1, 2. (a) Ocitangi cipi ca pita la Yona kumue la vakuanaviyu omo lioku lueya kuaye? (b) Tu kuatisiwa ndati lulandu wa Yona?

 YONA ka yonguile vali oku yeva onjuela. Onjuela yaco, ka ya kaile lika yofela ya tuñunya ovikolo, kuenda yakimba anene a veta longusu vavaya onaviyu. Ocina ca yokokisa calua Yona, oku litetela kua vakuanaviyu kumue lusongui wavo osimbu va tatayala oco onaviyu ka yi ka vombe. Yona wa kũlĩhĩle okuti, alume vaco nda va fa mekonda liaye!

² Nye ca kokela Yona ovitangi viaco? Eye wa lueyelele Yehova, Suku yaye. Ocina cipi cĩvi a lingile? Ka ponduile hẽ oku likekembela vali? Atambululo kapulilo a-a, a pondola oku tu longisa ovina vialua. Ulandu wa Yona, u tu kuatisa oku limbuka okuti, omanu vakuekolelo ndaño va lueya, va pondola oku likekembela akandu avo.

3-5. (a) Omanu olonjanja vimue poku tukula ulandu wa Yona va sima nye? (b) Ovina vipi tua kũlĩha viatiamẽla ku Yona? (Tala etosi pombuelo yemẽla.) (c) Momo lie upange wa Yona woku kala uprofeto ka wa lelukilile?

³ Eci omanu va sokolola omuenyo wa Yona, citava okuti va ivaluka vali ovina vĩvi a linga, ndeci esino kuenda olonamalãla viaye. Pole, kuli ovina viwa tu lilongisila kokuaye. Ivaluka okuti Yona wa nõliwile la Yehova Suku oco a linge uprofeto waye. Nda Yona wa kaile omunu umue ũvi, Yehova nda ka ecele ocikele cinene kokuaye.

⁴ Embimbiliya ka li tu sapuila ovina vialua via pita vomuenyo wa Yona. (Tanga 2 Olosoma. 14:25.) Eye wa citiwila ko Gati Hefere, olupale lumue lua kala eci ci soka olokilometulu vikuãla limbo lio Nasara, muna Yesu Kristu a kulila, noke yovita ecelãla kanyamo. * Yona wa kala uprofeto kotembo Soma Yerevoama Yavali a viala kapata ekũi o ko Isareli. Pa pitile ale otembo yalua tunde eci Eliya a kala komuenyo, kuenda kapiñala kaye Elisia, wa fa vokuenda kuviali wa isia ya Yerevoama. Ndaño Yehova wa tumĩle alume vaco oku mãlako efendelo lia Baale, va Isareli lopo veya oku yapuisiwa. Ofeka ya kala oku vialiwa vali losoma yimue ya “lingainga eci cĩvi kovaso a Yehova.” (2 Olos. 14:24) Citava okuti ka ca lelukile ku Yona oku linga upange waye wuprofeto lesanju. Pole, wa linga upange waco lepandi.

⁵ Noke, omuenyo wa Yona wa pita vepongoloko linene. Eye wa tambuile ocikele cimue ku Yehova okuti, ka ca lelukile oku ci tẽlisa. Yehova wo tumĩle oku linga nye?

6. Upange upi Yehova a ecele ku Yona, kuenda momo lie upange waco wa kalela ndu okuti ka wa lelukile?

⁶ Yehova wa sapuila Yona hati: “Votoka. Kuende kimbo linene lio Ninivei. Ka li sapuile episo lialio, momo ũvi walio wa yevala kokuange.” (Yona 1:2) Tu pondola oku limbuka esunga lieci ocikele caco ca molehela ndu okuti ka ca lelukile. Momo olupale luo Ninivei lua kala eci ci soka 800 kolokilometulu kutundilo, okuti ungende waco posi u lingiwa vosãi. Citava okuti oku linga ungende waco ca kala ndocina cimue ca leluka kokuaye. Yona wa laikele oku sapula esombiso lia Yehova ku va Asuria vana va kala volupale luo Ninivei, haivo va kũlĩhĩwile okuti va tema calua kuenda olongangala. Yona wa sepuiwile lafendeli va Suku. Oco hẽ wa lavokaile okuti vakualofeka nda vo tambulula ciwa? Omo Yona eye lika wa kala ufendeli wa Yehova volupale luna lua kũlĩhĩwile okuti imbo “liosonde,” nye a ponduile oku linga?—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Nye ci lekisa okuti ocikele Yona a tambuile ku Yehova ka ca lelukile? (b) Momo lie tu sukilila oku yuvula oku pisa Yona okuti ukuosumba?

⁷ Ka tua kũlĩhĩle ovina Yona a sokolola. Pole, eci tua kũlĩha lika ceci okuti wa tilile. Yehova wa sapuilile Yona oco a ende kutundilo, pole wa endele kutakelo. Eye wa lokila ko Yopa okuti, olupale lumue lua kala kohulo yokalunga ocipepi letapu kuenje, wa londa vonaviyu ya loña ko Tarsisi. Olonoño vimue via siata oku oku popia viti, olupale luo Tarsisi lua kala ko Espanya. Nda ocili, Yona wa kala eci ci soka 3.500 kolokilometulu lo Ninivei. Eye wa yoka Okalunga Kanene, okuti ungende waco oku u linga, wa ambata unyamo! Yona wa nõlelepo oku tila ocikele a tambuile ku Yehova!—Tanga Yona 1:3.

⁸ Eci hẽ ci lomboloka okuti Yona wa kala ukuosumba? Ka tu sukila oku pisa lonjanga elinga liaye. Ndomo tu ka ci konomuisa vocipama cikuavo, Yona wa linga ovina vikuavo okuti via sukilile utõi walua. Pole, wa kala omunu umue ka lipuile haeye wa honguele ndetu. (Osa. 51:5) Helie pokati ketu ka la kuata usumba?

9. Nda olonjanja vimue tu sima tuti ka ca lelukile oku tẽlisa upange tua tambula ku Yehova, nye tu sukila oku ivaluka kepuluvi liaco?

⁹ Olonjanja vimue, tu sima tuti Yehova o tu tuma oku linga ovina via tatama, ale ovina ka tu tẽla. Pamue tu sima tuti, ka ca lelukile oku tẽlisa ocikundi ca eciwa Kakristão coku kunda olondaka viwa Viusoma wa Suku. (Mat. 24:14) Citava okuti, tu ivalako olondaka via Yesu eci a popia hati: “Ovina viosi vi tẽliwa la Suku.” (Mar. 10:27) Olonjanja vimue nda tu pita lovitangi, tu pondola oku kuata elomboloko liovitangi vina Yona a liyaka lavio. Oco hẽ ovitangi vipi Yona a liyaka lavio omo lioku tila?

10, 11. (a) Citava okuti Yona wa lavoka nye osimbu onaviyu ya kala oku tunda petapu? (b) Ocitangi cipi ca pita lonaviyu kumue la vakuakutapula?

¹⁰ Tu sokololi ndomo Yona a londa vonaviyu yovikuata yo ko Foinike. Eye wa lavulula ndomo usongui wonaviyu la vakuakutapula va pongiya onaviyu oco va tunde petapu. Eci etapu lia fetika oku siala konyima levando, kuenje ka lia molehele vali, Yona pamue wa simĩle hati, wa puluka kohele yina yo kokelele usumba. Puãi vocipikipiki ovina viosi via pongoloka.

¹¹ Ofela yonupi ya sika calua, kuenje okalunga ka tumũla akimba ana a fetika oku punguasa onaviyu. Oco hẽ onaviyu yitito yavaya haiyo ya leñela, ya pita olowola viñami vemehi liakimba anene? Anga hẽ Yona wa kũlĩhĩle ovina via pita vepuluvi liaco, cina a soneha noke okuti, ‘Yehova wa tuma ofela yonupi, kuenje vokalunga mueya ehunguhungu’? Ka tu ci imbila uvangi. Pole, eye wa mola ndomo vakuanaviyu va fetika oku pinga ekuatiso kolosuku viavo lesakalalo, kuenda wa kũlĩhĩle okuti olosuko viaco, ka via ponduile oku eca ekuatiso lalimue. (Ovis. 19:4) Ulandu waco wa amisako ndoco: “Onaviyu ya si oku nyanyõha.” (Yona 1:4) Oco hẽ Yona nda wa likutilila ndati ku Suku una a kala oku tila?

12. (a) Momo lie tu sukilila oku yuvula oku pisa Yona omo lioku pekela, osimbu ehunguhungu liofela lieya? (Tala etosi pombuelo yemẽla.) (b) Yehova wa situlula ndati u wa koka ovitangi?

¹² Omo okuti Yona ka ponduile oku eca ekuatiso limue, wa lokila kupungu wonaviyu. Kuenje, wa pekela otulo tuelume. * Usongui wonaviyu eci o sanga, wo pasula loku u pinga oco a likutilile ku Suku yaye ndeci omanu vakuavo va linga. Omo vakuanaviyu va simĩle vati kua kala ongusu yimue ya velapo ya koka ehunguhungu, va imba ocela oco va limbuke u wa va kokela ocitangi caco. Citava okuti utima wa Yona wa veta calua omo liusumba, osimbu omunu lomunu a pita vocela. Noke, cosi ca situluiwa. Yehova wa lingisa okuti, ocela ci veta Yona oco va limbuke okuti, eye wa koka ehunguhungu!—Tanga Yona 1:5-7.

13. (a) Nye Yona a sapuila vakuanaviyu? (b) Yona wa pinga ku vakuanaviyu oku linga nye, kuenda momo lie?

¹³ Yona wa sapuila vakuanaviyu ovina viosi. Eye wa kala ufendeli wa Yehova, Suku ukuonene wosi. Yehova, eye Suku una Yona a kala oku tila kuenje, omo lioku u sumuisa, wa kokela ovitangi omanu vakuavo. Alume vaco va salukile, kuenda Yona wa mola usumba vovaso avo. Ovo vo pulisa eci va sukilile oku u linga oco va popele onaviyu kuenda omuenyo wavo. Nye Yona a va sapuila? Pamue eci Yona a sokolola okuti imbiwa vokalunga, kuenje o vomba vovava a talala, wa kala lusumba walua. Omo wa kũlĩhĩle okuti o pondola oku popela omanu, nda wa ecelela hẽ okuti va fa ño? Yona wa va sapuila hati: “Njeluli. Njimbi vokalunga oco okalunga ka tulumũhe, momo ame ndi ci okuti ehunguhungu lieya kokuene mekonda liange.”—Yona 1:12.

14, 15. (a) Tu setukula ndati ekolelo lia Yona? (b) Vakuanaviyu va tambuluiya ndati epingilo lia Yona?

¹⁴ Ove hẽ o sima okuti evi olondaka viomunu ukuosumba? Citava okuti Yehova wa sanjukile calua poku mola utõi wa Yona, omo liocituwa caye coku lieca olumue kepuluvi limue lia tĩla. Tua limbuka ekolelo Yona a kuata. Koloneke vilo, citava okuti tu setukula ekolelo liaye poku velisapo olonjongole viomanu okuti, vietu muẽle ci sule. (Yoa. 13:34, 35) Eci tu limbuka okuti omunu umue wa suka, ale wa sumua, pamue wa hongua kekolelo, tu linga cosi tu tẽla oco tu u kuatise? Poku ci linga, tu sanjuisa utima wa Yehova!

¹⁵ Pamue vakuanaviyu va kuatela ohenda Yona, momo kefetikilo va likala oku linga eci a va sapuila! Ovo va seteka oku linga cosi va tẽla oco va puluke kehunhungu, pole ka ca tẽliwile. Ehunguhungu lia livokiya, kuenje va limbuka okuti, ka va kuatele vali ndomo va linga. Noke yoku likutilila ku Yehova, Suku ya Yona, va yelula Yona loku wimba vokalunga.—Yona 1:13-15.

16, 17. Lombolola ovina via pita la Yona eci a imbiwa vokalunga. (Tala oviluvialuvia.)

¹⁶ Yona wa wila vemehi liakimba a tema calua. Citava okuti wa seteka oku yua oco ka ka vombe, kuenda osimbu efelefele kumue lovava o samõhaila, wa mola ndomo onaviyu ya kala oku amela ocipãla lonjanga. Pole, akimba anene o nyuña nyuña loku u vombisila kosi yovava. Osimbu a vomba, ka kuatele vali elavoko.

¹⁷ Noke, Yona wa lombolola ndomo utima waye wa kala kepuluvi liaco. Eye wa sokolola ovina vialua. Pamue poku sokolola okuti lalimue eteke a ka mola vali onembele ya Yehova ko Yerusalãi, wa sumuĩle calua. Eye wa simĩle okuti, wa kala oku lokila valondo okalunga ocipepi lefetikilo liolomunda, kuenda ovitangatanga viokalunga, vio muña. Wa simĩlevo okuti eli olio eleva liaye, ale eyambo liaye.—Tanga Yona 2:2-6.

18, 19. Ocina cipi ca pita la Yona osimbu a kala valondo okalunga, kuenda helie wa koka ovina viaco? (Tala etosi pombuelo yemẽla.)

¹⁸ Pole, kua pita ocina cimue ci komõhisa! Yona wa mola ocinyama cinene haico ca tekãva mbu, ca kala oku ñualañuala ocipepi, kuenje ca amela lonjanga kokuaye. Omẽla waco wa asama yu co wina!

¹⁹ Yona wa simĩle okuti, olio esulilo liomuenyo waye. Pole, wa limbuka ocina cimue ci komõhisa. Eye handi wa kala lomuenyo! Ka tãkiliwile kuenda ka sukilile omuenyo, momo wa fuima ciwa, ndaño wa kala vimo liocinyama caco okuti, kokuaye ca kala ndeyambo. Yona wa fetika oku saluka. Ocili okuti Suku yaye Yehova, eye ‘wa tumĩle olũsi lunene oku ina Yona.’ *—Yona 1:17.

20. Nye tu lilongisila kohutililo Yona a lingila vimo liombisi yinene?

²⁰ Osimbu otembo ya pita, Yona wa mola owelema umue okuti lalimue eteke a u muile, kuenje wa sokolola kuenda wa likutilila ku Yehova Suku. Ohutililo yaye yosi, ya sonehiwa kocipama 2 velivulu lia Yona, kuenda yi situlula ovina vialua viatiamẽla kokuaye. Oyo yi tukula olondaka vialua vi sangiwa Kolosamo, ci lekisa okuti Yona wa kũlĩhĩle ciwa Ovisonehua. Ohutililo yaco, yi sitululavo okuti wa kala ukualopandu. Yona wa malusula lolondaka viti: “Ame puãi hu lumbila ocilumba colopandu vialua. Eci nda likuminya oco ndinga. Oku popela ku tunda ku Yehova.”—Yona 2:9.

21. Nye Yona a lilongisila kepopelo, kuenda ocina cipi ci kuete esilivilo tu sukila oku ivaluka?

²¹ Yona wa lilongisa okuti, Yehova o pondola oku popela omanu kolonepa viosi va sangiwa, lo kapuluvi osi, ndaño muẽle ceci a kala “vimo liolũsi.” Yehova wa mola ndomo ufendeli waye a sumua, kuenje wo popela. (Yona 1:17) Yehova eye lika wa tẽla oku ecelela okuti omunu o kala ciwa oloneke vitatu vimo liolũsi lunene. Oku ivaluka okuti Yehova, eye “Suku una o kuete peka liaye omuenyo,” ci kuete esilivilo. (Dan. 5:23) Vokuaye omo tu kuetele omuenyo. Tua siata hẽ oku eca olopandu kokuaye? Ka tu vetiyiwa hẽ oku pokola ku Yehova?

22, 23. (a) Ocituwa ca Yona coku eca olopandu ca setekiwa ndati? (b) Nye tu lilongisila kulandu wa Yona eci tu lueya?

²² Nye ci popiwa catiamẽla ku Yona? Yona wa lilongisa hẽ oku eca olopandu ku Yehova loku u pokola? Oco a linga. Noke yovotanya atatu kuenda ovoteke atatu, olũsi lua “sanjela Yona kongongo.” (Yona 2:10) Sokolola okuti, Yona ka sukilile oku litasa oco a pitĩle kohulo yokalunga! Yona ka sukililevo oku sandiliya onjila oco a pitĩle keseke. Pole, noke ocituwa caye coku lekisa olopandu, ca setekiwa. Kelivulu lia Yona 3:1, 2, ku popia ndoco: “Ondaka ya Yehova yeya ku Yona onjanja yavali, yiti, Votoka. Kuende kimbo linene lia Ninivei. Ka kunde ondaka nda ku sapuila.” Oco hẽ nye Yona a linga?

²³ Eye ka susohãile. Kulandu waco tu tangako ndoco: “Oco Yona wa votoka, wa enda ko Ninivei ndomo Yehova a popia.” (Yona 3:3) Eye wa pokola. Eci ci lomboloka okuti wa lilongisila kakulueya aye. Tu sukilavo oku setukula ekolelo lia Yona konepa eyi. Momo vosi yetu tu vakuakandu, kuenda tua siata oku lueya. (Va Rom. 3:23) Anga hẽ tu liwekapo, ale tu lilongisila kakulueya etu oco tu linge ovina Yehova a tu yonguila?

24, 25. (a) Onima yipi Yona a tambula eci a kala komuenyo? (b) Esumũlũho lipi Yona a ka tambula kovaso yoloneke?

²⁴ Yehova wa sumũlũisa hẽ Yona omo liepokolo liaye? Wo sumũlũisa. Catete, Yona wa yeva okuti vakuanaviyu va puluka. Noke yoku imba Yona vokalunga, ehunguhungu lia tulumũha kuenje, vakuanaviyu va “kuatela Yehova usumba walua,” kuenda va eca ovilumba kokuaye, okuti kolosuku viavo viesanda hakoko.—Yona 1:15, 16.

²⁵ Esumũlũho lia velapo lieya noke. Yesu wa popia hati, otembo Yona a kala vimo liombisi yinene, yi sokisiwa lotembo a laikele oku pita Veyambo. (Tanga Mateo 12:38-40.) Eci Yona a ka pinduiwa, oco a kale palo posi otembo ka yi pui, o ka sanjuka calua, poku limbuka esumũlũho liaco! (Yoa. 5:28, 29) Yehova o yongolavo oku ku sumũlũisa. Ove hẽ o ka lilongisila kakulueya ove ndeci Yona a linga?