1. Ne auala e maua ei ne tatou a polopolokiga, kae kaia e manakogina ei ne tatou katoa?

E MANAKOGINA ne tatou i nisi taimi a polopolokiga. I nisi taimi, kāti e fesili atu tatou ki se tino telā e āva tatou ki ei mō ne manatu fakatonutonu. I nisi taimi, kāti e fakaasi mai ne se taina telā e manavase ki a koe me ko “seke te auala” o koe—se mea telā ka mafai o salamō fakamuli koe i ei. (Kala. 6:1) A te ‵toe auala, e mafai foki o polopoloki tatou māfai ko fakatonu aka ne se tino se mea ‵se mai tua o te faiga ne tatou o se agasala matagā. Faitalia me ne a auala e maua ei ne tatou a polopolokiga, e ‵tau eiloa o faka‵logo tatou ki ei. A te faiga penā e ‵lei mō tatou kae mafai o faka‵sao i ei ‵tou ola!—Faata. 6:23.

2. E ‵tusa mo te Faataoto 12:15, kaia e ‵tau ei mo tatou o faka‵logo ki polopolokiga?

² E fakamalosi mai te ‵tou tusi siki fakavae ki a tatou ke “faka‵logo ki pati a tino ‵poto.” (Faata. 22:17) E seai se tino e iloa ne ia a mea katoa; e isi faeloa se tino telā e sili atu tena mea e iloa mo tena atamai i lō tatou. (Faitau te Faataoto 12:15.) Tela la, a te fakalogo ki polopolokiga se fakailoga o te loto maulalo. E fakaasi mai i ei me e iloa ne tatou a ‵tou vāivāiga; e manakogina ne tatou a te fesoasoani ke mafai o fakataunu ‵tou fakamoemoega. Ne fakaosofia te Tupu poto ko Solomona ke tusi mai penei: “Ka taunu eiloa a palani e auala i tino fakatonutonu e tokouke.”—Faata. 15:22.

3. I auala fea e mafai ei o maua ne tatou a polopolokiga?

³ E mafai o tuku ‵tonu mai ne se tino a polopolokiga io me se isi auala aka. Ne a nisi auala e maua ei ne tatou a polopolokiga? Kāti ko pokotia tatou i se mea ne faitau ne tatou i te Tusi Tapu io me ko ‵tou tusi telā ko fakamalosi aka ei tatou ke ‵fuli ‵tou mafaufauga mo faifaiga. (Epe. 4:12) Tenā te suā auala e maua ei ne  tatou a polopolokiga. Ne a polopolokiga kolā e tuku ‵tonu mai ne se tino? Kāti e fai mai ne se toeaina io me se isi taina se mea telā e ‵tau o ga‵lue tatou ki ei. Tenā te polopolokiga telā e tuku ‵tonu mai ne se tino. Kafai e alofa mai se tino ke fakaasi mai a polopolokiga mai te Tusi Tapu, e ‵tau mo tatou o fakaasi atu te loto fakafetai mai te fakalogologo ki ana pati kae fakagalue aka ana polopolokiga.

4. E ‵tusa mo te Failauga 7:9, ne a mea e se ‵tau o fai ne tatou māfai ko tuku mai a polopolokiga?

⁴ E tonu, e mafai o faigata ki a tatou a polopolokiga kolā e tuku ‵tonu mai ne se tino. E mafai foki eiloa o se fia‵fia tatou. Kaia? E tiga eiloa e fai ‵tonu atu tatou me i a tatou e se ‵lei katoatoa, kae kāti e mafai o faigata ki a tatou ke talia te polopolokiga mai i se tino e uiga ki se mea ‵se telā ne fai ne tatou. (Faitau te Failauga 7:9.) Kāti ka fai atu ne tatou a fakamasakoga. E mafai o fakafesili ne tatou a te pogai tonu ne fai mai ei ne te tino tenā a polopolokiga io me se fia‵fia ki te auala ne polopoloki ne ia tatou. E mafai foki loa o fakamasei ne tatou te tino tenā mai te fai atu: ‘Se a loa tena fekau ne polopoloki ei ne ia au? E pelā loa me ko seai ne ana vāivāiga!’ Kae kafai e se fia‵fia tatou ki polopolokiga, e mafai o se ‵saga atu tatou ki ei, io me ‵sala ki polopolokiga kolā e ‵tagi ‵lei ki a tatou.

5. Ne a mea ka mafau‵fau tatou ki ei i te mataupu tenei?

⁵ I te mataupu tenei, ka mafau‵fau tatou ki tala o nisi tino i te Tusi Tapu kolā ne ‵teke ki polopolokiga mo tino kolā ne talia ne latou. Ka mafau‵fau foki tatou ki mea kolā ka fesoasoani mai ke talia a polopolokiga kae maua a mea aoga mai i ei.

6. Ne a mea e tauloto ne tatou mai i te auala ne saga atu ei a te Tupu ko Leopoamo ki polopolokiga ne maua ne ia?

⁶ Mafaufau ki te tala o Leopoamo. I te taimi ne fai ei a ia mo tupu o Isalaelu, ne fai atu ne tino se fakatagi ki a ia. Ne fakamolemole atu latou ki a ia ke fakafaigofie aka te lotou amoga ne tuku atu ne Solomona. Se mea ‵lei me ne ‵sala atu a Leopoamo ki tāgata ma‵tua o Isalaelu me ne a olotou manatu ki te tali ka fai atu ne ia ki tino. Ne fai atu a tāgata ma‵tua ki te tupu me kafai e talia ne ia te fakatagi a tino, ka ‵lago atu faeloa latou ki a ia. (1 Tupu 12:3-7) Kae ne seki lotomalie a Leopoamo ki manatu konā, tenā ne ‵sala atu ei a ia ki manatu o tamataene kolā ne ‵tupu tasi aka mo ia. A tāgata konā kāti ko taki 40 tupu olotou tausaga, tela la, ko tai lasi eiloa te lotou atamai i te olaga. (2 Nofo. 12:13) Kae i te taimi tenei, ne tuku atu ne latou a manatu sē ‵lei ki a Leopoamo. Ne fai atu latou ke toe fakaopoopo atu te ‵mafa o amoga a tino. (1 Tupu 12:8-11) Ko maua ne Leopoamo a manatu kese‵kese e lua, tela la, ne mafai fua o ‵talo atu a ia ki a Ieova mō se fesoasoani e uiga ki te manatu e ‵tau o fakaaoga ne ia. I lō te fai penā, ne talia ne ia a te manatu telā ne fiafia a ia ki ei kae fakalogo ki tamataene. Ne maua ei ne Leopoamo mo tino Isalaelu a ikuga matagā. E pelā mo tatou, e mafai eiloa o se fia‵fia tatou ki manatu e tuku mai. Kae kafai ne fakavae ki te Tusi Tapu, e ‵tau eiloa o talia ne tatou.

7. Se a te mea e tauloto ne tatou mai i te tala o te Tupu ko Usia?

⁷ Ne ‵teke te Tupu ko Usia ki polopolokiga. Ne ulu atu a ia ki te vaega o te faletapu o Ieova telā ko faitaulaga fua e saoloto i ei, kae taumafai o ofo atu ne ia a taulaga o mea ma‵nogi. Ne fai atu a faitaulaga a Ieova ki a ia: “Usia, e se ‵tau mo koe o ‵sunu a mea ma‵nogi ki a Ieova! Ko faitaulaga fua e ‵tau o ‵sunu ne latou a mea ma‵nogi.” Ne saga atu pefea a Usia ki ei? Moi ne talia ne ia mo te loto maulalo a te polopolokiga tenā, kae fano fakavave keatea mai te faletapu, penei ko fakamagalo a ia ne Ieova. Kae ko “Usia . . . ne kaitaua malosi.” Kaia ne ‵teke atu ne ia te polopolokiga tenā? Ne mafaufau a ia me e pelā me  se tupu, e saoloto fua a ia o fai so se mea e manako a ia ki ei. Kae e se tenā te kilokiloga a Ieova. Ona ko tena fakamaualuga, ne poko a Usia i te lepela kae ne “fai pelā me se lepela ke oko ki te aso ne mate ei” a ia. (2 Nofo. 26:16-21) E akoako mai i te tala o Usia me faitalia me ko oi tatou, kafai e ‵teke atu tatou ki polopolokiga i te Tusi Tapu, ka se maua ne tatou te taliaga a Ieova.

8. Ne saga atu pefea a Iopu ki polopolokiga?

⁸ E ‵kese mai i fakaakoakoga sē ‵lei ne sau‵tala tatou ki ei, e tuku mai i te Tusi Tapu a fakaakoakoga ‵lei o tino kolā ne maua ne latou a fakamanuiaga me ne talia a polopolokiga. Mafaufau ki a Iopu. E tiga loa a ia se tagata e mataku ki te Atua, ne seki ‵lei katoatoa a ia. Ne fakaasi mai ne ia a nisi kilokiloga sē ‵tonu ona ko tulaga faiga‵ta ne fepaki mo ia. Ona ko te mea tenā, ne maua ne ia a polopolokiga kolā ne fai ‵tonu atu ki a ia, mai i a Eliu mo Ieova. Ne saga atu pefea a Iopu ki ei? Ne talia ne ia mo te loto maulalo a polopolokiga konā. Ana muna: “Au ne faipati e aunoa mo se malamalama . . . ko toe fakafoki mai ei ne au aku pati, kae ko au ko salamō i te ‵pefu mo te lefu.” Ne fakamanuia ne Ieova a Iopu ona ko tena loto maulalo.—Iopu 42:3-6, 12-17.

9. Ne fai pefea a Mose mo fakaakoakoga ‵lei i te taliaga o polopolokiga?

⁹ A Mose se fakaakoakoga ‵lei o se tino telā ne talia ne ia a polopolokiga mai tua o te faiga ne ia o se agasala matagā. I se taimi e tasi, ne kaitaua a ia kae ne seki fakaaloalo atu ki a Ieova. Ona ko te mea tenei, ne galo i a Mose a te tauliaga ke ulu atu ki loto i te Fenua o te Folafolaga. (Nume. 20:1-13) I te taimi ne fakaasi atu ne Mose tena sē fiafia e uiga ki te fakaikuga tenei, ne fai atu a Ieova ki a ia: “Sa toe faipati mai ki a au e uiga ki te mea tenei.” (Teu. 3:23-27) Ne seki kaitaua a Mose. Kae ne talia ne ia te fakaikuga a Ieova, kae ne fakaaoga faeloa a ia ne Ieova ke ‵taki atu te kau Isalaelu. (Teu. 4:1) Ke fakaakoako tatou ki a Iopu mo Mose mai te talia ne tatou a polopolokiga. Ne ‵fuli ne Iopu tena kilokiloga; ne seki fai atu ne ia so se fakamasakoga. Ne fakaasi mai ne Mose me ne talia ne ia a polopolokiga a Ieova mai tena tumau i te fakamaoni faitalia me ko galo atu se tauliaga telā ne tāua malosi ki a ia.

10. (a) Se a te mea e fakaasi mai i te Faataoto 4:10-13 e uiga ki mea aoga e maua māfai e talia a polopolokiga? (e) Se a te kilokiloga ‵lei ki polopolokiga ne fakaasi mai ne nisi tino?

¹⁰ E maua ne tatou a mea aoga māfai e fakaakoako ki tāgata fakamaoni e pelā mo Iopu mo Mose. (Faitau te Faataoto 4:10-13.) Tenā eiloa te mea ko oti ne fai ne ‵tou taina mo tuagane e tokouke. Mafaufau ki pati a te taina ko Emmanuel, telā e nofo i Congo, e uiga ki polopolokiga ne maua ne ia: “Ne lavea ne taina ma‵tua faka-te-agaga i taku fakapotopotoga me ko pili eiloa o fai ne au se mea telā ka fakamasei ei toku va mo Ieova kae ne fesoasoani mai latou. Ne fakagalue ne au olotou polopolokiga, kae ne fesoasoani mai ke ‵kalo keatea au mai i fakalavelave e uke.” * Ne fai mai a Megan, se paenia i Kanata, e uiga ki polopolokiga: “E se ko te mea ne manako faeloa au ki ei, kae ko te mea eiloa telā ne manakogina ne au.” Kae ne fai mai a Marko, se taina mai Croatia, penei: “Ne galo toku tauliaga, kae kafai e toe kilo au ki tua, ne iloa ne au me i te polopolokiga ne maua ne au, ne fesoasoani mai ke toe fakamalosi aka toku feitu faka-te-agaga.”

11. Ne a pati ne fai mai ne te Taina ko Karl Klein e uiga ki te taliaga o polopolokiga?

¹¹ A te suā tala o se tino telā ne aoga ki a ia a polopolokiga ko te Taina ko Karl Klein, se sui mua o te Potukau Pule. I tena tala, ne fai mai ne te Taina ko Klein a te taimi ne polopoloki  ‵mafa ei a ia ne Joseph F. Rutherford, telā se taugasoa pili o ia. Ne fai ‵tonu mai a Klein me ne seki fiafia muamua a ia ki te polopolokiga tenā. Ne fai mai a ia: “I te suā taimi ne lavea au ne te [Taina ko Rutherford], ne faipati mai a ia mo te fiafia, ‘Talofa Karl!’ Kae ona ko te mea koi ita loa au, ne pati musumusu atu fua. Ne toe fai mai a ia, ‘Karl, ke matapulapula koe i te Tiapolo!’ Ne mavale au kae tali atu, ‘Taina ko Rutherford, e ‵lei loa.’ Kae ne maina a ia, kae toe fai mai, ‘Sa saga ki ei. Ke matapulapula fua koe i te Tiapolo.’ Ko oko loa te ‵tonu o ana pati! Kafai e ita fakamoemoe tatou ki se taina, maise māfai ne fai mai ne ia se mea telā e ‵tau o fai mai ne ia . . . , ko tuku faka‵sau ne tatou a tatou eiloa ki malei a te Tiapolo.” * (Efe. 4:25-27) Ne talia ne te Taina ko Klein a polopolokiga a te Taina ko Rutherford kae ne tumau loa te ‵pili o te lā va fakataugasoa.

12. E fesoasoani mai pefea te loto maulalo ke talia ne tatou a polopolokiga? (Salamo 141:5)

¹² Ne a mea e mafai o fesoasoani mai ke talia a polopolokiga? E ‵tau o loto maulalo tatou kae masaua me i a tatou e se ‵lei katoatoa kae e mafai foki o fai ne tatou i nisi taimi a mea va‵lea. E pelā mo mea ne sau‵tala ki ei muamua, ne maua ne Iopu se kilokiloga sē tonu. Fakamuli ifo ne ‵fuli tena kilokiloga kae ne fakamanuia a ia ne Ieova. Kaia? Me ne loto maulalo a Iopu. Ne fakaasi mai ne ia tena loto maulalo e auala i te taliaga o polopolokiga ne tuku atu ne Eliu, faitalia me e foliki fakafia atu a Eliu i a ia. (Iopu 32:6, 7) Ka fesoasoani mai foki a te loto maulalo ke fakagalue ne tatou a polopolokiga, faitalia me e mafau‵fau tatou me e seki ‵tau o maua ne tatou io me māfai e foliki fakafia atu a te tino telā ne tuku mai ne ia. Ne fai mai se toeaina i Kanata, penei, “Ona ko te mea e ‵kese a te ‵tou kilokiloga ki a tatou eiloa mo te kilokiloga a nisi tino, e gasolo aka pefea o ‵lei tatou māfai e seai se tino e tuku mai ne ia a polopolokiga?” Ko oi te tino i a tatou e se manako ke ati aka ne ia a fuataga o te agaga tapu kae fakataunu te galuega talai faka-Kelisiano?—Faitau te Salamo 141:5.

13. E ‵tau o pefea te ‵tou kilokiloga ki polopolokiga e maua ne tatou?

¹³Kilo atu ki polopolokiga e pelā me se fakaasiga o te alofa o te Atua. E manako a Ieova ke maua ne tatou te ‵toe mea ‵lei. (Faata. 4:20-22) E fakaasi mai ne ia tena alofa māfai e polopoloki ne ia tatou e auala i tena Muna, tusi faka-te-Tusi Tapu io me se taina talitonu matua faka-te-agaga. “E polopoloki ne ia tatou mō te ‵tou ‵lei,” ko pati i te Epelu 12:9, 10.

14. Se a te mea e ‵tau o ‵saga tonu atu ki ei māfai ko polopoloki tatou?

¹⁴‵Saga ki pati i te polopolokiga, kae e se ko te auala ne fai atu ei. I nisi taimi, e mafai o  mafau‵fau tatou me e se ‵lei te auala ne fai atu ei a te polopolokiga. E tonu, e ‵tau mo so se tino fai polopolokiga o taumafai ke fai penā i te ‵toe auala ‵lei ke mafai o taliagofie. * (Kala. 6:1) Kae kafai ko tatou ne polopoloki, se mea ‵lei ke saga tonu atu ki te fekau—faitalia me mafau‵fau tatou me ne mafai o tuku mai i se auala tai ‵lei atu. E mafai o fesili ifo tatou: ‘Kafai foki loa e se fiafia au ki te auala ne tuku mai te polopolokiga, kae e mata, e isi se mea e mafai o tauloto ne au mai i ei? E mata, e mafai o se kilo atu au ki vāivāiga o te tino ne tuku mai ne ia te polopolokiga ko te mea ke maua ne au a mea tāua mai i ei?’ Se mea poto ke ‵sala atu ki mea aoga mai i so se polopolokiga e maua ne tatou.—Faata. 15:31.

15. Kaia e ‵tau ei o ‵sala tatou ki polopolokiga?

¹⁵ E fakamalosi mai te Tusi Tapu ki a tatou ke ‵sala ki polopolokiga. E fai mai te Faataoto 13:10: “Te poto i o latou kolā e ‵sala ki manatu fesoasoani.” Ko oko eiloa i te ‵tonu o pati konā! A tino kolā e ‵sala ki polopolokiga i lō te faka‵tali ki se tino ke polopoloki ne ia latou, e masani o gasolo malosi atu ki mua i te feitu faka-te-agaga i lō latou kolā e se ‵sala ki manatu fakatonutonu. Tela la, ke gasue muamua o ‵sala a polopolokiga.

16. Ne a tulaga e mafai o fesili atu tatou mō ne polopolokiga?

¹⁶ Ko te taimi fea e mafai ei o ‵sala atu tatou ki polopolokiga mai i taina tali‵tonu? Mafaufau ki nisi tulaga. (1) Ne fakamolemole atu se tuagane ki se tino talai atamai ke kau atu ki sena akoga kae fakamuli ifo ne fesili atu ki auala e mafai o momea aka te ‵lei o tena akoako atu. (2) E manako se tuagane taka o ‵togi ne gatu kae fesili atu ki se tuagane matua faka-te-agaga e uiga ki tena kilokiloga tonu ki gatu e onoono a ia ki ei. (3) Ne ‵tofi aka se taina ke fai tena lāuga muamua mō tino katoa. E fakamolemole atu a ia ki se failauga atamai ke fakalogologo faka‵lei ki tena lāuga kae fai atu a nisi mea ke momea aka te ‵lei o tena lāuga. Ke oko foki loa ki se taina telā ko leva ne fai sāle ana lāuga i tausaga e uke, e mafai o fesili atu ke maua ne manatu penā mai nisi failauga ata‵mai ko fakagalue ei ne ia.

17. E maua pefea ne tatou a mea aoga mai polopolokiga?

¹⁷ I vaiaso io me ne masina mai mua nei, ka maua ne tatou a polopolokiga kolā e fai ‵tonu mai io me fai mai i nisi auala. Kafai ko tupu te mea tenā, masaua a manatu ne fatoa sau‵tala tatou ki ei. Ke tumau i te loto maulalo. ‵Saga ki pati i te polopolokiga, kae e se ko te auala ne fai atu ei. Ko fakagalue ei te polopolokiga ne maua ne koe. E seai se tino i a tatou ne fanau mai e poto. Kae kafai tatou e “faka‵logo ki pati fakatonutonu kae talia a polopolokiga,” e tauto mai te Muna a te Atua me ka “‵poto” tatou.—Faata. 19:20.