1-2. Nye manji umue a lilongisa catiamẽla koku eca elungulo?

KANYAMO apita, akulu vavali vekongelo va linga epasu ku manji umue ukãi wa pita otembo yalua okuti keyaile kolohongele. Umue pokati kakulu, wa lekisa ovisonehua vimue ku manji ukãi viatiamẽla koku endaenda kolohongele. Eye wa simĩle okuti epasu lia enda ciwa, pole, eci eye kumue lukulu ukuavo va kala oku tunda, manji ukãi wa popia hati, “Ene avamanji ka wa kũlĩhĩli lacimue catiamẽla kovitangi viange.” Akulu vekongelo va eca lika elungulo, pole, ka va kũlĩhĩsile ovitangi manji a kala oku liyaka lavio. Omo liaco, manji ka sanjukilile elungulo vo wĩha.

² Oku ci sokolola, ukulu wekongelo wa kala oku songola epasu liaco, wa popia hati: “Olonjanja vimue ndi sima okuti manji wa lingiwa epasu ka lekisile esumbilo. Pole, eci ndi sokolola catiamẽla kolondaka viaco, nda simĩle okuti oku tanga ovisonehua vialua ca ponduile oku kuatisa, pole, nda sukilile oku linga apulilo a sunguluka ndeci, ‘Ovitangi vipi o kasi oku liyaka lavio komuenyo wove?’ ‘Ekuatiso lipi ndi pondola oku eca?’” Ukulu wekongelo wa lilongisila calua kulandu owu. Cilo, eye ukulu umue wekongelo uwa, haiye ukuacikembe.

3. Vekongelo velie va pondola oku eca elungulo?

 ³ Omo okuti akulu vekongelo va kasi ndangombo, va kuete ocikele coku eca elungulo, eci ci sukiliwa. Pole, olonjanja vimue vamanji vakuavo vekongelo va pondolavo oku eca elungulo eci ci sukiliwa. Ndeci, manji umue citava okuti eca elungulo lia kunamẽla Kembimbiliya kekamba limue. (Osa. 141:5; Olosap. 25:12) Ale pamue, manji umue ukãi wa kuka o  “lungula akãi amalẽhe” kovina ndevi via tukuiwa ku Tito 2:3-5. Kuenda olonjali olonjanja viosi vi sukila oku eca elungulo lepindiso komãla vavo. Pole, ndaño ocipama cilo ca kunamẽla lika kakulu vekongelo, vosi yetu tu pondola oku kuatisiwa poku limbuka olonjila tu sukila oku kuama poku eca elungulo liwa halio li vetiya, okuti li “sanjuisa utima.”—Olosap. 27:9.

4. Nye tu konomuisa vocipama cilo?

⁴ Vocipama cilo, tu konomuisa apulilo akuãla atiamẽla koku eca elungulo ndeci: (1) Lipi esunga lioku eca elungulo? (2) Anga hẽ elungulo li sukiliwa? (3) Velie va sukila oku eca elungulo? (4) O pondola oku eca ndati elungulo liwa?

5. Nye ci ka vetiya omanu oku tava kelungulo liukulu umue wekongelo? (1 Va Korindo 13:4, 7)

⁵ Akulu vekongelo va sole vamanji. Olonjanja vimue va lekisa ocisola caco, poku lungula umue o kasi kohele yoku linga ekandu. (Va Gal. 6:1) Osimbu ukulu wekongelo ka sapelele lomunu waco, o sukila oku kũlĩhĩsa ovina vimue upostolo Paulu a tukula viatiamẽla kocisola. “Ocisola ci pandikisa kuenda ci lingainga uwa. . . . Cecaila ovina viosi, ci kolela ovina viosi, ci lavoka ovina viosi, ci pandakaisa kovina viosi.” (Tanga 1 Va Korindo 13:4, 7.) Ukulu wekongelo poku sokolola kovisonehua evi, ci ko kuatisa oku limbuka esunga a ecela elungulo loku lekisa ocisola komunu waco. Nda omunu o tambula elungulo wa limbuka okuti ukulu wekongelo wo kapako, eci ci ko kuatisa oku tava kelungulo liaco.—Va Rom. 12:10.

6. Ongangu yipi yiwa upostolo Paulu a sia?

⁶ Upostolo Paulu wa sia ongangu yimue yiwa yoku kala ukulu wekongelo. Ndeci, vamanji ko Tesalonike eci va sukilile elungulo, Paulu wa eca elungulo liaco. Kuenje ovikanda Paulu a va sonehela tete wa ivaluka upange wavo wekolelo, alikolisilo avo ocisola kuenda epandi liavo. Eye wa ivalukavo ekalo liavo kuenje locisola wa va sapuila okuti ovo va kala oku liyaka lovitangi vomuenyo wavo kuenda alambalalo. (1 Va Tes. 1:3; 2 Va Tes. 1:4) Paulu wa sapuilavo vamanji okuti ovo va kala ongangu yiwa Kakristão vakuavo. (1 Va Tes. 1:8, 9) Ovo va kuata esanju lialua poku tambula epandiyo lia Paulu! Kakuli atatãhãi okuti, Paulu wa solele calua vamanji. Eli olio esunga lieci okuti, eye wa tẽla oku eca elungulo liwa kovikanda vivali a sonehela Va Tesalonike.—1 Va Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Va Tes. 3:11, 12.

7. Momo lie vamue ka va tavela kelungulo?

⁷ Nye nda ca pita nda ka tua ecele elungulo lonjila yimue ya sunguluka? Ukulu umue wekongelo wa loñoloha wa popia hati: “Vamue ka va tava kelungulo, hamomoko okuti elungulo liaco ka lia sungulukile, pole momo okuti ka lia eciwile lonjila yimue yocisola.” Nye tu lilongisilako? Elungulo eci lieciwa locisola li leluka oku li tava, pole, loku tema ka li kapiwako.

8. Nye ukulu wekongelo a sukila oku lipula, nda o yongola oku eca elungulo komunu umue?

⁸ Ukulu wekongelo o sukila oku yuvula oku kala enene ukuanjanga koku eca elungulo. Osimbu ka ecele elungulo limue o sukila oku lipula ndoco: ‘Anga hẽ ndi sukila muẽle oku popia cimue? Nda kolela muẽle okuti eci omunu ukuavo a kasi oku linga ka ca sungulukile? Embimbiliya hẽ li pisa elinga liaco? Ale ocisimĩlo caye oco ca litepa leci cange?’ Akulu vekongelo lolondunge va yuvula oku “yayulako oku vangula.” (Olosap. 29:20)  Nda ukulu wekongelo ka kuete ekolelo liokuti o sukila muẽle oku lungula umue, eye o sukila oku kũlĩhĩsa ukulu ukuavo wekongelo nda eci manji a kasi oku linga ocina cimue ci li patãla Lembimbiliya kuenda nda eye o sukila muẽle elungulo.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Nye tu lilongisila ku Paulu koku eca elungulo liatiamẽla koku wala kuenda oku liposuisa? (1 Timoteo 2:9, 10)

⁹ Kũlĩhĩsa ocindekaise cimue. Sokolola okuti ukulu umue wekongelo wa sakalala omo liuwalo, ale onjila ndomo vamanji vamue va liposuisa. Ukulu wekongelo pamue o lipula ndoco, ‘Kuli hẽ onumbi yimue Yembimbiliya oco ndi vangule cimue?’ Omo okuti ukulu wekongelo ka yongola oku popia eci ci kasi vovisimĩlo viaye muẽle, eye o pula kukulu ukuavo wekongelo, ale kukundi umue wa loñoloha catiamẽla kueci a kasi oku sima. Kumosi, ovo va pondola oku konomuisa elungulo lia Paulu liatiamẽla koku wala kuenda oku liposuisa. (Tanga 1 Timoteo 2:9, 10.) Vukanda wa Paulu mua kongela olonumbi vi lekisa okuti, uwalo Wukristão u sukila oku kala uwalo umue wa sunguluka, uwa, hawo u lekisa olondunge. Pole, Paulu ka lingile ulala umue weci omunu a sukila oku wala, leci ka sukila. Eye wa kũlĩhĩle okuti vamanji ovo va nõla eci va wala, cinene okuti ka ci li patãla leci Embimbiliya li popia. Kuenje nda elungulo li sukiliwa muẽle akulu vekongelo va sukila oku kũlĩhĩsa nda uwalo omunu a nõla, uwa kuenda u lekisa olondunge.

10. Nye tu sukila oku ivaluka catiamẽla konjila omunu umue a nõla?

¹⁰ Ciwa oku kũlĩha okuti vamanji vavali va pondola oku kuata ovisimĩlo via litepa, pole, eci ka ci lomboloka okuti yimue ya sunguluka yikuavo sio. Ka tu sukila oku tumbika olonumbi vietu muẽle, vieci ciwa leci cĩvi ku vamanji.—Va Roma 14:10.

11-12. Nda ku sukiliwa oku eca elungulo, apulilo api ukulu wekongelo a sukila oku linga kuenda momo lie?

¹¹ Nda ku sukiliwa oku eca elungulo limue, epulilo li kuãimo lieli, Velie va sukila oku eca elungulo liaco? Nda elungulo li sukiliwa oku eciwa ku manji umue ukãi okuele, ale komõla umue, ukulu wekongelo o sukila oku pulisa kusongui wepata, momo citava okuti usongui waco o yongola oku tetulula ocitangi caco eye muẽle. * Ale usongui wepata o pinga oco a kalepovo eci ukulu wekongelo a eca elungulo. Ndomo ca lomboluiwa  kocinimbu 3 pamue, ci sunguluka manji ukãi wa kuka, oku eca elungulo ku manji ukãi umalẽhe.

¹² Kuli ocina cikuavo ci sukila oku konomuisiwa. Ukulu umue wekongelo citava okuti o lipula, ‘Anga hẽ ame muẽle ndi sukila oku eca elungulo, ale hise omunu ukuavo oku lieca?’  Ndeci, omunu umue o kasi oku liyaka locitangi coku litenda okuti ka kuete esilivilo, o pondola oku yevelela vali ciwa elungulo liukulu umue wekongelo wa liyakavo locitangi caco. Ukulu waco wekongelo, citava okuti o lekisa vali ohenda yalua kuenje ci leluka oku tava kueci a popia. Pole, akulu vosi vekongelo va kuete ocikele coku pamisa vamanji kuenda oku va vetiya oku linga apongoloko osi a kisikiwa Vembimbiliya. Kuenje nda ku sukiliwa elungulo limue, ci kuete esilivilo oku lieca.

13-14. Momo lie ci kuetele esilivilo ukulu wekongelo oku yevelela?

¹³Kuata ocituwa coku yevelela. Eci ukulu umue wekongelo a lipongiyila oku eca elungulo, eye o sukila oku lipula ndoco: ‘Nye ame nda kũlĩha catiamẽla kekalo lia manji? Nye a kasi oku liyaka laco vomuenyo waye? O kasi hẽ oku liyaka lovitangi vimue okuti ame sia vi kũlĩhĩle? Nye eye a sukila cilo?’

¹⁴ Onumbi yi sangiwa ku Tiago 1:19, yi tiamisiwila ku vana va eca elungulo. Tiago wa soneha hati: “Omunu lomunu a kale ukuanjanga koku yevelela, a livale koku popia, a livale konyeño.” Ukulu umue wekongelo o pondola oku popia okuti eye wa kũlĩha ale ovina viosi viakongelamo, pole, eye wa vi kũlĩha muẽle? Elivulu Liolosapo 18:13 li tu sapuila hati: “Nda omunu umue o tambulula lonjanga osimbu ka yevelile, eci uveke kuenda ekutisasõi kokuaye muẽle.” Ciwa oku kũlĩhĩsa ulandu wosi watiamẽla komunu waco. Omu mua kongela oku yevelela osimbu kua vanguile. Ivaluka eci tua lilongisa kukulu wekongelo wa tukuiwa kefetikilo liocipama cilo. Eye wa limbuka okuti ka sukilile oku fetika ombangulo lovipama a pongiya, pole, wa sukilile oku pula ku manji ndoco: “Nye o kasi oku liyaka laco vomuenyo wove?” “Ekuatiso lipi ndi sukila oku eca?” Nda akulu vekongelo va sokiya otembo yoku kũlĩhĩsa ovina viosi, ovo va ka tẽla oku eca ekuatiso li sukiliwa ku vamanji loku va pamisa.

15. Akulu vekongelo va kapako ndati olonumbi vi sangiwa kelivulu Liolosapo 27:23?

¹⁵Kũlĩha ciwa ocunda. Ndomo ca lomboluiwa kefetikilo, voku eca elungulo ka mua kongelele lika oku tanga ocisonhua cimue, ale oku eca onumbi yimue. Vamanjetu va sukila oku limbuka okuti etu tua vakapako, tu kuete elomboloko lieci va kasi oku liyaka laco kuenda tu yongola oku va kuatisa. (Tanga Olosapo 27:23.) Akulu vekongelo, va sukila oku likolisilako oku linga ukamba la vamanji.

16. Nye ci kuatisa akulu vekongelo oku eca elungulo liwa?

¹⁶ Akulu vekongelo ka va yongola okuti vamanji va sima okuti, ovo va sapela lika lavo nda va yongola oku eca elungulo kokuavo. Pole, ovo olonjanja viosi va sapela la vamanji kuenda va lekisa okuti va sakalala lovitangi va siata oku liyaka lavio. Ukulu umue  wekongelo wa popia hati, “nda wa ci linga, o ka kala ekamba liavo. Kuenje eci ove o ka sukila oku eca elungulo, ci ka leluka oku ci linga.” Noke una o ka tambula elungulo liaco, ci ka leluka kokuaye oku li tava.

17. Vepuluvi lipi ukulu umue wekongelo a sukila oku lekisa epandi kuenda umbombe?

¹⁷Kala ukuepandi kuenda lekisa umbombe. Oku lekisa epandi kuenda umbombe ci kuete esilivilo, nda kefetikilo omunu umue ka yongola oku kapako olonumbi Viembimbiliya. Ukulu umue wekongelo o sukila oku yuvula oku lekisa onyeño nda okuti elungulo a eca ka li kasi oku kapiwako lonjanga. Embimbiliya li popia eci catiamẽla ku Yesu hati: “Eye ka ka teya olundeya lua penga, ale oku ima omutusila u tuima.” (Mat. 12:20) Kuenje pocakati cohutililo ukulu wekongelo o sukila oku pinga ku Yehova oco a kuatise una o sukila elungulo oku kuata elomboloko liaco kuenda oku likapako. Manji una wa lunguiwa o sukila otembo yoku sokolola catiamẽla kelungulo a tambula. Nda ukulu wekongelo poku eca elungulo o lekisa epandi kuenda umbombe, ci ka leluka ku manji oku yevelela elungulo liaco loku li kapako. Kuenje olonjanja viosi, elungulu li sukila oku kunamẽla Vondaka ya Suku.

18. (a) Poku eca elungulo nye tu sukila oku ivaluka? (b) Ndomo ci lekisiwa vokakasia, nye olonjali vi kasi oku sapela?

¹⁸Lilongisila kakulueya ove. Omo okuti ka tua lipuile ka tu pondola oku kapako olonumbi viocipama cilo, lonjila yimue ya suapo. (Tia. 3:2) Etu tu lueya, pole, nda tua lueya tu sukila oku lilongisila kakulueya aco. Nda okuti vamanjetu va limbuka okuti tu va sole, ci ka leluka kokuavo oku tu ecela eci tu va linga cimue cĩvi, ale tu popia cimue ka va solele.—Talavo okakasi losapi hati, “ Onumbi Yimue Kolonjali.”

19. Tu pondola oku sanjuisa ndati utima wa vamanji?

¹⁹ Ndomo tua siata oku ci mola, ka ca lelukile oku eca elungulo. Cikale etu kuenda vana tu ĩha elungulo ka tua lipuile. Ivaluka olonumbi tua konomuisa vocipama cilo. Kolela okuti elungulo li eciwa locimãho ca sunguluka. Kuenda kolela okuti elunguko li sukiliwa kuenje ove o pondola oku lieca. Osimbu kua ecele elungulo, linga apulilo kuenda yevelela lutate oco o kũlĩhe eci omunu a kasi oku liyaka laco. Noke limbuka eci o sukila oku linga. Kala ukuacikembe, loku kuata ukamba uwa la vamanji. Ivaluka ocimãho cokuti: Ka tu yongola lika okuti elungulo tu eca li kala liwa, pole, likalavo lioku “sanjuisa utima.”—Olosap. 27:9.