Nga nṱhani ha uri Danièle o vha o dzula o tsha maṱoni, o nkhevhedza a ri, “Ni songo ḓidina nga u founela mapholisa, o no vha fhano!” Murahu hashu ho mbo ḓi ima goloi. Nga murahu ha mimunithi i si gathi, ro mbo ḓi farwa. Fhedzi ndi livhuwa Danièle nge a ntsivhudza ngauri ndo kona u ṋea muṅwe wahashu we a vha henefho maṅwe mabammbiri.

Musi ri tshi khou iswa mapholisani, ndo zwi ṱhogomela uri ndi na mufumakadzi ane a vha na tshivhindi na ane a dzhiela nṱha Yehova na ndangulo yawe. Tshenetshi ndi tshiṅwe tsha zwiitea zwinzhi zwe nṋe na Danièle ra shumisana. Irini ndi ni ṱalutshedze uri ndi ngani ro dalela mashango e mushumo washu wa u huwelela wa vha wo thivhelwa.

Ndo bebwa nga 1930 ngei Croix ine ya vha ḓorobo ṱhukhu ya devhula ha Fura, muṱani we wa vha wo ḓi dzhenisa tshoṱhe kha zwa kereke ya Katolika. Muṱa wahashu wo vha u tshi ya vhuṱamboni ha Katolika vhege iṅwe na iṅwe nahone khotsi anga vho vha vho ḓidzhenisa tshoṱhe kha kereke. Musi ndi na miṅwaha i ṱoḓaho u vha 14, ho itea zwiṅwe zwithu zwe zwa ita uri ndi vhone uri yeneyo kereke i na muhoyo.

Fura ho vha ho ḓala maswole a Dzheremane kha nndwa ya vhuvhili ya shango. Musi mufunzi washu a tshi khou funza, tshifhinga tshoṱhe o vha a tshi ri ṱuṱuwedza uri ri tikedze muvhuso wa ngei Vichy we wa vha u tshi ima na vha Nazi. Ro tshuwiswa nga zwe a zwi amba. U fana na vhaṅwe vhathu vhanzhi vha ngei Fura, ro thetshelesa radio ya BBC tshiphirini ye ya vha i tshi khou hasha mafhungo a tshi bva kha mmbi dzo ṱanganelanaho. Mufunzi ho ngo tsha ima na vhe a vha a tshi khou vha tikedza nahone o dzudzanya uri hu fariwe mushumo wa u pembelela u kunda ha mmbi yo ṱanganelanaho nga September 1944. Wonoyo muhoyo wo ntshuwisa. Zwo ita uri ndi si tsha fulufhela vhafunzi.

Khotsi anga vho lovha nga murahu ha nndwa. Khaladzi anga muhulwane o vha o no maliwa nahone a tshi dzula ngei Belgium, nga zwenezwo, ndo pfa hu vhuḓifhinduleli hanga u ṱhogomela mme anga. Ndo wana mushumo wavhuḓi. Vhasa wanga na vharwa vhawe vhavhili vho vha vho ḓidzhenisa tshoṱhe kha kereke ya Katolika. Naho ndo vha ndi na vhumatshelo havhuḓi kha yeneyo khamphani ndo vha ndi tshi ḓo ṱangana na mulingo hu si kale.

Nga 1953, khaladzi anga Simone we a vha o no vha Ṱhanzi o ḓa a ri dalela. O shumisa Bivhili ye a vha e nayo u itela u bvukulula pfunzo dza mazwifhi dza  Kereke ya Katolika nga ha hele, Vhuraru-thihi na u sa fa ha muya. Mathomoni ndo mu hanedza nga uri o vha a sa khou shumisa Bivhili ya Katolika, fhedzi hu si kale nda tenda uri o vha a tshi khou amba ngoho. Nga murahu o nḓisela magazini dza Tshiingamo dza kale dze nda dzi vhala nga mafulufulu vhusiku ndo dzula kamarani yanga. Ndo ṱavhanya u zwi pfesesa uri yeneyo ndi ngoho, fhedzi ndo vha ndi tshi khou ofha u ḓiṱalusa sa muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova ngauri nda tshi nga xelelwa nga mushumo.

Lwa miṅwedzi i si gathi, ndo bvela phanḓa ndi tshi ḓigudisa Bivhili na thero dza Tshiingamo. Nga u ya ha tshifhinga, ndo dzhia phetho ya u ya Holoni ya Muvhuso. Lufuno lwe nda lu vhona tshivhidzoni lwo nkwama vhukuma. Musi ndo no fhedza miṅwedzi ya rathi ndi tshi khou guda Bivhili na muṅwe wahashu ane a vha na tshenzhelo, ndo mbo ḓi lovhedzwa nga September 1954. Ndo takadzwa nga u vhona mme anga na khaladzi anga muṱuku vha tshi vha Dziṱhanzi.

Zwi ṱungufhadzaho ndi uri mme anga vho lovha ho sala vhege dzi si gathi uri ndi ye buthanoni ḽa dzitshaka ngei New York nga 1958. Musi ndi tshi vhuya, ho vha hu si tsheena muthu we nda vha ndi tshi tea u mu ṱhogomela, nga zwenezwo ndo litsha mushumo wanga nda thoma u vula nḓila. Nga u ya ha tshifhinga, nga May 1959 ndo mbo ḓi vhinga Danièle Delie we a vha e muvulanḓila a fhiseaho.

Danièle o thoma tshumelo yawe ya tshifhinga tsho ḓalaho mahayani a ngei Brittany he ha vha hu kule na hayani hawe. O vha a tshi ṱoḓa tshivhindi uri a kone u huwelela fhethu he ha vha ho ḓala vhathu vhane vha dzhena kereke ya Katolika na u tshimbila nga baisigira u ya u shuma yeneyo tsimu ya mahayani. U fana na nṋe, o ṱuṱuwedzwa nga u vhona uri zwithu zwo ṱavhanyiswa; ro vha ri tshi vhona uri vhufhelo vhu tsini. (Mat. 25:13) U ḓidzima hawe zwiṅwe zwithu zwo ri thusa uri ri kone u konḓelela tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho.

Nga murahu ha maḓuvha a si gathi ro vhingana, ro humbelwa uri ri dalele zwivhidzo. Ro mbo ḓi ḓowela u tshila vhutshilo ho leluwaho. Tshivhidzo tshe ra tshi dalela tsho vha tshi na vhahuweleli vha 14 nahone zwo vha zwi sa konadzei u ri ri dzule miḓini ya vhahashu. Nga zwenezwo, ro eḓela nṱha ha tshipontshi tshiteidzhini Holoni ya Muvhuso. Ho vha hu sa tou vha fhethu ha vhuphuvhe-phuvhe, fhedzi zwo vha zwi zwavhuḓi kha muṱoḓo!

Hu sa londwi u tsitsikana ha mbekanyamushumo, Danièle o mbo ḓi ḓowelana na mushumo wa vhulavhelesi. Kanzhi o vha a tshi ndindela kugoloini kwashu musi hu na muṱangano wa vhahulwane u songo dzudzanywaho, fhedzi o vha a sa gunguli. Ro fhedza miṅwaha mivhili kha wonoyo mushumo, ro guda u ri ndi zwa ndeme uri vhavhingani vha ambedzane vho vhofholowa na u shumisana.​—Muh. 4:9.

Nga 1962, ro rambiwa kilasini ya vhu-37 ya Tshikolo tsha Gilead tsho farelwaho ngei Brooklyn, New York lwa miṅwedzi ya fumi. Kha matshudeni a 100 ho vha hu na vhavhingani vha 13, nga zwenezwo, ro vha na ndugelo ya u kona u vha roṱhe kilasini. Ndi kha ḓihumbula vhukonani havhuḓi he nda vha naho na vhathu vhe vha vha vhe na lutendo lwo khwaṱhaho, vhathu vha ngaho Frederick Franz, Ulysses Glass na Alexander H. Macmillan.

Musi ri tshi khou gudiswa, ro ṱuṱuwedzwa uri ri vhe na vhusedzi. Nga miṅwe migivhela nga masiari musi tshikolo tsho no bva, ro vha ri tshi ya ra dalela ḓorobo ya ngei New York sa tshipiḓa tsha mushumo washu  wa kilasini. Ro vha ri tshi zwi ḓivha uri nga Musumbuluwo ro vha ri tshi ḓo ṅwala zwe ra zwi vhona. Kanzhi nga Mugivhela nga madekwana ro vha ri tshi vhuya ro neta, fhedzi muthu we a vha a tshi khou ri tshimbidza o vha a tshi khou thusa Bethele, o vha a tshi ri vhudzisa mbudziso u itela uri ri humbule mbuno dza ndeme musi ri tshi khou ṅwala mulingo. Nga muṅwe Mugivhela ro fhedza masiari oṱhe ri khou tshimbila ḓoroboni. Ro dalela tshifhaṱo tshine vhorasaintsi vha tshi shumisa u itela u guda zwithu zwine zwa vha tshikhalani. Ro guda nga ha matombo o fhambanaho ane a vha tshikhalani [meteor na meteorite]. Ro guda phambano ine ya vha hone vhukati ha ngweṋa dzo fhambanaho ngei American Museum of Natural History. Musi ri tshi humela Bethele, muthu we a vha a tshi khou ri tshimbidza o ri vhudzisa uri, “Ndi ifhio phambano ine ya vha hone vhukati ha matombo a meteor na meteorite?” Nga nṱhani ha uri Danièle o vha o neta, o ri, “Meteorite i na maṋo malapfu!”

Zwo ri mangadzaho ndi u humbelwa uri ri ye u shuma davhini ḽa ngei Fura he ra shuma hone miṅwaha i fhiraho 53. Nga 1976, ndo vhewa sa mudzudzanyi wa Komiti ya Davhi nahone nda dovha nda avhelwa uri ndi dalele mashango a Afurika na Vhubvaḓuvhakati he mushumo washu wa u huwelela wa vha wo thivhelwa. Zwenezwo zwo ita na uri ri swike na ngei Gabon, he ra sedzana na zwithu zwe ra zwi haseledza mathomoni. U tou amba ngoho, tshifhinga tshoṱhe ndo vha ndi tshi pfa u nga a thi fanelei u hwala honoho vhuḓifhinduleli. Fhedzi ndi livhuwa thikhedzo ye mufumakadzi wanga a nṋea yone, ye ya ita uri ndi kone u ita mushumo muṅwe na muṅwe.

U bva mathomoni ro vha ri tshi funa vhutshilo ha Bethele. Danièle we a guda Luisimane nga murahu ha miṅwedzi miṱanu musi ri sa athu u ya Gilead, o vha muṱalutshedzeli makone wa khandiso dzashu. Mushumo wa Bethele wo ita uri ri takale, fhedzi u ḓidzhenisa kha mishumo ya tshivhidzo zwo ita uri ri takale zwihulu. Ndi kha ḓihumbula musi ro ṋamela tshidimela ngei Paris vhusiku, ro vha ro neta, fhedzi ro takalela uri ro vha ro fara pfunzo dza Bivhili dzine dza khou ita mvelaphanḓa. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri nga u ṱavhanya Danièle o vha na thaidzo ya mutakalo ye ya ita uri a si tsha kona u ita mishumo minzhi nga nḓila ye a vha a tshi ṱoḓa ngayo.

Nga 1993, o ṱoliwa a wanwa e na khentsara ya ḓamu. Ngalafho ya hone yo vha i tshi konḓa vhukuma ngauri yo vha i tshi katela muaro na chemotherapy. Nga murahu ha miṅwaha ya 15, o dovha a waniwa e na khentsara ya vhuhali vhukuma. Fhedzi o vha a tshi takalela mushumo wawe wa u ṱalutshedzela, zwe zwa ita uri a humele khawo musi vhuimo hawe vhu tshi mu tendela.

A ri ngo humbula u ṱutshela Bethele, hu sa londwi vhulwadze ha Danièle ha tshiṱuhu. Fhedzi u sa vha na mutakalo wavhuḓi Bethele zwi na khaedu dzazwo, zwihuluhulu musi vhaṅwe vha sa ḓivhi uri vhuimo vhu hani. (Mir. 14:13) Naho Danièle o vha e miṅwahani ya vhu-70, tshifhaṱuwo tshawe tsho tshaho na u ṅweṅwela zwo vha zwi sa sumbedzi vhuimo vhune a vha khaho. O vha a sa dzuli o ṱungufhala. Nṱhani hazwo, o vha a tshi dzula o livhisa ṱhogomelo kha u thusa vhaṅwe nahone o vha a tshi zwi ḓivha uri u thetshelesa vhaṅwe zwo vha zwi tshi mu thusa u konḓelela vhuimo hawe. (Mir. 17:17) Danièle ho ngo vuwa o ḓiita mueletshedzi; fhedzi o shumisa tshenzhelo yawe u itela u thusa vhahashu vhanzhi vha tshifumakadzini uri vha songo ofha khentsara.

 Ro dovha ra sedzana na dziṅwe khaedu ntswa. Musi Danièle a si tsha kona u shuma tshifhinga tsho ḓalaho, o vha a tshi livhisa ṱhogomelo kha u nthusa nga ho engedzeaho. O ita zwinzhi u itela u leludza vhutshilo hanga, zwe zwa ita uri ndi kone u bvela phanḓa ndi mudzudzanyi wa Komiti ya Davhi lwa miṅwaha ya 37. Sa tsumbo, o vha a tshi dzudzanya zwithu zwoṱhe uri ri kone u ḽa tshiswiṱulo ri kamarani na uri ri kone u fhedza tshifhinga ri roṱhe.​—Mir. 18:22.

Danièle o vha e na mavhonele avhuḓi nga ha vhutshilo nahone a tshi vhu funa. O dovha a vha na khentsara lwa vhuraru. Zwo ri kula nungo. Dzilafho ḽa chemotherapy na radiotherapy ḽo mu kula nungo lwe nga zwiṅwe zwifhinga a vha a tshi kundelwa na u tshimbila. Zwo nṱungufhadza vhukuma musi mufumakadzi wanga we a vha e na vhutsila kha u ṱalutshedzela a tshi kundelwa na u amba.

Naho ro kulea nungo, ro rabela, ri tshi fulufhela uri Yehova a nga si tende ri tshi tambula lune ra sa ḓo kona u konḓelela. (1 Vhakor. 10:13) Ro dzula ri tshi dzhiela nṱha thuso ine Yehova a ri ṋea yone a tshi shumisa Ipfi ḽawe, vhaongi vha Bethele na thikhedzo ine ra i wana kha vhahashu.

Kanzhi ro vha ri tshi humbela Yehova uri a ri livhise uri ndi ḽifhio dzilafho ḽine ra fanela u ḽi ṱanganedza. Nga tshiṅwe tshifhinga ro vha ri si na dzilafho. Dokotela we a thusa Danièle lwa miṅwaha ya 23 o vha a tshi kundelwa u ṱalutshedza uri ndi ngani Danièle o vha a tshi dzidzivhala nga murahu ha dzilafho ḽa chemotherapy. O vha e si na iṅwe ngalafho ye a vha a tshi i ḓivha. Ro ḓipfa ri roṱhe nahone ri sa ḓivhi uri zwithu zwi ḓo tou itisa hani. Muṅwe dokotela wa khentsara o tenda uri u ḓo thusa Danièle. Zwo vha zwi tshi tou nga Yehova o ri thusa u sedzana na mbilaelo dzashu.

Nga zwiṱuku nga zwiṱuku, ro guda u sedzana na mbilaelo dzashu. Yesu o ri: “Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽi na mbilaelo dzaḽo.” (Mat. 6:34) U vha na mavhonele avhuḓi na u dzula wo takala zwi a thusa. Sa tsumbo, musi Danièle o fhedza miṅwedzi mivhili a sa wani dzilafho ḽa chemotherapy, o vha a tshi amba na nṋe a tshi ṅweṅwela a ri, “Ni a ḓivha, thi athu vhuya nda ḓipfa nga u rali!” (Mir. 17:22) Hu sa londwi vhuṱungu vhune a khou vhu pfa, o vha a tshi takadzwa nga u humbula nyimbo dza Muvhuso na u dzi imbela nṱha nga mafulufulu.

U dzula hawe e na mavhonele avhuḓi zwo nthusa uri ndi kone u sedzana na zwe nda vha ndi sa koni u zwi ita. U tou amba ngoho, kha miṅwaha ya 57 ye ra i fhedza ro vhingana, o vha a tshi nyitela zwithu zwinzhi. O vha a sa ṱoḓi na u tou ntsumbedza uri makumba a bikiswa hani! Musi a si tsha kona u ita tshithu na tshithihi, ndo guda u ṱanzwa phuleithi, u kuvha, u katela na u bika. Ndo no ḓi kwasha na dzingilasi, fhedzi ndo takadzwa nga zwenezwo ngauri ndo vha ndi tshi khou itela u mu takadza. *

Musi ndi tshi sedza murahu, ndo guda ngudo dza ndeme nga ha zwithu zwine ndi si kone u zwi ita nga nṱhani ha thaidzo dza mutakalo na u vha mulala. Tsha u thoma, a ro ngo fanela u farakanea nga ho kalulaho lune ra kundelwa u dzhiela nṱha vhafunwa vhashu. Musi ri kha ḓi vha na nungo ri fanela u shumisa tshifhinga tshine ra vha natsho u itela u ṱhogomela vhane ra vha funa. (Muh. 9:9) Tsha vhuvhili, a ro ngo fanela u vhilaela nga ho kalulaho nga zwithu zwiṱuku; ngauri zwi nga ita uri ri si tsha vhona phaṱhutshedzo dzine ra ḓifhelwa ngadzo ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.​—Mir. 15:15.

Musi ndi tshi humbula tshifhinga tshe ra tshi fhedza ri tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho, ndi a tenda uri Yehova o ri fhaṱutshedza u fhira nḓila ye ra vha ro i lavhelela. Ndi ḓipfa u fana na mupsalme we a ri: “Yehova o ntsumbedza vhuthu.”​—Ps. 116:7, NW.