1. Vhunzhi ha vhathu vha dzhia hani mushumo?

VHUNZHI ha vhathu vha hune na dzula hone vha dzhia hani mushumo? Kha mashango manzhi, vhathu vha shuma nga maanḓa nahone lwa tshifhinga tshilapfu u fhira naho hu lini. Kanzhi vhathu vhane vha shuma nga ho kalulaho a vha wani tshifhinga tsha u awela, a vha koni u fhedza tshifhinga tshinzhi na miṱa yavho nahone a vha koni u khwaṱhisa vhushaka havho na Yehova. (Muh. 2:23) Fhedzi hu na vhaṅwe vhane a vha ṱoḓi u shuma nahone vha ḓa na zwiitisi zwa u sa ṱoḓa u shuma.—Mir. 26:13, 14.

2-3. Ri guda mini kha Yehova na Yesu nga ha mushumo?

² Vhathu vha ḽino shango a vha na mavhonele o teaho nga ha mushumo, kha ri ṱhogomele nḓila yo fhambanaho ine Yehova na Yesu vha dzhia ngayo mushumo. Ri a zwi ḓivha uri Yehova ndi mushumi wa biko. Yesu o zwi bvisela khagala nga u amba uri: “Khotsi anga u kha ḓi shuma na zwino, na nṋe ndi kha ḓi shuma.” (Yoh. 5:17) Humbulani nga ha mishumo ye Yehova a i ita musi a tshi sika zwivhumbiwa zwinzhi zwi re ṱaḓulu na zwoṱhe zwi re tshikhalani. Na fhano kha ḽifhasi ri vhona zwithu zwinzhi zwavhuḓi zwe Yehova a zwi sika. Ndi ngazwo mupsalme o ri: “Zwe wa zwi ita zwo anda hani, Yehova! Zwoṱhe wo zwi shuma nga vhuṱali; shango ḽoṱhe ḽo ḓala zwivhumbiwa zwau.”—Ps. 104:24.

³ Yesu o edzisa Khotsi awe. O thusa Yehova musi a tshi “sika ḽiṱaḓulu.” O shuma na Yehova e “mushumi a re na vhutsila.” (Mir. 8:27-31, NWT) Musi e kha ḽifhasi, o ita mushumo wavhuḓi.  O fanyisa wonoyo mushumo na zwiḽiwa nahone zwoṱhe zwe a zwi ita zwo sumbedza uri o rumiwa nga Mudzimu.—Yoh. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Ri guda mini kha Yehova na Yesu nga ha u awela?

⁴ Naa u tevhela tsumbo ya Yehova na Yesu ya u vha vhashumi vha biko zwi amba uri a ri tei u awela? Hai. Yehova ha tei u awela ngauri ha neti. Fhedzi Bivhili i amba uri nga murahu ha musi Yehova o no sika ḽiṱaḓulu na ḽifhasi o “awela a litsha mishumo.” (Ek. 31:17) Hezwi zwi amba uri Yehova o thoma a ima nyana a lavhelesa zwe a ita nahone a takadzwa nga zwe a shuma. Naho Yesu o vha a tshi shuma nga maanḓa musi e kha ḽifhasi, o vha a tshi wana tshifhinga tsha u awela na tsha u ḓiphina nga zwiḽiwa na khonani dzawe.—Mat. 14:13; Luka 7:34.

5. Vhaṅwe vha konḓelwa nga u ita mini?

⁵ Bivhili i ṱuṱuwedza vhathu vha Mudzimu uri vha vhe vhashumi vha biko. A vho ngo tea u bvafha. (Mir. 15:19) Khamusi ni a shuma uri muṱa waṋu u si lale na nḓala. Naho zwo ralo, vhatevheli vha Kristo vha tea u huwelela na u wana tshifhinga tsho eḓanaho tsha u awela. Naa ni na tshifhinga tsho eḓanaho tsha u shuma, tsha u huwelela na tsha u awela? Ni nga kala hani tshifhinga?

6. Marko 6:30-34 i sumbedza hani uri Yesu o vha e na mavhonele o teaho nga ha u shuma na u awela?

⁶ Ndi zwa ndeme u vha na mavhonele o teaho nga ha mushumo. Khosi Salomo o ṅwala uri: “Tshiṅwe na tshiṅwe tshi na tshifhinga tshatsho.” O ṋea tsumbo nga zwithu zwi ngaho u ṱavha, u fhaṱa, u lila, u sea, u tshina na zwiṅwe. (Muh. 3:1-8, NWT) Zwithu zwivhili zwa ndeme vhutshiloni ndi u shuma na u awela. Yesu o vha e na mavhonele o teaho nga ha u shuma na u awela. Nga ḽiṅwe ḓuvha vhaapostola vho vha vho farekanea nga u huwelela lwe vha kundelwa “u wana tshifhinga tsha u awela na tsha u ḽa.” Yesu o ri: “Kha ri ṱuwe nga tshashu ri ye fhethu hu re thungo uri ri awelenyana.” (Vhalani Marko 6:30-34.) Naho Yesu na vhaapostola vhawe vho vha vha sa wani tshifhinga tsho eḓanaho tsha u awela, o vha a tshi zwi ḓivha uri vha tea u awela.     

7. U guda nga ha mulayo wa Sabatha zwi ḓo ri thusa hani?

⁷ Nga zwiṅwe zwifhinga zwi a thusa uri ri awele kana ri shandule nḓila ine ra ita ngayo zwithu. Ri kona u vhona zwenezwi kha ndugiselelo ye Mudzimu a i itela vhathu vhawe ya uri vha awele vhege iṅwe na iṅwe nga Sabatha. Naho ri siho nga fhasi ha Mulayo Wa Mushe, ri nga vhuyelwa nga zwine wa zwi amba nga ha Sabatha. Zwine ra zwi guda zwi ri thusa u ṱolisisa nḓila ine ra dzhia ngayo u shuma na u awela.

8. U ya nga Ekisodo 31:12-15, Sabatha ḽo vha ḽi ḓuvha ḽa u ita mini?

⁸ Bivhili i amba uri musi ho no fhela maḓuvha a rathi a u sika, Mudzimu o awela nyana a litsha u shuma. (Gen. 2:2) Yehova ndi Mushumi wa biko nahone “u kha ḓi shuma.” (Yoh. 5:17) Ndugiselelo ya u vha hone ha Sabatha vhege iṅwe na iṅwe yo vha i tshi fana na ḓuvha ḽa Yehova ḽa u awela ḽe ha ambiwa ngaḽo kha bugu ya Genesi. Mudzimu o amba uri Sabatha ndi tshiga vhukati hawe na Vhaisiraele, ḽo vha ḽi ḓuvha ‘ḽa u awela, ḽi ḓuvha ḽikhethwa kha Yehova.’ (Vhalani Ekisodo 31:12-15.) U shuma nga Sabatha zwo vha zwo thivhelwa kha vhathu vhoṱhe u katela vhana, phuli na zwifuwo. (Ek. 20:10) Zwo vha zwi tshi ita uri vhathu vha livhise ṱhogomelo kha u khwaṱhisa vhushaka havho na Yehova.

9. Ndi mavhonele afhio o khakheaho nga ha Sabatha e vhathu vha tshifhingani tsha Yesu vha vha vhe nao?

 ⁹ Ḓuvha ḽa Sabatha ḽo vha ḽi ndugiselelo yavhuḓi kha vhathu vha Yehova, fhedzi vhunzhi ha vharangaphanḓa vha vhurereli vho ita milayo i konḓaho malugana na ḽeneḽo ḓuvha. Vho amba uri zwo vha zwi songo tendelwa na u tou ṱhukhula thoro dza goroi kana u fhodza muthu ane a khou lwala nga ḽeneḽo ḓuvha. (Marko 2:23-27; 3:2-5) Fhedzi Yesu o bvisela khagala uri zwenezwo zwithu zwo vha zwi sa tshimbidzani na zwe Mudzimu a amba nga ha Sabatha.

10. Ri guda mini kha Mateo 12:9-12 nga ha nḓila ye Yesu a dzhia ngayo Sabatha?

¹⁰ Yesu na vhatevheli vhawe vha Vhayuda vho vha vha tshi tevhedza Sabatha ngauri vho vha vhe nga fhasi ha Mulayo Wa Mushe. * Fhedzi Yesu o amba na u ita zwithu zwinzhi zwe zwa vha zwi tshi sumbedza uri a zwo ngo khakhea u sumbedza vhaṅwe vhuthu na u vha thusa nga ḓuvha ḽa Sabatha. O ombedzela zwenezwo nga u amba uri: “U ita zwithu zwavhuḓi nga Sabatha zwo tendelwa.” (Vhalani Mateo 12:9-12.) O vha a sa zwi dzhii zwo khakhea. Zwe Yesu a ita zwo vha zwi tshi sumbedza uri u a ḓivha uri ndi ngani Mudzimu o vhudza vhathu uri vha awele nga Sabatha. Vhathu vha Yehova vho vha vha tshi shumisa ḽeneḽo ḓuvha u khwaṱhisa vhushaka havho na Yehova. Muṱa we Yesu a alutshela khawo wo vha u tshi shumisa ḓuvha ḽa Sabatha u itela  u gwadamela Mudzimu. Hezwi ri zwi vhona musi ri tshi vhala nga musi Yesu e Nazareta he a alutshela hone. Bivhili i ri: “[Yesu] a dzhena sinagogoni nga Sabatha samusi o vha o ḓowela u ita nga u ralo, a ima nahone a thoma u vhala.”—Luka 4:15-19.

11. Yesu o vha e na tsumbo ifhio yavhuḓi malugana na mushumo?

¹¹ Zwi tou vha khagala uri musi Yosefa a tshi khou gudisa Yesu mushumo wa u vhaḓa o sumbedza uri u dzhia mushumo nga nḓila ine Yehova a u dzhia ngayo. (Mat. 13:55, 56) Yesu u tea u vha o vhona Yosefa a tshi khou shuma nga maanḓa a tshi itela uri muṱa wawe u sa lale na nḓala. Khamusi ndi ngazwo nga murahu Yesu o vhudza vhatevheli vhawe uri: “Mushumi u fanela u ṋewa malamba awe.” (Luka 10:7) Zwa u shuma Yesu o vha o zwi ḓowela.

12. Ndi afhio maṅwalo ane a tikedza zwine Bivhili ya amba nga ha u vha mushumi wa biko?

¹² Zwo vha zwo tou ralo na nga Paulo. Mushumo wawe wa ndeme wo vha u wa u funza nga ha Yesu. Naho zwo ralo, o vha a tshi shuma u itela u ḓitikedza nga zwa masheleni. Vhathesalonika vho vhona Paulo a tshi “shuma nga maanḓa na u ḓinetisa vhusiku na masiari uri [a] si vhe muhwalo u lemelaho kha naho e nnyi.” (2 Vhathes. 3:8; Mish. 20:34, 35) Musi Paulo a tshi ṅwala nga ha mushumo, a nga vha o vha a tshi khou ambela kha mushumo wawe wa u runga madennde. Musi e Korinta o vha a tshi dzula na Akwila na Prisila nahone o “shuma navho, ngauri vho vha vha tshi runga madennde.” Musi Paulo a tshi ri u shuma “vhusiku na masiari” o vha a sa khou amba uri ha aweli. O vha a tshi ita a tshi awela u fana na nga ḓuvha ḽa Sabatha. Nga ḽeneḽo ḓuvha o vha a tshi huwelela kha Vhayuda vhe na vhone vha vha vha sa shumi nga ḓuvha ḽa Sabatha.—Mish. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Ri nga guda mini kha Paulo?

¹³ Muapostola Paulo o ri vhetshela tsumbo yavhuḓi. O vha a tshi ita mushumo une wa ḓo mu thusa nga zwa masheleni, fhedzi o vha a tshi dzula a tshi “ṱanganela kha mushumo mukhethwa wa mafhungo maḓifha a Mudzimu.” (Vharoma 15:16; 2 Vhakor. 11:23) O ṱuṱuwedza na vhaṅwe uri vha ite zwi fanaho. Akwila na Prisila vho vha vha tshi “shumisana [nae] mushumoni wa Kristo Yesu.” (Vharoma 12:11; 16:3) Paulo o ṱuṱuwedza Vhakorinta uri vha “vhe na zwinzhi zwine [vha] zwi ita mushumoni wa Murena.” (1 Vhakor. 15:58; 2 Vhakor. 9:8) Paulo o dovha a hevhedzwa u ṅwala uri: “Arali muthu a sa ṱoḓi u shuma, na u ḽa a songo ḽa.”—2 Vhathes. 3:10.

14. Zwe Yesu a zwi amba kha Yohane 14:12 zwi amba mini?

¹⁴ Kha ano maḓuvha a vhufhelo, mushumo wa ndeme u fhira yoṱhe ndi wa u huwelela na u ita vhafunziwa. Na Yesu o amba nga dzawe uri vhafunziwa vhawe vha ḓo ita mishumo i fhiraho yawe! (Vhalani Yohane 14:12.) O vha a sa khou amba uri ri ḓo ita vhuṱolo u fana nae. Nṱhani hazwo, o vha a tshi khou amba uri vhatevheli vhawe vha ḓo huwelela fhethu hunzhi, kha vhathu vhanzhi nahone lwa tshifhinga tshilapfu u fhira ene.

15. Ndi dzifhio mbudziso dzine ra tea u ḓivhudzisa nahone ndi ngani?

¹⁵ Arali ni na mushumo une wa ni thusa nga zwa masheleni, ḓivhudziseni mbudziso dzi tevhelaho: ‘Naa ndi ḓivhelwa u vha mushumi wa biko? Naa ndi ita zwoṱhe zwine nda nga kona mushumoni na u fhedza mushumo wanga nga tshifhinga?’ Arali zwo ralo, zwi nga ita uri mutholi waṋu a ni fhulufhele. Zwi nga dovha zwa ita uri vhathu vhane na shuma navho vha ṱoḓe u thetshelesa mafhungo maḓifha. Musi  zwi tshi ḓa kha mushumo waṋu wa u huwelela na u funza, ḓivhudziseni mbudziso dzi tevhelaho: ‘Naa ndi ḓivhelwa u vha mushumi wa biko vhuḓinḓani? Naa ndi a lugiselela nyendo dza u thoma? Musi ndo wana vhathu vhane vha takalela, naa ndi a ṱavhanya u humela khavho? Naa ndi a huwelela nga nḓila dzo fhambanaho?’ Arali zwo ralo, ni ḓo ḓiphina nga u huwelela.

16. Vhathu vhanzhi ṋamusi vho fhambana hani na Yesu na vhaapostola vhawe musi zwi tshi ḓa kha u awela?

¹⁶ Yesu o vha a tshi zwi ḓivha uri ene na vhaapostola vhawe vha tea u vha na tshifhinga tsha u awela. Naho zwo ralo, vhathu vhanzhi vha tshifhingani tsha Yesu na vhanzhi vha tshifhingani tsha zwino vha nga fanyiswa na munna wa mupfumi we ha ambiwa ngae kha tshifanyiso tsha Yesu. Onoyo munna o ḓifhura nga u ri: “Kha ndi awele, ndi ḽe, ndi nwe, ndi ḓiphiṋe.” (Luka 12:19; 2 Tim. 3:4) O vha a tshi funesa u awela na miḓifho. Yesu na vhaapostola vhawe vho vha vha sa fani nae ngauri vho vha vha sa funesi u ḓitakadza.

17. Ri tea u shumisa hani tshifhinga tshine ra vha ro awela mushumoni?

¹⁷ Musi ri tshi wana tshifhinga tsha u awela, a ri tshi shumisi fhedzi u itela u awela, fhedzi ri tshi shumisa u itela u huwelela na u ya miṱanganoni nahone musi ri tshi ita zwenezwo ri vha ri tshi khou edzisa Yesu. Ri dzhia u ita vhafunziwa na u ya miṱanganoni zwi zwa ndeme lune ra ita zwoṱhe zwine ra nga kona ngauri ri vha ri tshi khou zwi itela Yehova. (Vhaheb. 10:24, 25) Ri ya miṱanganoni naho ri madaloni nahone ri ṱoḓa zwibuli zwiṅwe na zwiṅwe zwine ra nga zwi wana u itela u thoma nyambedzano na vhathu vhane ra ṱangana navho.—2 Tim. 4:2.

18. Khosi yashu Yesu Kristo u ṱoḓa ri tshi ita mini?

¹⁸ Zwi a ri takadza vhukuma uri Yesu Kristo Khosi yashu ha lavheleli zwine ri si kone u zwi ita nahone u ri thusa uri ri vhe na mavhonele o teaho nga ha mushumo na u awela! (Vhaheb. 4:15) U ṱoḓa ri tshi awela ngauri zwi a ṱoḓea. Nahone u ṱoḓa ri tshi vha vhashumi vha biko uri muḓini hu si pale khwali na uri ri ḓiphiṋe nga u huwelela. Kha thero i tevhelaho ri ḓo haseledza zwe Yesu a zwi ita u itela u ri tshidza.