Setukuli Ekolelo Liavo Sara
“Ove Wukãi wa Posoka Oku ku Vanja”
Sara wa kala vokati kohondo kuenje wa vanja kolonele. Sokola ukãi umue wokofeka yimue yo Kutundilo okuti wa posoka calua. Anga hẽ eye wa kala ndu a sumua? Nda oco, nda caleluka oku kuata elomboloko liaco. Epata liaye lia li pita lovolandu alua. Eye lulume waye Avirahama va kuata esanju lialua eci va kala vonjo yaco. * Kavali kavo va linga epata.
Ovo va kala volupale luo Uri okuti, mua kala ovokuasi alua, olomesele vi panga ovikuata kuenda vakualomĩlo. Va kuatele ukuasi walua. Onjo ya Sara ya velelepo okuti elombe liosoma yimue ci sule, pole ko kuaye ca kala lika ocitumãlo coku soleka ovikuata viaye. Vonjo yaco, omo eye kuenda ulume waye va kala vokuenda kuanyamo alua. Ovo va enda oku likutilila olonjanja vialua ku Suku va kolelele okuti Yehova. Sara wa kuatele esunga lioku sola ocitumãlo caco.
Pole, wa tavele oku siapo ovina viosi eye a solele. Ndaño wa kuatele ci pitahãla 60 kanyamo eye wa laikele oku enda kocitumãlo ka kulĩhĩle kuenda oku kuata omuenyo umue wohele lovitangi okuti, ka kuatele elavoko lioku tiuka. Nye co vetiya oku linga epongoloko liaco? Kuenda nye tu pondola oku lilongisila kekolelo liaye?
‘TUNDI VOFEKA YENE’
Sara wa kulila volupale luo Uri. Ocili okuti, koloneke vilo olupale luaco lua linga elunda. Pole, koloneke via Sara olonaviu via enda oku pita Volui Ferati, loku nena ovina viwa volupale luaco. Omanu va enda oku ñualañuala volokololo violupale luo Uri, petapo pa enda oku kala olonaviu vialua kuenda povitanda pa kala ovina vialua. Sokolola Sara oku kulila volupale luaco muli omanu valua kuenda wa kulĩhĩle vamue pokati kavo kolonduko. Ovo vo kulĩhĩlevo okuti ukãi umue wa posoka calua. Eye wa kuatelevo epata limue linene.
Sara wa kũlĩhĩwa Vembimbiliya omo liekolelo liaye lia pama pole, eye ka kolelele osuku ya enda oku fendeliwa volupale luo Uri yi tukuiwa hati, osuku yosãi. Osuku yaco va yi tungila utala volupale. Pole Sara wa enda oku fendela Suku yocili, Yehova. Embimbiliya ka li lombolola ndomo eye a kuata ekolelo liaco. Isiaye wa enda oku fendela olosuku viesanda. Kotembo yaco, eye wa kuela la Avirahama ulume umue wa kala ukulu waye ci soka anyamo ekũi. * (Efetikilo 17:17) Eye noke weya oku kulĩhĩwa okuti “isia ya vosi va kuete ekolelo.” (Va Roma 4:11) Kavali kavo, va kuatele olowela viapama, va lisumbile pokati, va enda oku sapela kuenda oku tetuluila kumosi ovitangi viavo. Handi vali, ovo va li kuatele omunga omo liocisola vakuatelele Suku yavo.
Sara wa solele calua ulume waye, kuenda kavali kavo va siapo onjo yavo kuenda epata liavo vo Uri. Efetikilo 11:30) Kotembo yaco ekalo lia Sara lia kokele esumuo. Pole, Sara wamamako oku kala ukuacili ku Suku yaye kuenda kulume waye. Cimumba caye Lote omo okuti ka kuatele isia wa kala ndomõlaye. Ovo va kuatele ekalo liwa pole eteke limue ekalo liaco, lia pongoloka.
Noke ovo va liyaka locitangi cimue. Embimbiliya li popia hati, ‘Sara wa kala osiule; ka kuatele omõla.’ (Avirahama weya ku Sara lesakalalo. Eye ka tavele ovina via kala oku pita. Suku ya kukululu yaye wa molẽha kokuaye loku vangula laye pocakati cungelo! Sokolola Sara okuti wa luluvala ulume waye loku pula hati: “Eye wa ku sapuila nye? Ndi sapuileko!” Citava okuti Avirahama tete wa tumala oco a sokolole lutate kuenje eye wo lomboluila ovina Yehova o sapuila hati: ‘Tunda vofeka yove, sia vangandiove, kuende kofeka ndu ku lekisa.’ (Ovilinga 7:2, 3) Eci esakalalo liaco lia pita va kũlĩhĩsa lutate ocikele Yehova ava ĩha. Ovo va laikele oku siapo omuenyo uwa va kuatele kuenda oku kala ndovingendeleyi! Sara nda wa tambulula ndati? Ocili okuti Avirahama wa kevelela etambululo liaye. Anga hẽ Sara nda wa kuatisa kocisimĩlo ca Avirahama coku linga apongoloko komuenyo wavo?
Citava okuti pamue ka tu kuata elomboloko lionjila Sara a nõla. Tu pondola oku sokolola ndoco: ‘Suku lalimue eteke a pingile kokuange ale koweli yange oco tu linge ocina cimue ndeci!’ Ka tua siatele hẽ oku liyakavo locitangi ndeci? Tu kasi voluali lumue lua pitisa kovaso ovokuasi, lu tu vetiya oku kuata ekalo liwa komuenyo, kuenda oku kolapo. Pole Embimbiliya li tu vetiya oku nõla onjila yikuavo okuti, oku sandiliya tete usoma oco tu sanjuise Suku okuti etu muẽle ci sule. (Mateo 6:33) Osimbu tu kulĩhĩsa ovina Sara a linga tu sukila oku li pula ndoco, ‘onjila yipi ndi ka nõla komuenyo wange?’
OVO “VA TUNDA VOFEKA”
Osimbu Sara a kala oku longeka ovikuata viaye wa kala oku sokolola ovina a sukilile oku ambata levi aponduile oku siapo. Eye ka ponduile oku ambata ovikuata vinene kovimbulu kuenda kolongamelo, okuti ka vi ko kuatisa komuenyo woku kala ocigendeleyi. Ka kuli atatahãi okuti ovina vialua va kuatele va vi landisa ale va vi eca komanu vamue. Handi vali, ca lelukile oku sanga ovitanda oco va lande olomema, ositu, apako, uwalo kuenda ovina vikuavo vi sukiliwa.
Citava okuti ka ca lelukilevo ku Sara oku siapo onjo yaye. Nda onjo yaco yi sokisiwa lolonjo vikuavo via kala volupale luo Uri ndomo vakuakufẽla ovina via lembikiwa va ci lombolola, Sara wa siapo ovina vialua viwa. Vimue pokati kolonjo viaco via kuatele olohondo vialua, olono viovava atalala kuenda alove mu pita ovava a sĩla. Ndaño muẽle olonjo violohukũi via yambeliwile ciwa kuenda via finĩle.
Anga hẽ ombalaka ya ponduile oku teyuila omanu kovingumba? Ale ombalaka yaco ya ponduilevo oku va teyuila kovinyama vimue ndeci, olohosi, olongue, okanyani kuenda olombinji, okuti via siatele kotembo yaco?Nye ci popiwa catiamẽla kepata liaye? Helie Sara a kala oku sia kofeka yaye? Ocihandeleko ca Suku cokuti: ‘Tundi vofeka yene lokovangandiene,’ ca kala oseteko yimue yinene kokuaye. Sara wa kuata vamanjaye, ovimumba, va sohãi kuenda va nyohonu vana eye a solele calua kuenda lalimue eteke a laikele oku va mola vali. Pole, Sara wamamako oku li pongiyila ungende waye.
Ndaño ka ca lelukile, pole Sara wa lipongiya oco a tunde veteke lia sokiyiwa. Terahi usongui wepata, wa likongela ku Avirahama kuenda ku Sara, ndaño wa kuatele ale ci soka ovita vivali kanyamo. (Efetikilo 11:31) Ocili okuti Sara wa sukilile oku tata isiaye wa kuka. Lote wa likongela kokuavo poku pokola ku Yehova kuenda “wa tunda kofeka ya va Kaldea.”—Ovilinga 7:4.
Ovo va enda tete ko Harane, ya kala ocinãla ci soka 960 kolokilometulu konano, oku loña ko Ferati. Epata liaco lia tungila ko Harane vokuenda kuotembo yimue. Citava okuti otembo yaco Terahi wa kala oku vela okuti ka tẽlele vali oku linga ungende. Kuenje epata lia kala pocitumãlo caco toke eci a fa, eci a kuata ci soka 205 kanyamo. Osimbu ka va fetikile ungende ukuavo, Yehova wa vangula vali la Avirahama loku u sapuila oco a tunde vofeka yaco loku enda kofeka Yehova a laikele oku u lekisa. Noke Suku wa linga ohuminyo kokuaye yokuti: “Hu lingisa ofeka yinene.” (Efetikilo 12:2-4) Eci va tunda ko Harane, Avirahama wa kuatele 75 kanyamo kuenda Sara wa kuatele 65 kanyamo, pole ka va kuatele omãla. Avirahama wa ponduile hẽ oku linga ndati ofeka yinene? Anga hẽ nda wa sanda ukãi ukuavo? Oku kuela oluvale ca siatele kotembo yaco kuenda citava okuti Sara wa li pulilevo catiamẽla kondaka yaco.
Pole va tunda ko Harane kuenda vamamako lungende waco. Cilo kũlĩhisa omanu va likongela kokuavo. Ulandu u lekisa okuti epata lia Avirahama liambata ovokuasi va kuatele “kumue lomanu va fukila vo Harane.” (Efetikilo 12:5) Omanu vaco va kala velie? Citava okuti va kala apika. Omo liaco, Avirahama kuenda Sara va sapuila ovina viatiamẽla ku Yehova komanu va lekisa onjongole yoku yevelela. Ovolandu amue a va Yudea kosimbu a lekisa okuti, omanu va tukuiwa vocinimbu eci va kala olomongoloke via likongela ku Avirahama kuenda Sara koku fendela Yehova. Citava okuti, ekolelo lia pama Sara a kuatele lio vetiya oku kuata utõi woku vangula ovina viatiamẽla ku Suku yaye kuenda kelavoko a kuatele. Ci kuete esilivilo oku konomuisa ulandu waco, momo tu kasi kotembo yimue okuti ekolelo lietu kuenda elavoko tu kuete vi kasi kohele. Eci o lilongisa ulandu umue Vembimbiliya, wa siata hẽ oku sapuilako vakuene?
‘VA LOKILA KEGITO’
Noke yoku pita ko Ferati, keteke lia 14 ya Nisãna yunyamo 1943 O.Y., ovo va ñualela kombuelo loku loña kofeka Yehova a likuminyile kokuavo. (Etundilo 12:40, 41) Sokolola ndu okuti Sara o kasi oku tala ovina ndomo via fina kuenda ekalo liwa liotembo vofeka yaco. Ocipepi lomunda ya More kuenda Sekeme Yehova wa moleha vali ku Avirahama kuenje wo sapuila hati: “Ame ngeca ofeka yilo kombuto yove.” Ondaka yokuti “kombuto”, ya kuatele elomboloko linene ku Avirahama! Ondaka yaco yo wivaluisa vocumbo Cedene, muna Yehova a ecele ocitumasuku cokuti eteke limue ombuto yi ka nyõla Satana. Yehova wa sapuilile ale Avirahama okuti ocitumbulukila caye ca laikele oku nena asumũluho komanu vosi palo posi.—Efetikilo 3:15; 12:2, 3, 6, 7.
Pole, epata liaco handi lia enda oku liyaka lovitangi violuali lulo. Kofeka yo Kanana kueya onjala yalua kuenje Avirahama wa ambata epata liaye kombuelo oku loña Kegito. Pole, eye wa liyaka locitangi cimue vofeka yaco. Eye wa sapuila Sara hati: “Tala, ame nda kulĩha okuti ove wukãi wa posoka oku ku vanja. Eci va Egito va ku mõla, va popia vati, ‘Eye ukãi waye,’ noke va njipa, kuenje ove o siala lomuenyo. Oco ove, sapula huti, Ndimukãi waye, oco va ndinga ciwa kuenje ñala lomuenyo omo va ku sanjukila ove.” (Efetikilo 12:10-13) Momo lie Avirahama a lingila epingilo liaco?
Avirahama ka kailele ohembi ndomo omanu vamue vakuakupatãla va siata oku ci popia. Sara wa kala muẽle mukãi waye. Elungulo Avirahama a eca liocili. Avirahama kuenda Sara va kũlĩhile okuti kakuli ocina cikuavo ci kuete esilivilo okuti ocipango ca Suku catiamẽla kocitumbulukila ci tunda ku Avirahama ci sule, kuenje ocisimĩlo ca Avirahama coku liteyuila ca kuata esilivilo lialua. Handi vali, ovina via lembuluiwa posi vi lekisa okuti, ca kala ocituwa calume va kuatele unene Kegito, coku tambula ukãi wamãle kuenda oku ponda ulume waco. Omo liaco, Avirahama wa lekisa olondunge poku nõla onjila yaco, kuenda Sara lumbombe wa kuatisa konjila ulume waye a nõla.
Ovina via pita noke via lekisa okuti, Avirahama wa kuatele esunga lioku kala lusumba momo, olombuale via Fareo via mõla okuti Sara wa posoka calua. Ovio vio pandiyila ku Fareo, kuenje eye wahandeleka okuti ukãi o tualiwa kelombe! Ka ca lelukile oku sokolola esumuo Avirahama a kuata ale usumba Sara a kuata. Eci ci limbukiwila konjila ndomo vo tata, okuti ka vo tatele ndupika pole vo tata lesumbilo li eciwa ka kombe. Citava okuti Fareo wa yonguile oku u komõhisa lovokuasi aye kuenda oku pinga “kumanjaye” oco a linge ukãi waye.—Efetikilo 12:14-16.
Sokolola Sara, okuti o kasi ponjanela kelombe loku kũlĩhisa ofeka Yegito. Eye wa liyeva ndati poku kala vali vonjo yimue, loku lia ovina vi pepa? Anga hẽ eye wa tava oku setekiwa lekalo limue liwa komuenyo, okuti lia velapo lina a kuatele volupale luo Uri? Sokolola esanju Satana nda a kuata nda Sara wa silepo Avirahama kuenda oku kala ukãi wa Fareo! Pole Sara ka ecelelele oku yapuisiwa. Eye wa lekisa okuti ukuacili kulume waye, volohuela viaye kuenda ku Suku yaye. Ovina nda via kala ciwa nda okuti omanu vosi vakuele voluali lulo lũvi, va kaile vakuacili ndeci Sara! O pondola hẽ oku setukula ocituwa ca Sara coku kala ukuacili lepata liove kuenda akamba?
Yehova wa teyuila ukãi waco poku tuma afengi ku Fareo kuenda kuvakuanjo yaye. Eci Fareo a limbuka okuti Sara wa kala ukãi wa Avirahama, eye wo tiuwiya kulume waye kuenda wa pinga oco va tunde Vegito. (Efetikilo 12:17-20) Ocili okuti, Avirahama wa yeva esanju lialua eci ukãi waye a tiuka! Ivuluka okuti eye wa sapuilile Sara hati: “Ove wukãi wa posoka oku ku vanja.” Pole eye wa sanjukilile eposo likuavo lia Sara, okuti esposo lioketimba li sule. Eposo lia Sara lia kala liovutima okuti, olio li kuete esilivilo lia velapo kovaso a Yehova. (1 Petulu 3:1-5) Eli olio eposo vosi yetu tu sukila oku kuata. Omo liaco, nda tua velisapo Usoma wa Suku okuti ovokuasi ci sule, oku sapuilako vakuetu ovina tu lilongisa viatiamẽla ku Suku kuenda oku pokola kolonumbi via Suku eci tu setekiwa, tu ka lekisa okuti tu kasi oku setukula ekolelo lia Sara.
^ Kefetikilo va tukuiwile hati Avirama, kuenda Sarai, pole cilo va kũlĩhiwa lolonduko Yehova a va ĩha noke.—Efetikilo 17:5, 15.
^ Sara wa kala mukãi wa Avirahama. Terahi wa kala isiavo pole, va ina yavo va li tepele. (Efetikilo 20:12) Ndaño okuti koloneke vilo olowela viaco ka vitaviwa vali la Suku, ci kuete esilivilo oku kũlĩha okuti ovina via litepele kosimbo levi vio koloneke vilo. Omanu va kala ocipepi loku lipua, ekalo lina okuti olio Adama la Eva va solele pole, va lipumba. Kotembo yaco oku kuela lomunu umue ukuepata, ka ca kaile ocitangi. Pole, noke lieci ci soka 400 kanyamo, omanu va enda oku kala komuenyo otembo yimue yitito ndeci etu koloneke vilo. Kotembo yaco ovihandeleko Yehova a ecele ku Mose ka via ecelele okuti omanu va situe va likuela.—Ovisila 18:6.