Anyamo nda kala oku tanga kosikola ka a litepele calua. Kosikola yange, vana tu tangela kumosi vamamako toke kunyamo woku malusula osikola. Ove o kũlĩha olonduko viomanu valua volupale kuenda ovo va kũlĩhavo onduko yove.

Olupale luo Liberty lua kala lovapia atito. Ovikũla va velisilepo calua, epungu. Eci nda citiwa Isiange wa kala onalavayi yepia liomunu umue.Eci nda kala umalẽhe nda lilongisa oku endisa otrator, loku linga ovopange amue a sukiliwa.

Eci nda citiwa isiange wa kala ale calua ukulu. Eye wa kuata 56 kanyamo kuenda ina yange wa kuata 35 kanyamo. Ndaño isiange wa kukile ale, pole, wa kuata handi olohõlo kuenda ka kuatele ovitangi viuhayele. Eye wa solaile calua oku talavaya kuenda wa longisa omãla vosi oku kapako upange. Eye ka nganyalaile olombongo vialua, pole, olonjanja viosi wa tu ĩha ocitumãlo coku lala, uwalo kuenda okulia oco tu amameko lomuenyo kuenda olonjanja viosi wa enda oku kala letu. Isiange wa fa eci a kuata 93 kanyamo kuenda ina yange wa fa eci a kuata 86 kanyamo. Lomue pokati kavo wa kala ufendeli wa Yehova. Pole, ndi kuete umue manjange okuti ukulu wekongelo tunde kunyamo 1972.

Ina yange wa kapeleko calua etavo liaye.  Ovialumingu viosi wa enda oku tu ambata konembele yo Batista. Eci nda kuata 12 kanyamo oco nda yeva onjanja yatete, elongiso lia Suku Umosi Muvatatu. Nda pula ina yange siti: “Citava ndati okuti Yesu o kala Omõla kuenda Isia vonjanja yimuamue?” Eye wa tambulula hati: “Amõlange eli elumbu. Etu ka tu sukila oku kuata elomboloko liaco.” Kokuange ca kala muẽle elumbu. Ndaño ndoco, eci nda tẽlisa 14 kanyamo, nda papatisiwila volui lumue lu sangiwa volupale nda yuvikiwa olonjanja vitatu vonduko ya Suku mu vatatu!

Ekamba liange limue lio kosikola ya pita pokati wa kala kocimunga coku litĩla kuenje wa ndi laleka oco ndi ci lingevo. Kuenje nda fetika oku lipindisa toke eci nda lisonehisa kocimunga caco. Pole, ame sia kuatele uloño waco. Omo liaco, noke lioloneke vimue nda liwekapo oku kala kocimunga caco coku litĩla. Noke yotembo yimue nda kovongiwa kocimunga Casualali co ko Estados Unidos kuenje nda tumĩwa ko Alemanha. Eci nda pitĩlako, asongui vange va limbuka okuti ndi kuete uloño woku kala usongui. Ovo va ndi tuma kocila coku pindisa asualali, lelavoko liokuti ndamamako oku kala vocimunga caco cusualali. Pole, ame sia yonguile. Noke lioku kalako anyamo avali, nda tumiwa konjo kunyamo 1956. Pole, sia lavokaile okuti nda laikele oku iñila vocimunga cimue ca litepa cesualali.

Osimbu sia fetikile oku lilongisa ocili, nda kuata ocisimĩlo ka ca sungulukile catiamẽla koku kala ulume wocili. Ame nda vetiyiwa calua lolofilme kuenda komanu vakuavo catiamẽla koku kala ulume wocili. Kokuange, ulume o popia eci catiamẽla Kembimbiliya ulumeko wocili. Pole, nda lilongisa ovina vimue via pongolola omuenyo wange. Eteke limue nda kala oku endisa ekãlu volupale kuenje afeko vavali va linga ondimbukiso yoku ndi talamisa. Ame nda va limbuka, ovo va manji wulume wa kuela mukãi wange. Afeko vaco vavali, Olombangi Via Yehova. Ovo va nyihile ale olorevista vimue, pole, Utala Wondavululi sia u solaile. Pole, onjanja eyi va ndi laleka oku enda kocimunga Celilongiso Lielivulu Vekongelo. Ya kala ohongele yimue yoku lilongisa Embimbiliya ya laikele oku lingiwa konjo yavo. Ame nda popia siti ndi ci sokolola handi. Ovo va yolako, loku ndi pula vati: “O ci likuminya?” Nda va sapuila siti: “Ndi ci likuminya.”

Ame nda livela omo nda ci popia, pole, nda sukilile oku tẽlisa ohuminyo yange. Omo liaco, kuteke waco ndaenda. Eci ca ñomõhisa calua, omãla. Ovo va kũlĩhĩle ciwa Embimbiliya! Ame ndaendaile konembele Kovialumingu viosi la ina yange, sia kũlĩhile ovina vialua viatiamẽla Kembimbiliya. Nda yonguile oku kũlĩha ovina vialua kuenje nda tava elilongiso Liembimbiliya. Tete eci nda fetika oku lilongisa, nda kũlĩha okuti Suku Ukuonene Wosi o kuete onduko, Yehova. Onjanja yimue nda pulisile ina yange catiamẽla Kolombange Via Yehova. Eye wa nambulula hati: “Ovo va fendela ulume umue ukulu o tukuiwa hati Yehova.” Kaliye nda fetika oku kuata elomboloko!

Ame nda kula lonjanga kespiritu omo nda kũlĩhĩle okuti nda sanga ocili. Kosãi Yelombo yunyamo 1957, nda papatisiwa, noke lioku pita olosãi ecea tunde eci nda endele kohongele yatete. Ekalo liomuenyo wange lia pongoloka. Eci ndi sokolola ndomo omuenyo wange wa kala, ndi sanjuka omo Embimbiliya lia ndi longisa eci ci lomboloka oku kala ulume wocili. Yesu wa kala ulume umue wa lipua. Eye wa kuata ongusu kuenda unene walua okuti lomue o u kuete. Eye ka litengele vovama, pole, wa ‘yambuiwa’ ndomo ca popiwa vocitumasuku. (Isaya  53:2, 7) Nda lilongisa okuti ondonge yocili ya Yesu yi “sukila oku omboka la vosi.”—2 Timoteo 2:24.

Oku upisa kunyamo 1958 nda fetika upange wakundi votembo yosi. Pole, noke yotembo yimue nda liwekapo. Momo lie? Momo nda yonguile oku kuela. Kuenje nda likuela la Gloria umue pokati kafeko va ndi lalekele oku enda Kelilongiso Lielivulu Vekongelo. Lalimue eteke nda livelele onjila nda nõlapo. Gloria wa kala esumũlũho linene kokuange kuenje amamako toke koloneke vilo. Kokuange eye o sokisiwa ndutale wa tĩla okuti nda kuata esumũlũho lioku u sanga! Ngecelela okuti Gloria o lombololavo ulandu waye.

“Olonjali viange via kuata 17 komãla. Ina yange wa kala Ombangi ya Yehova ukuekolelo. Eye wa fa eci nda kuata 14 kanyamo. Tunde opo, oco isiange a fetika oku longisiwa Embimbiliya. Omo okuti ina yange ka kaile vali komuenyo, isiange wa sukilile oku linga esokiyo limue lusongui wo kosikola. Mukãi wange wa kala oku malusula elilongiso liapita pokati kosikola, kuenje isiange wa pulisa nda ame leye tu lisila oloneke vioku endaenda kosikola. Lonjila eyi, eteke leteke umue pokati ketu o kala konjo oku tata vamanjetu vatito loku pongiya selo ondalelo kelivala isietu a tunda kupange. Usongui wo kosikola wa tava, kuenje tua ci linga toke eci mukãi wange a mala oku tanga. Apata avali Olombangi Via Yehova via songola elilongiso Liembimbiliya kokuetu kuenje pokati komãla 17, 11 va linga Olombangi Via Yehova. Ndi sole calua upange woku kunda ndaño okuti ñasi oku liyaka losõi. Pole, ulume wange Sam wa ñuatisa oku yuvula ocitangi caco.”

Ame la Gloria tua kuela kosãi ya Kayovo 1959. Ca finile calua oku talavaya kumosi kupange wakundi votembo yosi. Kosãi Yevambi Linene yunyamo waco, tua tuma ocicapa coku lisonehĩsa ko Betele omo tua yonguile oku talavaya kombala Yolombangi Via Yehova. Tua pulisiwa la manji Simon Kraker, pole, eye wa tu sapuila okuti vepuluvi lilo o Betele ka yi kasi oku tambula olohueli. Ndaño ndoco, ombili yetu yoku talavaya ko Betele ka ya tepulukile. Pole, tua sukilile oku talamẽla otembo yalua.

Tua tuma ukanda kombala oku pinga oco va tu tume oku kuli esukila liakundi. Etambululo lia tundako lieli: Ko Pine Bluff, Arkansas. Kotembo yaco ko Pine Bluff, kua kala lika akongelo avali okuti: limue liovindele likuavo liava va tekãva. Tua tumiwa kekongelo liava va tekãva okuti lia kuata lika 14 kakundi.

Pamue ove o lipula esunga lieci kua kalela olonepele viaco viakova vakongelo Olombangi Via Yehova. Esunga liaco lieli okuti: Kotembo yaco ka tua ponduile oku nõla. Momo kua kala ovihandeleko viofeka via kisikile okuti vakuakova avali ka a ponduile oku kala kumosi kuenda kua kalavo ohele yoku liyaka lungangala. Kolonepa vialua, nda vamanji vakuekova lialitepa va likongela kohongele yimue, Onjango Yusoma yosi yi teyiwa. Ovina viaco via enda oku lingiwa muẽle. Nda Olombangi Via Yehova vakuekova li tekãva va kundila vimbo liovindele, ovo va kapiwa vokayike kuenda citava okuti va tipuiwa calua. Omo liaco, oco upange woku kunda u lingiwe, tua sukilile oku pokola kovihandeleko viofeka. Kuenje tua lavoka okuti ekalo liaco eteke limue li pongoloka.

Oku kunda vekalo liaco ka ca lelukile. Olonjanja vimue, osimbu tu kasi oku kundila vimbo limue liomanu va tekãva, pamue ka tu kapelako tu veta kepito liepata liovindele. Tua kuata lika akukutu atito oku sokolola: Tu eca hẽ uvangi umue u teta onimbu ale tu pinga ongecelo kuenje tu enda kepito likuavo? Kotembo yaco kovitumãlo vimue ekalo oco lia kala.

Oco tu amameko lupange woku kunda, ame la Gloria tua sukilile oku talavaya kupange woku sanda eteku. Onepa yalua yupange tua sanga va feta lika olondolale 3 veteke. Gloria wa kuata upange umue woku yelisa olonjo. Ame nda siataile oku enda laye kupange waco oku u kuatisa, oco a male selo. Osimbu ka tua endele epata li tu ĩha onanya okuti okulia kumue kua kala vojilela. Olosemana viosi, Gloria wa enda oku ngomala uwalo wepata limue. Ame ndaenda oku tata ocumbo colonelẽho, oku sukula olonjanela kuenda ovopange akuavo. Konjo yepata limue liovindele, tua enda oku sukula olonjanela, Gloria o sukula vokati ame kosamua. Upange waco wa enda oku lingiwa vokuenda kueteke liosi, noke tu fetiwa onanya. Gloria wa enda oku lia vonjo, pole, ka kala pamosi lepata kuenje ame ndi li la kosamua pocitumãlo co ku yeka akãlu. Okulia kuaco kua pepaile calua. Epata liaco liwa calua. Olio lia vetiyiwa ño lovituwa viomanu  va lisungue lavo. Onjanja yimue, tua talama oco tu yukise ongasolina vekãlu. Noke nda pulisa komunu wa kala oku landisa ongasolina nda citava okuti Gloria enda vokalete. Eye wa ndi luluvala kuenje lonyeño wa popia hati: “Mua yika.”

Etu tua kuatavo apuluvi awa lava manji kuenda upange woku kunda wa kala oku enda ciwa! Eci tua pitĩla ko Pine Bluff, tua ka kaile la manji wa kala oñuatisi yekongelo kotembo yaco. Ukãi waye ka kaile Ombangi ya Yehova kuenje Gloria wa fetika oku u longisa Embimbiliya. Ame nda fetika oku longisa omõlavo kuenda ulume waco. Kuenje ina lomõla va nõlapo oku vumba Yehova loku papatisiwa.

Tua kuata akamba vawa vekongelo liovindele. Ovo va enda oku tu laleka konjo yavo oku lia ondalelo, pole, tua endaile ño eci ku tekãva. O Ku Klux Klan, ocimunga cimue ca enda oku vetiya olonepele viakova kuenda ungangala okuti, ca enda oku sakalaisa calua omanu. Ame ndi ivaluka okuti, kuteke umue Wocipito Coku Ivaluka Omanu va fa, nda mola ulume umue wa tumala posamua yonjo yaye luwalo umue wocimunga co Ku Klux Klan. Pole, eci ka ca tatekele va manji oku lekisa ohenda. Eteke limue tua sukilile olombongo vioku enda kohongele yofeka, noke tua nõlapo oku landisa ekãlu lietu kuenje manji umue ocindele eye wa li landa. Noke lioku pita osãi, tua kala oku tiuka kupange woku kunda pole, tua kala lekavo lialua omo liowuya. Eci tua pitĩla tua sanga cimue ca tu komõhisa: ekãlu lietu lia kapiwa posamua yonjo yetu! Kovaso yekãlu kua kala okokanda kamue ka sonehiwa hati: “Eyi ombanjaile yange kokuene: Ekãlu liene nda li tiula. Manjene.”

Ocituwa cikuavo cohenda ca ndi komõhisa calua. Kunyamo 1962 nda kovongiwa oku pindisiwa Kosikola Yupange Wusoma kombuelo yo Lansing, Nova Yorke. Epindiso liaco lia lingiwa vokuenda kuosãi kuenje mua kongela oku pindisa olonuatisi viekongelo, vamanji vakuakunyula akongelo vimbo kuenda vofeka. Pole eci nda kovongiwa sia kuatele upange kuenda nda kuata olombongo vitito. Konjo yimue yupange wolotelefone ko Pine Bluff, va ndi lingile apulilo amue oco ndinĩle kupange waco. Nda va tavele oku ndi kapa kupange waco, nda ame omunu watete o tekãva oku iñila kupange waco. Ovo noke va ndi sapuila okuti va yongola oku ndiñisa kupange. Nye nda sukilile oku linga? Ame sia kuatele olombongo vioku linga ungende ko Nova Yorke. Nda sokolola lutate nda ndi tava upange waco kuenda ndi likala evilikiyo lio kosikola. Osimbu nda kala oku sonehela o Betele, kua pita ocina cimue okuti lalimue eteke ndi ci vala.

Manji umue ukãi vekongelo lietu, okuti ulume waye Hambangiko ya Yehova, lomẽle yalua wa totola kepito lietu kuenje wa nyiha ovelope yimue. Mue yukile olombongo. Vokuenda kuolosema vimue manji yaco lomãla vaye vatito va tunda omẽle oku ka talavayela kepia liutele watesu. Ovo va ci lingila oco olombongo viaco va vi kongele okuti vi ñuatisa kungende wange wo ko Nova Yorke. Manji ukãi wa popia hati: “Kuende kosikola, ka pindisiwe noke tiuka oco o tu longise.” Noke nda pulisa konjo yolotefone nda citava okuti ndi fetika oku talavaya noke yolosemana vitãlo. Vatambulula hati: “Sio!” Pole, ame sia ci kapeleko.  Ame nda nõlele ale onjila ndi kuama. Nda linga ciwa omo nda likala upange waco.

Gloria o lombololapo kamue catiamẽla ko Pine Bluff: “Ame nda sola calua ocikanjo caco! Nda kuata eci ci soka 15 ale 20 kalilongiso Embimbiliya. Etu tua endaile oku ka kunda lomẽle kuenje oku upisa kekumbi oku songola alilongiso Embimbiliya, olonjanja vimue toke kelivala 11 liuteke. Upange wakundi votembo yosi wa enda ciwa! Nda yonguile oku amamako lupange waco. Ndi popia okuti sia yonguile o kuenda kupange woku nyula akongelo, pole, Yehova wa kuata esokiyo likuavo.” Ocili okuti Yehova wa kuata esokiyo.

Osimbu tua kala ko Pine Bluff, tua soneha ocicapa coku kala akundi valikasi. Tua simĩle okuti tu tumĩwa, omo okuti mitavaso o nyula akongelo ofeka wa yonguile okuti tu enda kupange waco, oco tu kuatise ekongelo limue ko Texas. Tua sola calua epuluvi liaco. Omo liaco, tua talamẽla etambululo limue, pole, kocitumãlo covikanda ka kua kaile oku tunda ovikanda. Kuenje eteke limue ukanda wa pitĩla. Pole, tua tumĩwa kupange woku nyula akongelo! Eci ca kala kosãi ya Susu yunyamo 1965. Manji Leon Weaver, okuti cilo mitavaso yocimunga cakulu vo Filiale ko Estados Unidos, wa nõliwa oku enda kupange woku nyula akongelo votembo yimuamue.

Nda sanjuka calua eci nda limbuka okuti ngenda kupange woku nyula akongelo. Eci kua kambele unyamo manji James Thompson Jr. wa kũlĩhisa ekalo liange. Eye locisola wa ndi sapuila apa ndi sukila oku mioñoloha poku tukula ovituwa manji ukuakunyula akongelo a sukila oku kuata. Eci nda fetika upange waco nda limbuka okuti nda sukilile alungulo aco. Kupange waco manji Thompson ukuakunyula akongelo ofeka, eye nda talavaya laye tete. Nda lilongisa ovina vialua la manji yaco ukuekolelo.

Kotembo yaco manji ukuakunyula akongelo ka endaile oku tambula epindiso lialua. Kosemana yatete, manji umue wa nyula ekongelo kuenje ame nda kala oku u luluvala. Kosemana yikuavo, ame nda nyula kuenje eye wa ndi luluvala. Noke wa nyiha alungulo amue kuenda olonumbi vimue. Oco lika a linga. Ndi ivaluka eci nda sapuila Gloria hati: “Anga hẽ eye o sukila muẽle oku enda?” Pole, vokuenda kuotembo nda limbuka cimue ci kuete esilivilo. Olonjanja viosi ku ka kala vamanji vawa va pondola oku ku kuatisa. Pole, ove o sukila oku tava oku kuatisiwa. Ame ndi ivaluka lesanju ekuatiso nda tambula ku vamanji va loñoloha ndeci, manji James Brown, okuti kotembo yaco wa kala kupange woku nyula akongelo kuenda manji Fred Rusk, wa kala oku talavaya ko Betele.

Olonepele via luile enene kotembo yaco. Eteke limue ocimunga co Ku Klux Klan ca ñuala ñuala volupale tua kala oku nyula ko Tennessee. Onjanja  yikuavo, ocimunga cupange woku kunda ca talama povenda yimue yo kulia. Ame nda endele vokalete kuenje nda limbuka okuti, ulume umue ocindele locipala ca tema wa likapa alitalatu atiamẽla kolonepele wa kala oku iya konyima yange. Pole, manji umue ocindele okuti kunene wa velapo ame lulume wa ndi kuama, wa ndi sanga vokalete kuenje wa pula hati: “Cosi ci kasi ciwa mulo, a manji a Samuel?” Ulume ukuavo wa tunda lonjanga, ka lingile vali eci a yonguile. Anyamo osi a-a nda lilongisa okuti, olonepele hacitangiko cekova pole, ca tunda kekandu okuti ekandu tua piñala ku Adama. Nda lilongisavo okuti omunu wosi okuti manji, wa velapo ndaño okuti ekova lietu a limuamueko kuenda eye o pondola oku ku fila nda ci sukiliwa.

Tua kala kupange woku nyula akongelo vimbo 12 kanyamo kuenda koku nyula akongelo ofeka 21 kanyamo. Lia kala epuluvi limue liwa, tua kuata ovolandu awa. Pole, ovopange akuavo a kala oku tu talamẽla. Kosãi Yenyenye yunyamo 1997, ovimãho vietu via tẽlisiwa. Tua kovongiwa ko Betele yo ko Estados Unidos, noke yoku soneha ocicapa catete okuti pa pita 38 kanyamo. Kosãi ya kuamamo tua fetika upange wetu ko Betele. Nda simĩle okuti vamanji va yongola okuti ndi kuatisa ño okatembo katito, pole, hacoko ca pita.

Upange watete va nyiha Voseketa Yupange. Nda lilongisamo ovina vialua! Vamanji voseketa yaco va liyaka lovina via tatama okuti, vi tumĩwa lakulu vekongelo kuenda la vamanji va nyula akongelo vofeka yosi. Ndi pandula calua omo liekuatiso kuenda epandi va lekisa kokuange poku ndi pindisa. Nda nda kuatele epuluvi lioku tiukila vali kupange waco, nda nda liyeva okuti handi sia loñolohele.

Ame la Gloria tua sola calua otembo tua kala ko Betele. Olonjanja viosi tua kuata ocituwa coku pasuka selo kuenje eci ci sukiliwa komunu o kasi ko Betele. Eci kua kambele naito oku tẽlisa unyamo, nda talavaya ndoñuatisi Yocimunga Cupange Yosungu Yolombangi Via Yehova. Noke kunyamo 1999 nda nõliwa oku tiamẽla Kosungu Yolombangi Via Yehova. Ndi kasi oku lilongisa ovina vialua kupange waco. Pole, ocina ca velapo vali nda lilongisa toke cilo ceci okuti, lomue ulume okuti utue wekongelo, te lika Yesu Kristu.

Eci ndi sokolola omuenyo wange, olonjanja vimue ndi liyeva ndeci uprofeto Amosi. Yehova wa kapeleko calua Amosi una wa kala ungombo womboka kuenda olonjanja vimue wa talavaya ndukuaku lombola oviti viakuyu okuti okulia kumue kuolohukũi. Pole, Yehova wa nõla Amosi oco a kale uprofeto kuenje wo sumũlũisa calua kocikele caco. (Amosi 7:14, 15) Cimuamue haico okuti, Yehova wa ndi kapelekovo calua omo nda kala omõla ukuakulima haeye ohukũi kuenda wa ndi sumũlũisa calua okuti, oku vivaluka viosi si ci tẽla! (Olosapo 10:22) Nda kala ohukũi konepa yetimba, pole, noke nda linga ohuasi konepa yespiritu, okuti ukuasi waco walua enene!