KO FIA‵KAI a tualisi. A te āsi atu ki se fa‵kai lauiloa i tala fakasolopito o Peteleema ne fai ei latou ke fia‵kai, kae ne ma‵nako latou o ‵tofo ki se mea mai i konā. Ne lavea ne se tino e tokotasi i a latou se fale ‵kai telā e maua atu i ei a te falafel—se meakai gali telā e aofia i ei a tomato, aniani, mo nisi vesiapolo kae kai fakatasi mo te falaoa ko te pita. Ne tuku atu ne te meakai māmā gali tenei a te malosi ke faka‵soko atu te lotou mata‵mata.

E se iloa ne tualisi me i te lotou ‵kai ki te falaoa faigofie tenā ko te pita, ka fai eiloa mo fai te ‵toe mea tāua i tala mua ne fetaui mo latou i te aso tenā. E fakauiga a te igoa ko Peteleema ki te “Fale o Falaoa,” kae ne tao sāle a falaoa i te kogā koga tenā i te fia afe o tausaga. (Luta 1:22; 2:14) A te falaoa ko te pita se falaoa lauiloa e tasi o Peteleema.

Toeitiiti kae kātoa te fa afe tausaga ko ‵teka, e se ‵mao mai te feitu ki saute o Peteleema, ne tao ei ne te avaga a Apelaamo, ko Sala, a “falaoa” ke fagai ki ei a mālō e tokotolu kolā e seki fakamoemoegina. (Kenese 18:6) A te “falaoa tafasili i te ‵lei” telā ne fakaaoga ne Sala kāti ne faite mai i saito io me ko kalite. Ne ‵tau o fakatoka fakavave ne Sala a te falaoa tenei kae kāti ne tao ne ia a puta falaoa i luga i fatu ‵vela.—1 Tupu 19:6.

Ne fakatoka kae tao ne te kāiga o Apelaamo olotou falaoa, e pelā mo te mea e fakaasi mai i te tala tenei. Ne fakaasi mai ne te lotou vaegā olaga me ne seki mafai o tao ne Sala mo ana tavini a falaoa i ogaumu kolā ne masani o fakaaoga i Ulo, te fa‵kai o Sala. Ne fakaaoga ne ia a falaoa tafasili i te ‵lei mai i saito ne ‵toki ne latou. Kāti ne faigata eiloa te faiga o te galuega tenei mai te fakaaogaga o te fatu solo saito kae kāti se mea tuki kalite.

I te fa o senitenali mai tua ifo, ne seki talia i te Tulafono faka-Mose ke fakaaoga a te fatu solo saito e pelā me se mea fakaleoleo māfai ko fai se kaitalafu, me i te mea tenā “ko te ola o te kāiga.” (Teutelonome 24:6) Ne kilo atu a te Atua ki te fatu solo saito e pelā me se mea tāua me e se mafai o fai ne se kāiga olotou falaoa i aso katoa e aunoa mo te mea tenā.—Ke onoono ki te pokisi ko “ Te ‵Tukiga mo te ‵Taoga o Falaoa i Aso Katoa i Taimi o te Tusi Tapu.”

Kati e fakasino atu faka-350 taimi a te Tusi Tapu ki te falaoa, kae ne fakaaoga ‵soko ne tino tusitala o te Tusi Tapu a te falaoa e pelā me se mea e tai ‵pau mo meakai. Ne fakaasi mai ne Iesu me i tino kolā e tavini atu ki te Atua e mafai o ‵talo atu mo te loto tali‵tonu penei: “Tuku mai omotou meakai [falaoa] e ‵tau mō te aso nei.” (Mataio 6:11) E fakasino atu loa te “falaoa” ki meakai, telā e fakaasi mai i ei me e mafai o fakalago‵lago tatou ki te Atua ke tuku mai ne ia ‵tou mea‵kai i aso katoa.—Salamo 37:25.

Kae e isi aka foki se mea telā e tāua atu i lō meakai. Ne fai mai a Iesu: “E se ko meakai [falaoa] fua e ola ei te tino, kae ko pati katoa kolā e ‵to mai i te gutu o Ieova.” (Mataio 4:4) Ne fakasino atu ana pati ki se taimi telā ne fakalagolago katoatoa atu ei a te kau Isalaelu ki te Atua. Ne kamata te mea tenei mai tua malie o te lotou oloatuga keatea mai Aikupito. Kāti ko teka atu se masina e tasi talu mai te taimi ne ulu atu ei latou ki te Koga Lavaki o Sinai, kae ko pili o palele olotou meakai. Ona ko te ma‵taku i a latou ma ‵mate i te fia‵kai, ne fameo atu latou mo te sē fia‵fia: “I te motou ‵nofoga i Aikupito, . . . e uke foki meakai [falaoa] valevale e kai ne matou, kae e mafai foki ne te tino o kai ki te mea e mafai ne ia o kai.”—Esoto 16:1-3.

E seai se fakalotolotolua me ne gali ‵ki eiloa a falaoa i Aikupito. I taimi o Mose, ne mafai eiloa o tuku atu ne tino ‵poto i te fakafete falaoa a vaegā falaoa mo keke kese‵kese i Aikupito. Kae ne seki mafaufau eiloa a Ieova ke tuku tiaki ana tino e aunoa mo so se vaegā falaoa. “Ka faka‵to ifo ne au a meakai mai te lagi mō  koutou katoa,” ko tena folafolaga. Se mea tonu me ne maua atu i te taeao ‵malu a te falaoa tenei mai te lagi, “se mea manifinifi pelā me se matutuga kiona” telā ne fai pelā me se sau o te vaveao. “Se a te mea tenei?” ne fesili atu a te kau Isalaelu i te taimi muamua ne lavea ne latou. “Tenei te meakai [falaoa] telā ko tuku atu ne te Aliki ke ‵kai koutou ki ei,” ko te fakamatalaga a Mose. Ne taku ki te “manai,” * kae ne ola eiloa latou i te falaoa tenei i tausaga e 40.—Esoto 16:4, 13-15, 31.

I te taimi muamua, kāti ne ōfo a te kau Isalaelu i te manai telā ne tuku fakavavega atu. E fai pelā me se “masi ne palu mo te hani” kae ne lava eiloa mō tino katoa. (Esoto 16:18) Kae i te gasologa o taimi, ne kamata o mafau‵fau latou ki meakai kese‵kese kolā ne ‵kai latou ki ei i Aikupito. Ne pati musu‵musu mai latou: “Ko seai eiloa ne meakai, ko te manai faeloa tenei i aso katoa!” (Numela 11:6) Fakamuli ifo ne fai mai latou mo te fakatakalialia: “Ko se mafai ne matou o toe ‵kai ki meakai masei konei!” (Numela 21:5) Ne kamata o takalia‵lia latou ki “mea‵kai mai te lagi.”—Salamo 105:40.

E manino ‵lei, me se mea faigofie ke manatu mā‵ma ki te falaoa, e pelā foki eiloa mo nisi mea e uke. Kae e fakasino atu eiloa te Tusi Tapu ki se vaegā falaoa fakapito telā e se ‵tau o fakamaseigina. A te falaoa tenei, ne fakatusa ne Iesu ki te manai telā ne ‵teke malosi atu ki ei a te kau Isalaelu, e mafai o tuku mai i ei a mea aoga tumau.

Muna a Iesu ki ana tino fakalogo‵logo: “Ko au ko te falaoa o te ola. Ne kai ne otou tamana te manai i te vao, kae ne ‵mate latou. Tenei te falaoa ko fanaifo mai te lagi; so se tino e kai ki ei, ka se toe mate. Ko au ko te falaoa o te ola ne fanaifo mai te lagi; kafai so se tino e kai ki te falaoa tenei, ka ola eiloa a ia ki te se gata mai. Ka ko te falaoa ka avatu ne au, ko toku foitino; ka avatu ne au ke maua ne tino te ola se-gata-mai.”—Ioane 6:48-51.

 Ne seki malamalama a tino fakalogo‵logo e tokouke ki te fakaaogaga ne ia i se auala fakatusa a pati ko te “falaoa” mo te “foitino.” Kae ne fetaui ‵lei ‵ki eiloa te fakatusaga. Ne mafai o ola a te kau Iutaia i aso takitasi ona ko te falaoa, e pelā eiloa mo te manai ne ola ei te kau Isalaelu i tausaga e 40 i te koga lavaki. E tiga eiloa a te manai se meaalofa mai te Atua, ne seki mafai o tuku atu i ei a te ola se-gata-mai. I te sua feitu la, ne tuku atu ne te taulaga a Iesu a te vaegā fāiloga penā ki tino kolā e fakatuanaki ki a ia. A ia ko te “falaoa [tonu] eiloa o te ola.”

Kāti ko fiakai koe, kae ko ‵kapa atu koe ki se potu falaoa. Kae e mafai foki o fakafetai atu koe ki te Atua mō “meakai e ‵tau mo te aso nei.” (Mataio 6:11, Tusi Tapu Tuvalu) E tiga eiloa e fakatāua ne tatou se meakai gali, ke mo a eiloa ma puli i a tatou a te tāua o “te falaoa o te ola,” ko Iesu Keliso.

E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou me se fai tatou e pelā mo tino Isalaelu sē loto fakafetai i aso o Mose, kolā e seai se loto fiafia ki te falaoa tāua tenei? Ne fai mai a Iesu: “Kafai e a‵lofa mai koutou ki a au, ke tausi ne koutou aku poloakiga.” (Ioane 14:15) Mai te faka‵logo ki fakatonuga a Iesu, e maua ei ne tatou a te fakamoemoega ke ‵kai ki te falaoa telā ka maua ei ne tatou te fiafia ki te se-gata-mai.—Teutelonome 12:7.