1-2. (a) Kaia e se ‵poi ei tatou māfai ko fakataputapu a te ‵tou tapuakiga? (e) Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

I TE 2018, e sili atu mo te 223,000 tino talai o te tala ‵lei e ‵nofo i fenua kolā e fakatapu io me taofi aka i ei a ‵tou polokalame faka-te-agaga katoa. E se ‵poi tatou i te mea tenei. E pelā mo te mea ne tauloto ne tatou i te mataupu muamua, e fakamoe‵moe eiloa a Kelisiano ‵tonu ke fe‵paki mo fakasauaga. (2 Timo. 3:12) Faitalia me ‵nofo tatou i fea, e mafai eiloa ne tino pule o malo o taofi fakavave tatou mai te tapuaki atu ki te ‵tou Atua alofa ko Ieova e aunoa mo te fakatalave.

² Kafai e fakaiku aka ne te malo i te koga e nofo koe i ei ke fakatapu te tapuaki atu ki a Ieova, e mafai o ‵sili ifo ne koe a fesili konei: ‘E mata, e fakauiga eiloa a fakasauaga me ko se maua ne tatou te taliaga a te Atua? E mata, ka fakagata ne fakataputapuga konei a te ‵tou tapuaki atu ki a Ieova? E mata, e ‵tau o gasue atu au ki se fenua telā e mafai ei o saoloto ke tapuaki atu ki te Atua? I te mataupu tenei, ka sau‵tala eiloa tatou ki fesili konei. Ka onoono foki tatou ki te auala e mafai o tumau tatou i te tapuaki atu ki a Ieova māfai ko fakatapu ‵tou galuega mo matasele kolā e ‵tau o ‵kalo kea‵tea tatou mai i ei.

3. E ‵tusa mo te 2 Kolinito 11:23-27, ne a fakasauaga ne fe‵paki mo te apositolo ko Paulo, kae ne a mea e tauloto ne tatou mai tena fakaakoakoga?

³ Kafai e fakataputapu ne te malo a te ‵tou tapuakiga, e mafai o fakaiku ‵se aka ne tatou me ko se maua ne tatou te fakamanuiaga a te Atua. Kae masaua, a fakasauaga e sē se fakaasiga o te sē fiafia o Ieova ki a tatou. E pelā me se fakaakoakoga, te apositolo ko Paulo. Ne maua eiloa ne ia te taliaga a te Atua. Ne maua ne ia te  tauliaga ke tusi ne ia a tusi e 14 o te Tusi Tapu i te ‵gana Eleni, kae ne fai a ia pelā me se apositolo ki tino o fenua fakaa‵tea. Kae ne fakafesagai a ia mo fakasauaga matagā. (Faitau te 2 Kolinito 11:23-27.) Ne tauloto ne tatou mai mea ne ‵tupu ki te apositolo ko Paulo me e talia ne Ieova ko ana tavini fakamaoni ke fakasauagina.

4. Kaia e takalia‵lia mai ei a tino ki a tatou?

⁴ Ne fakamatala mai ne Iesu te pogai e ‵tau ei mo tatou o fe‵paki mo ‵tekemaiga. Ne fai mai a ia me ka takalia‵lia mai a tino ki a tatou ona ko tatou e se ne vaega o te lalolagi. (Ioa. 15:18, 19) A fakasauaga e sē se fakailoga me ko se maua ne tatou te fakamanuiaga a Ieova, kae se fakaasiga me e fai ne tatou a te mea tonu!

5. E mata, e mafai ne tino o fakagata a te ‵tou tapuaki atu ki a Ieova? Fakamatala mai.

⁵ E se mafai ne tino ‵teke o fakagata katoatoa a te ‵tou tapuaki atu ki te Atua malosi katoatoa, ko Ieova. E tokouke a tino ne taumafai kae ne seki manuia. Mafaufau ki te mea ne tupu i te Taua i te Lua a te Lalolagi. I te taimi tenā, ne fakasaua malosi ne malo i fenua e uke a tino o te Atua. Ne fakatapu eiloa te galuega a Molimau a Ieova ne te potukau Nasi i Siamani fakatasi foki mo te malo o Ausetalia, Kanata mo nisi fenua. Kae mafaufau aka la ki te mea ne tupu. I te 1939 i te taimi ne kamata ei te taua, e nofo ki te 72,475 tino talai i te lalolagi kātoa. Ne fakaasi mai i lipoti me i te fakaotiga o te taua i te 1945, ona ko te fakamanuiaga a Ieova, ne nofo ki te toko 156,299 te aofaki o tino talai. Ne tapolo te aofaki o tino talai i te taimi tenei!

6. I lō te fakamatakutaku mai ki a tatou, ne a ikuga ‵lei ne maua mai ona ko fakataputapuga? Taku mai se fakaakoakoga.

⁶ I lō te fakamatakutaku mai o tatou, e pelā loa me fakamalosi aka ne tino ‵teke a tatou ke tavini katoatoa atu ki a Ieova. E pelā me se fakaakoakoga, e isi se tauavaga mo te lā tamaliki ne ‵nofo atu i se fenua telā ne fakatapu ei te ‵tou tapuakiga. I lō te ma‵taku, ne kamata lāua o paenia tumau. Ne tiakina foki ne te fafine a tena galuega ‵togi ‵lei ko te mea ke paenia. Ne fai mai te tagata me ne fai ne te fakataputapuga tenei ke fia iloa ne tino e tokouke a mea e uiga ki Molimau a Ieova. Ona ko te mea tenā, ne faigofie ki tou tagata ke kamata ne a‵koga faka-te-Tusi Tapu. Ne maua eiloa a ikuga ‵gali ona ko fakataputapuga. Ne fai mai se toeaina i te fenua loa tenā me i te tokoukega o tino kolā ne fakagata te lotou tavini  atu ki a Ieova ko kamata o toe ‵kau ki fakatasiga kae ko toe ma‵losi mai.

7. (a) Se a te mea e tauloto ne tatou mai te Levitiko 26:36, 37? (e) Ne a mea ka fai ne koe māfai ko fakataputapu ‵tou polokalame faka-te-agaga?

⁷ Kafai ko fakataputapu ne ‵tou fili a te ‵tou tapuakiga, e fakamoe‵moe latou me ka ma‵taku tatou ke tavini atu ki a Ieova. E se gata fua i fakataputapuga, e mafai o fakasalalau ne latou a tala ‵loi, uga mai a pulisimani ki ‵tou fale, ave tatou ki fono io me ‵pei a nisi o tatou ki falepuipui. E fakamoe‵moe latou me ka ma‵taku tatou ona ko te mea ne mafai o ‵pei ne latou a nisi o tatou ki falepuipui. Kafai e ma‵taku tatou i mea e fai mai ne latou ki a tatou, kāti ko “fakatapu” eiloa ne tatou a tatou eiloa mai te tapuaki atu ki a Ieova. E se ma‵nako tatou ke fai pelā mo latou kolā ne fakamatala mai i te Levitiko 26:36, 37. (Faitau.) Ka se talia ne tatou te mataku ke fakavāivāi io me taofi aka ne ia ‵tou polokalame faka-te-agaga katoa. E tali‵tonu katoatoa tatou ki a Ieova kae ‵teke atu ki te mataku valea. (Isa. 28:16) E ‵sala atu tatou ki te takitakiga a Ieova e auala i ‵talo. E iloa ne tatou me kafai e fakatasi mai a ia, ka se mafai lele eiloa ne malo ma‵losi o tāgata o taofi aka tatou mai te tapuaki fakamaoni atu ki te ‵tou Atua.—Epe. 13:6.

8-9. (a) Se a te fakaikuga totino e ‵tau o fai ne ulu o kāiga io me ko tino taki tokotasi? (e) Se a te mea ka fesoasoani atu ki se tino ke fai ne ia se fakaikuga ‵lei?

⁸ Kafai e fakatapu ne te malo a te ‵tou tapuakiga i te koga e nofo koe i ei, kāti e mafaufau koe me e ‵tau mo koe o fanatu ki te suā fenua telā e mafai o saoloto koe ke tavini atu ki a Ieova. A te mea tenei se fakaikuga totino telā e se mafai o fai ne se tino mō koe. E mafai o aoga ki nisi tino a te mafaufau ‵loto ki mea ne fai ne Kelisiano i te senitenali muamua i te taimi ne fakasauagina ei latou. Mai tua o te peipeiga o Setefano ne ana fili ki fatu ke mate, ne olo atu a soko i Ielusalema ki Iuta kātoa mo Samalia kae penā foki ki Foinikia, Kupelu mo Anitioka. (Mata. 10:23; Galu. 8:1; 11:19) E ui i ei, kāti ne iloa ne nisi tino me mai tua o te suā fakasauaga lasi telā ne fe‵paki mo Kelisiano i te senitenali muamua, ne fakaiku aka ne te apositolo ko Paulo ke sē fano kea‵tea a ia mai koga talai kolā e tokouke a tino ‵teke i ei. I lō te fai penā, ne talia ne ia a mea fakama‵taku ko te mea ke fakasalalau atu te tala ‵lei kae ke fakamalosi aka a taina i fakai kolā ne lasi te fakasauaga i ei.—Galu. 14:19-23.

⁹ Ne a mea e tauloto ne tatou mai tala konei? E ‵tau o fai ne ulu o kāiga takitasi se fakaikuga totino e uiga ki te ga‵sue ki se koga fou. Koi tuai o fai se fakaikuga, e ‵tau o ‵talo kae mafaufau faka‵lei a ia ki fakanofonofoga o tena kāiga mo ikuga ‵lei mo ikuga se ‵lei o te ga‵sue ki se koga fou. I te feitu tenei, e ‵tau mo Kelisiano taki tokotasi o “amo tena amoga.” (Kala. 6:5) E se ‵tau o fakamasino ne tatou a nisi tino mō te fakaikuga e fai ne latou.

10. Ne a fakatonutonuga ka tuku mai ne te ofisa lagolago ki toeaina?

¹⁰ E mafai pefea ne koe o tumau i te tapuaki atu ki a Ieova māfai ko fakataputapu te ‵tou tapuakiga? Ka tuku mai ne te ofisa lagolago ki toeaina a fakatonutonuga mo manatu fesoasoani aoga e uiga ki te auala ke maua ei a mea‵kai faka-te-agaga, te auala ke maopoopo fakatasi mō tapuakiga, mo te auala ke talai atu te tala ‵lei. Kafai e se mafai ne te ofisa lagolago o fesokotaki mo toeaina, ko fesoasoani atu ei a toeaina ki a koe mo tino i te fakapotopotoga ke tumau i te tapuaki atu ki a Ieova. Ka tuku atu ne latou a fakatonutonuga kolā e fetaui ‵lei mo takitakiga kolā e maua i te Tusi Tapu mo ‵tou tusi faka-Kelisiano.—Mata. 28:19, 20; Galu. 5:29; Epe. 10:24, 25.

11. Kaia e mafai o mautinoa i a koe me ka maua eiloa ne koe a mea‵kai faka-te-agaga, kae ne a mea e mafai ne koe o fai ke puipui ne koe a mea‵kai faka-te-agaga konā?

¹¹ Ne tauto mai a Ieova me ka fagai faka‵lei  ana tavini i te feitu faka-te-agaga. (Isa. 65:13, 14; Luka 12:42-44) Tela la, e mafai o mautinoa i a koe me ka fai ne tena fakapotopotoga a mea katoa e mafai o fai ke tuku mai a fakamalosiga faka-te-agaga e manakogina ne koe. Ne a mea e mafai ne koe o fai? Kafai e fakataputapu ‵tou tapuakiga, ‵sala se koga ‵lei ke ‵funa i ei tau Tusi Tapu mo so se mea‵kai faka-te-agaga e mafai o maua ne koe. Fakaeteete ke mo a ma tiakina ne koe so se vaegā tusi tāua penā—i se koga telā e faigofie o maua i ei—faitalia me se tusi ne ‵lomi io me i loto i ‵tou tivaisi. E ‵tau mo tatou taki tokotasi o fakagalue a auala aoga ke fakatumau te ‵tou ma‵losi i te feitu faka-te-agaga.

12. E mafai pefea ne toeaina o fakatoka a fakatasiga ko te mea ke sē lavea ne tino a mea e fai ne tatou?

¹² Kae e a fakatasiga i loto i vaiaso? Ka fakatoka ne toeaina ke kau koe ki fakatasiga i se auala telā e se iloa ne tino ‵teke. E mafai o fakatonu atu ke maopoopo i tamā potukau, kae mautinoa eiloa me ka ‵fuli faeloa ne latou a taimi o fakatasiga mo koga e fai i ei. E mafai o fesoasoani atu koe ki te puipuiga o ou taina mai te fai‵pati i se leo malalo māfai ko ‵mai ki fakatasiga io me māfai ko oti. Kāti e ‵tau foki o fai ou gatu i se auala telā e se iloa ne tino me i a koe e fano ki fakatasiga.

13. Se a te mea e mafai o tauloto ne tatou mai ‵tou taina i Lusia?

¹³ E uiga ki te galuega talai, ka mafai o kese‵kese a fakanofonofoga mai te suā koga ki te suā koga. Kae e a‵lofa tatou ki a Ieova kae fia‵fia o fakailoa atu ki tino e uiga ki tena Malo, tela la ka ‵sala tatou ki se auala ke talai. (Luka 8:1; Galu. 4:29) I tena fakamatalaga e uiga ki te galuega talai a Molimau a Ieova i Lusia, ne fai mai te tino tusitala ko Emily B. Baran, penei: “I te taimi ne fai atu ei te malo ki tino tali‵tonu me e se mafai o talai atu te lotou talitonuga ki nisi tino, ne kamata eiloa ne Molimau a sau‵talaga mo tuakoi, tino ga‵lue mo taugasoa. I te taimi ne ‵pei ei latou ki falepuipui ona ko te mea tenei, ne talai atu a Molimau ki nisi pagota i te falepuipui.” Faitalia a fakataputapuga, ne seki taofi aka ne ‵tou taina i Lusia a te lotou galuega talai. Kafai foki loa e fakataputapu te galuega talai i te koga e nofo koe i ei, ke na fakaiku aka ne koe ke tumau eiloa i te fakaakoako atu ki a latou konei!

14. Se a te fakailoaga i te Salamo 39:1 e fakaasi mai ke fakaeteete tatou i ei?

¹⁴ Ke fakaeteete i mea e fakamatala atu ne koe ki nisi tino. I te taimi o te fakataputapuga, e ‵tau o iloa ne tatou te taimi ke “nofo ‵mu.” (Fai. 3:7) E ‵tau o ‵funa ne tatou a fakamatalaga kolā e se ‵tau o fakailoa atu, e pelā mo igoa o ‵tou taina mo tuagane, koga ke maopoopo i ei tatou, te auala ke fai ei te ‵tou galuega talai, mo te auala e maua ei ne tatou a mea‵kai faka-te-agaga. Ka se fakaasi ne tatou a fakamatalaga konei ki tino pule o malo; ka se fakaasi atu foki ne tatou a fakamatalaga konei ki ‵tou taugasoa mo kāiga ‵pili i ‵tou fenua io me i nisi fenua. Kafai e fai ne tatou te mea tenei,  ka fai fua ne tatou ke ‵tu atu ‵tou taina i se tulaga fakamataku.—Faitau te Salamo 39:1.

15. Se a te mea ka taumafai eiloa a Satani o fai ki a tatou, kae e mafai pefea o ‵kalo kea‵tea tatou mai te matasele a ia tenā?

¹⁵ Ke mo a ma talia a tamā fakalavelave ke mavae‵vae ei tatou. E iloa ne Satani me i te kāiga telā e mavae‵vae e se mafai o tumau. (Male. 3:24, 25) Ka taumafai faeloa a ia o fai ke isi ne mavae‵vaega i te va o tatou. I te auala tenā, e fakamoemoe a ia me ka kamata o taua atu tatou ki nisi tino i lō te taua atu ki a ia.

¹⁶ . Se a te fakaakoakoga ‵lei ne tuku mai ne te tuagane ko Getrud Poetzinger?

¹⁶ A Kelisiano ma‵tua ‵lei e ‵tau foki o matapula‵pula ke mo a ma tosina atu ki te matasele tenei. Mafaufau ki te fakaakoakoga o tuagane fakaekegina e tokolua, ko Gertrud Poetzinger mo Elfriede Löhr. Ne ‵pei lāua ki te falepuipui fakatasi mo nisi tuagane Kelisiano i falepuipui a te kau Nasi. Ne kamata o loto masei a Getrud i te taimi ne fai ei ne Elfriede a lāuga fakamalosi loto ki nisi tuagane i te falepuipui. Fakamuli ifo, ne mā a Getrud kae ne akai atu ki a Ieova mō se fesoasoani. Ne tusi mai a ia, “E ‵tau o tauloto tatou ke talia māfai ko maua ne nisi tino a tauliaga i lō tatou.” Ne mafai pefea o manumalo a ia i te loto masei? Ne saga tonu atu a Getrud ki uiga ‵gali kae mata fiafia o Elfriede. I te auala tenei, ne toe maua ei ne ia se fesokotakiga ‵lei mo Elfriede. Ne ola eiloa lāua i loto i te falepuipui kae tavini fakamaoni atu ki a Ieova ke oko loa ki te taimi ne oti atu ei a lā olaga i te lalolagi nei. Kafai e ga‵lue malosi tatou ke manumalo i fakalavelave i te va o tatou mo ‵tou taina, ka ‵kalo kea‵tea eiloa tatou mai te matasele ko te sē ‵kau fakatasi.—Kolose 3:13, 14.

17. Kaia e ‵tau ei mo tatou o ‵kalo kea‵tea mai te fia ‵poto?

¹⁷ ‵Kalo kea‵tea mai te fia ‵poto. Kafai e tau‵tali tatou i fakatonuga e maua ne tatou mai taina tofia kolā e fakatuagagina, ka ‵kalo kea‵tea tatou mai fakalavelave. (1 Pe. 5:5) E pelā mo se fenua telā e fakatapu i ei ‵tou galuega, ne fakatonu atu a taina tofia ko tino talai ke se tufatufa ne latou a tusi i te galuega talai. Kae e isi se taina paenia i te koga tenā ne mafaufau me e uke atu ana mea e iloa, tela la ne tufatufa atu loa ne ia a tusi. Se a te mea ne iku mai i ei? Mai tua malie o te lotou galuega talai mo nisi tino, ne puke latou ke sukesuke ne pulisimani. A te ‵tonuga loa, ne tau‵tali atu a pulisimani konei i a latou kae ne toe puke ne latou a tusi kolā ne tufatufa atu. Se a te mea e tauloto ne tatou mai te mea tenei ne tupu? E ‵tau mo tatou o tau‵tali i fakatonuga faitalia me mafau‵fau tatou me e uke atu ‵tou mea e iloa. E fakamanuia faeloa ne Ieova tatou māfai e faka‵logo tatou ki taina kolā ne ‵tofi aka ke fai ne latou te takitakiga.—Epe. 13:7, 17.

18. Kaia e ‵tau ei mo tatou o ‵kalo kea‵tea mai te faiga o tulafono e uke kolā e se manakogina?

¹⁸ Sa fai a tulafono e uke kolā e se manakogina.  Kafai e fai ne toeaina a tulafono e uke, ka fakamāfua aka fua ne latou a fakalavelave. Ne masaua ne te taina ko Juraj Kaminský a te mea ne tupu i te taimi ne fakatapu ei te galuega i te koga telā ne taku muamua ki Czechoslovakia: “Mai tua o te pukega o taina mo toeaina e tokouke, ne kamata o fai ne nisi o latou kolā e fai ne latou te takitakiga i fakapotopotoga mo seketi a tulafono e uke i mea tau amioga mō tino talai, mai te fai atu ki a latou a mea e ‵tau o fai mo mea e se ‵tau o fai.” Ne seki tuku mai ne Ieova ki a tatou te tulaga pule ke fai ne tatou a fakaikuga mō nisi tino. A te tino telā e fai ne ia a tulafono kolā e se manakogina e se puipui ne ia ‵tou taina—e taumafai eiloa a ia o fai pelā me se pule ki te fakatuanaki o ana taina.—2 Koli. 1:24.

19. E ‵tusa mo pati i te 2 Nofoaiga Tupu 32:7, 8, kaia e mafai ei o loto ma‵losi tatou faitalia a taumafaiga a Satani?

¹⁹ A te ‵tou fili ko Satani te Tiapolo, ka se gata ana taumafaiga ke fakasaua ne ia a tavini fakamaoni a Ieova. (1 Pe. 5:8; Faka. 2:10) Ka taumafai eiloa a Satani mo tino kolā e ‵nofo mai lalo i a ia o fakatapu te ‵tou tapuakiga ki a Ieova. E ui i ei, e seai lele se pogai e ‵tau i ei mo tatou o ma‵taku! (Teu. 7:21) A Ieova e fakatasi mai ki a tatou, kae ka tumau eiloa a ia i te ‵lago mai ki a tatou faitalia eiloa e fakatapu a te ‵tou galuega.—Faitau te 2 Nofoaiga Tupu 32:7, 8.

20. Se a te fakaikuga e ‵tau o fai ne tatou?

²⁰ Tela la, ke na fakaiku aka ne tatou ke fai pelā mo ‵tou taina i te senitenali muamua, kolā ne fai atu ki tino pule i olotou aso, penei: “Kafai e tonu i te kilokiloga a te Atua ke faka‵logo māua ki a koutou i lō te Atua, fakamasino aka eiloa ne koutou. Kae e pelā mo māua, e se mafai eiloa o fakagata te mā fai‵pati ki mea ko oti ne lavea kae lagona ne māua.”—Galu. 4:19, 20.