Pa pita ale ci soka 3.000 kanyamo tunde eci Yovi a limbuka okuti olonjila vi pondola oku tu longisa ovina vialua viatiamẽla ku Suku pole, ovituwa viavio, via siata oku kuamiwa poku linga ovindekaise oco vi tu longise lonjila yimue ya leluka. Vembimbiliya mu sangiwa ovindekaise vialua via tiamisiwila kolonjila okuti vi tu longisa ovina vialua viatiamẽla komuenyo kuenda ukamba wetu la Yehova. Tu konomuisi ovolandu amue.

Olonungi vio ko Yerusalãi via kũlĩhile okuti olomiapia via siata oku tungila ovianju viavio vovimano violonjo. Olomiapia vimue via enda oku tungila vonembele ya Salomone. Kua limbukiwa okuti vimue via enda oku tungila vocimano conjo ya Salomone omo okuti ovio via limbuka okuti ca kala ocitumãlo cimue ca kolapo kuenda ka pa kaile onjuela.

Usonehi Wosamo 84 umue pokati komãla va Kora, okuti volosãi epandu wa enda oku talavaya vonembele osemana yimosi, wa mõla ovianju viaco vocimano conembele, kuenje wa yonguile oku kala ndolomiapia okuti, via enda oku kala vonjo ya Yehova otembo ka yi pui. Eye wa popia hati: “Onembele yove ya posoka cimue! Omuenyo wange wa livela, ocili wa konua longeva yovitali via Yehova. . . Ndaño okanjila ka mõla onjo, lomiapia ocivumbua ha yi imbilamo omãla vayo, kovotala ove, a Yehova Ukualohoka, a Soma yange, a Suku yange.” (Osamo 84:1-3) Anga hẽ etu kuenda amalẽhe tua siatavo oku lekisa ojongole kuenda esanju poku liongolola olonjanja viosi lafendeli va Suku?—Osamo 26:8, 12.

Uprofeto Yeremiya wa soneha ndoco: “Ndaño ohumbihumbi kilu ya kũlĩha osãi yayo.” Eye ka kuatele atãtahai okuti olonyañe via enda oku ilukila Vofeka Yohuminyo. Ci soka 300.000 kolonyañe viyela, via siata oku tunda vo Afrika oku loña Konano yo Europa poku pita vondamba yo Yordão. Vetimba liavo muli eci ci va ivaluisa okuti ya pitĩlapo otembo yoku tiukila kuna va tundile, (ci tukuiwa hati, Relógio Interno). Ndeci olonjila vikuavo, ovio “via kũlĩha osãi yavio yoku tiuka.”—Yeremiya 8:7.

Elivulu losapi Atlas Collins da Migração Das Aves li lekisa okuti, “ci komõhisa calua oku mola ndomo olonjila vi kuama ololosio yaco, oco vi linge ovongende.” Yehova Suku wa lulika olonjila luloño waco okuti, vokuenda kunyamo u kuatisa olonjila oku limbuka okuti ya pitĩlapo otembo yoku ilukila kocitumãlo cikuavo, pole eye wa eca komanu olondunge vioku limbuka otembo kuenda ovovo. (Luka 12:54-56) Ndeci uloño u kuatisa olonyañe, ukũlĩhiso wa Suku u kuatisa omunu oku kũlĩhisa elomboloko liovina vi kasi oku pita voluali koloneke  vilo. Va Isareli va kala kotembo yuprofeto Yeremiya, va yivaleleko olondimbukiso viotembo. Suku wa va lomboluila ono yocitangi caco poku va sapuila ndoco: “Ondaka ya Yehova va yi yanduluka, oco hẽ, olondunge vie vi kasi vokati kavo?”—Yeremiya 8:9.

Koloneke vilo tua siata oku mola ovovangi ana Embimbiliya li tukula okuti ‘oloneke via sulako.’ (2 Timoteo 3:1-5) Ove hẽ o ka setukula ‘ohumbihumbi okuti ya kũlĩha osãi’?

Embimbiliya li tukula Ongonga olonjanja vialua kuenda ondimbukiso yavo yi komõhisa yeyi okuti, ka va ivalako Ofeka Yohuminyo. Ongonga yi pondola oku lavuiluila ohuta yaye, kuenda ovaso aye a yi muila kupãla. (Yovi 39:27-29) Ovaso ongonga a kuete unene woku mõla ondimba vocinãla ci soka o kilometulu 1.

Ndeci ongonga yi kuete epondolo lioku mõla ovina vi kasi ocipãla, Yehova o pondolavo oku mõla ovina vi keya kovaso yoloneke. Omo liaco, Yehova Suku wa popia hati: “Tunde kefetikilo ndukuakusapula ovina ka via lingiwile handi.” (Isaya 46:10) Lelungulo lia Yehova, tu pondola oku kuatisiwa lolondunge viaye kuenda ovina vi laika oku iya.—Isaya 48:17, 18.

Embimbiliya li sokisa vana va kolela ku Suku ndongonga, poku popia hati: “Ava va imba Yehova ovaso va sakumuha; va palãla lavava ndolongonga.” (Isaya 40:31) Ongonga poku palãla yi kala volofela viatokota. Noke yoku sanga ofela, yi ikula avava aye kuenje yamamako oku lamana. Ongonga ka ya tambele kongusu yaye muẽle oco yi palale loku enda ocipãla. Cimuamue haico okuti, vana va kolela Yehova va pondola oku u tenda ndomunu umue o va likuminya oku va ĩha “unene wa piãla.”—2 Va Korindo 4:7, 8.

Osimbu Yesu ka pondiwile, wa talama loku vanja ombala yofeka yo Yudea loku popia hati: “A Yerusalãi, a Yerusalãi, ukuakuponda ovaprofeto loku sosola vana va tumiwa kokuove—nda yonguile calua oku ongolola omãla vove ndeci osanji yi vundisa omãla vaye vemehi liavava ayo.”—Mateo 23:37.

Ocina cimue ci komõhĩsa vokati kolonjila lolosanji, onjongole yoku teyuila omãla vavo. Olosanji okuti vi kasi ocipepi lomanu, vi sukila oku lavulula ca piãla enene nda kuiya ocitangi. Nda osanji ya limbuka okuti ongonga yi ñuala ñuala, yi litetela kuenje omãla veya lonjanga oku vunda vava aye. Lavava aye o pondolavo oku teyuila omãla vaye kutanya kuenda kombela. Cimuamue haico okuti, Yesu wa yonguile oku eca ocitumãlo kuenda eteyuilo konepa yespiritu kolonungi vio Yerusalãi. Koloneke vilo, Yesu o tu laleka oku yiya kokuaye oco a tu kavuluise kuenda oku tu teyuila kovinjangatela kuenda kasakalalo etu eteke leteke.—Mateo 11:28, 29.

Ocili okuti, tu pondola oku lilongisa ovina vialua kovinyama viaco. Noke yoku kũlĩhisa ekalo liovinyama viaco, seteka oku ivaluka upopi wocindekaise wa tukuiwa Vovisonehua watiamẽla kovinyama viaco. Omiapia yi ku kuatisa oku sanjukila onjo yoku fendela Yehova. Ove o pondola oku mola elavoko li tunda ku Suku li ku kuatisa oku pãlãla ndongonga. O pondolavo oku yiya ku Yesu oco a ku teyuile konepa yespiritu okuti o kolapo ndeci osanji yi teyuila omãla vaye. Kuenda onyañe yi pondola oku ku ivaluisa okuti o sukila oku lavulula ekalo lioluali kuenda otembo tu kasi.