1. Ndi mini zwe zwa ita uri Kaini a dzhie phetho i si yavhuḓi, nahone ho vha na mvelelo dzifhio?

KAINI o vha a tshi fanela u dzhia phetho: O vha a tshi nga dzhia phetho ya u langa maḓipfele awe o khakheaho kana u tendela maḓipfele awe a tshi mu langa. Kha phetho iṅwe na iṅwe ye a vha a tshi nga i dzhia, ho vha hu tshi ḓo vha na masiandoitwa e a vha a tshi ḓo kwama vhutshilo hawe hoṱhe. Kaini o dzhia phetho; fhedzi ho ngo dzhia phetho yavhuḓi. Phetho ye a i dzhia na zwe a ita zwo ita uri murathu wawe Abele a fe. Nahone phetho ye Kaini a i dzhia yo kwama vhushaka hawe na Musiki wawe.—Gen. 4:3-16.

2. Ndi zwa ndeme lungafhani u dzhia phetho dza vhuṱali?

² Na riṋe ri na mbofholowo ya u khetha na u dzhia phetho. Hu na phetho dza ndeme na dzi si dza ndeme vhutshiloni. Naho zwo ralo, phetho nnzhi dzine ra dzi dzhia na zwine ra khetha u zwi ita, zwi nga kwama vhutshilo hashu. Nga zwenezwo, u dzhia phetho dzavhuḓi zwi nga ri thusa uri ri tshile vhutshilo havhuḓi na ha mulalo nṱhani ha u tshila vhutshilo ho ḓalaho dzikhakhathi, dziphambano na u pfa vhuṱungu.—Mir. 14:8.

3. (a) U itela uri ri dzhie phetho dza vhuṱali, ri fanela u vha na lutendo kha mini? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine ra ḓo dzi ṱolisisa?

³ Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u dzhia phetho dza vhuṱali?  Vhukuma, ri fanela u vha na lutendo kha Mudzimu, ri tshi fulufhela uri u ḓo ri thusa na u ri ṋea vhuṱali ha u dzhia phetho dzavhuḓi. Ri fanela u dovha ra vha na lutendo kha Ipfi ḽa Yehova na nḓila ine a ita ngayo zwithu na u fulufhela nyeletshedzo i bvaho khae. (Vhalani Yakobo 1:5-8.) Samusi ri tshi sendela khae na u funa Ipfi ḽawe, zwi ita uri ri fulufhele uri u a ri ṱoḓela zwa khwine. Ri fanela u vha na dzema ḽa u vhala Ipfi ḽa Mudzimu musi ri sa athu u dzhia phetho. Fhedzi ri nga khwinisa hani nḓila ine ra dzhia ngayo phetho? Naa zwenezwi zwi amba uri a ro ngo fanela u shandula phetho dze ra dzi dzhia?

4. Adamu o vha a tshi fanela u dzhia phetho ifhio, nahone ho vha na mvelelo dzifhio?

⁴ U bva mathomoni a tsiko ya vhathu, vhathu vho vha vha tshi fanela u dzhia phetho dza ndeme. Adamu o vha a tshi fanela u khetha kha u thetshelesa Musiki wawe kana Eva. O vha o ḓiimisela u dzhia phetho, fhedzi ni humbula mini nga ha phetho ye a i dzhia? Mufumakadzi wawe we a fhurwa o mu ṱuṱuwedza uri a si dzhie phetho yavhuḓi, nahone zwenezwo zwo ita uri a xelelwe nga haya hawe ha Paradiso nahone mafheleloni nga vhutshilo hawe. Zwenezwo zwo vha zwi mathomo a vhuṱungu. Na ṋamusi ri kha ḓipfa vhuṱungu nga nṱhani ha phetho i si yavhuḓi ye Adamu a i dzhia.

5. Ri fanela u dzhia hani vhuḓifhinduleli ha u dzhia phetho?

⁵ Vhaṅwe vhathu vha humbula uri vhutshilo ho vha vhu tshi nga takadza vhukuma arali ro vha ri sa faneli u dzhia phetho. Naa ni ḓipfa nga yeneyo nḓila? Humbulani uri Yehova ho ngo sika vhathu u nga dzirobotho, dzi si na vhukoni ha u humbula na u dzhia phetho. Bivhili i ri gudisa nḓila dza u dzhia phetho dza vhuṱali. Yehova u ṱoḓa ri tshi dzhia phetho nahone honohu vhuḓifhinduleli vhu nga ri thusa. Humbulani nga ha tsumbo dzi tevhelaho.

6, 7. Vhaisiraele vha kale vho vha vha tshi fanela u dzhia phetho ifhio, nahone ndi ngani zwo vha konḓela u dzhia phetho ya vhuṱali? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

⁶ Musi Vhaisiraele vha kale vha tshi vho dzula Shangoni ḽo Fulufhedziswaho, vho vha vha tshi fanela u dzhia phetho ya ndeme: U gwadamela Yehova kana u shumela miṅwe midzimu. (Vhalani Yoshua 24:15.) Yeneyo yo vha i tshi vhonala i phetho i leluwaho. Naho zwo ralo, phetho ye vha vha vha tshi nga i dzhia yo vha i tshi nga amba vhutshilo kana lufu. Misini ya Vhahaṱuli, Vhaisiraele vho dovholola u dzhia phetho i si yavhuḓi. Vho shandukela Yehova nahone vha gwadamela midzimu ya mazwifhi. (Vhahaṱ. 2:3, 11-23) Humbulani nga ha zwe zwa itea kha ḓivhazwakale ya vhathu vha Mudzimu musi vha tshi fanela u dzhia phetho. Muporofita Elia o vhudza vhathu uri vha fanela u khetha: U shumela Yehova kana u shumela Baali ane a vha mudzimu wa mazwifhi. (1 Dzikh. 18:21) Elia o vha kaidza ngauri vho vha vha sa ṱoḓi u dzhia phetho. Ni nga humbula uri yeneyo yo vha i phetho i leluwaho ngauri zwi dzula zwi vhuṱali nahone zwi a vhuyedza u shumela Yehova. Zwi re zwone ndi uri muthu o ṱalifhaho o vha a nga si kungwe kana u gwadamela Baali. Fhedzi vhenevho Vhaisiraele vho vha vha tshi khou “ṱudza thungo dzoṱhe.” Nga vhuṱali Elia o vha ṱuṱuwedza uri vha khethe nḓila yavhuḓi ya u gwadamela Yehova.

⁷ Ndi ngani zwo vha zwi tshi nga vhonala zwi tshi konḓela vhenevho Vhaisiraele u dzhia phetho ya vhuṱali? Tsha u thoma, a vho ngo tsha vha na lutendo kha Yehova nahone vho hana u thetshelesa ipfi ḽawe. A vho ngo tsha fulufhela Yehova; nahone a vho ngo fhedza tshifhinga vha tshi guda nga hae kana vhuṱali hawe. Arali vha vhe vho ita nga u ralo, zwe vha zwi guda zwo vha zwi tshi ḓo  vha thusa u dzhia phetho ya vhuṱali. (Ps. 25:12) Zwiṅwe hafhu, vho tendela vhaṅwe vha tshi vha ṱuṱuwedza kana u vha dzhiela phetho. Vhathu vhe vha vha vha sa gwadameli Yehova kha ḽeneḽo shango, vho ṱuṱuwedza nḓila ine Vhaisiraele vha humbula ngayo na u vha ita uri vha gwadamele miṅwe midzimu. Yehova o vha o dzula o vha tsivhudza uri zwithu zwi ngaho zwenezwo zwo vha zwi tshi nga itea.—Ek. 23:2.

8. Ndi ngudo ifhio ya ndeme ye ra i guda kha tsumbo ya Vhaisiraele?

⁸ Tsumbo dza Vhaisiraele dze ha ambiwa nga hadzo mathomoni dzi ri gudisa ngudo ya ndeme. Muṅwe na muṅwe u fanela u ḓidzhiela phetho nahone phetho ya vhuṱali na yavhuḓi yo thewa Maṅwaloni. Vhagalata 6:5 i ri humbudza uri: “Muṅwe na muṅwe u ḓo hwala muhwalo wawe.” A ro ngo fanela u ṋea vhaṅwe vhuḓifhinduleli ha u ri dzhiela phetho. Nṱhani hazwo, ri fanela u guda zwine zwa vha zwavhuḓi phanḓa ha Mudzimu na u khetha u ita zwenezwo.

9. Ndi ngani zwi khombo u tendela vhaṅwe vha tshi ri dzhiela phetho?

⁹ Zwi nga vha hani khombo musi ri tshi tendela vhaṅwe vha tshi ri dzhiela phetho? Mutsiko wa thangana ya murole u nga ita uri ri dzhie phetho i si yavhuḓi. (Mir. 1:10, 15) Zwiṅwe hafhu, hu sa londwi nḓila ine vhaṅwe vha ri tsikeledza ngayo, ndi vhuḓifhinduleli hashu u thetshelesa luvalo lwashu lwo gudiswaho nga Bivhili. Nga maṅwe maipfi, arali ra tendela vhaṅwe vha tshi ri dzhiela phetho, zwenezwi zwi amba uri ro dzhia phetho ya u vha tevhela. Yeneyo phetho i nga ita uri hu vhe na masiandoitwa a si avhuḓi.

10. Paulo o tsivhudza Vhagalata mini?

¹⁰ Muapostola Paulo o sevha Vhagalata uri zwi nga vha khombo u tendela vhaṅwe vha tshi ri dzhiela phetho. (Vhalani Vhagalata 4:17.) Vhaṅwe tshivhidzoni vho vha vha tshi ṱoḓa u dzhiela vhaṅwe phetho u itela u vha fhandekanya na vhaapostola. Ndi ngani? Vho vha vha tshi ṱoḓa vhathu vha tshi vha tevhela. Vho vha vha sa ḓiṱukufhadzi nahone vha sa ṱhonifhi ndugelo ya Vhakriste ngavho ya u ḓidzhiela phetho.

11. Ri nga thusa hani vhaṅwe musi vha tshi dzhia phetho?

¹¹ Paulo o vhea tsumbo yavhuḓi ya u ṱhonifha ndugelo ya vhahashu ya u ḓidzhiela phetho. (Vhalani 2 Vhakorinta 1:24.) Ṋamusi, musi vhahulwane vha tshi ṋea nyeletshedzo  nga ha phetho ya muthu nga eṱhe vha fanela u tevhela yeneyo tsumbo. Vha takalela u haseledza na dziṅwe nngu nga mafhungo o thewaho Bivhilini. Zwiṅwe hafhu, vhahulwane vha tendela vhahashu vha tshi ḓidzhiela phetho. Zwenezwo zwi a pfala ngauri muṅwe na muṅwe u ḓo hwala vhuḓifhinduleli ha masiandoitwa a phetho dzawe. Hu tevhela ngudo ya ndeme: Ri nga thusa vhaṅwe uri vha pfesese nyeletshedzo i bvaho Bivhilini ine ya tshimbidzana na vhuimo havho. Naho zwo ralo, vhathu vha na ndugelo na vhuḓifhinduleli ha u ḓidzhiela phetho. Musi vha tshi ita zwenezwi nga vhuṱali, vha a vhuyelwa. Vhukuma, ri fanela u iledza nḓowelo naho i ifhio ya u humbula uri ri na ndugelo ya u dzhiela vhahashu phetho.

12, 13. Ndi ngani zwi khombo u tevhela mbilu dzashu musi ri tshi dzhia phetho ro sinyuwa kana ro tsikeledzea?

¹² Vhathu vhanzhi vha amba uri: Tevhelani mbilu yaṋu. Fhedzi u ita nga u ralo zwi nga vha khombo. Nahone zwenezwo a zwo ngo thewa Maṅwaloni. Bivhili i ri tsivhudza uri ri songo tendela mbilu dzashu kana nḓila ine ra ḓipfa ngayo zwi tshi ri langa musi ri tshi dzhia phetho. (Mir. 28:26) Nahone Bivhili i sumbedza masiandoitwa a si avhuḓi a u tevhela mbilu dzashu. Thaidzo khulwane ndi ya uri ri nga si kone u fulufhela mbilu yashu ngauri “mbilu ndi yone mudzia-tshimbevha vhukuma, ndi mmbi.” (Yer. 3:17; 13:10; 17:9; 1 Dzikh. 11:9) Nga zwenezwo, zwi nga amba mini kha riṋe arali ri tshi tevhela mbilu dzashu musi ri tshi dzhia phetho?

¹³ Mbilu ya Mukriste ndi ya ndeme ngauri ro ṋewa ndaela ya u funa Yehova nga mbilu yashu yoṱhe na u funa wahashu vhunga ri tshi ḓifuna. (Mat. 22:37-39) Fhedzi Maṅwalo o redzwaho kha phara yo fhiraho o ombedzela khombo ya u tendela nḓila ine ra ḓipfa ngayo i tshi langa zwine ra zwi humbula na zwine ra zwi ita. Sa tsumbo, hu nga itea mini arali ra dzhia phetho musi ro sinyuwa? Ri a ḓivha phindulo arali ro no vhuya ra zwi ita tshifhingani tsho fhiraho. (Mir. 14:17; 29:22) Kana naa khamusi ri nga dzhia phetho yavhuḓi musi ro tsikeledzea? (Num. 32:6-12; Mir. 24:10) Dzulani ni tshi humbula uri Ipfi ḽa Mudzimu ḽi sumbedza uri ndi vhuṱali u “shumela mulayo wa Mudzimu.” (Vharoma 7:25) Vhukuma, nḓila ine ra ḓipfa ngayo i nga ri fhura nga hu leluwaho arali ri tshi i tendela i tshi ri langa musi ri tshi dzhia phetho.

14. Ri zwi ḓivha hani uri zwo tea u shandula phetho dzine ra dzi dzhia?

¹⁴ Ri fanela u dzhia phetho dza vhuṱali. Naho zwo ralo, zwenezwo a zwi ambi uri a ro fanela u shandula phetho ye ra vhuya ra i dzhia. Hu na zwifhinga zwine ra nga humbulisisa nga ha phetho ye ra i dzhia, khamusi na u i shandula. Humbulani zwe Yehova a zwi itela Vhaninive misini ya Yona. Bivhili i ri: “Mudzimu a tshi vhona zwine vha ita, vha tshi laṱa nḓila dzavho mmbi, a litsha u ḓisa khombo dze a amba; dzi si vhe hone.” (Yona 3:10) Yehova o shandula phetho yawe musi a tshi vhona uri Vhaninive vho rembuluwa nahone vho shandula mavhonele avho. Nga u ita nga u ralo, o vha a tshi khou sumbedza u humbulela, vhuthu na u pfela vhuṱungu. Zwiṅwe hafhu, u fhambana na vhathu vhanzhi, Yehova ha dzhii phetho a songo thoma a humbula naho o sinyuwa.

15. Ndi mini zwine zwa nga ita uri ri shandule phetho dze ra dzi dzhia?

¹⁵ Hu nga vha na zwifhinga zwine zwa nga vha zwavhuḓi uri ri humbulisise nga ha phetho ye ra i dzhia. Zwi nga itea musi zwiimo zwashu zwi tshi shanduka. Nga zwiṅwe  zwifhinga, Yehova o shandula phetho ye a i dzhia musi zwiimo zwi tshi shanduka. (1 Dzikh. 21:20, 21, 27-29; 2 Dzikh. 20:1-5) Kana hu nga vha na zwiṅwe zwithu zwiswa zwine zwa nga ita uri ri shandule phetho ye ra i dzhia. Khosi Davida o ṋewa muvhigo u si wone malugana na Mefibosethe muḓuhulu wa Saulo. Musi Davida o no wana muvhigo wo teaho, o shandula phetho yawe. (2 Sam. 16:3, 4; 19:24-29) Nga zwiṅwe zwifhinga, na kha riṋe zwi nga vha vhuṱali u ita zwi fanaho.

16. (a) Ndi vhufhio vhuṅwe vhulivhisi vhune ha nga ri thusa musi ri tshi dzhia phetho? (b) Ndi ngani ri tshi fanela u ṱolisisa phetho ye ra i dzhia nahone ri nga zwi ita hani zwenezwo?

¹⁶ Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri eletshedza uri ri songo vha na maṱaṱa musi ri tshi dzhia phetho dza ndeme. (Mir. 21:5) Musi ri tshi fhedza tshifhinga ri tshi khou humbulisisa nga vhuronwane nga ha phetho dze ra dzi dzhia kana zwithu zwi tshimbidzanaho na yeneyo phetho, ri ḓo dzhia phetho dza vhuṱali. (1 Vhathes. 5:21) Musi ṱhoho ya muṱa i sa athu u dzhia phetho, i ḓiṋea tshifhinga tsha u ita ṱhoḓisiso Maṅwaloni na kha khandiso dza Vhukriste, u katela na u thetshelesa mavhonele a vhaṅwe muṱani wawe. Humbulani uri Mudzimu o ṱuṱuwedza Abrahamu uri a thetshelese zwe zwa vha zwi tshi khou ambiwa nga mufumakadzi wawe. (Gen. 21:9-12) Na vhahulwane vha fanela u ḓiṋea tshifhinga tsha u ita ṱhoḓisiso. Nahone arali vhahulwane vha tshi ḓiṱukufhadza na u humbulela, a vha nga ofhi uri vha nga si tsha ṱhonifhiwa arali ha nga vha na zwiṅwe zwithu zwiswa zwine zwa sumbedza uri vha fanela u shandula phetho ye vha i dzhia. Vha fanela u ḓiimisela u shandula nḓila ine vha humbula ngayo na phetho ye vha i dzhia musi zwi tshi ṱoḓea nahone zwi nga vha zwavhuḓi uri roṱhe ri tevhele yeneyo tsumbo. Zwenezwi zwi nga ita uri hu vhe na mulalo na u dzudzanyea tshivhidzoni.—Mish. 6:1-4.

17. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u dzhia phetho dzavhuḓi?

¹⁷ Dziṅwe phetho ndi dza ndeme u fhira dziṅwe. Phetho dza ndeme dzi ṱoḓa u humbulisiswa nga vhuronwane na nga thabelo nahone zwenezwo zwi nga dzhia tshifhinga. Vhaṅwe Vhakriste vha fanela u dzhia phetho arali vha tshi ṱoḓa u vha mbinganoni na muthu ane vha nga vhingana nae. Iṅwe phetho ya ndeme ine ya vha na phaṱhutshedzo nnzhi ndi ya u humbula nga ha nḓila ine ra ḓo dzhenela ngayo tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho na tshifhinga tshine ra ḓo thoma ngatsho. Kha eneo masia, ndi zwa ndeme u fulufhela tshoṱhe Yehova uri u ḓo ri ṋea vhulivhisi nahone u ḓo ri livhisa nga vhuṱali. (Mir. 1:5) Nga zwenezwo, ndi zwa ndeme u ita ṱhoḓisiso Bivhilini u itela u wana nyeletshedzo na u ṱoḓa vhulivhisi ha Yehova nga thabelo. Nahone ni humbule uri Yehova a nga ri ṋea pfaneleo dzine ra dzi ṱoḓa u itela u dzhia phetho dzi tshimbidzanaho na zwine a zwi funa. Musi ni tshi fanela u dzhia phetho ya ndeme, zwi nga vha zwavhuḓi u ḓivhudzisa uri: ‘Naa yeneyi phetho ine nda khou i dzhia i sumbedza uri ndi funa Yehova? Naa i ḓo ḓisa dakalo na mulalo muṱani wanga? Naa i ḓo sumbedza uri a thi fheli mbilu nahone ndi na vhuthu?’

18. Ndi ngani Yehova a tshi lavhelela uri ri ḓidzhiele phetho?

¹⁸ Yehova ha ri kombetshedzi uri ri mu fune na u mu shumela. Ri tou ḓikhethela. U tendelana na mbofholowo ya u ḓikhethela ye a ri ṋea yone, Yehova u ṱhonifha vhuḓifhinduleli hashu na ndugelo yashu ya u ḓikhethela arali ri tshi ṱoḓa u mu shumela. (Yosh. 24:15; Muh. 5:4) Fhedzi u lavhelela uri ri ite zwe ra khetha u zwi ita zwo thewaho kha Ipfi ḽawe. Musi ri na lutendo kha nḓila ine Yehova a ita ngayo zwithu na u shumisa vhulivhisi he a ri ṋea hone, ri nga dzhia phetho dza vhuṱali nahone ri ḓo fulufhedzea kha nḓila dzashu dzoṱhe.—Yak. 1:5-8; 4:8.