1. Ndi tshanduko dzifhio dze dza vha hone miṅwahani ya zwenezwino?

LWA miṅwaha minzhi, vhathu vhanzhi vho vha vhe na vhurereli vhune vha tenda khaho. Fhedzi miṅwahani ya zwenezwino zwithu zwo mbo ḓi shanduka. Vhathu vhanzhi vha amba uri a vha na vhurereli. Ngoho ndi ya uri, kha maṅwe mashango vhathu vhanzhi vha amba uri a vha na vhurereli. *—Mat. 24:12.

2. Ndi zwiitisi zwifhio zwi itaho uri vhathu vhanzhi vha si vhe na vhurereli?

² Ndi ngani tshivhalo tsha vhathu vhane vha amba uri a vha na vhurereli tshi tshi khou gonya? * Vhaṅwe vha nga vha vho livhisa ṱhogomelo kha miḓifho kana thaidzo dzavho. (Luka 8:14) Vhaṅwe a vha tsha tenda kha Mudzimu. Vhaṅwe vha tenda kha Mudzimu fhedzi vha humbula uri vhurereli ho bva fesheni, a vhu tsheeho tshifhingani, a vhu tshimbidzani na saintsi na u funza zwithu zwine zwa pfala. Vha nga pfa khonani, vhadededzi kana vhahashi vha zwirathisi zwa mafhungo zwi tshi amba uri vhutshilo ho sokou bvelela, fhedzi vha sa anzeli u pfa zwiitisi zwine zwa pfala zwa u tenda kha Mudzimu. Vhaṅwe vha nengiswa nga vharangaphanḓa vha vhurereli vhane vha funesa tshelede na vhuimo. Kha maṅwe mashango, mivhuso i na milayo ine ya sa tendele vhathu vha tshi ḓidzhenisa kha zwa vhurereli.

3. Ino thero yo itelwa mini?

³ Yesu u lavhelela uri ri “ite vhathu vha tshaka dzoṱhe vhafunziwa.” (Mat. 28:19) Ri nga thusa hani vhathu vha si na vhurereli uri  vha gude u funa Mudzimu na uri vha vhe vhafunziwa vha Kristo? Ri fanela u ṱhogomela uri nḓila ine muthu a aravha ngayo kha mulaedza washu i nga ḓitika nga fhethu he a alutshela hone. Sa tsumbo, zwi nga itea uri vhathu vhane vha bva Yuropa vha si aravhe u fana na vhathu vha Asia. Ndi ngani? Vhathu vhanzhi vha Yuropa vha ḓivha zwiṅwe zwithu nga ha Bivhili na uri Mudzimu o sika zwithu zwoṱhe. Fhedzi vhunzhi ha vhathu vha Asia vha ḓivha zwithu zwiṱuku kana a vha ḓivhi tshithu nga ha Bivhili nahone vha nga vha vha sa tendi uri hu na Musiki. Ino thero yo itelwa u ri thusa uri ri swikelele mbilu dza vhathu vhane ra ṱangana navho vhuḓinḓani, hu sa londwi hune vha bva hone kana zwine vha tenda khazwo.

4. Ndi ngani ri tshi nga dzula ri na mavhonele avhuḓi?

⁴ Ivhani Na Mavhonele Avhuḓi. Ṅwaha muṅwe na muṅwe, vhathu vhe vha vha vha si na vhurereli vha a vha Ṱhanzi Dza Yehova. Vhunzhi havho vho vha vha tshi ḓifara zwavhuḓi nahone vha tshi nengiswa nga muhoyo une wa itwa kha vhurereli. Vhaṅwe vho vha vha sa ḓifari zwavhuḓi nahone vhunzhi havho vho vha vha tshi ṱoḓa u litsha zwithu zwi si zwavhuḓi zwe vha vha vha tshi zwi ita. Ri nga vha na vhungoho ha uri Yehova u ḓo ri thusa uri ri wane vha re na “mavhonele o teaho uri vha wane vhutshilo vhu sa fheli.”—Mish. 13:48; 1 Tim. 2:3, 4.

5. Ndi mini zwine kanzhi zwa ita uri vhathu vha aravhe zwavhuḓi kha mulaedza washu?

⁵ Ivhani Na Vhuthu Nahone Ni Humbulele. Kanzhi vhathu vha aravha zwavhuḓi kha mulaedza washu, hu si nga nṱhani ha zwine ra zwi amba, fhedzi nga nṱhani ha nḓila ine ra zwi amba ngayo. Vha a zwi dzhiela nṱha musi ri tshi vha sumbedza vhuthu, u vha humbulela na uri ri na dzangalelo khavho zwa vhukuma. A ri vha kombetshedzi uri vha thetshelese mavhonele ashu. Nṱhani hazwo, ri lingedza u pfesesa nḓila ine vha dzhia ngayo vhurereli. Sa tsumbo, vhaṅwe a vha takaleli u amba nga ha vhurereli na muthu ane vha si mu ḓivhe. Vhaṅwe vha vhona u nga ndi u sa vha na mikhwa u vhudzisa muthu nga ha Mudzimu. Nahone vhaṅwe vha a shona u vhonwa vha tshi khou guda Bivhili, zwihuluhulu na muṅwe wa Ṱhanzi Dza Yehova. Hu sa londwi zwiitisi zwavho, ri lingedza u pfesesa nḓila ine vha ḓipfa ngayo.—2 Tim. 2:24.

6. Muapostola Paulo o sumbedza hani u tendelana na zwiimo nahone ri nga mu edzisa hani?

⁶ Ri nga ita mini arali zwi tshi vhonala u nga muthu ha zwi takaleli musi ri tshi shumisa maipfi a ngaho “Bivhili,” “tsiko,” “Mudzimu” kana “vhurereli”? Ri nga edzisa muapostola Paulo nga u tendelana na zwiimo musi ri tshi amba navho. Paulo o shumisa Maṅwalo musi a tshi amba na Vhayuda. Fhedzi musi a tshi amba na vhaḓivhi vha pfunzo dza maṱali vha Vhagerika ngei Areopago, ho ngo amba uri zwine a khou zwi amba zwi bva Maṅwaloni. (Mish. 17:2, 3, 22-31) Ri nga edzisa hani tsumbo ya Paulo? Arali na ṱangana na muthu a sa tendi kha Bivhili, zwi nga vha zwavhuḓi arali na mu vhudza mafhungo a re Bivhilini fhedzi ni si ambe uri a bva Bivhilini. Arali ni tshi humbula u nga onoyo muthu ha takaleli u vhonwa a tshi khou vhala Bivhili na inwi, lingedzani u mu sumbedza maṅwalo nga nḓila ine ya sa ḓo mu kokodzela maṱo, khamusi nga u shumisa tshishumiswa tsha thekinolodzhi.

7. U ya nga 1 Vhakorinta 9:20-23, ndi mini zwine ra nga tea u zwi ita u itela u edzisa tsumbo ya Paulo?

⁷ Pfesesani Nahone Ni Thetshelese. Ri fanela u lingedza u pfesesa uri ndi ngani vhathu vhane ra ṱangana navho vha tshi ḓipfa nga nḓila ine vha ḓipfa ngayo. (Mir. 20:5) Kha ri dovhe ri ṱhogomele tsumbo ya Paulo. O aluwa na Vhayuda. Fhedzi o vha a tshi tea u shandula nḓila ine a huwelela ngayo musi a tshi huwelela kha vhathu vhane vha si vhe Vhayuda ngauri vho vha vha tshi ḓivha zwithu zwiṱuku kana vha sa ḓivhi tshithu nga ha Yehova na nga Maṅwalo. U itela u pfela vhuṱungu na u pfesesa vhane ra ṱangana navho vhuḓinḓani, ri nga tea u ita ṱhoḓisiso kana u  amba na vhaṅwe tshivhidzoni vha re na tshenzhelo.—Vhalani 1 Vhakorinta 9:20-23.

8. Ndi ifhio iṅwe nḓila ya u thoma nyambedzano nga ha Bivhili?

⁸ Tshipikwa tshashu ndi u ṱoḓa vha “faneleaho.” (Mat. 10:11) U itela u ita zwenezwo, ri tea u humbela vhathu uri vha ri vhudze zwine vha humbula nahone ri vha thetshelese nga vhuronwane. Wahashu wa ngei England u vhudzisa vhathu uri vha nga takala hani mbinganoni, uri vha nga alusa hani vhana kana uri vha nga sedzana hani na u farwa nga nḓila i si yavhuḓi. Nga murahu ha u thetshelesa phindulo dzavho, u vhudzisa uri, “Ni humbula mini nga ha iyi nyeletshedzo yo ṅwalwaho miṅwaha i ṱoḓaho u vha 2 000 yo fhiraho?” Nga murahu, u vha sumbedza kha founu yawe maṅwalo ane a tshimbidzana na mafhungo awe a songo vhuya a amba uri zwi bva “Bivhilini.”

9. Ri nga thusa hani vhathu vha sa ṱoḓi u amba nga ha Mudzimu?

⁹ Ri nga swikelela mbilu dza vhathu vhane kanzhi vha sa ṱoḓe u amba nga ha Mudzimu nga u amba navho nga ha zwithu zwine zwa vha kwama. Sa tsumbo, vhathu vhanzhi vha takalela mupo. Nga zwenezwo, ri nga vha vhudza zwithu zwi ngaho sa uri: “Ni nga vha ni tshi zwi ḓivha uri vhorasaintsi vha sedza na u edzisa zwithu zwa mupo musi vha tshi bveledza zwithu. Sa tsumbo, vhaiti vha khudzaipfi vha guda nḓevhe nahone vhaiti vha khamera vha guda maṱo. Inwi ni humbula mini nga ha mupo? Naa ni humbula uri wo sokou bvelela nga wone uṋe, wo sikwa nga muṅwe muthu kana tshiṅwe tshithu? Nga murahu ha u thetshelesa nga vhuronwane ri nga dovha ra ri: “Musi vhainzhiniere vha tshi guda nḓila ye nḓevhe na maṱo zwa itwa ngayo, ri nga ḓivhudzisa uri vha khou guda kha nnyi. Muṅwe murendi wa tshifhingani tsho fhiraho o amba zwithu zwe zwa ntakadza vhukuma, o ri: ‘O simaho nḓevhe, ni ri ha pfi? O vhumbaho iṱo, ni ri ha vhoni? . . . Ene we a funza vhathu ṱhalukanyo?’ Vhaṅwe vhorasaintsi vha tenda kha eneo maipfi nahone vha tenda uri zwithu zwo tou sikwa.” (Ps. 94:9, 10) Nga murahu ri nga mu sumbedza iṅwe ya vidio dzi re kha jw.org^® nga fhasi ha tshiteṅwa “Interviews and Experiences” kha mutevhe “Viewpoints on the Origin of Life.” (Sedzani kha PUBLICATIONS > VIDEOS.) Kana ri nga vha ṋea bugwana Naa Zwithu Zwi Tshilaho Zwo Tou Swika?

10. Ni nga thoma hani nyambedzano na muthu a sa ṱoḓi u amba nga ha Mudzimu?

¹⁰ Vhathu vhanzhi vha ṱoḓa u vha na vhumatshelo havhuḓi. Fhedzi vhanzhi vha ofha uri ḽifhasi ḽi ḓo fheliswa kana ḽi si tsha dzulwa nga vhathu. Mulavhelesi a dalelaho wa ngei Norway o  amba uri kanzhi vhathu vhane vha sa ṱoḓe u amba nga ha Mudzimu, vha a takalela u amba nga ha zwithu zwine zwa khou itea shangoni. Nga murahu ha u lumelisa vhathu, u ri: “Ni vhona u nga ri nga vha na vhumatshelo havhuḓi? Ni vhona u nga tshanduko dzi ḓo ḓiswa nga vhorapolitiki, vhorasaintsi kana muṅwe muthu?” Nga murahu ha u thetshelesa phindulo yawe u mu vhalela kana u mu vhudza luṅwalo lune lwa amba nga ha fhulufhelo ḽavhuḓi. Vhaṅwe vha mangadzwa nga fhulufhedziso ḽi re Bivhilini ḽa uri ḽifhasi ḽi ḓo dzula ḽi hone lini na lini na uri vho lugaho vha ḓo dzula khaḽo nga hu sa fheli.—Ps. 37:29; Muh. 1:4.

11. Ndi ngani ri tshi tea u lingedza nḓila dzo fhambanaho dza u thoma nyambedzano nahone u ya nga Vharoma 1:14-16, ri nga edzisa hani tsumbo ya Paulo?

¹¹ Ri tea u shumisa nḓila dzo fhambanaho dza u thoma nyambedzano na vhathu vhane ra ṱangana navho. Ndi ngani? Ndi ngauri vhathu a vha fani. Zwine zwa takadza muṅwe zwi nga bora muṅwe. Vhaṅwe vha a ṱoḓa u amba nga ha Mudzimu na Bivhili, ngeno vhaṅwe vha tshi ṱoḓa u thoma u amba nga ha maṅwe mafhungo. Hu sa londwi uri vhuimo havho ndi vhufhio, ri fanela u amba na vhathu vha mifuda yoṱhe. (Vhalani Vharoma 1:14-16.) Ri fanela u humbula uri Yehova ndi ene ane a ita uri vhathu vhane vha funa zwo lugaho vha ḓivhe ngoho.—1 Vhakor. 3:6, 7.

12. Ri nga ita mini u itela u thusa vhathu vhane vha bva Asia vhane a vha athu ḓivhudzisa arali hu na Musiki?

¹² Vhahuweleli vhanzhi u mona na shango ḽoṱhe vha huwelela kha vhathu vhane vha bva Asia, u katela na vhaṅwe vhane vha bva fhethu he muvhuso wa thivhela zwiṅwe zwithu zwa vhurereli. Kha maṅwe mashango a Asia, vhaṅwe a vha athu vhuya vha ḓivhudzisa arali hu na Musiki. Vhaṅwe vha a ṱoḓa u ḓivha nahone vha a ṱanganedza pfunzo ya Bivhili ngeno vhaṅwe vha si na dzangalelo ḽa u ṱoḓa u ḓivha zwithu zwiswa. Ri nga vha thusa hani? Vhaṅwe vhahuweleli vha re na tshenzhelo vha thoma nyambedzano na vhathu nga u amba nga ha zwithu zwo ḓoweleaho, u vha sumbedza uri vha na ndavha navho nahone arali zwo tea vha vha vhudza uri Bivhili yo vha thusa hani uri vha khwinise vhutshilo havho nahone vha wana zwenezwo zwi tshi vhuyedza.

13. Ndi mini zwine zwa nga kunga vhathu uri vha vhe na dzangalelo kha Bivhili? (Sedzani tshifanyiso tshi re kha gwati.)

¹³ Tshithu tsha u thoma tshine tsha kunga vhathu vhanzhi ndi vhuṱali vhu re Bivhilini. (Muh. 7:12) Wahashu wa tshifumakadzini wa ngei New York ane a huwelela kha vhathu vhane vha amba Tshimandarin, o ri: “Ndi lingedza u sumbedza vhathu uri ndi na ndavha navho nahone ndi a vha thetshelesa. Arali vha mmbudza uri a si kale vho swika vha tshi bva kha ḽiṅwe shango, ndi nga vha vhudzisa uri: ‘Fhano hu khou vha fara hani? Vho no wana mushumo? Vhathu vha khou vha fara zwavhuḓi?’” Nga tshiṅwe tshifhinga, zwenezwi zwi a mu thusa uri a thome nyambedzano ya Bivhili. Arali zwo tea, onoyo wahashu u vhudzisa uri: “Vha vhona u nga tshithu tsha ndeme tshine ra fanela u tshi ita uri ri vhe na vhushaka havhuḓi na vhaṅwe ndi tshifhio? Ndi nga vha sumbedza murero u re Bivhilini? U ri: ‘Nndwa i vuwa sa maḓi e a wana nzanyo; tsiruwa, khani i sathu u vhifha.’ Vha vhona u nga yeneyi nyeletshedzo i nga ri thusa uri ri vhe na vhushaka havhuḓi na vhaṅwe?” (Mir. 17:14) Dzenedzo nyambedzano dzi nga ri thusa uri ri wane vhathu vhane vha ṱoḓa u guda zwo engedzeaho.

14. Wahashu wa tshinnani wa ngei Asia u thusa hani vhathu vhane vha amba uri a vha tendi kha Mudzimu?

¹⁴ Hu pfi mini nga vhane vha ri vhudza uri a vha tendi kha Mudzimu? Muṅwe wahashu wa tshinnani a re na tshenzhelo ya u huwelela kha vhathu vha si na vhurereli ngei Asia, o ri: “Kanzhi fhano musi muthu a tshi ri ha tendi kha Mudzimu, u vha a khou amba uri ha tendi kha midzimu ya sialala. Nga zwenezwo, tshifhinga tshinzhi ndi a tendelana navho uri midzimu minzhi yo itwa nga vhathu nahone a si ya vhukuma. Kanzhi ndi  vhala Yeremia 16:20 ine ya ri: ‘Muthu a nga kona hani u ita midzimu? Yeneyo a si midzimu.’ Nga murahu ndi mu vhudzisa uri: ‘Ri nga ḓivha hani uri mudzimu wa vhukuma ndi ufhio na uri wo itwaho nga vhathu ndi ufhio?’ Ndi a thetshelesa nga vhuronwane, nga murahu nda vhala Yesaya 41:23 ine ya ri: ‘Ri vhudzeni zwine zwa ḓo bvelela matshelo, ri kone u ḓivha zwauri ni midzimu.’ Nga murahu nda vha sumbedza tsumbo ya uri Yehova o dzula hani o amba nga ha vhumatshelo.”

15. Ri nga guda mini kha tsumbo ya wahashu wa ngei Asia Vhubvaḓuvha?

¹⁵ Wahashu wa tshinnani wa ngei Asia Vhubvaḓuvha u ita zwi tevhelaho musi a tshi ita nyendo dza u vhuyelela. O ri: “Ndi vha sumbedza tsumbo dza vhuṱali vhu re Bivhilini, vhuporofita vhu re Bivhilini he ha ḓadzea na milayo ine ya langa fhethu hoṱhe. Nga murahu, ndi vha sumbedza uri zwenezwi zwoṱhe zwi sumbedza uri hu na Musiki o ṱalifhaho. Musi muthu a tshi vho thoma u humbula uri Mudzimu u hone, ndi mbo ḓi mu sumbedza zwine Bivhili ya amba nga ha Yehova.”

16. U ya nga Vhaheberu 11:6, ndi ngani vhagudiswa vha tshi tea u vha na lutendo kha Mudzimu na Bivhili nahone ri nga vha thusa hani uri vha ite zwenezwo?

¹⁶ Musi ri tshi fara pfunzo ya Bivhili na vhathu vha si na vhurereli, ri fanela u bvela phanḓa ri tshi vha thusa uri vha khwaṱhise lutendo lwavho kha uri Mudzimu u hone. (Vhalani Vhaheberu 11:6.) Nahone ri fanela u vha thusa uri vha fhulufhele Bivhili. Zwenezwi zwi nga ṱoḓa uri ri dovholole dziṅwe mbuno lwo vhalaho. Tshifhinga tshoṱhe musi ri tshi guda navho, ri nga tea u haseledza zwithu zwine zwa sumbedza uri Bivhili ndi Ipfi ḽa Mudzimu. Zwenezwo zwi nga katela khaseledzo pfufhi nga ha vhuporofita ha Bivhili he ha itea, nḓila ine Bivhili ya amba ngayo ngoho musi i tshi amba mafhungo a saintsi na a ḓivhazwakale na uri Bivhili i ri thusa hani kha vhutshilo hashu ha ḓuvha na ḓuvha.

17. Nḓila ine ra sumbedza ngayo lufuno i nga kwama hani vhathu?

¹⁷ Ri thusa vhathu uri vha vhe vhafunziwa vha Kristo nga u vha sumbedza lufuno, hu sa londwi uri vha na vhurereli kana a vha na. (1 Vhakor. 13:1) Musi ri tshi vha funza, tshipikwa tshashu ndi u vha sumbedza uri Mudzimu u a ri funa nahone u ṱoḓa ri tshi mu funa. Ṅwaha muṅwe na muṅwe vhathu vha zwigidi vhe vha vha vhe na dzangalelo ḽiṱuku kana vha si na dzangalelo kha vhurereli, vha a lovhedzwa nga nṱhani ha uri vho guda u funa Mudzimu. Nga zwenezwo, ivhani na mavhonele avhuḓi nahone ni sumbedze vhathu vha mifuda yoṱhe uri ni a vha funa na uri ni na ndavha navho. Vha thetsheleseni. Lingedzani u vha pfesesa. Vha funzeni u vha vhafunziwa vha Kristo nga u vha vhetshela tsumbo.