Kha tshiṅwe tshiitea musi Yesu e Siriya, muvhunduni wa Roma, muṅwe mufumakadzi wa Mugerika o ḓa khae u humbela thuso. Nḓila ye Yesu a fhindula ngayo i katela na tshifanyiso tshe tsha vhambedza vhathu vhane vha si vhe Vhayuda na “zwibwanana.” Nga fhasi ha Mulayo wa Mushe, mmbwa yo ya i tshi dzhiiwa sa phuka i songo kunaho. (Levitiko 11:27) Naa Yesu o vha a tshi khou sema onoyu mufumakadzi wa Mugerika na vhaṅwe vhane vha si vhe Vhayuda?

Na khathihi. Samusi Yesu o zwi ṱalutshedza vhafunziwa vhawe, tshipikwa tshawe nga tshenetsho tshifhinga ho vha hu u thusa Vhayuda. Nga zwenezwo, o vhudza mufumakadzi wa Mugerika zwi tevhelaho: “A zwo ngo tea uri ndi dzhie tshinkwa tsha vhana nahone ndi tshi posele zwibwanana.” (Mateo 15:21-26; Marko 7:26) Kha Vhagerika na Vharoma, mmbwa ho vha hu tshifuwo tshi funwaho vhukuma, yo vha i tshi dzula na muṋe wayo nahone i tshi tamba na vhana. Nga zwenezwo, ipfi “zwibwanana” ḽi nga vha ḽo shumiswa u itela u sumbedza tshifanyiso tshi kungaho. Mufumakadzi wa Mugerika o shumisa maṅwe a maipfi e a ambiwa nga Yesu a ri: “Ndi ngoho Murena, huufha na zwibwanana zwi tshi ḽa matshakatshaka ane a wela fhasi a tshi bva ṱafulani ḽa vhaṋe vhazwo.” Yesu o mu khoḓa ngauri o vha e na lutendo nahone a fhodza ṅwananyana wa onoyo mufumakadzi.—Mateo 15:27, 28.

Paulo o vha o ṋamela tshikepe tshe tsha vha tshi tshi khou ya Italy nahone tshenetsho tshikepe tsho vha tshi tshi khou kundelwa u tshimbila nga nṱhani ha maḓumbu. Muapostola o eletshedza uri lwonolo lwendo lu imiswe. (Mishumo 27:9-12) Naa ho vha hu na tshiitisi tsha zwenezwo?

Vhatshimbidzi vha zwikepe vha tshifhingani tsha kale vho vha vha tshi zwi ḓivha uri Mediterranean ho vha hu lwanzhe lwa khombo vhukuma vhuriha. Vhukati ha November na vhukati ha March, lwanzhe lwo vha lu tshi valwa. Fhedzi lwendo lwe Paulo a vha a tshi khou amba nga halwo lwo vha lu tshi ḓo vha nga September kana October. Muṅwali wa ngei Roma we a vha a tshi pfi Vegetius (wa ḓanani ḽa vhuṋa ḽa miṅwaha C.E.) o ṅwala zwi tevhelaho nga ha u alavha lwanzheni kha bugu yawe ine ya pfi Epitome of Military Science: “Miṅwe miṅwedzi hu a tshimbilea, miṅwe zwi a konḓa nyana nahone miṅwe a hu tshimbilei na luthihi.” Vegetius o amba uri u alavha zwo vha zwo tsireledzea u bva nga ḽa 27 May u swika nga ḽa 14 September, fhedzi kha miṅwedzi ine zwa konḓa nyana kana miṅwedzi ine ha sa tshimbilee na luthihi, ho vha hu nga ḽa 15 September u swika nga ḽa 11 November na 11 March u swika nga ḽa 26 May. A zwi timatimisi uri Paulo o vha a tshi ḓivha zwenezwo ngauri o vha e na tshenzhelo. Vhatshimbidzi vha zwikepe na vhaṋe vha zwikepe na vhone vho vha vha tshi zwi ḓivha, fhedzi a vho ngo thetshelesa nyeletshedzo ya Paulo. U bvela phanḓa na lwonolo lwendo zwo ita uri tshikepe tshi kwashee.—Mishumo 27:13-44.