losi i te lotu Katolika. E tiga eiloa ne maua ne au a avanoaga ‵gali i te lotou kamupane, kae e iloa ne au me ka isi se fakalavelave ka fepaki mo au.

A toku tuagane ko Simone, telā ne fai pelā me se Molimau, ne asi mai ki a māua i te 1953. Mai te fakaaogaga o tena Tusi Tapu, ne fakaasi faka‵sau mai ne ia i se auala atamai a akoakoga ‵se a te lotu Katolika e uiga ki te afi i seoli, te Tolutasi, mo te tumau o te agaga  o te tino i te ola mai tua o te mate. Muamua la, ne kinau atu au me ne seki fakaaoga ne ia te Tusi Tapu Katolika, kae fakamuli, ne talitonu au me i mea katoa kolā ne fakamatala mai ne ia ko te munatonu. Ne aumai fakamuli ne ia a ‵kopi o mekesini mua o Te Faleleoleo Maluga, telā ne faitau faeloa ne au i loto i toku potu i te po. Mai konā, ne kamata o lavea fakavave ne au a te munatonu; kae ne mataku eiloa au me i te tavini atu ki a Ieova e mafai o ave kea‵tea ne ia au mai taku galuega.

Mo ne nāi masina, ne sukesuke faeloa au ki te Tusi Tapu mo mataupu o te Faleleoleo Maluga. Fakamuli loa, ne fai taku fakaikuga ke fano au ki te Fale Tapuaki. Ne otia malosi toku loto i te fealofani o tino o te fakapotopotoga. Mai tua o te sukesukega ki te Tusi Tapu mo se taina apo mō se ono masina, ne papatiso ei au i a Setema 1954. E se leva, kae ne maua ne au te fiafia ke lavea atu a toku mātua mo toku tuagane foliki ko fai foki pelā me ne Molimau a Ieova.

Se mea fakafanoanoa, me ne mate atu toku mātua i nai vaiaso mai mua o te fono o te atufenua i Niu Ioki i te 1958, telā ne ‵tau o kau atu au ki ei. I taku fokimaiga, ne seki toe maua ne au te tiute ke tausi atu ki soku kāiga, tela la, ne tiaki ei ne au taku galuega ‵togi kae kamata o paenia. I te taimi tenā, ne ‵sai feagaiga au mo se tuagane paenia loto finafinau ko Danièle Delie, telā ne fai mo fai taku avaga pele i te 1959.

Ne kamata o tavini tumau atu a Danièle e pelā me se paenia fakapito i te fakai ‵mao o Brittany, telā e ‵mao mai tena kāiga. Ne manakogina ne ia te loto toa ke talai atu i te kogā koga o tino Katolika kae ke tele atu i te pasika tā ki vae ki koga talai ‵mao. E pelā eiloa mo au, ne fakamalosigina a ia ke talai fakavave atu te tala ‵lei; me e se iloa ne māua te pili mai o te gataga. (Mata. 25:13) Ne fesoasoani mai tena loto fiafia o fai te galuega ke tumau māua i te taviniga tumau.

Ne ‵tofi aka māua ki te galuega e pelā me se ovasia o te fenua i nāi aso fua mai tua o te mā avaga. Ne fakamasani māua ke ola i se olaga faigofie. A te fakapotopotoga muamua ne asi māua ki ei e nofo ki se toko 14 tino talai, kae e se mafai ne taina i konā o faka‵nofo māua me e se na loa ko uke olotou tupe. Tela la, ne ‵moe māua i te tulaga o te Fale Tapuaki. E se na loa ko logotonu kae e ‵lei loa mō te ivi tua!

Faitalia te fakalave‵lave o māua, ne fiafia ‵ki a Danièle ki te galuega a ovasia faima‵laga. Ne masani sāle o faka‵tali mai tou fafine ki a au i te mā motoka māfai e isi se fono fakapoi a toeaina, kae ne seki fameo eiloa tou fafine. Ne ‵kau atu māua mo se lua tausaga i te galuega a ovasia faima‵laga, ko te taimi ne tauloto ei ne māua a te tāua mō se tauavaga ke ga‵lue fakamaoni e pelā me se tīmu.—Fai. 4:9.

I te 1962, ne ‵kami māua ki te 37 o vasega i te Akoga i Kiliata i Brooklyn, Niu Ioki mō se sefulu masina. Mai te toko 100 tamaliki a‵koga, e toko 13 a tino a‵vaga, telā la ne fia‵fia eiloa māua ke ‵kau atu ki ei. Koi masaua eiloa ne au a taimi ‵gali ne fakatasitasi ei māua mo tino kolā ne fai mo fakaakoakoga ‵lei ona ko te ‵lasi o olotou fakatuanaki, e pelā mo Frederick Franz, Ulysses Glass, mo Alexander H. Macmillan.

I te taimi o te akoga, ne fakamalosigina matou ke ata‵mai i te iloiloga o fakamatalaga liki‵liki o mea i omotou tafa. I nisi fakaafiafi o Aso Ono, māfai ko oti te akoga, ne masani olo sāle atu matou o matamata i te fakai o Niu Ioki. Ne iloa ne māua me i te Aso Gafua,  e ‵tau o isi se tala toetoe e tusi ne matou e uiga ki kogā koga ne olo i ei matou. Ne fi‵ta faeloa matou i fakaafiafi o Aso Ono māfai ko ‵foki mai, kae ne masani o ‵sili mai sāle ne se volenitia i te Peteli telā ne ave ne ia matou a fesili ke fesoasoani mai ke masaua ne matou a manatu tāua i te taimi e fai ei a te sukega. I se Aso Ono e tasi, ne sa‵sale atu matou i te afiafi kātoa i te fakai lasi tenā. Ne asi atu matou ki se fale telā e fakaaoga i ei a mea fakaata ke lavea ne matou a mea i te lagi e pēla mo fatu ko te meteor mo te meteorite. I te American Museum of Natural History, ne tauloto ne matou a vaega kese‵kese o kolokolotaila. I te Peteli, ne ‵sili mai te tino telā ne ave ne ia matou, “Se a te mea e ‵kese i ei a te fatu ko te meteor mai te fatu ko te meteorite?” Ona ko te fi‵ta o Danièle, ne tali atu tou fafine, “A fatu ko meteorites e ‵loa olotou nifo!”

Ne ‵poi ‵ki eiloa māua me ne ‵tofi māua ke olo atu ki te ofisa lagolago i Falani, telā ne tavini fakatasi atu i ei māua mō se 53 tausaga. I te 1976, ne ‵tofi aka au ke fai mo fai te Kouotineita o te Komiti o te Ofisa Lagolago kae ne ‵tofi foki ke asi atu ki nisi fenua i Afelika mo nisi Kogā Fenua ki te Kogaloto, koga kolā ne fakatapu i ei ‵tou galuega talai. Tenei te pogai ne olo atu ei māua ki Gabon, te koga telā ne fakamatala atu i te kamataga o te mataupu tenei. A te ‵tonuga loa, ne seki lava toku atamai ke fai ne au a tiute konei. Kae fakafetai au ki a Danièle, telā ne ‵lago mai ke mafai o fai ne au te ukega o oku tiute.

Mai te kamataga eiloa, ne fia‵fia māua ki te mā olaga i te Peteli. A Danièle telā ne tauloto ne ia te ‵gana Palagi i loto i se 5 masina a koi tuai o olo atu ki Kiliata, ne fai pelā me se tino ‵fuli tusi atamai. Ne fia‵fia malosi māua ki mā galuega i te Peteli, kae ne sili atu te mā fia‵fia ke aofia i polokalame a fakapotopotoga. E masaua faka‵lei ne au a te taimi ne olo sāle ei māua mo Danièle i te tuleni i Paris kae ko leva ‵ki te po, faitalia te fi‵ta kae fia‵fia māua me ne mafai o fai ne maua a a‵koga faka-te-Tusi Tapu kolā e ga‵solo ki mua. Kae se mea fakafanoanoa, me ne taofi aka ne te masaki fakapoi o Danièle a tena loto finafinau e pelā mo te taimi muamua.

I te 1993 ne iloa aka ei me ko kenisa tena ū. Ne logo‵mae tou fafine i togafiti fakatokita, e aofia i ei te ‵tipiga mo vailakau ma‵losi (chemotherapy) kolā ne fakaaoga ki tena kenisa. I se 15 tausaga mai tua, ne toe maua foki ne ia te kenisa, kae ko na silia atu la i ei te logo‵mae. Kae e tiga eiloa te feitu tenā, ne fakatāua ‵ki ne ia tena galuega ‵fuli tusi, me ne mafai eiloa o toe fai ne ia ana galuega māfai ko malosi ‵lei a ia.

Faitalia te matagā o te masaki o Danièle, ne seki mafau‵fau eiloa māua ke tiakina te Peteli. Kae e isi foki ne tulaga faiga‵ta e fepaki mo se tino masaki i te Peteli, maise loa māfai e se iloa ne nisi tino a te tulaga tonu o te masaki. (Faata. 14:13) E tiga eiloa ko 70 tupu a tausaga o Danièle, kae e faigata o lavea ne koe tena tulaga masaki, ona ko ana uiga ‵gali kae mata fiafia faeloa. Ne seki fai i ei ke mata fakaalofa a ia. I lō te fai penā, ne saga malosi a ia o fesoasoani atu ki nisi tino. E iloa ‵lei ne ia me i te fakalogologo faka‵lei e mafai o fesoasoani malosi atu ki tino kolā e logo‵mae. (Faata. 17:17) Ne seki fai a Danièle pelā me se tino fakatonutonu; kae ne fesoasoani atu a ia ki tuagane e tokouke ke se ma‵taku i te masaki ko te kenisa.

E isi foki ne nisi tulaga faiga‵ta ne fe‵paki mo māua. I te taimi ko se mafai ei o galue tumau a Danièle, ne taumafai eiloa tou fafine o ‵lago malosi mai ki a au. Ne  fai ne ia a mea e uke ‵ki ke fakafaigofie ne ia taku galuega, kae fai ei ke tumau au i te tavini atu e pela me se kouotineita o te Komiti o te Ofisa Lagolago mō se 37 tausaga. E pelā me se fakaakoakoga, ne masani o fakatoka ne ia mā mea katoa ko te mea ke mafai o toka mā mea‵kai mō te afiafi kae ke mafai foki ne māua o sau‵tala fakatasi i aso katoa.—Faata. 18:22.

Ne malosi ‵ki te fakamoemoega o Danièle mō aso mai mua. Kae ne toe poko a ia ne te kenisa i te tolu o taimi. Ne vāi‵vai ‵ki māua. Ne vāivāi ‵ki eiloa tou fafine i taimi kolā e faulu i ei a vailakau ma‵losi mo masini kolā e fakaaoga ne tino kenisa, telā toeitiiti eiloa ko se ‵kafi ne ia o sasale. Ne fanoanoa ‵ki au i te taimi ko se mafai ne taku avaga pele, telā se tino ‵fuli tusi atamai o faipati faka‵lei.

E tiga eiloa ne vāi‵vai māua, kae ne ‵talo faeloa, kae tali‵tonu me ka se mafai o talia ne Ieova ke logo‵mae māua mai te mea telā e mafai o fa‵ki ne māua. (1 Koli. 10:13) Ne taumafai faeloa māua o fakatumau te loto fakafetai ki a Ieova mo tena fesoasoani e auala i tena Muna, te kau ga‵lue i te Peteli kolā e tausi ki tino ma‵saki, mo te fesoasoani a‵lofa o mā kāiga faka-te-agaga.

Ne fakamolemole faeloa māua ki a Ieova mō tena takitakiga e uiga ki togafiti fakatokita kolā e ‵tau o talia ne māua. I se taimi, ne seki ai eiloa ne togafiti ne fakaaoga ne māua. A te tokita telā ne fesoasoani ki a Danièle mō se 23 tausaga ko se mafai o iloa ne ia te pogai e matapo sāle ei tou fafine māfai ko oti ne faulu ana vailakau. Ko se mafai o mafaufau a ia ki se suā auala. Ne mafau‵fau ifo māua me ko seai se fesoasoani kae e se iloa me ne a mea ka fakafesagai atu ki ei māua. Kae ne talia ne se suā tokita ke fai ne ia te masaki o Danièle. E pelā eiloa me ko Ieova ne tuku mai ne ia a te auala ke fesoasoani mai ki a māua ke mafai o fakafesagai atu ki te manavase .

Ne tauloto māua ke kufaki i te manavase ki se mea e tasi i te aso. E pelā mo pati ne fai mai ne Iesu, “e tofu eiloa te aso mo ana fakalavelave.” (Mata. 6:34) Ne fesoasoani mai foki se kilokiloga ‵lei mo mea faifa‵kata. E pelā me se fakaakoakoga, i te taimi ne seki toe fakaaoga ei ne Danièle a vailakau ma‵losi mō se lua masina, ne fakamisikata mai tou fafine kae fai mai, “E iloa ne koe, ko oko eiloa i toku malosi!” (Faata. 17:22) Faitalia tena logo‵mae, ne maua ne ia te fiafia mai te fakaakoako ke usu a pese ‵fou o te Malo i se leo maluga.

Ne fesoasoani atu tena kilokiloga ‵lei ke kufaki au i mea kolā e se mafai ne au o fai. Au e fai ‵tonu atu, i te 57 tausaga ne avaga ei māua, ne tausi mai eiloa tou fafine ki oku nisi manakoga. Ne seki manako foki a ia ke fakaasi mai ki a au te auala ke falai ei a fuamoa! Tela la, i te taimi ne masaki malosi tou fafine, ne ‵tau o tauloto au ke iloa o fai a mea‵kai kae ‵tagatu kae ke iloa foki o kūka a mea‵kai faigofie. Ne fakama‵fā ne au a nāi ipu kilāsi, kae ne maua ne au te fiafia i te faiga o mea kolā e fakafiafia atu ki tou fafine. *

Kafai e toe fakafoki toku mafaufau, e lavea ne au me ne tauloto ne au a akoakoga aoga mai mea kolā ne seki mafai ne māua o fai ona ko tulaga o masaki mo te tulaga matua. Muamua la, e ‵tau o fakatāua ne tatou a ‵tou avaga pele. E ‵tau o fakaaoga faka‵lei ne tatou a tausaga koi maua ei ne tatou te malosi ko te mea ke tausi atu ki ‵tou tino pele. (Fai. 9:9) Te lua, e se ‵tau o manava‵se malosi tatou ki tamā mea; me e mafai eiloa o se ‵saga atu tatou ki fakamanuiaga e uke e maua ne tatou i aso katoa.—Faata. 15:15.

Kafai e toe mafaufau au ki te mā olaga i te taviniga tumau, e maua ne au se lagonaga tonu me ne tuku mai eiloa ne Ieova ki a māua a fakamanuiaga e uke atu i lō mea ne fakamoe‵moe māua ki ei. E ‵pau oku lagonaga mo te faisalamo telā ne fai mai: “A Ieova ne fai faka‵lei ki a au.”—Sala. 116:7.